'De hypotheekbank is
geen vriend van mij'
Arme Jacques Brei
Totaaltheater op eenzaam niveau
Van Manen terug als
choreograaf bij NDT Nieuw werk
Nina Wiener
Thijs van Leer moet tegenslagen overwinnen
IfflllllfflMIIMIII
Pi Scheffer
overleden
JVIAANDAG 18 JANUARI 1988
KUNST
'De Leugenbroeders'
'De Leugenbroeders', theaterstuk
van Alex van Warmerdam met mu
ziek van Vincent van Warmerdam,
gespeeld door De Mexicaanse Hond
en uitgebracht door Orkater. Gezien
in de Stadsschouwburg op 15 januari.
Voorstellingen aldaar t.m. 31 januari
(behalve 18 en 25 jan.).
AMSTERDAM - Het is niet wat
het lijkt, maar achteraf blijkt het
dat toch wel te zijn. Aldus zou
men menig verrassingseffect
kunnen omschrijven, waarmee
de gebroeders Van Warmerdam
'De Leugenbroeder' op de van
hen bekende, perfect gedoseerde
wijze hebben opgeluisterd. Een
muur met ingebouwde televisie
schermen blijkt bij nader inzien
een gevel met ramen, maar de ra
men blijken uiteindelijk toch
beeldschermen, die een schijn
baar logische maar door timing
en beeldcombinaties absurdisti
sche dialoog aangaan met de per
sonages in het spel.
Een verhaallijn is er nauwe
lijks: drie broers wonen bijeen
en delen behalve affecties en
conflicten ook de herinneringen
aan een jeugd in het teken van
het rijke roomse (Brabantse) le
ven. Die herinneringen groeien
uit tot aanschouwelijk voorge
stelde belevenissen, die even ab
surd als fantastisch zijn, waarbij
beide elementen nog versterkt
worden door onderling afwijken
de visies en het laatste restje logi
ca al bij voorbaat ondermijnd
lijkt.
Het absurde blijft bij de pro-
dukties van De Mexicaanse
Hond de leidraad, maar het
wordt wel onvoorspelbaar con
sequent en technisch tot in de
kleinste details uitgewerkt. De
daardoor ontstane voorstelling
kan als een verfrissende douche
werken voor wie zijn antenne op
de juiste golflengte weet af te
stemmen, maar moet ook de
grootste bewondering afdwin
gen van iedereen die ook maar
enigszins oog heeft voor theater
technieken. Het is verleidelijk in
een recensie een aantal verras
singen prijs te geven, maar daar
mee verliezen ze een groot deel
van hun effect, en dat geldt zeker
voor de even simpele als effectie
ve slotbeelden. De laatste klap is
een daalder waard.
Als centrale handeling van 'De
Leugenbroeders' fungeren in
steeds groeiende mate de ont
moetingen van kleine jongetjes
Alex van Warmerdam en Aai Ceelen in 'De Leugenbroerders'.
(foto F. v.d. Hoeven)
in een bos, enigszins in de sfeer
van Reve's 'Werther Nieland'
maar zonder diens pathologische
fanatisme. Deze scènes, aaneen
schakelingen van ontwapenende
naieve humor vol speelse dubbe
le bodempjes, steunen behalve
op een speltechniek (en een dic
tie!) zoals we die bij sommige
grote gezelschappen nauwelijks
nog 'aantreffen, op een harmo
nisch, eveneens tot in kleinste
details doordacht beeldconcept.
Met de decors van Alex van War
merdam, de inventieve en sugge
stieve aankleding van Leonie Po
lak en de muziek van Vincent
Warmerdam, puur toegespitst op
de theatrale functie binnen de
voorstelling zelf, groeit 'De Leu
genbroeders' daarmee uit tot an
derhalf uur totaaltheater op een
helaas eenzaam niveau.
PAUL KORENHOF.
Voorstelling: Ballet Contemporain de
Bruxelles met 'Nada' van Karmen
Larumbe/Peter Michael Hammei uit
1984 en 'Chansons de Brei' van Kar
men Larumbe/Jacques Brei uit 1979.
