'Politici zijn tekstschrijvers van mijn satire
i
'Geen kritisch geleuter meer'
Een mislukte voorstelling
Hallucinerend celloconcert
Pieter-Dirk Uys, het satirisch geweten van Zuidafrika
Schildersduo
Henry Lewis nieuwe dirigent
DONDERDAG 21 JANUARI 1
'Interieur' van theatergroep Bonheur
'Interieur' door theatergroep Bonheur naar
een verhaal van Katherine Mansfield. Spel:
Ria Eimers en Die van Duin. Regie: Anne-
kee van Blokland. Gezien op 20 januari in
LEIDEN - De voorstelling 'Inte
rieur' is gebaseerd op het verhaal
'Psychologie' uit de bundel
'Bliss Other Stories' van Ka
therine Mansfield. Daarmee heb
ben regisseuse en spelers zich
zelf een moeilijke taak gesteld.
Hoe maak je namelijk een thea
terbewerking van een verhaal,
waarin enige ontwikkeling of
clou zo goed als ontbreekt? In dit
geval is voor een minutieuze
sfeertekening gekozen.
Een man bezoekt een vrouw in
haar atelier. We zien haar in af
wachting van zijn komst allerlei
voorbereidingen treffen. Het is
herkenbaar teuten: een stoel ver
zetten, een schaaltje met lekkers
klaarzetten, sigaretje roken. Als
de man eenmaal is verschenen,
ontwikkelt zich in aanzet een
dialoog. Daarnaast verwoorden
de beide spelers af en toe, hoe zij
inwendig (daarom 'Interieur' als
titel?!) op de situatie reageren.
De stiltes overheersen echter.
Het gegeven is al dermate flin
terdun en die vele zwijgzame
ogenblikken zijn dusdanig, dat
zelfs deze nog geen uur durende
voorstelling erg lang lijkt. Dat is
op zich al een slecht teken. Bo
vendien gaan van de voorstel-
lingsduur eigenlijk nog eens
ruim tien minuten af. Bij wijze
van inleiding verschynt name
lijk de regisseuse op het toneel
en leest, zittend op een stoel voor
een gordijn, een ander verhaal
van Katherine Mansfield voor.
Deze onmiskenbare breuk in dit
o zo broze geheel is een weinig
overtuigende noodoplossing, die
er alleen toe lijkt te dienen om de
'voorstelling' te rekken.
Wie een minutieuze sfeerteke
ning wil geven, is op details aan
gewezen, die bepaald niet ge
makkelijk op een publiek zijn
over te brengen. Het decor speelt
daarbij een belangrijke rol. De
vormgeving van het atelier van
de vrouw mist echter op het bre
de speelvlak in het LAK de ver
eiste intimiteit. Het blijft een wat
kale ruimte met meubelstukken
en requisieten. Daarbij komt
nog, dat de matige zaalbezetting
(nog geen dertig toeschouwers)
niet inspirerend werkte. Dat
deed ook weer afbreuk aan de
delicate sfeertekening. Ondanks
de inzet van de spelers bleek de
voorstelling reddeloos verloren.
WIJNAND ZEILSTRA
Concert door Anner Bijlsma op cello met de
solosuites van J.S. Bach (II. IV en VI). Ge
hoord op 20 januari in de Taffeh-zaal.
LEIDEN - Heeft u dat gevoel ook
wel eens gehad, dat het lawaai,
veroorzaakt door handgeklap, de
.gfeer na een concert wreed lijkt
te verstoren? Dat je het liefst in
stilte zou willen weggaan? Bij
uitvoeringen van gewijde mu
ziek wordt daarom vaak uitdruk
kelijk verzocht. Terwijl de suite
een aaneenrijging is van dans
vormen (wereldlijker kan het ei
genlijk niet), had gisteravond
toch niemand de neiging om de
beentjes van de vloer te laten
gaan. Bach heeft op zijn onna
volgbare manier deze dansvor
men op een vergeestelijkt, bijna
gewijd niveau gebracht.
Lang duurde het anders wel,
voordat Anner Bijlsma ver
scheen. De Taffeh-zaal, meestal
toch al niet slecht bezet bij de ou
de muziek-concerten, stroomde
voor deze gelegenheid bomvol.
