Abdij voor mensen in nood
Sleutel van dichte kerkkhus al jaren zoek
Abt Ton Baeten geschrokken van negatief beeld
I s&r *5 'S I sta?sl.eninge" i
PAGINA 2
ZATERDAG 30 JANUARI 1988
ROME (ANP) - „Ik ken abt
Baeten goed genoeg om te we
ten dat hij van de abdij geen al
ternatieve gemeenschap bin
nen de kerk wil maken. De ab
dij van Berne heeft de opdracht
een centrum van gebed en ge
loof te zijn dat openstaat voor
mensen die in nood verkeren.
Dat is de opdracht tot aposto
laat die de Norbertijnen heb
ben. Onze opzet is echt niet, te
gen de kerkelijke hiërarchie in
te gaan."
Dat zegt het hoofd van de orde der
Norbertijnen, abt-generaal Marcel
van de Ven, in een reactie op de uit
spraak van de paus dat Nederland
se kloosterinstellingen geen soort
alternatieve kerk mogen vormen,
„een toevluchtsoord voor wie
moeilijkheden ondervindt in het
aanvaarden van het gezag van de
bisschoppen".
Daarmee leek de paus te doelen
op abt Ton Baeten van de abdij van
Berne in Heeswijk-Dinther. Kort
na de benoeming van bisschop Ter
Schure in Den Bosch stelde Baeten
zijn abdij open als een „vrijplaats"
voor mensen met problemen met
deze benoeming. Volgens Van de
Ven springt de abdij van Berne,
ook al gezien de leeftijdsopbouw,
er zeker niet uit „in extreem pro
gressieve richting".
Van de Ven, in 1930 geboren in
een boerengezin in het Brabantse
dorp Dinther, is sinds 1982 abt-ge
neraal. Hij trad in 1952 in in de ab
dij van Berne en werd in 1958 pries
ter gewijd. In augustus 1958 ver
trok hij naar Rome, waar hij vijf
jaar onder meer moraaltheologie
studeerde. In 1965 werd Van de
Ven prior en in 1968 abt van de ab
dij van Berne.
In de veertien jaren dat hij abt
was, was Baeten als prior van de
abdij zijn assistent. Is de prior be
last met de interne gang van zaken
binnen de abdij, de abt is verant
woordelijk voor alle ordeleden die
onder de jurisdictie van de abdij
vallen, ook de Norbertijnen die in
een parochie werken of in een prio
rij wonen. De orde telt in totaal on
geveer 1430 leden, onder wie 115
Nederlanders.
De Norbertijnen leggen grote na
druk op het gemeenschapsleven -
leden leggen hun geloften af aan de
gemeenschap en niet aan de orde -
en proberen het gemeenschapsle
ven te combineren met actief apos
tolaat in parochies, onderwijs, jon
gerenwerk en de liturgie." De zus
ters leiden meer een beschouwend
leven.
Brieven
Van de Ven heeft de afgelopen ja
ren brieven en telefoontjes gehad
van mensen die er bij hem op aan
drongen in de abdij van Berne in te
grijpen. Met kardinaal Jean Jero
me Hamer, leider van de congrega
tie voor de religieuzen en seculiere
instituten, heeft hij enkele keren
gesproken over de situatie in de ab
dij. Hamer had wel begrip voor het
standpunt van de abdij dat ze niet
voorbij mag gaan aan de actuele
noden van mensen, maar beklem
toonde sterk dat alles moet gebeu
ren onder „het gezag, de supervisie
en de gehoorzaamheid aan de
plaatselijke bisschop".
„Dat is in het geheel van de kerk
een juiste opvatting", zegt Van de
Ven, die erop wijst dat abt Baeten
herhaaldelijk de waarde van de or
ganisatorische vormgeving van de
kerk heeft erkend. „Maar de kerk
mag niet verschralen tot alleen de
hiërarchie."
Als Nederlander ervaart hij geen
bijzondere problemen in zijn con
tacten met de congregatie. „Er zijn
daar veel mensen met wie je goed
kunt praten en die werkelijk hulp
vaardig zijn als je hulp nodig hebt.
Rome is niet eenzijdig." Ook over
de contacten met Hamer heeft hij
niet te klagen. Wel zijn bij de con
gregatie bepaalde bedenkingen te
gen de religieuzen in Nederland
waarneembaar. De congregatie
keurt het af dat er zoveel religieu
zen buiten het klooster wonen.
