'Het belangrijkste is dat je plezier hebt'
Heizel-drama grondig geanalyseerd
Leidse politicoloog: 'Niet zomaar een paar mensen verantwoordelijk stellen'
ZATERDAG 6 FEBRUARI 1988
PAGINA 21
Tjeerd Volbeda is 17 jaar en woont thuis bij zijn moeder in
Leiden. Zijn oudere broer (22) en zus (20) zijn inmiddels het
huis uit. Na de mavo wil Tjeerd de havo gaan doen. Met die
opleiding wil hij naar de kunstacademie. Want tekenen is
zijn grote hobby, net als muziek. Het zesde deel in onze
artikelenserie over jongeren en de jaren tachtig. "Tekenen is
voor mij een middel om mijn stemming in uit te drukken, om
me af te reageren als dat nodig is".
Alles wat met tekenen heeft te ma
ken vind ik leuk. De laatste tijd
ben ik daarmee weer veel bezig.
Ik heb tekenen in mijn eindexamen
pakket, en dan krijg je leuke opdrach
ten. Tekenen is voor mij een middel
om mijn stemming in uit te drukken,
om me af te reageren als dat nodig is.
Af en toe laat ik wel eens wat zien aan
mijn familie, maar over een expositie
heb ik nog nooit gedacht. Er hangt wel
een zelfportret van mij in de lerarenka-
mer. Van alle leerlingen met tekenen
in het eindexamenpakket hebben ze
de beste tekening uitgekozen. In mijn
geval was dat dus een zelfportret. Om
dat te tekenen gebruik je een spiegel.
Eerst lig je dan een half uur dubbel
omdat het vreemd is de hele tijd tegen
je eigen kop aan te kijken. In het begin
leek het nog niet zo. Tenslotte is het je
spiegelbeeld datje tekent, het is nietje
hoofd zoals anderen dat zien. Toen heb
ik die tekening voor een spiegel ge
houden en nog een paar dingen veran
derd, nu ben ik daarop heel duidelijk
te herkennen. Ik kan ook goed teke
nen, ik wil naar de kunstacademie,
maar daarvoor heb je havo nodig. Dus
als alles goed gaat met mijn eindexa
men mavo moet ik daarna nog twee
jaar voordat ik naar de kunstacademie
kan".
"Ik hou ook van kunst, ik vind het wel
belangrijk te weten hoe andere mensen
tekenen en schilderen en welke technie
ken ze gebruiken. Van moderne kunst
dacht ik vroeger dat mijn zusje zoiets ook
zou kunnen maken. Maar we leren er
veel over op school, en nu kijk ik welke
materialen ze hebben gebruikt en op
welke manier. Dan kun je bepaalde
kunstwerken wel waarderen, al betekent
het niet per se dat je het mooi vind. Ik
hou bijvoorbeeld niet van Mondriaan, en
dat surrealistische van Dali hoeft ook
niet voor mij. Maar zelf dergelijke dingen
maken is toch niet zo eenvoudig als het
lijkt".
"Welke richting ik het leukst vind van
de kunstacademie weet ik nog niet.
Technisch tekenen lijkt me wel wat.
zoals bij binnenhuisarchitectuur. Je
kunt dan je eigen ideeën op papier zet
ten. Ik heb wel eens tekeningen gemaakt
van mijn kamer, hoe ik die wilde hebben.
Van één muur zou ik dan een spiegel
wand maken, en ik zou zelf ontworpen
meubels in mijn kamer zetten. Verder
zouden er veel planten in moeten staan".
Agressief
"Maar voor dat alles heb je veel geld
nodig, en dat heb ik niet. Nu staat er ge
woon een bed, ik heb wat planken met
boeken, een stereo-installatie, en een in
stallatie voor mijn gitaar. Want ook in de
muziek kan ik mij afreageren. Ik ben wel
eens agressief ik weet niet waarom
maar dan ga ik niet de straat op om de
eerste de beste een klap op zijn bek te ge
ven. Ik zet dan keihard een plaatje op en
ga meespelen op mijn gitaar. Die agressi
viteit ben ik dan zo kwijt. Ik speel ook
nog basgitaar in een Leids punkbandje,
de 'Depraved Morals'. Maar binnenkort
ga ik daaruit. Voordat ik bij hun speelde
hebben ze al een stuk of tien bassisten
gehad, en die zijn allemaal om dezelfde
reden gestopt: er zit geen vooruitgang in
het bandje. Ze spelen nog steeds de mu
ziek die ze een paar jaar geleden al maak
ten, veranderen willen ze niet. Het draait
altijd uit op twee akkoorden pakken en
gaan".
