'De beul van Ommen' na
45 jaar voor zijn rechters
'Rechter moet niet zomaar
iemand kunnen opsluiten'
Achtergrond
Behoudend deel Nieuwveense kerkeraad en bloc opgestapt
DEN HAAG - Hij staat volgende week dinsdag, ruim 45
jaar na zijn vermeende misdaden, in Den Haag voor zijn
rechters: de 68-jarige Nederlander die de beul van Ommen
wordt genoemd. In 1942 en 1943 zou deze Marinus de Rijke
in dienst van de nazi's in kamp Erika in Ommen één of
meer (joodse) gevangenen zo hebben mishandeld dat ze
stierven. De Rijke, geboren in het Zuidhollandse Monster,
kwam zelf als gevangene in het kamp, maar hij 'klom op'
en kwam aan het hoofd van een groepje mede-gevangenen
te staan.
De in de pers gemaakte vergelij
king met de voormalige chef van
de Gestapo in het Franse Lyon,
Klaus Barbie, en de man die in Tre-
blinka zou hebben meegewerkt
aan de moord op 850.000 mensen,
John Demjanjuk, gaat helemaal
niet op. 'De beul van Ommen' had,
behalve over de aan hem toegewe
zen gevangenen niets te vertellen.
Bovendien zou hij zijn sadisme
mogelijk nooit zo uitbundig heb
ben botgevierd als hij daartoe niet
door de Duitsers in de gelegenheid
was gesteld.
door
Barenda Grutterink/ANP
Het proces tegen Demjanjuk en
dat tegen De Rijke hebben echter
één opvallende overeenkomst: een
optreden van de Leidse hoogleraar
experimentele psychologie W. Wa
genaar als getuige-deskundige.
Ook voor het proces tegen De Rijke
is Wagenaar door de verdediging
aangetrokken om uit te zoeken wat
er op de getuigenverklaringen - zo
lang na dato - valt af te dingen.
Er zijn inmiddels bijna honderd
getuigen gehoord. Het gerechtelijk
vooronderzoek is een hels karwei
geweest. Voor de rechtszaak tegen
De Rijke werd twee keer eerder
een datum vastgesteld, maar tot
aanhouding besloten om het on
derzoek te vervolmaken. De be
handeling zal dinsdag echter door
gang vinden en naast Wagenaar
zijn acht getuigen opgeroepen,
meldde officier van justitie mr. F.
van Straelen.
Winstbejag
Marinus de Rijke werd op 6
maart 1919 geboren in Monster. Al
vroeg toonde hij zich weinig min
zaam. Hij deelde graag klappen uit,
zo herinneren zich leden van de
Monsterse bevolking. Aan het be
gin van de oorlog brak De Rijke in
een depot van de Duitsers in. Om
dat hij dat puur uit winstbejag hüd
gedaan, kreeg hij van de Neder
landse justitie drie jaar celstraf.
Daardoor kwam hij in Erika te
recht. In de Nederlandse gevange
nissen was namelijk geen plaats
meer: ze zaten vol met gevangenen
van èn Nederlanders èn Duitsers.
In juni 1942 liet de ('foute) secreta
ris-generaal van justitie, Schrieke,
aan de rechtbanken en gerechtsho
ven weten dat wegens economi
sche delicten veroordeelde perso
nen naar Ommen konden worden
gestuurd. Kamp Erika was verwe
zenlijkt om er mensen voor de
Oost-inzet op te leiden en joden te
scholen als voormannen in Duitse
werkkampen.
Van beide plannen kwam niets
terecht en het kamp stond leeg. De
rechterlijke macht deed wat
Schrieke had gezegd (de procu
reurs-generaal waren volgens dr. L.
de Jong ook alle vijf fout) en in 1942
werden er 2.300 gevangenen van de
Nederlandse justitie naar Erika ge
stuurd, onder wie De Rijke. Aan
vankelijk was hij een zogenoemde
'Knacker', een gewone gevangene.