En er bleven maar mensen (en
stoelen) bijkomen. Niemand wil
de deze gebeurtenis missen.
Toch viel het niet mee. Drie
suites voor cello alleen. Drie wer
ken met dezelfde volgorde van
dansvormen. Drie verschillende
grondtoonsoorten met daarbin
nen gewaagde uitstapjes naar an
dere toonaarde; verschillende
maatsoorten, verschillende rit
mes etc., maar met het aardse
dansen hadden ze niets meer van
doen. Anner Bijlsma die jaren en
jaren op deze suites heeft gestu
deerd, is het stadium van tech
niek en beheersing allang te bo
ven; hij speelt deze muziek niet
meer, hij straalt ze als het ware
vanzelf uit. Hij projecteert ze
rechtstreeks en onmiddellijk op
het pubiick.
Gelukkig is daar dan nog zijn
cello die die muzikale gedachten
in hoorbare geluidstrillingen
omzet, maar het is net alsof hij
niet echt speelt. Een prachtige,
rijk geschakeerde en volmaakt
afgewerkte toon zweeft voortdu
rend onder zijn handen vandaan.
Het is bijna een hallucinatie.
Rondom mij hoorde ik hoe - on
getwijfeld cello spelende - toe
hoorders zich verbijsterd afvroe
gen hoe Bijlsma dat nu eigenlijk
deed. Met de sarabands uit de
partita, "waarvan fluitisten be
weren dat hy voor fluit is ge
schreven" nam Anner Bijlsma
van zijn publiek afscheid.
MONICA SCHIKS
i
- of
>et,
71-
1e-
tel.
St.,
Van Waardenberg en De Jong en hun energieke 'gekkengalerij'
ROTTERDAM - Bij het woord
'cabaret' kijken ze verschrikt
op, en gevraagd naar de toe
komstplannen laten ze weten
hun carrière wel het minst be
langrijk te vinden. Nee, Martin
van Waardenberg en muzikant
Wilfried de Jong maken thea
ter en geen cabaret, want met
dat 'maatschappij-kritisch ge
leuter' willen ze niets meer te
maken hebben. En misschien
beginnen ze volgend jaar wel
een café of storten ze zich weer
in een geheel ander avontuur.
Het gaat ze immers om het nu.
Van Waardenberg en De Jong:
twee oer-Rotterdamse, en dus
zeer eigengereide knapen, die
het motto hanteren dat 'alles
kan en alles mag'.
Het begon allemaal in 1985. Van
Waardenberg, tot dan toe gezichts
bepalend lid van het cabaret Van
Santen: "Van Santen werd opgehe
ven en de volgende dag hadden
Wilfried en ik onze eerste try-out in
Schiedam". Het prille begin van
het programma '.Begin maar vast',
een voorstelling die langzaam maar
zeker tot het kleine circuit door
drong. De cabaretmarathon in Rot
terdam, afgelopen zomer, zorgde
uiteindelijk voor de broodnodige
publiciteit. Van Waardenbergs cre
atie Doerak, het balorige, nogal
moeilijk opvoedbare jochie, bleek
als een voorhamer op ieders lach
spieren te werken en de aanbiedin
gen stroomden opeens binnen.
door
Tom Ruijfrok
Het duo had echter andere plan
nen: in het Doetinchemse theater
tje De Kleine Holte werd de nieuwe
produktie 'De Gekkengalerij' in de
grondverf gezet, een voorstelling
die officieel pas op 2 februari in
Rotterdam in première gaat. 'De
Gekkengalerij' wordt echter al van
af augustus gespeeld, zodat er van
proefvoorstellingen eigenlijk geen
sprake meer kan zijn.
"We blijven het programma ver
anderen", aldus Van Waardenberg.
"Ik heb altijd iets van:'Er zit nog
veel meer in'. Nu, na vijf maanden
beschouw ik 'De Gekkengalerij' re
presentatief voor wat ik altijd al
voor ogen had, maar we blijven er
aan bouwen. Je streeft toch altijd
naar het beste".