"Als ik moest kiezen tussen een be
roep als binnenhuisarchitect en een be
roep als muzikant zou ik denk ik toch
voor het laatste kiezen. Tenminste, als ik
in een leuke band zou spelen en heel veel
talent had. Ik kan wel aardig spelen,
maar ik ben niet echt goed. Toch is het
een kick om op te treden. Je hebt direct
contact met het publiek als je op het po
dium staat. Je krijgt ook meteen een re
actie op je prestatie. Met tekenen heb je
dat niet. Maar als architect heb je meer
kans op werk dan als muzikant, het is
moeilijk voor een bandje om aan de bak
te komen".
"Met de Depraved Morals heb ik heel
weinig opgetreden. We hebben een keer
bij mij op school gespeeld, we deden mee
aan een soort talentenjacht, dat was wel
lachen. Van tevoren had de schoollei
ding gezegd dat we twintig minuten had
den om te spelen, maar omdat iemand
van de band die na ons moest spelen nog
niet was komen opdagen kregen we toe
stemming voor een half uur. Dus wij
speelden stevig door, en we produceer
den een muur van geluid. De leraren von
den het niet zo leuk, die liepen de zaal uit,
maar wij hadden het wel naar onze zin.
Verder hebben we een keer in 't Bree-
huys opgetreden, meer niet".
Basgitaar
"Ik ga waarschijnlijk met mijn broer
en een paar vrienden een nieuwe band
oprichten. We willen thrash- of speed-me-
tal spelen, dat lijkt me schitterend. Ik
ben nu hard bezig met het oefenen van
gitaarsolo's, maar misschien ga ik in deze
band ook weer basgitaar spelen. In Lei
den lopen tenslotte weinig bassisten
rond die zulke harde muziek willen ma
ken. De gitaar vind ik wel het leukste in
strument, maar één van onze gitaristen
speelt ook bas, dus we zouden elkaar
kunnen afwisselen. Mijn broer gaat zin
gen, hij heeft een lage en rauwe stem. Ik
hou ook niet van zangers die zo hoog zin
gen, geef mij Lemmy van Motörhead
maar, hij heeft een mooie lage stem".
"Laatst ben ik voor het eerst naar
Scum geweest in Katwijk, je denkt dan
in een hardrock-centrum te komen, maar
ze draaien video's van Bon Jovi en Euro
pe. Daar vind ik niks aan, het is veel te
soft. Ook Whitesnake hoeft niet voor mij.
Motörhead is goed. En ik ben een keer
naar een concert van Iron Maiden gegaan
in de Groenoordhallen. Dat was onwijs
mooi, ze hadden een prachtige show.
Nee, ik ben toen niet gaan 'headbangen'
(krachtige bewegingen met het hoofd op
de maat van de muziek - red.), ik heb niet
van dat lange haar en dan staat dat wat
lullig. En ik ben nooit een échte hard-roc-
ker geweest, ik hou van veel soorten mu
ziek. Ska vind ik bijvoorbeeld erg leuk,
dat is vrolijke muziek waarop je lekker
kunt dansen".
Kuif
"Als ik in een rustige bui ben zet ik wel
eens oude platen op van mijn vader,
vooral big bands als die van Count Basie.
Maar ben ik in een heftige bui, dan zet ik
Slayer op, dat is lekker hard. Rockabilly
muziek vind ik ook prachtig, ik heb een
jaar of vier met zo'n kuif rondgelopen. Ik
heb nog foto's van een paar jaar geleden,
daarop sta ik met zulk haar. Mijn moeder
heeft een föhn en daarop kun je een
borstel zetten, vandaar".
"Nu heb ik trouwens weer een kuif,
daarvóór heb ik een tijd met een kale kop
rondgelopen. Niet echt kaal hoor, maar
gemillimeterd, daarop kreeg ik een hoop
commentaar. Dat was echt heel maf,
soms kwamen er mensen op me af en die
zeiden 'jij bent zeker een nazi'. Meestal
waren dat van die provo's of hippies, ik
weet niet goed hoe ik ze moet noemen. In
elk geval mensen die het hardst tegen
vooroordelen strijden maar die je wel uit
maken voor nazi. Ik was dus een skin
head, maar als je skinhead zegt denken
ze meteen allerlei negatieve dingen erbij.