De Rijke viel echter in de smaak bij
de nationaal-socialistische kamp
leiding - hij zou een flinke hekel
aan joden hebben gehad - en maak
te snel 'carrière'. Hij werd eerst Ka-
po en later Oberkapo. In Ommen
heette een Kapo overigens een 'Ka-
put'.
Sadisme
Er waren Kapo's die er voor de
gevangenen het beste van tracht
ten te maken, maar ook die aan de
koppelriem het recht ontleenden
staaltjes van sadisme te tonen. Dr.
L. de Jong daarover: "De SS had er
een gevoel voor om sadisten voor
de functie van Kapo naar voren te
halen. Zo'n Kapo kon dan een ver
schrikking worden".
Er waren veel niet-gedetineerde
bewakers in Ommen. "We segge
hier niet veel, we ramme allenig"
heette een schildwacht een gevan
gene eens welkom. Er werd 'ge
ramd' met gummistokken, knup
pels en karwatsen. De bewakers
kregen speciale methoden aange
leerd. Een gevangene moest bij
voorbeeld zijn linkerwijsvinger in
zijn rechteroor steken en zijn rech
terwijsvinger in de grond. Onder
stokslagen moest hij dan net zo
lang om zijn as draaien tot hij neer
viel. Dat heette "grammofoon
plaatje draaien".
'Robben' was een andere sanctie:
de gevangene moest plat op de
grond gaan liggen en zich alleen
met zijn ellebogen voortbewegen.
Bewoog hij iets anders, dan werd
meteen gemept. Oberkapo De Rij
ke deed, blijkens de dagvaarding,
aan deze praktijken mee. In deel
acht van 'Het koninkrijk der Ne
derlanden in de Tweede Wereld
oorlog' van dr. L. de Jong wordt hij
er ook mee in verband gebracht:
"Verscheidene Kapo's traden even
hard tegen hun mede-gevangenen
op als talrijke bewakers en de
Oberkaput was volgens een gevan
gene nog erger dan Boxmeer (één
van de ergste ranselaars)".
Inmiddels heeft De Jong laten
weten dat het hier wel om De Rijke
moet gaan. Volgens de - nog niet
gewijzigde - dagvaarding heeft De
Rijke ook gevangenen met grind in
de klompen laten lopen en gevulde
kruiwagens laten duwen met een
stok die in de mond moest worden
gehouden. "Een klein mannetje
was De Rijke, met een venijnig en
vals koppie. De gemeenheid en het
sadisme straalden van hébi af',
verklaarde een getuige. "Hij brulde
veel en mishandelde zelf, maar ik
heb hem nooit een moord zien ple
gen", aldus een ander.
Bekend
De Rijke heeft mishandelingen
bekend, maar het grote probleem
is of het waar is en te bewijzen valt
dat die in enkele gevallen tot de
dood hebben geleid. Het antwoord
is aan de rechtbank, die onder
voorzitterschap van mr. S. Kootte
staat. Het lijkt onwaarschijnlijk dat
De Rijke niet wist hoe ondervoed
sommige gevangenen waren en
hoe uitgeput ook van het keiharde
werken op het land.
Oberkaput De Rijke heeft tot 18
mei vorig jaar vrij rondgelopen. In
Psychologisch hoogleraar prof. W. Wagenaar. in i
optreden bij het proces tegen Demjanjuk in Israël,
worden gehoord als getuige-deskundige.
it nieuws sinds zijn
al ook in Den Haag
(foto ANP)
het Westduitse Wedel bouwde hij
een bestaan op. Hoe hij na de oor
log heeft kunnen ontglippen wordt
misschien dinsdag duidelijk. Een
woordvoerder van het Rijksinsti
tuut voor Oorlogsdocumentatie zei
aan te nemen dat politie en justitie
in de eerste tijd na de oorlog ge
woon niet aan hem zijn toegeko
men. De Politieke Opsporings
dienst, die er speciaal voor was om
oorlogsmisdadigers in de kraag te
vatten, werd tussen 1946 en 1948 bij
stukjes en beetjes opgeheven.
