Eis 5 jaar voor 'kampbeul' De Rijke
VROOMS DREESMANN
Democratie Argentinië
voorlopig veilig gesteld
PAGINA 8
BINNENLAND BUITENLAND
METERKRAAK
GRONINGEN (ANP) - De politie van Groningen is naarstig op zoek naar
de onbekende man of vrouw die in het bezit is van de sleutel tot zo'n 900
parkeerautomaten in die stad. Groningen telt naar schatting 1600 par-
keermeters, die deels van een ander type zijn. De afgelopen 10 dagen heeft
de onbekende met zijn sleutel gemiddeld vijf automaten per dag leegge
haald. De buit bedraagt volgens de politie nu al zeker 5000 gulden, terwijl
ai voor zo'n 50.000 gulden schade is aangericht.
Het is onbekend hoe de man of vrouw aan de sleutel komt. Het leeghalen
van de parkeerautomaten gebeurt normaal gesproken door de gemeente
Groningen, die ook voor de strop opdraait. Bij de politie is geen aangifte
gedaan van gestolen parkeermeter-sleutels. Met de sleutel kan de onbeken
de gemakkelijk de geldcassettes uit de automaat halen. Deze maakt de da
der dan ter plekke open. Vermoedelijk gaat hij overdag of 's avonds te
werk.
Op de foto een van de parkeermeters in Groningen. (foto and
BUENOS AIRES (DPA/AFP/IPS)
- De bevolking in Argentinië haal
de gisteren opgelucht adem, na de
beëindiging van de militaire op
stand onder leiding van overste Al-
do Rico, die het land vier dagen in
zijn greep heeft gehouden. Bij het
neerslaan van de muiterij zijn in to
taal 278 soldaten gearresteerd, zo
heeft het leger officieel bekendge
maakt.
Onder de opgepakte militairen
zijn 56 officieren en 222 onderoffi
cieren. Drie mensen raakten licht
gewond bij de opstand, die zich op
verschillende plaatsen heeft afge
speeld. Ongeveer 2000 regeringsge
trouwe militairen zijn ingezet om
aan deze nieuwe crisis binnen de
Argentijnse strijdkrachten een ein
de te maken.
Het is de tweede muiterij in het
leger binnen negen maanden. De
democratie in Argentinië lijkt per
manent aan een zijden draadje te
hangen. Maar schijn bedriegt. De
verschillen tussen de Paasopstand
van vorig jaar april en de recente
rebellie zijn groot. Deze keer bleef
president Raul Alfonsin de situatie
met gemak meester en hij hoefde
ditmaal geen compromissen te
sluiten met de opstandige militai-
De rebellie kwam als een verras
sing. Luitenant-kolonel Aldo Rico,
in beide gevallen de leider van de
opstand, nam vrijdagavond de be
nen. Hij vloog naar het stadje Mon
te Caseros, zevenhonderd kilome
ter ten noorden van Buenos Aires
en kreeg het daar gelegerde vierde
regiment aan zijn zijde.
Regeringsgetrouwe troepen om
singelden de stellingen van de op
standige troepen. Resoluut weiger
de het leger een voorwaardelijke
overgave. Enkele uren nadat het
hoofdkwartier onder artillerievuur
was genomen, gaven de opstande
lingen zich over.
Discipline
Het meest in het oog lopende
verschil tussen beide muiterijen is
de discipline in het leger. De orders
die stafchef Hector Rios Eneru, de
hoogste baas van de strijdkrach
ten, vorig jaar gaf om de opstande
lingen in te rekenen, werden ge
traineerd of ronduit geweigerd. De
ze weigering in actie te komen staat
in schril contrast met het relatief
snelle optreden van het leger dit
maal. De bevelen van de huidige
stafchef, generaal Dante Caridi,
werden stipt en zonder mankeren
uitgevoerd.
Een tweede verschil betreft de
achtergrond van de muiterij. Vorig
jaar eisten Rico en zijn medestan
ders intrekking van de wet die offi
cieren verantwoordelijk stelde
voor de schending van de mensen
rechten tijdens de 'smerige oorlog',
de jaren waarin de militairen de
macht in handen hadden in Argen
tinië.
Rico, een driftkikker met de bij
naam 'Rambo', vond dat de goede
naam en eer van het leger in het ge
ding waren. Hij eiste ook het ver
trek van Hector Rios, die in zijn
ogen te veel de kant van president
Alfonsin koos. Bij grote onderde
len van het leger vond hij begrip en
steun voor deze beide eisen.
Ditmaal stelde Rico meer indivi
dueel gerichte eisen. Hij wilde het
vertrek van de huidige stafchef
Dante Caridi, omdat hy ernstig te
leurgesteld was in de man. Hij zou
er niet in geslaagd zijn de waardig
heid en eenheid in het leger te her
stellen. Verder tekende Rico pro
test aan tegen het proces dat tegen
hem aangespannen wordt wegens
zijn aandeel in de opstand van
april.