Ook de secularisatie onder reli
gieuzen. de soms kritische houding
tegenover de kerkelijke hiërarchie
en de in haar ogen soms te ruime
interpretatie van de geloften ver
ontrusten de congregatie.
Tijdens bezoeken aan de abdijen
van zijn orde heeft Van de Ven het
„enorme gevoel voor democratie
en inspraak" in Nederland leren re
lativeren. „Democratie en inspraak
zijn belangrijk", zo beklemtoont
hij, „maar wordt er niet te veel
energie in gestoken? Op een gege
ven moment moet er een beslissing
worden genomen."
Ook meent Van de Ven dat Ne
derlandse religieuzen te weinig tijd
vrijmaken voor de geestelijke kant
en daardoor soms verburgerlijken,
zoals de paus heeft geconstateerd.
„Als een priester alleen maar een
sociaal werker is, voldoet hij niet
geheel aan zijn roeping."
Zoals elke religieuze orde en con
gregatie hebben ook de Norbertij
nen in Nederland de afgelopen
twintig jaar te maken gekregen
met een drastische vermindering
van het aantal nieuwe leden. Kort
geleden heeft in Tilburg een Nor
bertijn zijn eeuwige geloften afge
legd, maar de afgelopen jaren be
droeg het aantal nieuwe leden nog
niet één per jaar.
Van de Ven meent dat de „ver
burgerlijking" inderdaad een rol
speelt, maar ook andere factoren.
Hij noemt het „algemene klimaat
in kerk en samenleving" dat een
keuze voor het religieuze leven
minder vanzelfsprekend maakt.
„Als heel de sfeer in maatschappij
en kerk verandert, houdt zoiets
niet stil voor de poorten van de
kloosters".
Binding
De abdij van Berne besteedt veel
aandacht aan het jongerenwerk.
De jongeren die aan bijeenkom
sten deelnemen, blijken vaak on
der de indruk van het gemeen
schapsleven in de abdij. Maar als
wordt gevraagd of ze willen intre
den, noemen ze twee bezwaren. In
de eerste plaats is er de binding
voor het leven aan de orde. De
tweede reden om niet in te treden is
het verplichte celibaat.
Van de Ven vindt dat het centrale
gezag van de RK Kerk deze hou
ding van jongeren niet bij voorbaat
als verkeerd moet afdoen, maar er
lering uit moet trekken.
De kerk moet volgens hem van de
politieke en maatschappelijke be
trokkenheid van jongeren uitgaan
en op grond daarvan haar jonge
renpastoraat opbouwen. Voor wat
het kloosterleven betreft zou zij
zich moeten afvragen, of mensen
niet moet worden toegestaan zich
tijdelijk aan een orde of congrega
tie te binden, bij voorbeeld een pe
riode van drie jaar. Het verplichte
celibaat is zo essentieel voor het
kloosterleven dat opheffing daar
van onmogelijk is.
Baeten
„Kloostergemeenschappen moe
ten proberen kerk in het klein te
zijn waar iedereen zich thuis kan
voelen en waar niemand zich ge
drukt hoeft te voelen onder wetten
of regels. Het is nooit onze bedoe
ling geweest een alternatieve kerk
te vormen of het legitieme gezag
van de bisschoppen te ondergra
ven".
Dat zei abt Ton Baeten van de ab
dij van Berne in het KRO-radiopro-
gramma Echo. Hij reageerde op de
uitspraak van de paus dat de kloos
terinstellingen geen alternatieve
kerk mogen worden.
Baeten is „erg geschrokken" van
het negatieve beeld dat de paus van
- Abt Ton Baeten „We zijn tot elkaar veroordeeld"
de Nederlandse religieuzen heeft
geschetst. Hij meende dat dit een
gevolg is van informatie van som
mige bisschoppen, die niet geluk
kig zijn met de ontwikkelingen bij
de Nederlandse religieuzen en hun
visie dan bij de paus „deponeren".
Baeten pleitte voor „open" ge
sprekken tussen de bisschoppen
en de Nederlandse religieuzen.
„Wij moeten met elkaar verder. We
zijn tot elkaar veroordeeld".