De aanhouding van De Rijke is
dan ook te danken aan één man, die
net als dr. L. de Jong niets van dat
terughoudende beleid moet heb
ben: M. Welling uit 's-Graven-
zande, commissaris van politie in
Monster. De reeds op tv door De
Jong bewierookte politieman ver
telt: "In 1975 kwam ik bij de Mon
sterse politie. De recherche had
van een verzetsman een tip gekre
gen dat De Rijke in aantocht was
om zijn moeder te begraven. Aan
het openbaar ministerie werd ge
vraagd of hij moest worden aange
houden. Nee hoor, hij staat niet
meer gesignaleerd, was het ant
woord. De Rijke bezocht de begra
fenis en ik had goed de pest in".
Volgens officier van justitie Van
Straelen is De Rijke in 1969 met
honderd anderen van de lijst met
signalementen afgevoerd. Hun
misdaden zouden in 1971 verjaren,
werd gedacht. In 1971 werden ech
ter de verjaringen opgeheven en
werd vervolging wegens misdaden
tegen de menselijkheid mogelijk.
Herstel van de signaleringen heeft
echter nauwelijks plaatsgehad,
vermoedelijk vanwege alle tijd en
moeite die het zou kosten.
Slapende honden
Welling: "Toen een paar jaar la
ten de zaak Menten gingen spelen
dacht ik 'de tijd is rijp'. Ik sprak
met de procureur-generaal en
mocht stukken zoeken. We consta
teerden dat het onderzoek tegen
De Rijke nooit was afgemaakt. De
procureur stelde dat dat alsnog
moest gebeuren en wel door de
rijksrecherche in Amsterdam. Die
kon de zaak echter geen hoge prio
riteit geven. Ik heb intussen mijn
mond dicht en mijn oren open ge
houden. In 1983 kwam er een visu-
maanvraag van De Rijke op mijn
bureau en die hebben we, om geen
slapende honden wakker te ma
ken, gewoon in orde gemaakt. Per
1 januari 1986 hadden we De Rijke
uiteindelijk weer op de signale
menten-lijst".
Volgens Van Straelen is De Rijke
meerdere keren in Nederland ge
weest. "Hij vroeg dan pas aan de
grens een visum aan en kreeg dat
meteen. Door in 1983 op een andere
manier een visum aan te vragen
zette hij zichzelf in de kijkerd. Hij
had inderdaad een visum nodig,
want hij had van de Duitsers alleen
een Fremdenpass. Zelf dacht hij
dat hij statenloos was, maar hij is
altijd Nederlander geweest".
De Rijke's raadsman, mr. J. Sjö-
crona uit Den Haag, zal dinsdag
vooral de bewijsbaarheid aanvech
ten van datgene wat zijn in het Huis
van Bewaring in Scheveningen
verblijvende cliënt tenlaste is ge
legd. "Het is een pleitbare zaak en
ik heb weieens erger met mijn han
den in het haar gezeten". Sjocro-
na's contacten met De Rijke verlo
pen moeizaam. "Als ik over het
kamp begin klapt hij dicht".
De voormalige 'beul' vertoont
zelfmoordneigingen. Prof. J. Basti-
aans onderzocht De Rijke en con
stateerde: "Betrokkene klaagt er
over dat hij het niet meer ziet zit
ten. Hij wil maar liever dood, zo
mogelijk met cyaankali. Zijn arres-
taie en detentie vindt hij vreselijk,
vooral voor zijn gezin. Hij moet
voortdurend huilen".
Krankzinnigenwet biedt weinig bescherming
WAGENINGEN - "Er is de laatste
jaren steeds meer begrip gekomen
voor de moeilijke rechtspositie van
mensen die met de Krankzinnigen
wet in aanraking komen. Gebleken
is dat juist hun rechtspositie bij
zonder wankel is. Vandaar dat eind
1986 in het arrondissement Arn
hem onder auspiciën van het bu
reau voor rechtshulp Arnhem sa
men met advocaten uit dit arron
dissement een krankzinnigenpiket
is opgesteld. Zodra iemand onvrij
willig in een inrichting dreigt opge
nomen te worden, wordt een
dienstdoende advocaat gewaar
schuwd, die de patiënt juridisch
kan bijstaan. Het is alleen jammer
dat naast de rechtbank hier slechts
drie van de vijf kantongerechten
meewerken", aldus mr. J. van Bed-
af van het bureau voor rechtshulp
te Arnhem.