Gezien op 16 januari in de Leidse
Schouwburg.
LEIDEN - Wanneer je op een zo
merse dag door het centrum van
Amsterdam wandelt, stuit je on
getwijfeld op het grote aanbod
straattheatergroepen. De groe
pen doen alles om de aandacht
van het wandelend publiek vast
te houden en ze zoeken het daar
om vaak in typetjes en grotesk
effecttoneel. Het Ballet Contem
porain de Bruxelles zou temid
den van dergelijke groepen niet
misstaan.
Het theatrale ballet 'Chansons
de Brei' van artistiek leidster
Karmen Larumbe is dan ook ge
maakt ter gelegenheid van het
duizendjarig bestaan van Brus
sel in 1979, voor de straat. Van
pure dans is geen sprake (daar
zullen de Belgische kinder
hoofdjes wel debet aan zijn).
Larumbe heeft het gezocht in
een theatrale vertaling van Brels
liedjes. Typetjes als een waarzeg
ster, een schoffie, een sulletje,
een hoer en een dikke madam
moeten de sfeer van een bruisen
de stad weergeven, twee stelle
tjes representeren de liefde (de
vogeltjes tsjirpen), er wordt
gepicknicked en op 'Ne me quit
te pas' danst een vrouw heftig
gesticulerend of verstild de zaal
inkijkend. De theatrale verwe
zenlijking van Brels teksten is in
Larumbe's choreografie echter
heel clichématig.
In een al lang versleten soort
symbolentaal doet ze eerder af
breuk aan Brels liederen dan dat
ze er een persoonlijke noot aan
toevoegt. Een dertien-in-een-do-
zijn-choreografie. Als er al ge
danst wordt, wordt dat technisch
gezien bedroevend slecht ge
daan en Larumbe's bewegingsi
dioom is al even onorigineel als
haar theatrale opvatting. De cho
reografie is alles behalve subtiel
en de keiharde lichtchangemen
ten doen pijn aan je ogen. Elk ge
voel voor verhouding is zoek en
van ritme lijkt Larumbe nooit ge
hoord te hebben. 'Chansons de
Brei' hoort op straat en niet in de
schouwburg waar hele andere ei
sen aan danstheater gesteld wor
den. Brei zou zich in zijn graf om
draaien; van zijn vaak poëtische
teksten blijft in deze interpreta
tie niets over. Kromme-tenen-
werk dus.
Van een heel andere orde is
Larumbe's ballet 'Nada' uit 1984
op de minimale pianomuziek
van Peter Michael Hammei. 'Na
da' is een abstract ballet met een
typisch 'minimal dance' karak
ter: strak gestructureerd, ruimte
lijke verschuivingen ingezet
door een danser die uit de groep
valt waarna allengs de anderen
volgen om vervolgens weer als
ensemble een volgende reeks be
wegingen in te zetten. Meestal
zijn bij dergelijke dansen de be
wegingen kort en heftig, niet
echt vloeiend en dansant.
Larumbe heeft goed naar de be
roemde (voor sommigen beruch
te) 'minimal' choreografen Lu-
cinda Childs en Trisha Brown
gekeken. Wat lijnenspel en ruim
telijke verschuivingen betreft is
'Nada' zeker geslaagd, maar net
als in 'Chansons de Brei' is haar
bewegingsidioom beperkt en cli
chématig. Pathetische poses als
wijd gespreide en wiekende ar
men wisselt ze af met iets forma-
ljstischere bewegingen, zonder
echter ooit een balans te vinden.
'Nada' hinkt een beetje op twee
gedachten: het is èn expressio
nistisch èn abstract. Heftigheid
en verstilling ten spijt ligt ook
het ritme niet lekker. Bovendien
storen de vele evenwichtsproble-
men van de dansers.