Dr. C. van der Kooi (35), sinds no
vember 1984 gereformeerd predi
kant in Leimuiden, stak zich afge
lopen zondag voor het eerst in toga.
In zijn gemeentebericht gaf hij een
korte toelichting bij zijn niet meer
verschijnen in burgerkleding op de
preekstoel.
"Over het wel of niet gebruiken
van liturgische kleding en kleuren
wordt heel verschillend gedacht en
gevoeld. Het ligt allemaal niet zo
precies vast, en dat hoeft ook niet.
Zoals de verschillende kleuren van
de kanselkleden aangeven dat er
onderscheid van tijden is binnen
het kerkelijk jaar, zo kan een toga
aangeven dat er verscheidenheid is
van plaats en functie binnen de ere
dienst".
"In mijn geval is dat de plaats
van de voorganger, die geroepen is
niet zijn eigen woordje te spreken,
maar dienaar van het Woord te zijn.
Die functie heeft de zwarte toga in
de protestantse traditie zo onge
veer gekregen. Niet dat ik zou dur
ven beweren dat het me altijd lukt
dienaar van dat Woord te zijn, maar
de intentie is er wel, en als de frisse
wind van de Heilige Geest door de
kerk waait, dan kan het nog waar
worden ook".
"Een toga kan onderdeel uitma
ken van de vorm der liturgie. Dat
die vorm de inhoud niet is, weten
wij als protestanten in het alge
meen heel goed. Dat geldt overi
gens voor heel onze liturgie, voor
alle vormen en onderdelen die
daarin een plaats hebben. Bij litur
gische keuzes spelen zowel prakti
sche overwegingen als principiële
argumenten een rol. Dat geldt voor
mij ook bij de overstap van net pak
naar toga. Verder verandert er
niets".
Voor haar doctoraal-scriptie
deed mevrouw drs. E. R. H. van
Dijk in Valkenswaard onderzoek
naar de liturgische kleding van
hervormde predikanten. In het
blad 'Woord en Dienst' schreef zij
daarover.
In de periode van 1950 tot 1965
was het nog normaal om een zwar
te toga met witte bef te dragen. Na
Een zwarte toga met witte bef is ongeschikt
als liturgische kleding, zeggen de dragers van
een afwijkend gewaad. Zwart duidt op
geleerdheid, rechtspraak en deftigheid. En
dat vinden zij misplaatst voor een voorganger
in de eredienst. (tekening uit "Lachen in de - kerk')
1965 komt daar verandering in,
zoals een wit gewaad met stola. De
ze ontwikkeling vertoont pieken in
1975, 1978 en vooral 1984. In de ja
ren na '84 blijft alles tamelijk gelijk.
Van de dienstdoende predikan
ten die aan het onderzoek mee
werkten draagt 14 procent burger
kleding (9 procent vrouwen en 5
procent mannen), 23 procent een
zwarte toga met iets speciaals (V-
hals, bijzonder model of met stola),
20 procent een ander dan wit ge
waad en 43 procent een witte toga.
Bij afwijkende kleding zijn de
dragers het er vrijwel over eens, dat
de zwarte toga met witte bef onge
schikt is als liturgische kleding.
Men denkt dan aan geleerdheid,
rechtspraak en deftigheid. En dat
is misplaatst voor een voorganger
in de eredienst.
De predikanten die in burgerkle
ding hun dienst verrichten, doen
dit vaak omdat zij zich niet willen
onderscheiden van de andere ge
meenteleden. Bovendien erken
nen ze daarmee het subjectieve,
persoonlijke, dus aanvechtbare
element in hun bijbeluitleg.
Geloofsarmoede
De hervormde dominee van Ter
Aar, P. J. Stam jr., wilde niet deel
nemen aan een gezamenlijke dienst
in het kader van de gebedsweek
voor de eenheid. Toen hebben de
plaatselijke gereformeerde kerk en
rooms-katholieke parochie het
maar alleen gedaan. In zijn ge
meentebericht geeft Stam deze ver
klaring van zijn weigering:
"Ik hoor bij die mensen die dit
soort activiteiten beschouwen als
een teken van geloofsarmoede. Wij
geloven namelijk één heilige alge
mene christelijke kerk en de ge
meenschap der heiligen. Ik vind
het vrij onrealistisch om te bidden
om datgene wat ik geloof. God laat
die eenheid zien op Zijn tijd en wij
ze, namelijk in de wederkomst.