Maar natuurlijk is niet iedereen met een
kaal hoofd een nazi. Ik geloof dat de skin
heads oorspronkelijk uit Ierland kwa
men, low-class mensen die zich afzetten
tegen de hogere klassen. Maar van mij
denken ze soms dat ik racistische ideeën
er op na houd".
"Ik heb weieens een vechtpartij gehad
om mijn uiterlijk, toevallig met een stel
Turken. Die riepen tegen mij dat ik tegen
zwarten was en toen werd ik kwaad. Dat
zou ik trouwens ook zijn geworden als
het Nederlanders waren geweest, want
niemand hoeft tegen mij te zeiken over
dingen die ze nooit van me kunnen we
ten. Omdat ik zoveel commentaar kreeg,
zei mijn broer dat ik mijn haar maar weer
moest laten groeien".
"Ook in de brugklas had ik last van
vooroordelen, ik was een van de weini
gen die toen op kisten liep (grote solda
tenlaarzen - red.). Ik droeg ook een leger-
broek en had het haar recht overeind
staan. Bovendien had ik ook nog eens
een beugel, daaraan begonnen ze toen te
trekken, en ze noemden me een achterlij
ke hippie. De beugel heb ik in mijn bin
nenzak gestopt en ik ben gaan vechten.
Daarna heb ik nooit meer last van ze ge
had".
Solex
"Ik krijg ook commentaar omdat ik op
een Solex rijd. Bij mij op school komen
ze aanrijden met opgevoerde brommers
en cross-modellen, en dan kom ik met
m'n Solexje aantuffen. Ik heb eerst ook
op een brommer gereden, een Yamaha,
zo'n scheurding. Hij was niet veel opge
voerd, er zat alleen een grotere carbura
teur op en hij reed een kilometer of vijf
enzestig per uur. Dat was hard zat. Het is
wel leuk om brommer te rijden, maar je
betaalt tweehonderd gulden per jaar aan
verzekeringen en je wordt om de haver
klap gecontroleerd door de politie. Ik
ben ook Solex gaan rijden omdat ik dat
stijl vind hebben, het is gewoon een fiets
met een motortje. Een vriend van mij
knapt die dingen op, van hem heb ik er
een gekocht. Hij heeft er zelf nog een
stuk of acht, negen. Misschien gaan we
met een paar vrienden binnenkort een
toertje maken op die dingen. Ik weet dat
er wedstrijden worden gehouden met
Solexen, maar daaraan heb ik nog nooit
meegedaan. Voor onderdelen moetje de
tweewielermarkt af. die heb je twee keer
per jaar in Utrecht, ze hebben er ook hele
oude motoren en transportfietsen. Maar
eigenlijk valt er weinig te sleutelen aan
een Solex, het enige wat je kunt hebben
is een verstopte benzineleiding, die blaas
je dan even door en je rijdt weer verder.
En als je zonder benzine staat klap je de
motor omhoog en je gaat fietsen. Maar
mijn Solex ziet er nu niet meer uit, hij is
helemaal verroest. Het is volgens mij ook
fout 'm in de stad neer te zetten, het lijkt
wel of zo'n ding tot slopen uitnodigt.
Meestal als ik wil wegrijden zit er weer
wat scheef of er zit een nieuwe kras op".
"Maar ja, het heeft stijl. Ik heb ook zo'n
witte helm met leren flappen, daarop
staat een grote doodskop. Een tijdlang
heb ik ook zonder helm gereden, ze had
den mij niet verteld dat het verplicht
was. Misschien ga ik nog een stofbril ko
pen, en motorhandschoenen, dat zou het
helemaal afmaken. En een groot em
bleem met 'Solex Angels' op mijn jas. Ik
heb me toch altijd al anders gekleed dan
de rest. Om me af te zetten tegen de mas
sa, daar wilde ik niet bij horen. Het liefst
draag ik gewoon een overhemd, een po
lo-shirt of een trui. Daarin hoeven geen
gaten te zitten, dat is nu in de mode, maar
ik heb dus altijd gedragen wat niet in
Nadenken
"Ik denk ook anders dan de meeste
jongens van mijn leeftijd, bij mij in de
klas hebben ze het alleen maar over
brommers en leuke grieten en dan houdt
het op. Ik denk tenminste na over het
werk dat ik wil gaan doen, die jongens
zitten gewoon op school omdat ze dat
moeten. Maar je moet nu kiezen, al ben je
eigenlijk nog te jong om dat te doen"
"Ik denk veel na over mijn toekomst,
wat voor baan ik zou willen. Nu ga ik dus
naar de kunstacademie, maar wie weet.