Al met al een teleurstellende
voorstelling. Hoewel Karmen
Larumbe o.m. gewerkt heeft bij
het beroemde Ballet du XXe Siè
cle van Maurice Béjart in Brus
sel, heeft ze van choreografieën
maken in mijn ogen weinig kaas
gegeten.
INGRID
VAN FRANKENHUYZEN
Ballet Contemporain de Bruxelles met 'Chansons de Brei'.
AMSTERDAM (ANP) - Hans van
Manen keert terug bij het Neder
lands Dans Theater in Den Haag.
Hij treedt er op 1 september 1988 in
dienst als choreograaf. Het is de
bedoeling dat Van Manen uiteinde
lijk per seizoen twee nieuwe pro-
dukties uitbrengt. Hij neemt als
choreograaf zijn plaats innaast Jiri
Kylian en Nacho Duato.
Van Manen (55) was eerder jaren
lang aangesloten bij het Neder
lands Dans Theater dat in 1959 be
gon. Van Manen maakte toen voor
de openingsvoorstelling in het Bel
gische Oostende het ballet 'De
maan in de trapeze'. Hij sloot zich
in 1960 bij het NDT aan als danser/
choreograaf. Van 1961 tot en met
1970 was hij artistiek directeur van
het gezelschap.
Hij werkte daarna enkele jaren
als free lance-choreograaf. In 1973
trad hij in dienst bij het Nationale
Ballet in Amsterdam. Daar bleef
hij als choreograaf en regisseur tot
1 september 1987.
Van Manen maakte dit seizoen
produkties bij enkele buitenlandse
gezelschappen. In april gaat hij
naar Berlijn in het kader van de
manifestatie cultuurstad van Euro
pa. Van Manen geeft met ingang
van dit studiejaar als bijzonder
hoogleraar kunst en cultuur ook
les aan de Katholieke Universiteit
van Nijmegen.
AMSTERDAM (GPD) - De Nina
Wiener Dance Company uit New
York brengt vrijdag 22 januari in
het Muziektheater de Nederlandse
première uit van 'Enclosed Time'.
Een avondvullende produktie
waarvoor choreografe Wiener ver
sterking heeft gekregen van twaalf
dansers van Het Nationale Ballet.
'Enclosed Time' op muziek van
Meredith Monk, Sergio Cervetti en
Elliot Sharp bestaat uit drie dëlen.
In dit ballet wordt het begrip tijd
opgedeeld in verleden, heden en
toekomst, elk in een afzonderlijk
bedrijf weergegeven. Het stuk valt
te interpreteren als een voorspel
ling over het nucleaire tijdperk.
Het decor, ontworpen door Arqui-
tectonica lijkt de ondergang van de
natuur in de stedelijke eenvormig
heid te symboliseren. Arquitecto-
nica is een architectenbureau met
kantoren in Miami, Houston en
New York en heeft voor vele ver
nieuwende ontwerpen verschillen
de Architecture Design Awards ge
kregen. Het ontwerp voor 'Enclo
sed Time' is het eerste dat het bu
reau voor het theater maakt.
'Enclosed Time' gaat echter ook
over de voortgang van het leven,
wat tot uiting komt in de relatie
tussen een vrouw en een man.
Behalye op vrijdag 22 zijn er nog
voorstellingen op 23 en 25 januari,
aanvang steeds om 20.15 uur.
Producer doodt vrouw en zichzelf
NAARDEN (GPD) - Hij
praat prachtig. Als een cos-
mopoliet. Veel Franse en
Amerikaanse naast intgel-
lectueel - Nederlandse uit
drukkingen. Met een stem
die wisselend emotioneel,
vlak of fel is. Thijs van Leer,
39 en nog steeds de man die
ooit beroemd werd met Fo
cus, met de muziekstukken
'Introspection' en als de
nummer 1 van de Ameri
kaanse hitlijsten.
door
Margriet Hunteld
Het gaat nu eigenlijk wat minder
met Thijs van Leer. Niet wegens de
artistieke prestaties, en ook niet
wat betreft de muzikale aspiraties.
