Vijf finalisten in Deutekom Concours Beeld bij Mondiiaanhuis vernield Overbraamwij e' stemmen GROTE BELANGSTELLING TAN GOGH Betoverende zang en een kattenduet Geschiedvervalsing Documentaire over Concertgebouw PAGINA 28 KUNST MAANDAG 11 JANUARI 1988 WINTERSWIJK (GPD) - "Niet ik word financieel benadeeld, maar de kunstenaar die zijn beeld hier heeft staan. Dat is een jongen, die met veel inzet zijn beeld heeft ge maakt en geen geld heeft om het in brons te laten gieten. Die bestelen ze en dat is het vervelende aan de zaak. Beelden kapot maken. Waar om doen mensen dat?", vraagt ga leriehoudster Elisabeth Nijhuis- Wiggers zich af. Een half jaar was het gipsen beeldmodel van de Deurninger beeldhouwer Bert Nijenhuis, voor stellende een peinzende man, de gewaardeerde blikvanger voor het Mondriaanhuis aan de Winters- wijkse Zonnebrink. Toen kwamen de vandalen en afgelopen was het. Zwaarbeschadigd werd de pein zende man op de ochtend van tweede kerstdag gevonden. Nog dagen later stroomden de reacties binnen van verontwaardigde streekgenoten, die het beeld op- ENSCHEDE (GPD) - De Rotterdamse Ellen Bollongi- no, Claron McFadden uit Purmerend, de Amsterdam mers Irene Maerssen en Henk Poort, en Wilma Ver beet uit Vegchel zijn de vijf jonge operazangers die nog een kans maken op een plaats in de finale van het Cristina Deutekom Concours. Pas twee dagen voor de finale, na de generale repetitie met or kest, kiest de jury definitief voor drie finalisten. Tijdens een galaconcert met Fo rum Philharmonisch zal op 13 fe bruari in de Twentse schouwburg in Enschede worden uitgemaakt naar wie de drie prijzen van respec tievelijk 12.500 gulden, 10.000 gul den en 7.500 gulden zullen gaan, waarmee een stageplaats bij een in ternationaal hoog aangeschreven operahuis of muziekinstituut kan worden gefinancieerd. Bovendien zijn de drie prijswinnaars zeker van een rol in een produktie van opera Forum. Oorspronkelijk was het de be doeling dat slechts drie van de 14 zangeres die de halve finale haal den en die zaterdagmiddag voor een openbare auditie in de Twent se schouwburg aantraden, recht streeks naar de eindronde zouden overgaan. De zeskoppige jury on- In Schiedam sluit een wethouder een tentoonstelling over de schrijver J.K. Huysmans. De re den? Het werk van deze katholie ke auteur zou antisemitische passages bevatten. Dat is juist. Naast veel prachti ge literatuur schreef deze Franse decadent en estheet pur sang ook verderfelijke regels als: "Oostenrijk is tot in het merg aangevreten door joods onge dierte". Een expositie, gewijd aan deze schrijver, zou, gelet op de com motie rond het toneelstuk van Fassbinder, niet door de beugel kunnen. In Amsterdam wordt een sym posium over de filosoof Martin Heidegger en diens nazi-sympa thieën afgelast om dezelfde re den. Kan dit? Mag dit? Moet dit? Of hebben we hier te maken met pa- niekcensuur? Om deze vragen te kunnen be antwoorden moeten wij terug naar de ontstaansgeschiedenis van het antisemitisme. Er zijn drie factoren die een rol hebben gespeeld bij het ontstaan van dit verschijnsel: economische, na tionale en religieuze factoren. Die religieuze factoren hebben het meeste invloed gehad. Iedereen weet dat de joden in de bijbel worden beschouwd als het volk dat de Heiland heeft ge kruisigd. Volgens de kerkvaders in het verleden verdienden zij hiervoor straf, en niet zo zuinig ook. In 1215 werd door het vierde Lateraanse concilie besloten tot verschillende discriminerende maatregelen met betrekking tot de joden. Enkele jaren daarvoor had Paus Innocentius er al vurig voor gepleit om de joden in staat van 'eeuwige slavernij' te hou den. Een radicale afscheiding van dit gehate ras hoopten de kerkelijke hoogwaardigheidsbe kleders te bereiken door de ver plichte doorvoering van het ghetto. Die kerkelijke haat tegen de jo den zal tot diep in het eerste mil- lenium blijven doorwoekeren. Een van de grootste jodenhaters was Luther. In 1543 eiste hij in zijn geschrift 'Over de joden en hun leugens: "Ten eerste dat men hun synagogen of scholen met vuur aansteekt, en wat niet wil branden met aarde