Over hun opzet laten Van Waar
denberg en De Jonge geen twijfel
bestaan. Van Waardenberg: "Het
publiek amuseren, laten lachen om
een sliert van humor". Zijn contra-
bassende collega: "Noem het alsje
blieft geen cabaret. Daarvoor ge
bruiken we veel te veel theatrale
elementen. Een rond spotje, een
barkruk, dat hoeft voor ons alle
maal niet zo erg. Voor het traditio
nele cabaret zijn er andere mensen,
waar gelukkig nog vraag naar be
staat. Maar het is ons publiek ge
woon niet".
De heren hebben dus opvallend
weinig pretenties, en de vorm van
het programma is daarmee in over
eenstemming. Geen verhaallijn,
geen boodschap, gewoon wat losse
fragmenten die behalve de over
gangen en de constante onzin abso
luut niets met elkaar te maken heb
ben. Een gefingeerde forumdiscus
sie met het publiek geeft het twee
tal de mogelijkheid tekstueel te im
proviseren, maar dan wel binnen
vastomlijnde grenzen.
Van Waardenberg: "We gunnen
onszelf wel wat vrijheid, maar het
eindresultaat moet kloppen. Ik ben
er de man niet naar om een num
mer zo uit de losse pols te doen. Ik
bedoel, de mensen hebben wel er
gens voor betaald". De Jong: "Dat
zelfde heb ik met de muziek. Ik ben
niet vies van een solo van een paar
minuten, maar je moet nooit over
drijven. Een improvisatie verzandt
voor je het weet in oeverloos ge-
piel".
Het publiek moet geboeid wor
den, reden waarom Van Waarden
berg en De Jong ("Dat vonden we
wel een goede naam") gekozen
hebben voor beweeglijk theater.
Martin: "De dynamiek staat voor
op. We rennen soms als idioten
over het podium". Wilfried: "Die
beweeglijkheid geeft een bepaald
cachet aan het programma. Er gaat
een vonk vanuit. De mensen moe
ten naar ons kijken alsof ze een ten
niswedstrijd volgen".
Groot verschil met 'Begin maar
vast' is de rol van contrabassist Wil
fried de Jong: "In het eerste pro
gramma moest ik vooral begelei
den. Die scheiding is met 'De Gek
kengalerij' verdwenen. Er heeft
een soort versmelting plaatsgehad.
Ik treed nu wat meer op de voor
grond, terwijl Martin zich ook meer
als muzikant manifesteert. Met zijn
stem weliswaar, maar we zijn nu
volkomen gelijkwaardig".
In Amsterdam
Theaters en
musea moeten
nog meer
bezuinigen
AMSTERDAM (ANP) - Een aantal
Amsterdamse kunstinstellingen
zal tot en met 1990 nog anderhalf
miljoen gulden (vijf ton per jaar)
moeten inleveren door het door
voeren van bezuinigingen. Die
moeten worden bereikt door mid
del van „doelmatigheidsmaatrege
len".
De Dienst Moderne Musea (Ste
delijk Museum, Fodor, de artothe
ken en het Beeldende Kunst Be
heer) moet het de komende drie
jaar met 395.000 minder doen, de
Stadsschouwburg met 275.000 gul
den, de theatercombinatie Belle-
vue/De la Mar met 20.000 gulden,
het Muziektheater met 325.000 gul
den, Het Nationale Ballet met
215.000 gulden en het Concertge
bouworkest met een ton. Het res
tant van 170.000 gulden zal worden
gezocht in incidentele maatrege
len. B en W hebben dit voorgesteld
aan de raad.
B en W hebben ook besloten een
extern bureau een onderzoek te la
ten verrichten naar de organisatie
en efficiency bij de Stadsschouw
burg, het Amsterdams Uit Buro en
eventueel bij het Muziektheater.
Waardenberg en De Jong: 'De mensen moeten naar ons kijken alsof ze
een tenniswedstrijd volgen'.
muur van prikkeldraad van apart
heid. Als er een cultuur bestaat, is
dat die van de apartheidsdood. Fei
telijk zijn de Afrikaners in het ge
heel niet geïnteresseerd in cultuur.