door
Arnoud Cornelissen
Juist bij een van die twee niet-
meewerkende kantongerechten
ging het kortgeleden fout. Dat is
tenminste de mening van advocaat
mr. G. Hamer van het Amsterdam
se advocatencollectief De Pijp. Een
Wageningse kantonrechter ver
leende een machtiging om een in
woner van de gemeente Ede tegen
zijn wil in een psychiatrische in
richting in Wolfheze te plaatsen. De
man zou voor zichzelf en zijn omge
ving een gevaar zijn. De geconsul
teerde psychiater adviseerde de
kantonrechter echter de man niet
in zijn eigen woning te ondervra
gen, maar dat op het neutrale ter
rein van het Edese politiebureau te
doen.
Het bleef bij dat advies, maar
noch de psychiater noch de kan
tonrechter voerde een gesprek met
de man. Wel werd een machtiging
voor opname afgegeven. Met drie
politieauto's werd de man opge
wacht en uiteindelijk naar Wolfhe
ze overgebracht. De patiënt wist
echter uit de inrichting te onvluch-
ten en nam in Amsterdam contact
op met een psychiater en een advo
caat. In een kort geding werd de
man in het gelijk gesteld en
herkreeg hij zijn vrijheid.
"Wederrechtelijke vrijheidsbe
roving", zo concludeerde de raads
man over de onvrijwillige plaatsing
in Wolfheze. Hij diende dezer da
gen tegen de betrokken kanton
rechter een strafklacht in. Binnen
kort zal de Hoge Raad uitspraak
doen of een rechtbank over deze
kwestie kan oordelen en in welke
plaats dat zal gebeuren.
"In principe is het afgeven van
een machtiging zonder de man of
vrouw in kwestie te hebben gezien,
niet tegen de wet", zo meent prof.
dr. M. Zeegers van het Psychia
trisch Juridisch Gezelschap in Den
Haag. "Als de psychiater de rechter
adviseert de man of vrouw in kwes
tie niet te ondervragen, omdat de
patiënt bijvoorbeeld erg agressief
is, dan mag hij zonder hem te heb
ben gezien, een machtiging afge
ven.
Zinloos
Vroeger stond dat ook zo letter
lijk in de wet. Na een affaire waar
bij een patiënt zijn zaak voor het In
ternationale Hof voor de Rechten
van de rechten van de mens in
Straatsburg aanbracht, werd be
paald dat de rechter altijd de man
of vtouw in kwestie moet zien.
Maar ja, als een psychiater ver
klaart dat zoiets zinloos is, mag dat
toch worden nagelaten. In zo'n ge
val gaat de rechter vrijuit", aldus
Zeegers.
De districtspsychiater in het ar
rondissement Arnhem dr. J.J.H.
Le Loup vindt het een absoluut
vereiste dat een rechter en een psy
chiater de patiënt onderzoeken.
"Ik ben van mening datje er echt
van overtuigd moet zijn dat een on
vrijwillige opname in een inrich
ting noodzakelijk is. Als je niet ze
ker bent, moetje het niet doen. An
derzijds ben ik ook van mening dat
de wet voldoende waarborgen
biedt om te voorkomen dat mensen
willekeurig uit de maatschappij
worden gehaald en worden opge
sloten. Er moet steeds een oordeel
worden gevraagd van een onafhan
kelijke deskundige, waarna tel
kens weer een rechter zich over de
zaak buigt. Al is het natuurlijk wat
wonderlijk dat een jurist, die nu
niet als deskundige bij uitstek ge
noemd kan worden, een beslissing
moet nemen", aldus Le Loup.
Ambulance
In hoogbeschaafde landen, waar
toe ook Nederland zich rekent, ver
dwijnen niet zomaar mensen ach
ter de tralies. Daarvoor hoeven uit
sluitend mensen te vrezen die het
met de wet niet zo nauw nemen.