bedekt, zodat geen mens daarvan in der eeuwigheid enig overblijfsel zal zien...". Bij christenen moest, volgens dezelfde Luther, "het jo- densmoel niet waardig geacht worden om in onze nabijheid recht misten. Niet alleen het gipsmodel was het mikpunt, de dieven slopen ook naar de achtertuin en haalden er een klein bronsplastiek van Piet Schoenmaker weg. Minstens vijf tig kilo woog het kunstwerk, maar de ochtend na de bewuste nacht was het verdwenen. Drie kilometer verderop werd het teruggevonden op de parkeerplaats van het belas tingkantoor. Het is terug in het Mondriaanhuis, maar de twijfel blijft. "Het gebeurde in de nacht tus sen eerste en tweede kerstnacht. Wij hebben niets gehoord, hoewel ze praktisch onder ons slaapka- 'La Deut' in haar gloriedagen. (archieffoto) der voorzitterschap van de oud-in tendant van de Nederlandse Opera, Hans de Roo, met in haar gelederen onder anderen Christine Deute kom, besloot echter mede gezien het hoge niveau van dit concours waaraan in totaal 50 zangers deel namen, om twee aankomende ope razangers tot en met de generale een extra kans te geven op een ereplaats. God te noemen, maar wie dat van de joden hoort moet het aan de overheid aangeven of met var kensstront naar hen gooien...". Theologie met een kwalijk lucht je, of niet soms? Twintig eeuwen christendom. Twintig eeuwen christelijke cul tuur. Cultuur waarin antisemitis me bon ton was, waarvan kun stenaars, en vooral schrijvers, menig graantje hebben meege pikt. Men schreef immers op wat er 'leefde', vereenzelvigde zich daarmee. Ook een katholiek schrijver als Huysmans deed dat. Ook kunstenaars als Shakespe are, Dostojevski, Voltaire en Flaubert deden dat. Ja, wie ei genlijk niet? In zekere zin kun je van al deze kunstenaars zeggen dat hun werk menig giftig vruchtje bevat van deze christe lijke, joden-onvriendelijke, cul tuur. Zij waren immers 'kinde ren' van hun tijd, van deze cul tuur. Maar - die jodenhaat was na tuurlijk maar één aspect van die christelijke cultuur. Andere componenten van deze cultuur hebben het werk van deze kun stenaars juist verrijkt en op gun stige wijze beïnvloed. Gaan wij terug naar onze vraagstelling. Moet het werk van alle kunstenaars die zich wel eens in antisemitische zin heb ben uitgelaten worden verbo den? Goed. Laten we dat doen. Maar dan houden we geen klassieken meer over. Want - het is treurig genoeg - ook de haat tegen de jo den heeft iets klassieks. Er zijn in het verleden maar weinig dich ters geweest zoals Jacob Revius, die in zijn vers 'Hij droech onse smerten' schreef: "'T' en zijn de Joden niet, Heer Jesu, die u cruysten(...) Ick ben de taeye streng daar mee Ghy ginct gebonden, De nagel, en de speer, de gees- sel die U sloech, De bloet-bedropen croon die Uwen schedel droech: Want dit is al geschiet, eylaes! om mijne sonden." En dan nog iets: wat doen we met de bijbel? Of moeten de jo den hierin alleen maar 'theore tisch' worden gezien als 'het kwaad', het kwaad dat elke theo logie nodig heeft, het kwaad dat altijd in de ander is gelegen? Paniekcensuur? Ja dus. Het uit onze musea weren van ten toonstellingen met een antisemi tisch tintje komt neer op ge schiedvervalsing. Het zou een wat al te rooskleurig beeld ople veren van twintig eeuwen 'be schaving'. CEES VAN HOORE merraam hebben staan wrikken om dat beeld uit de grond te krij gen. Een van de kinderen was zelfs nog op. Die zat te studeren. Dat beeld van Bert Nijenhuis stond op een dikke paal, die een meter diep in de grond zat. Ze zijn ontzettend te keer gegaan bij het los maken van het beeld. Toen het niet lukte zijn ze gaan rukken en trekken. Met het gevolg dat de kop afbrak en het beeld in stukken op de grond lag. "Dat beeld is door Nijenhuis in juni neergezet als blikvanger voor zijn tentoonstelling, die in septem ber plaatsvond. Sindsdien is het voor onbeperkte tijd blijven staan. Bovendien zal op de avond van het finale-gala nog een aanmoedi gingsprijs en een publieksprijs worden uitgereikt, waarvoor alle halve finalisten in principe in aan merking komen. Wat er aan deze twee extra onderscheidingen ver bonden is, blijft