misschien ga ik daarna wel heel wat an
ders doen. Je moet in elk geval doen wat
je leuk vind, want als je een kantoorbaan
tje krijgt moet je de hele dag achter zo'n
tekstverwerker zitten. En daar heb ik
geen zin in. Ik weet niet waarom, maar ik
denk dat ik wel een goede baan vind.
Maar mijn eerste zotg is nu mijn school
af te maken. Ik leef niet over tien jaar".
"Het belangrijkste in het leven is datje
plezier hebt, datje niet in een hoekje gaat
zitten van 'de wereld is toch maar klote'.
Als je naast je school maar een leuke
hobby hebt waarin je je ellende kunt ver
geten als dat nodig is. En die heb ik met
tekenen en muziek".
Voor het drama in het Brusselse
Heizelstadion, waarbij 39 doden
vielen, kunnen niet zomaar een paar
mensen verantwoordelijk worden
gesteld. De cupfinale Juventus-
Liverpool liep op 29 mei 1985 volledig
uit de hand als gevolg van een
samenloop van op zich niet eens
grote fouten van de diverse
betrokken organisaties.
door Weert Schenk
Dit staat in de wetenschappelijke analy
se 'Het Heizeldrama, rampzalig organise
ren en kritieke beslissingen', dat donder
dag in boekvorm is gepresenteerd. Het is
een belangwekkende conclusie aan de
vooravond van het proces over de ge
beurtenissen in het voetbalstadion. Voor
de rechter zullen zich niet alleen 25 Li
verpool-supporters moeten verantwoor-'
den, maar ook twee Rijkswachten uit het
middenkader en de ex-secretaris van de
Belgische voetbalbond.
De Leidse politicoloog Paul 't Hart en
de Belgische socioloog Bert Pijnenburg
hebben zich in het kader van een onder
zoek naar crisisachtige situaties ander
half jaar bezig gehouden met het Heizel
drama. Het resultaat-is een diepgravende
analyse van de oorzaken van de volko
men uit de hand gelopen ongeregeldhe
den.
't Hart zegt het te gemakkelijk te vin
den om de 'hooligans' (de Liverpool-aan-
hang) de schuld van alles te geven. „Na
tuurlijk, zonder hun geweldsuitbarsting
waren er geen doden te betreuren ge
ren van de cupfinale de zaak niet beter in
de hand hadden kunnen houden".
Even voor de aanvang van de voetbal
wedstrijd viel de 'harde kern' van de En
gelse supporters het aanpalende vak Z
binnen, waar voornamelijk aanhangers
van het Italiaanse Juventus stonden. De
ze mensen probeerden te vluchten voor
de aanstormende Engelsen. In de paniek
ontstond een enorme duwpartij. Een
muur van het stadion begaf het. In de
daaropvolgende chaos kwamen 38 men
sen om. Eén supporter bezweek weken
later alsnog aan de gevolgen.
Routineklus
Paul 't Hart: „De organisatie van de
wedstrijd werd gezien als een routi
neklus. België had daarvóór nauwelijks
te maken gehad met voetbalvandalisme.
Het was een oase van vreedzaamheid te
midden van het in heel Europa opruk
kende supportersgeweld. Er werd geen
rekening gehouden met de mogelijke
komst van buitenlandse voetbalvanda
len".
Volgens de onderzoeker hadden de ge
volgen van de Engelse aanval nog kun
nen meevallen als in Vak Z de harde kern
plaats van keurige huisvaders en gezin
nen. „Dan was er wel gevochten, maar de
enorme paniek was uitgebleven. De
slachtoffers van Vak Z vielen vooral om
dat ze zelf geen wilde vechtersbazen wa
ren. Dat is de bittere ironie van dit dra-
Voorafgaand aan de finale heeft de
Belgische voetbalbond de grootste blun
der begaan, zegt 't Hart. Er is geen greep
gehouden op de kaartverkoop. Het was
wel de bedoeling rivaliserende groepen
te scheiden. Niettemin wisten in België
wonende Italianen veel kaarten te be
machtigen voor het oorspronkelijk als
neutraal bedoelde vak. 't Hart consta
teert dat er geen maatregelen zijn getrof
fen nadat duidelijk was geworden dat
het met die kaartverkoop niet goed was
gegaan.