Maar ook mensen die geestelijk
met zichzelf in de knoop liggen, lo
pen de kans om tegen hun wil hun
vrijheid kwijt te raken. "De maatre
gel van onvrijwillige opname in
een psychiatrische inrichting is ei
genlijk zoiets als een geestelijke
ambulance. Als je je benen breekt,
dat halen we de ambulance om je
naar het ziekenhuis te brengen. En
als je geestelijk je benen breekt,
dan fungeert die maatregel als zie
kenauto", zo legt de Arnhemse
rechter mr. P. Smits uit.
In de meeste gevallen treedt het
apparaat in werking als een psychi
atrische patiënt de openbare orde
in gevaar dreigt te brengen door
bijvoorbeeld zijn eigen huis in
brand te steken. De burgemeester
en daarna de officier van justitie
vorderen dan opname in een in
richting. De rechtbank neemt na
een rapportage van een onafhanke
lijk psychiater de uiteindelijke be
slissing. Nu is het echter ook moge
lijk dat familie van een patiënt op
name in een inrichting noodzake
lijk acht. In dat geval ligt de beslis
sing bij de kantonrechter.
"Een twistpunt is of je die mach
tiging alleen moet afgeven als er
uitsluitend gevaar voor anderen
bestaat, of dat je dat ook al kunt
doen als de patiënt alleen een ge
vaar voor zichzelf is. De algemene
tendens is dat er altijd ingegrepen
wordt. Maar dat is ter beslissing
van de onafhankelijke rechter.
Overigens geldt de machtiging van
de kantonrechter voor maximaal
zes maanden. Voor een verlenging
moet in ieder geval de rechtbank er
aan te pas komen. En ik ben van
mening dat door de bank genomen
de maatregel met voldoende waar
borgen is omkleed om misbruik te
gen te gaan. Mocht dat toch voor
komen, dan zijn er altijd andere
rechtsmiddelen om in te grijpen",
aldus mr. Smits.
Rechten
"Ik ben echter van mening dat
deze maatregel met de grootste om
zichtigheid omgeven dient te wor
den", vindt prof. dr. Zeegers. "Het
is een hele ingrijpende zaak. De
vrijheid van de mens is het grootste
goed. Bij beslissingen over onvrij
willige opnamen in psychiatrische
inrichtingen dienen de rechten van
de patiënt heel Koog in het vaandel
te staan", zo betoogt Zeegers met
nadruk.
"Het is ook een hele ingewikkel
de zaak.Tijdens ruzies kunnen
mensen dingen zeggen die ze ei
genlijk helemaal niet zo bedoelen.
Het is daarom heel gevaarlijk op
grond van die uitspraken diagno
sen te stellen over iemands geeste
lijke gezondheid. Vaak moetje zeg
gen dat je niet zover moet gaan dat
iemand tegen zijn wil in een inrich
ting wordt geplaatst. Ik vind dat
aan de wettelijke regels rond deze
maatregel heel streng de hand ge
houden moet worden. En psychia
ters en rechters moeten er ook ze
ker last mee krijgen als ze te licht
vaardig met deze zaken omsprin
gen", aldus Zeegers.
(Van onze redactie geestelijk le
ven)
In een tijd dat de kerk zich
om begrijpelijke redenen zorgen
maakt over haar verlies aan in
vloed en aantrekkingskracht in
de samenleving, ontbrandt in
hervormd Nieuwveen een strijd
tussen behoudenden en vooruit-
streveden over 'veranderingen'
in de kerkelijke gemeente.
Het conflict spitst zich toe op
de invoering van het nieuwe
Liedboek voor de Kerken. De be
houdende kerkeraadsleden zijn
en bloc afgetreden en een aantal
gemeenteleden laat zich in de
kerkdiensten niet meer zien. Op
verzoek van de kerkeraad en in
overleg met het provinciaal col
lege van opzicht ('visitatoren-
provinciaal') heeft ds. G. van
Driel van Aarlanderveen de
laatste maanden de kerkeraads-
vergaderingen geleid, in plaats
van de eigen predikant L. F. de
Graaff (35 jaar, sinds november
1984 in dit dorp).