vooralsnog ge heim. De vijf overgeblevenen hebben hun klassering niet alleen te dan ken aan de twee opera-aria's die ie der zaterdag ten gehore bracht maar voor een groot deel ook aan het oordeel van de jury over hun verrichtingen tijdens concerten en voorstellingen waaraan zij tussen oktober en januari hun medewer king verleenden. Ellen Bollongino verdiende haar finaleplaats met aria's uit Julius Ceaser (Handel) en Turandot (Puc cini). Hoewel het haar soms nog aan kracht en zekerheid vooral in de hoogte ontbrak, is de klankrijk dom van haar stem, met daarin een lichte dramatische aftekening, on miskenbaar. Claron McFadden moet haast wel zijn geselecteerd op grond van haar prestaties voorafgaande aan de halve finale, want zaterdag toon de ze weliswaar tot in het hoogste register een grote technische be heersing, maar haar stem was op vele plaatsen niet braam-vrij en vertoonde onprettige bijgeluiden in de resonans. Irene Maerssen verraste met een zeer warme sopraan in Mozart's Rosenaria en in 'II ne revient pas' van Gounod. De bariton Henk Poort bereikte de finale met veel stemgeweld. Hij beschikt over veruit de groo.tste stem uit het deel nemersveld en gebruikte die ook zeer vakkundig in onder andere Of fenbach's Diamantaria. Wilma Verbeet heeft een sopraan die ze in een groot bereik technisch zeer evenwichtig gebruikt. In com binatie met de karaktervolle klank en een mooie resonans maakt haar stem een buitengewoon aangena me indruk. Die evenwichtig ver deelde kwaliteiten maken haar misschien wel de grootste kans- hebster op de eerste plaats. Fragment uit 'Van lier tot vleugel', bouw. AMSTERDAM (GPD) - Oude ro mantische tijden herleefden gister middag even in het Amsterdamse Concertgebouw. In de grote con certzaal werd een matinee-voor stelling opgevoerd zoals dat hon derd jaar geleden gebeurde. Het Hilversumse bedrijf Polygoon leg- 'de het opmerkelijke spektakel op De mensen vonden het mooi. Er kwamen voortdurend leuke reac ties binnen. In het begin slaap je wat onrustig. Het is iets van een an der, dus je voelt je er verantwoor delijk voor. Als je merkt dat men sen het beeld waarderen dan krijg je het idee dat het ook gerespec teerd wordt. Blijkbaar denkt niet iedereen er zo over". De vraag waarom mensen dit doen blijft Elisabeth Nijhuis kwel len. "Je denkt eerst aan vandalis me. Maar er is duidelijk gepro beerd om het beeld van Nijenhuis mee te nemen. Aan de andere kant slepen ze het beeld van Piet Schoenmaker drie kilometer mee DEN BOSCH (ANP) - De ten toonstelling 'Van Gogh in Brabant' in het Noordbrabants Museum in Den Bosch heeft een record aantal bezoekers getrokken. Vrijdagmid dag werd de honderdduizendste be zoeksterM. Bijl-de Graaff uit Mier- lo, verwelkomd. De verwachting is dat de expositie, die nog tot en met zondag te bezichtingen is en die be staat uit een honderdtal werken die Van Gogh maakte in Etten en Nuenen, in totaal 110.000 bezoekers zal trekken. Een ongekend hoog aantal voor het Noordbrabants Museum, zo heeft directeur drs. M.van Boven vrijdag meegedeeld. Het Noordbrabants Museum ver huisde eind vorig jaar naar een nieuw onderkomen, het geheel gere noveerde voormalige gouverne mentspaleis aan de Verwerstraat in Den Bosch. Bovendien beschikt het museum daar over enkele nieu we vleugels. 'Van Gogh in Brabant' is de openingstentoonstelling. De inrichting van de expositie vergde, onder meer vanwege de hoge verze keringspremies, een forse investe ring. Die is er door het groot aantal bezoekers helemaal uitgekomen, al dus Van Boven. Op de foto biedt directrice Mar griet van Boven (links) mevrouw Bijl de honderdduizendste bezoe ker van de tentoonstelling een taart aan. Dat is wat anders dan aardappe len eten (foto anp) film vast. Polygoon maakt in op dracht van de Rijksvoorlichtings dienst 'een documentaire over het honderdjarig Concertgebouw. De film wordt op 12 april door de TROS op televisie uitgezonden. Dat is precies een dag na de viering van het eeuwfeest van het Amster damse gebouw. en laten het dan op een parkeerter rein achter. Niemand begrijpt er iets van". Voor Elisabeth