Deze beide eisen vonden weinig
weerklank bij de meerderheid van
het leger. De positie van Dante Ca
ridi staat niet ter discussie. De per
soonlijke grieven van Rico bleken
niet sterk genoeg om veel mede
standers op de been te krijgen.
Slechts twee regimenten, een in
Tucuman in het noordwesten en
een in San Juan in het westen van
het land, sloten zich aan bij de op
stand.
Geen oproep
Een ander opvallend verschil
was de reactie van president Alf
onsin op de muiterij in het leger. In
de Goede Week vorig jaar wierp de
president zijn politiek gewicht in
de strijd werpen om de situatie
meester te worden. Hij riep de be
volking op massaal de straat op te
gaan om de democratie te steunen.
Bij honderdduizenden gaven de
Argentijnen gehoor aan deze op
roep.
Ditmaal bleven de straten van
Buenos Aires leeg. Deels heeft dit
te maken met de massale leegloop
van de hoofdstad in de Argentijnse
zomervakantie. Zeker de helft van
de bevolking zoekt de zon en de
stranden op. Maar Alfonsin heeft
ook geen enkele poging gedaan de
bevolking te mobiliseren. Hij zag
de opstand als een interne kwestie
van het leger, die door het leger zelf
opgelost kon worden.
Het einde van de Paasopstand
volgde na onderhandelingen met
de rebellen, waarin Alfonsin zich
gedwongen zag compromissen te
sluiten. Hij ontsloeg stafchef Hec
tor Rios en zwakte de wet af op ba
sis waarvan militairen veroordeeld
konden worden voor schending
van mensenrechten.
Van enig overleg met de opstan
delingen is nu geen sprake ge
weest. Rico en zijn medestanders
kregen de kans zich binnen zes uur
onvoorwaardelijk over te geven.
Toen ze dat weigerden, rukten de
troepen op en overmeesterden hen.
In totaal had Rico naar schatting
duizend medestanders. De totale
omvang van de strijdkrachten is
negentigduizend manschappen.
Het was de eerste keer sinds
1962, dat het Argentijnse leger on
derling slaags raakte. Politieke
waarnemers in Buenos Aires stel
len dat het niet eerder is voorgeko
men dat het leger in actie kwam om
de democratie te beschermen. De
vastberaden manier waarop nu is
afgerekend met de muiterij recht
vaardigt volgens hen de hoop dat
de relatie tussen de strijdkrachten
en het burgerbewind aan de bete
rende hand is.
Uitgaven overheid
DEN HAAG (ANP) - Voor 1988 is
een bedrag van 2,9 miljard gulden
aan uitgavenoverschrijdingen van
de departementen en in de sociale
zekerheid niet gecompenseerd
door ombuigingen. Dat schrijft mi
nister Ruding van financiën aan de
Tweede Kamer in een brief over de
begrotingsdiscipline.
De overschrijdingen voor 1988
zijn voor een belangrijk deel ver
oorzaakt door overschrijdingen
van vorig jaar die doorwerken. Op
de rijksbegroting bedraagt de over
schrijding voor 1988 5,3 miljard
gulden.
DEN HAAG (GPD) - De Haagse
officier van justitie heeft gisteren
na een meer dan zeven uur duren
de zitting vijf jaar cel geëist tegen
de van oorlogsmisdaden verdachte
Rien de Rijke, de voormalige Ober-
kapo in het kamp Erika in Ommen.
In zijn eis hield de officier rekening
met de conclusie van professor
Bastiaans, hoogleraar in de psychi
atrie, die De Rijke voor zijn bar
baars optreden in het kamp ver
minderd toerekeningsvatbaar
vond. De 68-jarige De Rijke werd
onder meer ten laste gelegd de
dood van de joodse gevangene Sa
lomon Roet, zware mishandeling
van joodse en niet-joodse gevange
nen en het verlenen van hulp aan
de vijand.
De man uit het Westlandse Mon
ster zat er in de beklaagdenbank
hulpeloos bij, barstte met regel
maat in huilen uit en beriep zich bij
voortduring op geheugenverlies.
Hij gaf weliswaar toe in het kamp
mensen geschopt en geslagen te
hebben, maar kon zich geen namen
van gevangenen of details van mis
handelingen herinneren. Officier
van justitie Van Straelen noemde
het opvallend dat De Rijke wel pre
cies wist te melden wat hem zelf in
het kamp was overkomen.
De Rijke werd in juni 1942 over
gebracht naar het kamp Erika om
het restant van een straf van drie
jaar uit te zitten wegens diefstal
van en handel in distributiebon
nen. Voor die tijd zat hij gevangen
in Breda en Amersfoort, maar daar
was hij niet te handhaven. Medege
vangenen die De Rijke haatten,
hadden hem bijna gelyncht. Het
kamp in Ommen was speciaal be
doeld voor gedetineerden, die voor
economische delicten door Neder
landse rechters waren veroordeeld.
Er zaten onder meer zwarthandela
ren, fietsendieven en verkrachters.