De afgetreden kerkeraadsle
den hebben in het dorp een rond
schrijven verspreid waarin zij
hun visie geven op de gang van
zaken. Ze erkennen, dat de ver
houding tussen behoudend en
vooruitstrevend in hervormd
Nieuwveen fïfty-fifty is. Toch
gingen zij niet akkoord met de
verkiezing van een bepaalde di
aken, terwijl de rest van de ker-
keraad juist vindt dat met die
verkiezing de gemeente weer
evenredig was vertegenwoor
digd, namelijk vijf bij vijf.
In een verklaring in het kerk
blad concludeert, de (gehalveer
de) kerkeraad, dat het de afgetre
den ambtsdragers blijkbaar
meer om een machtspositie te
doen was dan om een eerlijke
vertegenwoordiging van de ge
meente. "Men wilde liever heer
sen dan dienen. De afgetredenen
willen blijkbaar geen oplossing
op basis van gelijkheid, maar al
leen dat hun wil en opvatting wet
De behoudenden kwamen wel
met een 'compromis' op de prop
pen, maar de visitatoren zijn daar
niet op ingegaan omdat daarover
niet met de anderen in de kerke
raad was overlegd. Een kerke
raad bestaat niet uit fracties die
apart vergaderen, zegt het toe
zichthoudend college.
'Laster'
De afgetredenen suggereren in
hun rondzendbrief dat de deur
naar vernieuwingen kennelijk
wijd open moet. De anderen in
de kerkeraad noemen dat 'laster
Er is alleen besloten het Lied
boek te gaan gebruiken, maar
ook de oude berijming blijft nog
in gebruik.
De waarnemend voorzitter van
de kerkeraad, ds. Van Driel,
stempelt de suggestie dat zoveel
mogelijk veranderingen moeten
worden ingevoerd, tot een 'on
waarachtige aantijging'. "Er is
tijdens de discussies herhaalde
lijk onderstreept dat er, onder
behoud van het oude, ruimte
diende te komen voor het Lied
boek, zoals door velen uit de ge
meente was gevraagd", zegt Van
Driel in zijn 'noodzakelijke reac
tie'.
Op zeker moment lag er een
brief van de nu afgetredenen ter
tafel dat ze invoering van het
Liedboek wilden gedogen, maar
volgens een door hen opgesteld
schema. Van Driel: "Maar zo gaat
dat niet in de kerk". Dat 'gedoog-
voorstel' werd dan ook niet be
handeld.
In hervormd Nieuwveen gaat
ook de bewering rond, dat daar
geen plaats meer zou zijn voor
'rechtse' prediking a la de Gere
formeerde Bond. "Dat is zonder
meer gelogen", reageert ds. Van
Driel verontwaardigd. "Men
weet dit zeer wel. Overigens, wat
is 'bondsprediking'? Ik ken al
leen evangelieprediking. Dan
mag een 'bonder' dat met zijn
woorden doen en ik in mijn
woorden. Zijn we dan tegenstan
ders geworden?"
De predikant van Aarlander
veen duidt het de verspreiders
van dit gerucht zeer euvel dat ze
op zo'n laag niveau willen opere
ren. "De visitatoren hebben hun
adviezen gebaseerd op het feit
dat binnen hervormd Nieuw
veen twee elkaar completerende
modaliteiten (richtingen - red.)
aanwezig zijn, waarbij aan beide
recht moet worden gedaan. Zij
zoeken naar een oplossing op ba
sis van volledige gelijkwaardig
heid".
Groepsbelang
Intussen verwijten de twee
partijen elkaar 'groepsbelang'.
"Men heeft geen oplossing ge
wild vanwege het groepsbe
lang", zeggen de afgetredenen.
En de (overgebleven) kerkeraad:
"Uit de reactie van de afgetrede
nen blijkt heel duidelijk, dat hun
groepsbelang en eigen opvattin-
gen het zwaarst hebben gewo-
gen, zodat ze gezamenlijk zijn
opgestapt toen hun meerder
heidspositie binnen de kerke
raad begon te wankelen".