Daarom bid ik regelmatig om die
wederkomst".
"Maar voor velen is dat in hun
ongeduld te weinig. Natuurlijk is
de gebrokenheid van de kerk een
trieste zaak, maar nog triester is het
als mensen zelf de gebrokenheid
willen helen. Dat gaat volgens de
Bijbel alleen maar in de weg van
schuldbelijdenis, vergeving en ge
bed om de komst van Zijn Rijk. Dat
geldt tussen mensen onderling en
ook tussen kerken en groepen
mensen".
Daarom vindt de dominee van
Ter Aar bidden om eenheid onrea
listisch. Daarom vindt hij ook een
vredesweek onrealistisch. "Zou
den we niet samen bidden om meer
geloof en om de wederkomst van
Christus?"
Kluis
Al jaren blijft de kluis van de
Hoofdstraatkerk in Leiderdorp
dicht omdat de sleutel ontbreekt. H.
Marck en R. Visser van het college
van beheer van de hervormde en ge
reformeerde kerkengemeenschap
in het blad 'Ontmoeting':
"Volgens overlevering bevinden
zich in deze kluis alleen de drie for
mulieren van enigheid. Een veeg
teken?!" (Bedoeld worden de Ne
derlandse Geloofsbelijdenis, de
Heidelbergse Catechismus en de
Leerregels van de Dordtse synode).
"Aangezien wij geen relaties
hebben met de onderwereld, waar
in ongetwijfeld 'vakbekwame' lie
den verkeren voor wie het openen
van een kluis een peuleschilletje is,
is deze oproep onze laatste hoop:
wie weet waar de sleutel van de
kluis in de Hoofdstraatkerk is?
Wellicht heeft een van de vroegere
collectanten de sleutel thuis, han
gen". (Volgen nog twee telefoon
nummers die men kan bellen).
Floppy disc. Jibbo Poppen van
de redactie van ELK (Evangelisch-
Luthers Kerkblad) verzucht in een
hoofdartikel: "Het is me wat, al dat
geautomatiseer".
"Laatst viel een folder van een
computerleverancier bij me in de
bus. Kerkrentmeesters en secreta
rissen van kerkeraden kunnen hun
papieren administratie wel aan het
rijksarchief afstaan. Alles past in
de toekomst op de floppy disc van
de kerkeraads-personal compu
ter".
"Staan we met het verdergaan
van het automatisch betalingsver
keer en het computeriseren van de
kerk voor de volgende fase van ont
kerkelijking? De hulpmiddelen
zijn gemakkelijk, maar ze kunnen
ertoe leiden dat het persoonlijke
contact afneemt. De kerk moet
meegaan in het moderne ritme. De
persoonlijke 'touch' mag ze zeker
niet uit het oog verliezen. Juist in
dit tijdperk is dat van belang".
Poppen staat de elektronische
kerk in de Verenigde Staten als
schrikbeeld voor ogen. "Het li
chaam van Christus mag nooit ge
automatiseerd worden. Dat blijft
een kerk en vlees en bloed".
Epidemie
"Wat is het meest normale bij
een epidemie?", vraagt het 'Da Cos-
ta-pamflet', uitgave van de gelijk
namige stichting inNijkerk, welker
grondslag is 'het onfeilbaar Woord
van God'. Dikke vinger in de Da
Costa-pap heeft de vroegere EO-di-
recteur drs. L. P. Dorenbosch.
Het antwoord op genoemde
vraag luidt: "Dat we er alles aan
doen om de ontstaansbron te loka
liseren en te isoleren. Dat hebben
we toch bij elke epedemie ge
daan?"
"Maar wat zien we bij Aids? Ie
der die maar iets in deze richting
durft te zeggen wordt als homofie
lenhater en conservatieve sekstrut
beschouwd. Klip en klaar wordt
langzamerhand, dat de- perverse
seksmaniakken liever een nationa
le Aids-besmetting riskeren dan
meewerken aan een nationale cam
pagne om de ziekte te isoleren en te
voorkomen. We kunnen toch zó de
draaiboeken van de gelukkig be
zworen tuberculose-epidemieën
uit de la halen? Waar blijft de over
heid die haar gezond verstand ge
bruikt en dit doet? Heer Lubbers,
word moedig!"