Meer op het gebied van de finan
ciën. „Ja, ik heb een paar domme
dingen gedaan", vertelt hij.
„Ik kan nog steeds niet leven van
mijn centen. Er zijn veel mensen
die denken dat ik binnen ben gelo
pen, toen Focus zoveel platen ver
kocht. Dat is dus niet waar. Op dit
moment moet ik gewoon zien dat
ik rondkom met mijn gezin. En dat
ik mijn schuldeisers afbetaal".
De oprijlaan naar het schitteren
de landgoed is bijna een kilometer
lang. Van Leer woont ernaast, in de
luwte van het prachtige, witte kas
teeltje dat is opgetrokken tussen
de bomen van wat nu een natuur
reservaat is. In de laagbouw met
veel glas kijkt hij uit op een breed-
bemeten park.
„In ruil voor het muziekmaken
op het landgoed", zegt hij „kan ik
hier wonen voor weinig geld".
Deze maand is er van Thijs van
Leer een plaat verschenen, getiteld
'Van Leer'. „Of Ven Lier, if you
want", zegt hij met een sterk Ame
rikaans accent. Hij vertelt over de
Amerikaan Michael Gillespie, met
wie hij in een week tijd 23 songs
schreef, waarvan er tien zijn ge
bruikt voor het album.
Pure inspiratie, noemt hij het. En
dat is precies de drijfveer die Van
Leer aan het werk houdt, die hem
motiveert.
„Het grote succes van VToeger",
vertelt hij „is natuurlijk aardig ge
weest, maar ook een biikomstig-
heid. Belangrijker vind ik dat ik
nog steeds componeer, dat mijn
dichtader nog niet is dichtgeslibd.
Als ik afhankelijk was van het suc
ces, zou ik nu kapot zijn. Werken
betekent voor mij gewoon: vossen
achter mijn apparatuur, met een
koptelefoon op helemaal in mezelf
gekeerd, componeren. Daar ont
staat 't dan. Daar móet het ont
staan. Het zelf-schrijven gaat altijd
door".
- Komt inspiratie ook uit het na
denken over een wereldbeeld?
Van Leer: „Soms. Ik ben ook wel
vaak bezig met pur sang l'art pour
l'art te bedrijven. Muziek omder-
wille van de muziek. En ik vind het
nog steeds leuk wat er uit komt,
wat ik schep, dus.
- Hoe ervaar je die terugval na
alle Focus successen, nu?
Van Leer: „Ach. Hits. Het waren
in het verleden altijd toevalstref
fers. Ik heb geen mentaliteit van:
zorgen dat je in de top tien komt.
Ooit heb ik die concessie gedaan
door toch, tegen beter weten in,
nog een 'Introspection 4' te maken.
Achteraf, vind ik, kan je dat dan
wel horen aan de muziek.
En, nu ja, de commercie, de fi
nanciën, die dingen vind ik eigen
lijk ook niet interessant. Wat ik wel
van belang vind is dat het hier in
Nederland zo verschrikkelijk
moeilijk is om verschillende rollen
te spelen. Ze willen je gewoon ge
pind zien op één dingetje. Ze zou
den mij het liefst willen blijven
identificeren met 'die man met die
dromerige kop, die mooie langza
me fluitstukkies speelt.' Het feit
dat ik ook een mis schrijf voor een
roek-ensemble, dat ik in power
rock meedoe, filmmuziek maak,
die dingen, kunnen ze hier heel
moeilijk vatten. Vroeger, bij Focus,
was ik ook de potsenmaker, de or
ganist en de jodelaar, maar het pu
bliek wil me blijven zien als flui
tist."
Stenberg
- Wellicht heb je daarnaast ook
nog de concurrentie te duchten van
Berdien Stenberg?