Ze zijn slechts geïnteresseerd in
snobisme. De galmende leegte van
het theatrale, zoals 'De Hertzog-
prijs', 'De Kultuurkamer', 'De Aca
demie', 'Het Staatstheater' etc. Ik
wil er niets mee te maken hebben.
En de Afrikaners, die wel artistiek
succes hebben in binnen- en bui
tenland - André Brink, Allan Pa
ton, Breyten Breytenbach - hebben
dat allemaal bereikt buiten 'het
laager' van de 'Die Kuituur' om".
Voorlopig moet multi-raciaal
Zuidafrika het nog doen met de
voorzichtige uitingen van de post-
apartheidscultuur, die met name in
het Markettheater van Johanne
sburg gestalte lijkt te krijgen. Daar
was de afgelopen maand ook Pie
ter-Dirk Uys te zien in zijn creatie
van een Caesariaanse president
Botha, die zijn enthousiast gehoor
meedeelde Nelson Mandela te heb
ben vrijgelaten om samen aan een
nieuwe toekomst van Zuid-Afrika
te werken.
Jammer genoeg is dat een toe
komstdroom. Net zoals de woor
den van Evita Bezuidenhout in de
show 'Beyond the Rubicon': "Ja,
mijn vrienden, alles is veranderd.
Onze oude en mooie Republiek
van Zuid-Afrika is opgedeeld in
'bantustans en boerestans'. Johan
nesburg is nu de stadsstaat 'Repu
bliek van Egoli'. Wij blanken zijn
gedwongen in een afgrijselijke to
wnship te wonen. Het vliegveld
Jan Smuts heet nu Winnie Man-
dela-luchthaven. En ik heb be
merkt, dat de D.F. Malan-snelweg
nu de Allan Boesak Boulevard
wordt genoemd".
JOHANNESBURG GPD) -
Pieter-Dirk Uys (43) is zon
der twijfel de belangrijkste
theaterpersoonlijkheid in
Zuid-Afrika. Zijn one-man
shows, die vanaf 1981 overal
in het land volle zalen trek
ken, hebben tevens een aan
tal creaties opgeleverd, die
onwrikbaar verklonken zijn
met de apartheidsrealiteit
van de jaren tachtig. Een
daarvan springt boven alles
uit en dat is Evita Bezuiden
hout, voormalig ambassa
deur van het gefantaseerde
'onafhankelijke' thuisland
Bapetikosweti. Deze traves-
tietenrol is een dermate ei
gen leven gaan leiden, dat er
in feite twee personen zijn
ontstaan: Pieter-Dirk Uys
zelf en zijn alter ego, Evita.
door
Ruud de Wit
Op dit moment trekt Uys met zijne
nieuw show 'Cry Free Mandela, the
Movie' - een parodie op de film van
Sir Richard Attenborough over het
leven van Steve Bike en de blanke
hoofdredacteur Donald Woods -
langs de theaters van Johanne
sburg, Durban, Port Elizabeth en
Kaapstad, alvorens naar Broad
way, Londen en Berlijn af te reizen.
Tegenover ons verzekerde hij ook
'dolgraag' naar Nederland te willen
komen: "Per slot van rekening is
de hele apartheidsproblematiek te
rug te voeren naar de ambivalente
verhouding tussen de Kaaskoppen
en de Boeren".
tirisch te benaderen. Zo is ook de
creatie van Evita Bezuidenhout ge
groeid. Tijdens het info-schandaal
aan het einde van de zeventiger ja
ren had ik een column in een zon
dagsblad en ik wilde dolgraag com
mentaar leveren op alle geruchten,
roddels en beschuldigingen die de
ronde deden. Om juridische moei
lijkheden te vermijden, creëerde ik
de persoon van een vrouw van een
Nationale Partij-parlementariër,
die uit de cocktail-party's en thee
kransjes klapte. En tot mijn verba
zing werd dat geaccepteerd en
werd Evita uitermate populair".