Het 'Da Costa-pamflet' gaat naar
'een brede kring van belangstellen
den'. Die krijgen weer het verzoek
adressen op te geven van mensen
van wie men denkt dat ze toezen
ding op prijs stellen. En zo wordt'
de kring wijder. Toezending is gra
tis, maar regelmatig wordt wel eerj
acceptgirokaart bijbesloten.
Collecte. Volgens een stukje in
'Diakonia', maandblad voor gere
formeerd en hervormd diakonaal
werk, is de aankondiging in een
kerkdienst dat een collecte bestema
is 'voor de diakonie' niet juist.
"Diakenen collecteren niet voor
de diakonie. Ze zamelen gaven in
voor het werk dat onder verant
woordelijkheid van de diakonie ge
beurt. Daarom verdient het de
voorkeur, de bestemming van de
collecte direct te noemen. Dan
weet de gemeente met wie ze haai
gaven in geld deelt. Ten aanzien
van de andere collecte kan hetzelf
de worden gezegd".
Woensdrecht
De 'Franciskaanse Vredes
wacht' in het blad 'Franciskanen
Aktueel':
"Woensdrecht is méér gworden
dan een aanstaande rakettenbasis,
Het werd voor de mensen die ej
waakten ook een vindplaats van
vrede. Nu de raketten er niet ko<
men, besloten de wachters toch op
een of andere manier door te gaan
met hun wakes, want, zeggen zij;
dit is een oefenschool in vredes
denken, gastvrijheid en verdraag
zaamheid, een blijvend gedenkte
ken, een bedding waar gevoelens
van onmacht en opstandigheid een
weg vinden, een vindplaats van
franciskaanse inspiratie, een pleis
terplaats voor mensen die bezin
ning eii aktie willen combineren
Woensdrecht, de basis en het hek
zijn ook symbolen voor plaatsei
elders in de wereld waar d(
vrede wordt bedreigd".
"Allemaal woorden uit diepe er
varingen die mensen hadden als z«
de stille tocht naar de basis mee
maakten".
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk zie
geref. kerk Oude Vest; Marekerk 9.45 dr.
Meijers, ha, 12 studentenekklesia, 5 ds.
Vermaat, Maassluis; Maranathak. (L.
Morsweg) 10 ds. Kramer, ha; Oecumeni
sche geloofsgemeenschap De Regen
boog (Merenwijk) 9.30 en 11.15 pastoor
v. Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10 ds.
Hortensius, gez. dienst; Bevrijdingsk.
(Montgomerystr.) 10 ds. Rietveld, ha, 5
ds. Hortensius, ha; Vredesk. (Burggra-
venl.) 10 ds. Nauta, gezinsdienst; Waalse
kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs. Wijk 'Ste
venshof zie na geref. kerk. Acad. Zie
kenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds. v. Beinum.
Diakonessenhuis elke zat. 10.30 rk.
dienst, morgen 10.30 ds. I. Scholten,
Utrecht. Endegeest zie Oegstgeest. Ge
ref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.; zij
zaal Petrak. (Surinamestr.) 10.30 doven-
dienst, hr. C. Terpstra; Oude Vest 10 ds.
Koolstra, ha; Maranathak. zie herv.
gem.; Bevrijdingsk. zie herv. gem.; be
jaardenhuis Groenhoven 10 ds. Schou
ten. ha; Merenwijk zie herv. gemeente.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof
(Rijndijk), 10 mevr. R. M. Limburgr
Klokke. Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 en
5 ds. Houtman. Chr. Geref. K. (Steen-
schuur) 10 en 5 ds. Den Hertog. Geref.
Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 leesdienst. Ge
ref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk Drift
str.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem.
(Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds. W. Verhoeven,
Haarlem. Doopsgez.-Remonstr. Gem.
(Lokhorstk. Pieterskerkstr.) 10.30 ds. B.
A. Cuperus. Baptistengem. (Petrakerk,
Surinamestr.) 10 ds. Agtereek. Evang.
Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9 evang.
A. Meulenberg, 10.30 evang. J. Faber.
Evangeliecentrum-Pinksterbew
(Bethlehemskerk Lammermarkt) zo. 10
evang. Zijlstra, wo. 8 gebedsdienst.
Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 zuster J.
van Wieringen. Leger des Heils (hoek
Vestestr./Groenesteeg) 10 en 5. Nieuw-
Apost Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo.