Nijhuis is het de vraag wat er nu moet gebeuren. Het beeld van Bert Nijenhuis wordt gerestaureerd. Of het daarna weer op zijn plaats wordt terugge zet hangt af van de kunstenaar en het overleg met de verzekering. "Het is een schitterend beeld. Je siert zo'n dorp ermee op. Vooral als mensen ervan genieten. Diep in mijn hart hoop ik dat het er weer komt te staan. Maar je vraagt je af of dat nog wel kan. Eigenlijk moet je je door dit soort voorvallen niet uit het veld laten slaan. Je hebt een Concert door Wendela Bronsgeest (so praan) en Vera Verzijden (mezzo-so praan), aan de vleugel begeleid door Tan Crone. Werken van Haydn, Reger, Ravel, Rossini en anderen. Gehoord op 10 januari in het Groene Kerkje. OEGSTGEEST - Niets lijkt zo kwetsbaar als een zanger(es) voor het publiek. Instrumenta listen kunnen zich in veel geval len nog achter hun instrument verschuilen, zich er op concen treren. Een zangeres echter moet het van haar stem en haar voor drachtskunst hebben. Faalt ze, dan kijkt het publiek tegen een soort uitdrukkingloze marionet aan. Heeft ze succes, dan worden de luisteraars onmiddellijk deel genoot gemaakt van haar emo ties. Het Groene Kerkje zat zo vol, over het honderdjarig Concertge- (foto GPD) In 1983 maakte Polygoon naar aanleiding van de loterijactie voor de restauratie van het Concertge bouw ook al een documentaire over het leggen van de funderin gen. Deze produktie werd in Zu rich op het Internationaal Indus trie en Filmcongres met de eerste prijs bekroond. De nieuwe produktie over het Concertgebouw is getiteld 'Van lier tot vleugel' en laat beelden zien van de aanbouw van de nieuwbouw en geeft een impressie van de geschie denis van het gebouw en haar be zoekers en laat tenslotte de ver nieuwde technische installatie zien. taak als kunstgalerie. Het publiek heeft recht op dat beeld. Moet je wijken voor een paar vandalen? Als je hiervoor door de knieën gaat kan een gemeente geen enkel beeldje meer aankopen en in het dorp plaatsen. Daarom ben ik er voor om het beeld weer op zijn plaats te zetten. Alleen zul je voor betere veiligheidsmaatregelen moeten zorgen. Dat beeldje van Piet Schoenmaker komt weer in de achtertuin, maar we zullen het ste vig verankeren en de achtertuin wordt met een flinke schutting be schermd." Overigens vraagt Elisabeth Nij huis zich af wat dieven met gesto- ler: beelden moeten beginnen. "De kans om ze te verkopen is mini maal. Gestolen beelden worden on middellijk geregistreerd en aan veilingen doorgegeven. Als het om geld begonnen is, kunnen ze die beelden maar beter laten staan waar ze horen". dat waarschijnlijk niet iedereen de gezichtsuitdrukkingen van Vera Verzijden en Wendela Bronsgeest kon onderscheiden. De muziek zelf was dan wel het voornaamste, maar wie heeft kunnen genieten van de schalkse blikken die beide dames elkaar toewierpen tijdens het zingen van de duetten van Rossini, heeft extra waar voor zijn geld gehad. Het programma was bijzonder goed opgebouwd; na duetten van H. Purcell en J.Chr. Bach waarbij de donkere, soms wat te luide klank van de vleugel een beetje anachronistisch aandeed - volgde een solocantate van Haydn: 'Arianne a Naxos', welke cantate door Vera Verzijden zo expressief als maar mogelijk is voor die muziekstijl gezongen werd. Max Reger, streng orgel- componist, heeft ook prachtige, lyrische zangduetten geschre ven. Beide stemmen vloeien in elkaar over en weken ongemerkt weer uiteen. Het is moeilijk te Voorstelling: Das Hamburger Ballett met- de MatthSus Passion. Choreografie, ens- cènering, decor- en kostuumontwerp John Neumeier. Muziek: J.S. Bach. Gezien op 8 januari in het Muziektheater in Amsterdam. AMSTERDAM - Het tweede programma van het Hamburger Ballett, na het eerder uitgevoer de 'Mozart und Themen aus Wie es euch gefallt' naar Shakespea re, bestaat uit de integrale, vier uur durende choreografie van de Matthaus Passion van Bach. Ar tistiek leider John Neumeier ('Ik ben christen en danser') heeft in een typisch Duitse Ausdruck- stanz geprobeerd het verhaal van Christus een metafysische in houd te geven, zonder daarbij te willen