De kerkeraad hoopt, dat in de
nu ontstane vacatures ook men
sen uit het behoudende deel van
de gemeente zullen worden ge
kozen. Omdat kerkeraadsleden
hun ambt hebben neergelegd of
zich niet meer herkiesbaar heb
ben willen stellen (in tegenstel
ling tot wat ze hadden toege
zegd), moeten er binnenkort ver
kiezingen worden gehouden. De
aanbevelingen daartoe moeten
vóór maandag 18 januari om 12
uur bij ds. De Graaff binnen zijn.
(Vroeger was de hervormde ge
meente Nieuwveen zelfs vrijzin
nig en bestond er daarnaast een
rechtse 'Evangelisatie' met een ei
gen gebouw. Dat is na de oorlog
anders geworden. De Evangeli
satie beëindigde haar diensten
en de gemeente sloeg om naar
rechts. Vrijzinnigen zochten on
derdak in de Oudshoornse kerk
(Alphen) en bij de Protestanten
bond in Woubrugge.
De rechts-hervormden zitten
echter - dat blijkt wel - niet op
eén lijn. De helft betrekt de wacht
bij het oude, de andere helft wil
de eigen gemeente open houden
voor ontwikkelingen in de kerk,
zonder nu direct in allerlei nieu
wigheden te vervallen. Het Lied
boek is zo'n ontwikkeling. De be
houdenden zijn natuurlijk bang
dat met de invoering van dat
boek het hek van de dam is).
'Chaotisch'
"Als de Rooms-Katholieke
Kerk in Nederland niet vast
houdt aan de fundamentele prin
cipes van de kerk, is zij geen
Rooms-Katholieke Kerk meer.
Er blijft aan het eind van de eeuw
nog maar een heel kleine kerk
van over als de huidige chaoti
sche situatie doorzet". Dat zei de
pauselijke nuntius (ambassa
deur) in Nederland, monseig
neur dr. E. Cassidy, in een ge
sprek met het ANP. Cassidy (64)
is nu driejaar nuntius hier. Dat is
ongeveer de helft van zijn ver
blijf in Nederland.
Zijn indruk is, dat het met de
kerk hier snel bergafwaarts gaat.
"Daarom is het dringend nodig
dat de gelovigen boven hun emo
ties uitkomen en elkaar weer vin
den". Terugkeer naar de funda
mentele principes betekent, vol
gens Cassidy, niet dat de kerk
weer moet worden zoals vóór het
Tweede Vaticaans Concilie. "Dat
kan ook niet, omdat de kerk
sindsdien in veel opzichten is
veranderd. Maar het betekent
wél trouw aan het geloof en het
wezen van de kerk. Tot dat
laatste behoort ook haar hiërar
chische structuur.
Als het voornaamste probleem
in de Nederlandse kerk ziet Cas-
sidi het diepgaande verschil van
mening over wat de kerk is en
moet zijn. "Een uitweg is dan
ook moeilijk te zien". Toch con
stateert de nuntius een lichte
kentering. "De spanningen zijn
verkleind". "Vooruitgang kan al
leen door samenwerking. Als je,
ook als kritische beweging, geen
onderdeel van het geheel wilt
zijn, gebeurt er niets".
Gereformeerde Kerken:
aangenomen naar Zwammer-
dam voor geestelijke verzorging
in de 'Hooge Burch' (geestelijk
gehandicapten) J. L. Delhaas
Purmerend. Gereformeerde
Kerken Vrijgemaakt: aangeno
men naar Beilen-Hooghalen kan
didaat D. H. Gritter Biddinghui
zen, die daarmee bedankte voor
onder andere Lisse-Oegstgeest.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Middelharnis J.
Mijnders Veenendaal, voor Stol
wijk A. F. Honkoop Zwjjndrecht.
Overleden. In Nootdorp is,
83 jaar oud, de hervormde emeri
tus-predikant P. Lugtigheid
overleden. In de jaren 50 en 60
kreeg hij grote bekendheid als
leider van het hervormd open-
deurwerk in Den Haag.