8. Zevendedag-adventisten ('De Ont
moeting', Noordhofland V.schoten)el
ke zat 10 bijbelstudie, 11 predikdienst.
Christelijke Wetenschap (Steensch. 6)
10.30. Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der
L. Dagen (Brahmsl.) 9.30,10.30 en 11.20.
Leidse Soefi-stichting (zaal Pieterskerk)
11 universele eredienst, S. G. Lange
over 'Wat is de essentie van godsdienst?'
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) zo. 10.
Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7, zo.
10.30: Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-Stevenshof) zat. 7, zo.
10; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30,10,11.30,
6 en 7 (lof); Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30
en 11Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en
10.30; Haarl.straat zat. 7, zo. 10.30 en
12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H. Rijn-
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 zangdienst. Geref. Kerk 10
ds. Koster, Katwijk, 6.30 ds. Boer. Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 4 ds. Bilkes, Benne-
kom. Rk Kerk z
i. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Adventskerk 10 ds. Ommering, 5
ds. Attema-Roosjen, Nieuwerbrug,
jeugddienst; Kruiskerk 10 ds. Jonkman;
Opstandingskerk 10 ds. v. Achterberg,
Leiden, 6.30 ds. Ommering; G. Herder
kerk 10 vicaris Allewijn, 5 ds. Heiner,
Woerden; De Bron 9.15 ds. Taselaar,
10.30 ds. Nieuwenhuis, 6.30 dr. C. Wig
mans; Ashram (Marsdiep) 10 kand. P. J.
Aartsen; Driehoorne 7 nam. ds. J. v.
Dok; Oudshoornse kerk 10 ds. Ter Bals;
Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 en 6.30 ds.
Ouwendijk. Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds.
Boer, 5 jeugddienst in Adventskerk;
Salv.kerk 10 ds. Wilschut, 6.30 ds. Moet,
Woerden. Geref. K. Vrijg. (aula school
Bospark) 9.30 en 5 ds. Room. Ned. Geref.
Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds. W. v.d.
Veer, 4.30 ds. M. de Jong. Chr. Geref.
Kerk (Grijpensteinstr.) zo. 9.30 en 4.30
en 3 febr. 7.30 ds. v.d. Meij. Oud-Geref.
Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt.gem.
(Molenwerfstr. 1) 10 en 6.30 ds. Koek
koek. Bapt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 10 hr. N. van Gemeren, 6.30
ds. C. de Jong. Volle-evang.gem. ('De
Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr. B. Knoes-
ter. Pinkstergem. (school Batestein 16)
10. Christengemeente 'De Hoeksteen'
(geb. 'Bethel', hoek Emmalaan) 10. Le
ger des H. (Zonneweg 3) 10 en 5. Remon-
str. Gem. (Van Mandersloostr. 36) geen
dienst. Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo.
9.45 en 11.30; Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
v.d. Kamp, Bleiswijk, 6 ds. Boer. Geref-
./Herv. Gem. (dorpshuis 'De Tas') 10.30
ds. Pettinga. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. v.
Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds. Frederikze,
Woerden; Salv.kerk 10 ds. Terlouw, 6.30
ds. v.d. Hoef; Bethl.kerk (Nieuwerbrug)
10 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Wieman. Geref.
Kerk 10 ds. v.d. Berg, 6.30 ds. Elderman.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en 4.30
ds. Simpelaar. Geref. Gem. (Stations
weg 17) 10 en 6.30 ds. Bac. Evang.-Luth.
Gem. 9 ds. W. v. Beek. *v.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Kolde-
9.30 ds. v.d. Pol, 6.30 dr. Haitsrna; De wijn. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
De vroegere
gereformeerde
Bloemcamp-
laankerk in
Wassenaar-
Zuid, nu ver
kocht aan een
Engelse bap-
tistenkerk in
Den Haag. <toi„
Stek 9.30 ds. Vlasblom. Geref. Kerk 9.30
ds. G. de Jong, 5 dienst (voorganger niet
opgegeven). Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5
ds. Ribbers. Geref. Gem. zo. 9.30 en 7 hr.
W. Harinck, 3 febr. 7.30 ds. Th. v. Stuy-
venberg.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30
en 6.30 ds. De Graaf. Geref. Kerk 10 ds.