't Hart en Pijnenburg stellen dat het
drama te verklaren is uit een scala van or
ganisatorische fouten en vergissingen.
Elke fout of vergissing op zich is onvol
doende geweest voor het ontstaan van
een ramp. „Het waren juist de schijnbaar
toevallige samenloop en de onderlinge
verwevenheid van de verschillende fac
toren die de catastrofe bewerkstellig-
De Leidenaar zegt dat fouten in de or
ganisatie zitten ingebakken, omdat het
hier een groot evenement betrof waarbij
veel instanties betrokken waren. „Elke
instantie maakt foutjes, wijkt af van de
regels. Maar in Brussel was bovendien
een enorm gebrek aan coördinatie".
Nalatigheid
Uit het onderzoek van 't Hart en Pij
nenburg blijkt dat tijdens de gemeen
schappelijke vergaderingen van de di
verse instanties onder meer de hulpver
leners, zoals het Rode Kruis en de brand
weer, ontbraken, 't Hart noemt het een
grove nalatigheid dat van die gemeen
schappelijke vergaderingen, waarbij wel
de voetbalbond, de politie en de Rijks
wacht aanwezig waren, nooit notulen
werden gemaakt. „Zo konden alle deel
nemers zich een eigen beeld van de af
spraken vormen". Door afwezigheid van
notulen kan ook geen antwoord worden
gegeven op de vraag of de voetbalbond
nu wel of niet om een Rijkswacht-cordon
tussen de Engelsen en Vak Z heeft ge
vraagd.
Een andere, simpel ogende fout van de
batterijen in de portofoons. Toen de rel-,
len uitbraken konden mensen ter plaatse
niet om hulp vragen. Een ander pro
bleem waren de lange communicatie
lijnen. Politiemensen konden niet recht
streeks praten met de collega's van de
Rijkswacht. Dat moest, conform de re
gels, gebeuren via hun chefs en vervol
gens via de commandanten in de hoofd
kwartieren elders in Brussel.
't Hart concludeert dat er veel meer te
zeggen valt over de oorzaken van het
Heizeldrama dan het nagaan van de ver
antwoordelijkheid van drie functionaris
sen van Rijkswacht en Voetbalbond.
„Het hele systeem waarbinnen deze
mensen opereerden, heeft fouten ge
maakt. Het systeem is dus schuldig en de
diverse directies zijn verantwoordelijk.
En uiteindelijk wringt de schoen het
meest bij de politieke en bestuurlijke ge
zagsdragers. De autoriteiten zijn niet in
staat geweest een goede coördinatie, be
velsstructuur en informatievoorziening
tot stand te brengen".
Leren
't Hart vertelt dat de Belgische autori-
itpn na hpt Hpi'/pldrama fiinrlampntplp
Het Heizel-drama: diepgravende
analyse ontbrak tot nu toe. (foto ad
vragen over het falende systeem hebben
laten liggen. „Een parlementaire com
missie is er dertig dagen mee bezig ge
weest. De discussie over het op zich be
langwekkende eindrapport is in het par
lement uiteindelijk verengd tot de vraag
of de minister van binnenlandse zaken
weg moest of niet".
Kan een dergelijk drama'in Nederland
gebeuren? 't Hart: „Dat is een riskante
vraag. De organisatie in ons land is beter.
Maar het is gevaarlijk om te zeggen dat
vergelijkbare calamiteiten rondom het
voetbalveld bij ons niet kunnen voorko
men. Wij hebben Nederland-Cyprus ge
had met die bomgooier. En bij de wed
strijd FC Den Haag-Ajax was de situatie
heel benauwd toen een deel van de tribu
nes werd ontruimd. Belangrijk is dat er
van elke wedstrijd wordt geleerd. Niet
achterover leunen en telkens hetzelfde
recept afdraaien. Maar die houding over-
hl.T rw.L- m.'f
ZONDf0
Tjeerd Volbeda (17): "Mijn eerste zorg is nu mijn school af te maken. Ik leef niet over tien jaar'