Van Leer: „Welnee. Dat geloof ik
niet. Ik bedoel, ik beschouw haar
niet als een concurrente. Vorige
keer, bij de première van mijn mis,
zat ze op de eerste rij met een gi
gantische bos bloemen. Nu ja, ze
heeft natuurlijk wèl altijd heel
goed geluisterd naar wat ik speel
de. Ging het soort fluitplaten ma
ken, waarmee ik beroemd ben ge
worden. Ze heeft er alleen wat
meer drums aan toegevoegd. En
haar wijze van voordracht is eigen
lijk ook een beetje afgekeken.
Maar ach, ik weet het niet. Ik vind
haar nu ook weer niet zó interes
sant dat ik haar meteen als een
concurrente wil betitelen."
- Berdien Stenberg is niet alleen
een fluitiste. Ze is ook een vrouw
met schitterende jurken aan, vaak
een plaatje om naar te kijken.
Van Leer: „Klopt. Ze heeft een
uitstekende manager die precies
weet hoe je een artiest goed kunt
presenteren. Ik ben op zo'n manier
eigenlijk nooit gehyped."
- Gehyped?
Van Leer: „Ja, zo noemen we dat
als je er van alles aan doet om jezelf
aan de top te krijgen. In Amerika
gebeurt dat bijvoorbeeld met ar
tiesten die per se op de hitlijsten
willen staan. Ze kopen op een ge
geven moment zelf zoveel mogelijk
van hun platen op om er op die ma
nier in wik geval te komen".
En dan nuchter: „Ik wilde mezelf
nooit zo etaleren. Vooral niet op te
levisie. Ook niet toen Introspection
een hausse was. Ik vind overexpo
sure het gevaarlijkste dat er is voor
een artiest."
- Toch lijkt me het andere uiterste
ook niet prettig: drijven op -vroege
re successen om in ieder geval aan
geld te komen
Van Leer: „Natuurlijk niet. Ik
word echt niet alleen maar ge
vraagd om solo te komen spelen
vanwege mijn naam. Er bestaat
nog steeds belangstelling voor
mijn muziek. In elk geval genoeg
om door te gaan. Bovendien heb ik
onlangs een heel mooie Ameri
kaanse opdracht binnengekregen
om filmmuziek te schrijven voor
een televisie-serie. Dat zijn dan,
vind ik, prima uitdagingen. Ik be
doel: voor mij tien anderen, weetje-
wel, als ik het niet goed doe. Want
ik zit daar tussen een aantal niet
mis-te-verstane jongens in. En dan
zeg ik: die manier van geld verdie
nen is ook prima. Ik noem dat dan:
toegepaste kunst bedrijven. Er zit
gewoon een verplichting achter, en
Toulouse-Lautrec: 77.500 bezoekers
AMSTERDAM (ANP) - De tentoonstelling van grafisch werk van de
Franse kunstenaar Toulouse-Lautrec (1864-1901) in het Van Gogh-mu-
seum in Amsterdam heeft sinds de opening op 14 november vorig jaar
77.500 bezoekers getrokken. Dit heeft een woordvoerder van het museum
gisteren na de sluiting van de expositie meegedeeld. Deze voegde eraan
toe dat dit bezoek voor een tentoonstelling van prenten zeer hoog is. De
bezoekers kwamen uit alle windstreken van ons land, maar er was veel
buitenlands bezoek, vooral van Britten en Amerikanen.
NEW YORK (AP) - Norman Kean,
de man die ooit met de door hem
geproduceerde musical "Oh! Cal
cutta" op Broadway de nodige stof
deed opwaaien, heeft in het afgelo
pen weekeinde zelfmoord ge
pleegd, nadat hij eerst zijn echtge
note met een mes om het leven had
gebracht.
Kean sprong uit het raam van
zijn appartement op de vijftiende
verdieping van een flatgebouw in
Manhattan. Hij liet een brief ach
ter, maar de inhoud daarvan werd
door de politie niet vrijgegeven.
Het levenloze lichaam van zijn
vrouw werd enkele uren later door
een familielid aangetroffen in de
woning van het echtpaar. Kean
was 53 jaar oud.
PARIJS - Een bezoekster bekijkt met intense aandacht een kunstwerk op
de internationale museumexpositie, die in het Parijse Grand. Palais
wordt gehouden. Kunst uit vele landen is er voor deze gelegenheid verza
meld.