Evita Bezuidenhout is voor Uys
de vrouw geworden, die hem in
huiskamers laat binnenkomen,
waar zijn eigen naam op de toilet
ten nog niet gefluisterd wordt: "Ik
heb in alle zalen van Zuidafrika ge
speeld, tot in Pietersburg en
Bloemfontein in het hartje van het
Boereland toe". In zijn huis in Jo
hannesburg heeft Uys een hele
wand met brieven, die aan hem, of
beter Evita, zijn gestuurd door
vooraanstaande Zuidafrikaanse
politici. Van de secretaresse van
P.W. Botha, van Piet Koornhof,
Pik Botha tot Andries Treurnicht:
"Eigenlijk is het verschrikkelijk,
als iemand als Andries Treurnicht
een briefje stuurt, dat begint met
'lieve vriendin'. Dan ga je weer
twijfelen aan het gevoel van humor
van de Afrikaner".
Censuur en angst voor represail
les heeft Uys al lang niet meer. "Ik
moet de angst in mijn publiek be
vechten. Als ze kunnen lachen om
die angst, wordt zij minder erg.
Zelf denk ik niet meer over de mo
gelijke gevolgen. Als ik me daar
door laat leiden, kan ik beter in bed
blijven". Dat betekent niet, dat hij
niet verbaasd is over het feit, dat hij
met zijn shows ongehinderd het
land door kan reizen: "Dat is een
van die vreemde complexen van
Zuid-Afrika. Misschien dat de
machthebbers nog steeds het idee
hebben, dat mijn shows toch geen
impact hebben. Een ander pro
bleem is, dat zij mij net zozeer ge
bruiken als ik hen. Ik weet dat re
geringsvertegenwoordigers met
hun buitenlandse gasten naar mijn
shows komen en vervolgens zeg
gen: 'Hoe kan men Zuidafrika een
politiestaat noemen, terwijl wij dit
soort programma's toelaten?"'.
Uys betwijfelt of er een Afrikaan
se cultuur bestaat: "Wij hebben on
ze cultuur omringd met een hoee
HILVERSUM (ANP) - Heniy Lewis zal worden benoemd als chef-diri
gent van het Radio Symfonie Orkest. Hij zal die functie per 1 augustus
1989 overnemen van Kenneth Montgomery die sinds 1983 chef-dirigent
van het orkest en van het Groot Omroepkoor is.
Montgomery zal, naast zijn chef-dirigentschap bij het groot omroep
koor, als vaste gast-dirigent verbonden blijven aan het Radio Symfonie
Orkest. Zijn opvolger Lewis begon zijn muzikale loopbaan op zestienjari
ge leeftijd toen hij als solobassist bij het Los Angeles Philharmonic Or
chestra in dienst trad. Hierna legde hij zich meer en meer toe op het diri
geren en nadat hij een succesvolle tournee in 1963 in Europa had gemaakt
volgden er al snel uitnodigingen van diverse orkesten in de Verenigde
Staten. Hij werd in die tijd benoemd tot chef-dirigent van het New Jersey
Philharmonic Orchestra.
- "Kijk, ik ben er wel eens van be
schuldigd met mijn creaties als
P.W. Botha, Evita Bezuidenhout,
Pik Botha, Piet Koornhof etc. ver
antwoordelijk te zijn voor de toe
stand waarin Zuidafrika zich nu
bevindt. Dit boekje met uitspraken
van Botha, maar ook mijn shows,
geven ere wie ere toekomt. Mijn
teksten komen rechtstreeks uit de
monden van de Zuidafrikaanse po
litici. Zij zijn de tekstschrijvers van
mijn satire".