Bovenberg, Leiden, 5 ds. Huisman. Rk
Kerk: dorp zat. 7, zo. 10 en 11.30; Anker
zat. 7, zo. 8.45 en 11.15; Rijndijk zat. 7, zo.
10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Roth-
fusz en ds. Verbeek, 7 ds. Hofland, open-
deurdienst, mmv 'New Gospel Sound'
Rijnsburg. Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10
hr. M. de Ridder. Chr. Geref. Kerk 10
leesdienst, 7 zie herv. gemeente. Rk
Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11; Jozefk. zat.
7. zo. 10 en 11.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 en 6 ds. J. Kattenberg,
ha; Ontm.kerk 10 en 6.30 ds Sloof, ha. A. Visser.
Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-colle-
ge) zie Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 10
v. Breevoort, ha. Rk Kerk zat. 7,
zo. 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Hovius, 6 ds. Sjollema; O.
Kerk 10 ds. Schuurman, 6 ds. "Ij. de
Jong, Garderen; Ichthusk. 9.45 samen
zang, 10 ds. Christ, 5 ds. Volk; Pnièlk.
9.30 ds. Tj. de Jong, 6 ds. Bogaard; Mara-
nathakerk (Rijnsoever) 10 ds. Bogaard, 6
ds. Vroegindeweij. Overduin 2.15 ds.
v.d. Beid. Herv. Gem. 'De Rank' (aula P.
Groen-college Pr. Frederikdreef 15) 10
kand. K. P. Klos, Vlaardingen, jeugd
dienst. Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds. v.d.
Horst, 5 ds. Kersten; Triumfatork. 10 ds.
Kersten, 5 ds. v.d. Horst. Geref. K. Vrijg.
9.30 leesdienst, 4 ds. Heida. Ned. Geref.
K. (aula Bestevaer-mavo) 9.30 en 7 kand.
J. Winkelhoff. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds.
Slagboom. Vrije Chr. Geref. Gem. (Uni-
zaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Geref. Gem.
(Remisestr.) 10 en 5 leesdienst, 3 febr.
7.30 ds. D. Rietdijk. Geref. Gem. in Ned.
(Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang.gem.
4.10
KOUDEKERK AAN DEN RIJN:
Herv. Gem. 10 ds. Bronsgeest, Leiden, 7
ds. Koolstra, Leiden, gez. jeugddienst.
Geref. Kerk 10 ds. v.d. Lugt en dr. Bade,
dienst ivm 100-j. bestaan geref. kerk.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Ge
ref: Kerk Dorpsk. 10 ds. Boswijk, Lisse,
6.30 ds. Doesburg; Hoofdstr. 10 ds. v.d.
Bom, doop; Scheppingsk. 9 en 10.30
(doop) ds. Stegeman. Leythenrode 10
pater Poelma. Elis.ziekenhuis 10 rector
Vijftigschild. Bapt.gem. (wijkgeb.
Zijlkw.) 10 hr. J. de Vries. Rk Kerk zat. 7,
zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schilt. Geref. Kerk 9.30 en 7 ds. v.d.
Kooi. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
De Gelder; Pauluskerk 10 ds. 't Hooft, 7
gebedsdienst voor de eenheid, pastor P.
v.d. Bosch en ds. De Gelder, mmv koor
Mariakerk. Geref. Kerk 10 ds. Doesburg,
Leiderdorp, 5 ds. v.d. Woude, Wasse
naar. Geref. K. Vrijg. 9.30 en 4.30 lees
dienst. Ned. Geref. Kefk (Salvatori) 9 ds.r
Brink, Haarlemmermeer, 7 ds. Vos. Chr.'
Geref. Kerk 10 en 7 ds. v. Dijken. Geref.
Gem. zo. 10 en 4 leesdienst, 3 febr. 7.30
ds. De. Boer. Evangeliegemeente (Hee-
reweg 52a) 9.45 hr. M. A. Brands. Rk
Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en 11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 10.30; Mariakerk
zat. 7, zo. 9 en 10.30; Engelbew. zat. 7, zo.
10.30.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote ol
St. Jeroensk. (Binnen) 10 ds. Ruiten-
burg, 5 ds. Blenk, Amsterdam, 7 ds. Kui
per; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. v.d. Lee; De
Rank (Golfbaan) 9 ds. De Geuze, Noor
den. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.)