Macht
De eerste dagen van zijn detentie
in Ommen waren volgens Rien de
Rijke afschuwelijk. Hij werd door
de kampleiding verdacht van het
beramen van een vluchtpoging en
werd ingedeeld bij de Straf Kom-
pagnie (SK). "Ik werd vogelvrij
verklaard en tegen de vogelvrijen
mocht iedereen aanpissen. Ik werd
geslagen en gestompt. De volgende
dag moest ik met een schop een
boom van 1.80 meter uitgraven. Ze
ven dagen en nachten ben ik daar
mee bezig geweest. Eten kreeg ik
niet, alleen drinken. Na die periode
werd ik tot Kapo benoemd. Ik kon
dat niet weigeren. De kampleiding
had mij murw geslagen", aldus een
snotterende De Rijke.
Als Kapo, en later als Oberkapo,
moest De Rijke toezicht houden op
een groep medegevangenen. "Ik
kreeg een zekere macht, waarmee
ik naar eigen inzicht mocht om
gaan", aldus de verdachte. Een van
de geliefde bezigheden van De Rij
ke was het 'grammofoonplaatje
draaien'. Gevangenen moesten
met een vinger op de grond en een
vinger in het oor rondjes draaien,
totdat het commando 'opstaan'
volgde. De meeste gevangenen vie
len wegens duizeligheid tegen de
grond en werden vervolgens met
een bullepees, een knuppel of een
boomtak bont en blauw geslagen.
Bij het Openbaar Ministerie zijn
83 getuigenverklaringen binnenge
komen over het optreden van De
Rijke, die volgens rechtbankpresi
dent Kootte door de tientallen ge
tuigen is betiteld als beestmens, sa
dist, beul, boef, barbaar, onmens
en 'slechter dan een Duitser'. Maar
volgens de officier van justitie is de
titel 'De beul van Ommen' niet te
recht. Daarvoor was De Rijke in de
hiërarchie van de kampleiding een
te onbeduidend mannetje. De KK-
mannen (Kontrol Kommando), be
last met de bewaking van de gevan
genen, haalden dezelfde mishande
lingen uit.
Volgens officier van justitie Van
Straelen is De Rijke schuldig aan
de dood van de joodse gevangene
Salomon Roet, die op 19 januari
1943 overleed. Roet werd door De
Rijke gestompt, geslagen en ge
schopt en werd gedwongen door
een rij van brandende strobundels
te lopen. Dat lukte de lichamelijk al
ernstig verzwakte Roet niet. Hij
viel neer en zijn kleding vatte vlam.
Roet stierf enkele dagen later aan
de gevolgen van de mishandeling.
De verdachte ontkende de be
schuldiging gisteren. Hij zou met
de joodse gevangenen geen enkele
bemoeienis hebben gehad.
Breken
De Rijke gaf wel toe Nederland
se gedetineerden te hebben mis
handeld. "Ik moest de nieuwe ge
vangenen drillen, hun weerstand
tegen de kampleiding breken. Ik
noteerde hun nummers als ze bij
voorbeeld niet correct gekleed wa
ren. Ze werden dan gestraft, kre
gen geen eten. Ik heb ook weieens
gevangenen met een koppelriem
afgeranseld. Er werd in die tijd veel
geslagen en geschopt. Ik deed dat
uit angst voor de kampleiding. Het
was een hel, er gebeurde van alles",
aldus de verdachte, die zich de de
tails echter niet wist te herinneren.
Advocaat Sjöcrona had zes getui
gen a decharge opgeroepen, die
verklaarden dat De Rijke nooit iets
had misdaan. Een 70-jarige tuinder
uit Wouwse Plantage beweerde
zelfs dat het kampleven niet echt
onaangenaam was: "Je kon daar
best 100 worden". De getuigen a
decharge hadden De Rijke nooit
zien slaan. Dat gebeurde volgens
hun zeggen alleen door de KK's.
Een pijnlijke verklaring, omdat De
Rijke nog geen uur eerder had be
kend gevangenen te hebben mis
handeld.
Volgens hoogleraar Bastiaans is
het barbaarse optreden van De Rij
ke te verklaren door de mishande
lingen, die hij aan het begin van
zijn verblijf in Ommen zelf heeft
moeten ondergaan. Hij had een
soort hersenspoeling ondergaan en
verkeerde, aldus het rapport van
Bastiaans, maandenlang in een
'psychische uitzonderingstoe
stand'. Hij volgde slaafs het bevel
om anderen te martelen, zoals hij
zelf was gemarteld. Hij was zowel
slachtoffer als dader, aldus Basti
aans. Getuige-deskundige profes
sor Zeegers noemde De Rijke 'een
willig werktuig van zijn beulen'.
Het proces wordt vandaag voort
gezet met het pleidooi van de advo
caat. De rechtbank in Den Haag zal
op 2 februari uitspraak doen.
V&DZETNU
DE BUL IN DE
KONFEKTIE