Ger Oudshoorn (links) en Guus
Hermsen. Hun initialen vormen de
naam GOGH. Onder die naam ope
reren zij als kunstschilders. Op 22,
23 en 24 januari exposeren zij hun
gezamenlijk gemaakte schilderijen
in het Waaggebouw. Hun stijl ken
schetsen zij als 'abstrakt, spontaan
en decoratief, hoewel ook het figu
ratieve element in hun werk aan
bod komt. De tentoonstelling zal
muzikaal worden geschraagd door
de composities van Chris en Gerard
Koerts, getiteld 'Frames', zeven
stukken 'computermuziek', vari
ërend van klassiek tot disco. Het
Waaggebouw is tijdens de exposi-
tiedagen geopend van 10.00 tot
17.00 uur. (foto pr)
Het gesprek met Pieter-Dirk Uys
heeft plaats de dag voordat hij met
zijn show naar Port Elizabeth ver
trekt. Op mijn vraag of hij niet bij
de opening van het parlement be
gin februari in Kaapstad moet op
treden* zegt hij, gevat als hij is: "De
opening van het parlement laat ik
aan P.W. Botha over. Maar als ik in
maart in Kaapstad kom, zal ik het
wel sluiten. En vergeet niet, dat
Evita Bezuidenhout nu lid van het
parlement is. Door haar ben ik er
ook".
Uys is verbaasd, als ik hem vertel
dat hij de afgelopen maanden tot
twee maal toe op de Evangelische
Omroep is geweest. "De Evangeli
sche Omroep? Ik weet van niets. Is
dat een calvinistisch televisiesta
tion? Het materiaal moeten ze ge
kocht hebben". Hij voegt er even
wel onmiddellijk aan toe graag in
Nederland zelf te willen optreden:
"Toen ik begin zeventiger jaren in
Londen verbleef, maakte ik her
haaldelijk de overtocht naar Am
sterdam. Een heerlijke stad is dat.
Maar sindsdien ben ik er jammer
genoeg niet meer geweest".
Het feit, dat zijn shows gedeelte-
creatie 'Evita Bezuidenhout, Zuid-Afrika's ambassadrice i
lijk in het Engels en deels in het
Afrikaans zijn, lijkt hem daarvoor
geen enkel probleem: "Als de Duit
sers mijn shows willen, kan dat al-
helemaal geen probleem zijn in Ne
derland. En met wat oefening kan
ik mijn shows ook wel in het Ne
derlands doen".
Uys werd in 1945 in Kaapstad ge
boren als zoon van een joodse moe
der uit Berlijn, die naar Zuidafrika
was gevlucht, en een Afrikaanse
vader: "Ik kom uit een artistiek
milieu. Mijn ouders waren beiden
concertpianisten. En ik ben een
Joodse Afrikaner. Ik behoor dus
tot de twee uitverkoren volkeren
op deze aardbol".
Na een theateropleiding aan de
Universiteit van Kaapstad verbleef
hij enige tijd in Londen om in 1972
definitief terug te keren. Aanvan
kelijk richtte hij zich op het schrij
ven en spelen van toneelstukken,
Van Radio Symfonie Orkest
;en aantal in Zuidafri
ka verboden werd, maar die in
Londen, Edinburgh en in de Vere
nigde staten groot succes hadden.
Zijn eerste one-man show 'Adapt
or die', genoemd naar een uit
spraak van de huidige Zuidafri
kaanse president P.W. Botha, da
teert uit 1981 en sinsdien hebben
achtereenvolgens 'Total Onslau
ght', 'Beyond the Rubicon', 'S.S.
Botanic' en nu 'Cry Free Mandela,
the Movie' volle zalen getrokken.
Uys maakte ook een, overigens
mislukte, film, 'Skating on thin
Uys', waarin Evita Bezuidenhout
en haar familie centraal stonden.
Bovendien liet hij Evita tijdens de
verkiezingen voor het blanke par
lement, vorig jaar, als 'onafhanke
lijk kandidaat' meedoen. Voorts
schrijft hij regelmatig satirische
stukken in de pers en heeft hij in
middels ook twee boeken in Enge
land bij Penguin gepubliceerd. Het
eerste 'No one's died Laughing' be
vat de teksten van zijn one-man
shows en het tweede 'P.W. Botha,
in his own words' is een bonte ver
zameling van uitspraken van 'Pee
Vee' uit diens toespraken en pers
conferenties.
Toen Uys in 1981 met zijn eerste
one-man show begon, wist hij nog
in het geheel niet waar hij naar toe
wilde. "Ik moest kiezen om de
waanzinnige werkelijkheid van
Zuid-Afrika serieus te nemen en
dus zelfmoord te plegen, of haar sa-