10 ds. Kuiper, 5 ds. Ruitenburg; Vin-
11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10
ds. P. Magré, zendingspredikant, War
mond, jeugddienst. Rk Kerk Victork.
zat. 7, zo. 9 en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en
10.30; De Zilk zat. 7, zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene
of Will.kerk 10 ds. Kooman, ha; Paulus
kerk 10 ds. J. Slob; Gemeentecentrum
(Lijtw.) 10.30 mevr. ds. Bosman-Huizin-
ga, R.dam, 7 ds. Vegter. Geref. Kerk 10
ds. Plomp. Ned. Geref. Kerk (Gem.cen
trum) 8.45 ds. M. de Jong, 4 ds. De Lan
ge. Van Wijckerslooth 4 drs. G. Sch-
wencke. Endegeest 10 ds. Friedench.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. Stam, Ter Aar. Ge
ref. K. 9.30 ds. Zijl, 5 ds. Bras, Sassen-
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem.
9.30 ds. De Kruyf, R.dam, 7 ds. Vlas
blom, Boskoop. Chr. Geref. K. 9.30 lees
dienst, 2.15 ds. Hoefnagel, Nieuwpoort.
Bethelkerk 9.30 ds. Cziria. Geref. Kerk
Petrakerk 9.30 ds. Wagter, 5 ds. Snel;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Snel, 5 ds. Van
Tilburg, Zeewolde; Mar.kerk 9.30 ds. v.
Tilburg, 5 ds. Cziria. Geref. Kerk Vryg.
10 en 5.15 ds. Grutter. Chr. Geref. K. 9.3!
en 5 ds. v. Sorge. Evang. Christengem
(aula mavo) 10 br. J. v. Galen. Rk Kerl
zo. 10.30.
..SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 ei
10.30 ds. Germans, 7 ds. De Reus, Te
Aar. Geref. Kerk 10 ds. J. v.d. Haagen
Leidschendam, 7 zie herv. gemeente
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aarnoudse, ha
Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17) geel
dienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Hey
mans, Alphen, 6.30 ds. Driebergen, Kat
wijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30 ds. Di
Reus, 6.30 ds. Zijl. Rk Kerk Aardam zat
7, zo. 9 en 12; kerk Langeraar zat. 7, zo
9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds
Smaling, Rijnsburg, 6.30 ds. Vermeulen
jeugddienst, mmv CJV-koor Scheve
ningen. Geref. Kerk 10 (zang-/meditatie
dienst) en 6.30 ds. Oegema. Geref. K
Vrijg. 9.30 en 5.30 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkge
meenschap 10 ds. C. J. de Jong, rami
cantorij, 7 ds. De Jong, jeugddienst. Rl
Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gen:
Dorpskerk 16 dr. A. de Kuiper; De Ont
moeting (Noordhofland) 10 ds. Blanker
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds. Vei
heule, ha. Herv. evang. op geref. grond
slag (kerkgeb. 'Rehoboth', A. van Leeu
wenhoekkade) 9.30 kand. J. Verhaal
Sliedrecht, 4.30 ds G. H. van Kooten. Ge
ref. Kerk 10 ds. De Zwart, 7 jeugddienst
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en 5 stu
dent P. Groen. Rk Kerk Laur.kerk zat.
zo. 11.30; M. Godskerk. zat. 7, zo. IC
Kerk van Engeland (British school ij
The Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.11
anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gen,
Brugk. 9.30 ds. A. W. v.d. Plas, 5 ds
Kunz; Hoeksteen 9.30 ds. Goossen, 6.3l
ds. Schipaanboord; Bethelk. 9.30 d!
Schaap, Poederoyen, 5 ds. Hovius, Kal
wijk aan Zee; Imm.kerk 10 en 5 ds.
Houwelingen. Geref. Kerk Kruisk. 10.31
ds. v.d. Waal, Gouda, 5 ds. Davidse, Ze
venhuizen; Ontm.kerk 9.30 ds. De Mooi
Geref. K. Vrijg. (Kruiskerk) 8.30 ds. Los
Ermelo, 2.45 ds. Hidding, Bunschoter
Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en 5 ds. v.c
Want. Oud-Geref. Gem. (Mercuriuswel
29) 10 en 6.30 leesdienst.
8 85-05 104.20
ÉSÊÊÊ