Geheel links ziet men een sculptuur van de Fransman Chasse, geti
teld 'Le gateau du dimanche'. In het midden een schilderij van André
Francois, getiteld 'Femme aux poires'.
(foto AP)
NAARDEN (ANP) - Pi Scheffer, de
oprichter van het orkest The Sky-
masters, is vrijdag in Naarden na
een langdurige ziekte overleden.
Hij is 78 jaar geworden.
Dr. Johannes (Pi) Scheffer was
oorspronkelijk docent Engels. Hij
studeerde harmonie en contrapunt
en specialiseerde zich als trombo-
nist. Als speler, maar vooral ook als
orkestleider en arrangeur verwierf
hij grote bekendheid. In het begin
van de jaren dertig speelde hij bij
en maakte hij arrangementen voor
de 'Hot Syncopaters' en voor het
programma 'Swing that Music' dat
vanuit het voormalige Palais de
Dance in Scheveningen door de
BBC werd uitgezonden.
Hy werd leider van The blue
Ramblers, was eerste trombonist
bij de orkesten van Dick Wille-
brandts, John Krispijn en 'The red,
white en blue stars'. Dat laatste or
kest was de voorloper van The
Skymasters, waar de naam van An-
Thijs van Leer: 'Ik heb domme dingen gedaan'. (foto GFD)
op de een of andere manier stimu
leert dat ook."
Hypotheekbank
„De hypotheekbank", zegt hij
met enig sarcasme „is nu eenmaal
geen vriend van me, begrijp je. Er
moet gewoon geld binnenkomen
om het een en ander af te betalen.
Het schitterende huis dat ik ooit in
een opwelling heb gekocht omdat
ik het zo mooi vond, moest ik later
van de hand doen met twee ton
verlies. En dat is dan nog maar één
financiële strop die ik heb geleden.
Dat geld ben ik nu aan het aflossen
en dat zijn bloedserieuze zaken.
Als kleine zelfstandige krijg je daar
gewoon mee te maken. En dat
maakt het leven er niet makkelij
ker op. Maar ik ben niet zielig of
zo. 't Is allemaal best te overzien.
Alleen, dit is mijn realiteit, zo zit ik
er nu even, tijdelijk hoop ik".
„Ach", iets wegslikkend, „er zijn
nog meer dingen gebeurd. Ik heb
vele managers gehad. 'Adviseurs'
weetjewel. Maar die mensen heb
ben me toch niet zo best 'geadvi
seerd' om het maar heel eufemis
tisch te zeggen. Ze zijn er voorna
melijk zelf beter van geworden,
van die adviezen. Ik niet dus...!"
„Daarom", enthousiast opeens,
„wil ik mijn nieuwe groep als een
raket onder de mensen brengen.
Op zo'n manier dat iedereen zal
zeggen: hee, dit moeten we horen!"
- De power rock dus
Van Leer: „Ja, krachtige, zeer
emotionele muziek. Maar verwar
het niet met heavy metal, want on
ze muziek is niet agressief. Dit is
gewoon een waanzinnige live-
groep, zeg maar. De teksten liggen
vooral in de you and me sfeer.
Gaan over relaties. Love is de rode
draad."
„Met uitzondering", voegt hij er
aan toe „van een stuk van Thea,
mijn vrouw. Zij schreef het num
mer 'Manchildren', met als belang
rijkste boodschap dat ieder mens
hier op aarde verantwoordelijk is
voor zijn eigen paradijs, voor zijn
eigen waarnemingen. Voor zijn ei
gen geluk ook."
nie de Reuver als vaste soliste on
verbrekelijk aan verbonden is. On
der de leiding van Pi Scheffer
maakten The Skymasters in ons
land en daarbuiten furore.
In 1951 keerde hij terug tot zijn
beroep van leraar Engels. Hij bleef
echter arrangementen schrijven
voor tal van orkesten.