vervallen in een dramati sche uitbeelding of illustratie van het verhaal. Maar dat laatste is wel wat Neumeier doet. Betichtte ik hem vorige week van een te slaafse in terpretatie van Shakespeare's 'As you like it' met als gevolg dat de theatraliteit en het verhaal de choreografie volledig onder sneeuwden, nu moet ik hem he laas betrappen op hetzelfde eu vel. Neumeiers enscènering is bij uitstek illustratief. In symboli sche gebarentaal wordt de tekst het publiek als het ware voorge- mimed. Wanneer de evangelist in de tekst aanduidt dat Jeuzus gaat spreken, vertaalt Neumeier dit in het clichégebaar van twee armen die vanaf de mond ge spreid worden. Dit soort versle ten theatraliteit maakt de voor- OVERLEDEN - De Franse schrij ver en journalist Thierry Maulnier (78) is in zijn woonplaats Marnes- la-Coquette bij Parijs overleden. Maulnier, die eigenlijk Jacques Museum voor architectuur gaat 22 miljoen kosten ROTTERDAM (GPD) - Het Archi tectuurmuseum dat nu definitief in Rotterdam wordt gebouwd, gaat f 22 miljoen kosten en zal in januari '92 voor het eerst de deuren ope- Zes architecten, onder wie een Zweed en een Zwitser, is gevraagd een uitdagend ontwerp te maken voor het 'architectuur-instituut', waarover de plannenmakers liever spreken. Uit de ontwerpen zal een beoordelingscommissie in juni een keus maken. Het gebouw komt schuin tegen over het Museum Boymans-Van Beuningen te staan. In dit gebied, dicht bij het centrum van Rotter dam, zal een concentratie van mu sea ontstaan. Zo zal in de onmid dellijke nabijheid het Natuurmuse um worden gevestigd dat al over vier maanden opengaat. Boven dien ligt ook het maritiem museum Prins Hendrik dicht in de buurt. Het nieuw te bouwen Architec tuurmuseum is lange tijd inzet ge weest van een strijd tussen Am sterdam en Rotterdam. De in Am sterdam gevestigde Stichting Wo nen, het Nederlands Documenta tiecentrum voor de Bouw en de Stichting Architectuurmuseum, die de nieuwbouw in Rotterdam gaan bemannen, voelden aanvan kelijk niets voor de verhuizing. Zij zagen niets in de oude bibliotheek in de Rotterdamse binnenstad waarin minister Brinkman (WVC) het museum aanvankelijk wilde onderbrengen. De drie Amsterdamse instellin gen, die de Beurs van Berlage in de hoofdstad de meest geschikte loka- tie vonden, waren pas bereid aan een verhuizing mee te werken toen de bewindsman nieuwbouw vlak bij het museum Boymans-Van Beuningen toezegde. zeggen welke de typisch eigen klankkleur is van deze zangeres sen, want ze toverden er voortdu rend mee; het ene ogenblik ver schilden ze van elkaar als dag en nacht, dan weer hulden ze zich in dezelfde vermomming en wist je niet meer wie wie was. Heel anders van sfeer, maar even adembenemend gezongen waren Franse duetten van Fauré, Berlioz en Chausson. Tan Crone, die het tweetal zeer nauwgezet begeleidde, ontpopte zich in de 'Cinque mélodies populaires Grècques' van Ravel als een so liste. Met zeer veel zeggings kracht werden deze liederen door Wendela Bronsgeest voor gedragen. Als uitsmijter klonken twee duetten van Rossini, waarbij bei de dames er met zichtbaar ge noegen 'tegenaan' gingen. Met een zeer levensecht gemiauwd kattenduet als toegift werd het publiek bedankt voor zijn en thousiaste applaus. MONICA SCHIKS stelling oninteressant om naar te kijken en getuigt van een weinig creatieve interpretatie. De Matthaus Passion is en blijft een verhaal dat in vier uur gezongen wordt en het bezit nau welijks een dramatische struc tuur. De te directe vertaling in gebaren en bewegingen van Neumeier zijn dan ook verant woordelijk voor het statische ka rakter van de voorstelling. Er is geen tempo in te krijgen. Daarbij komt ook nog de beperkte mimi sche talenten van de dansers die voortdurend één gekweld ge zicht laten zien of niet laten zien want er wordt veel naar de grond gekeken. Neumeier zelf, die de rol van Jezus op zich heeft geno men, is ook al niet geloofwaardig omdat er niets van hem uit straalt. Hij is geen man van vlees en bloed maar een tot leven ge komen etalagepop. Dit gebrek aan nuancering breekt je op en maakt de pathetiek tot een zwak tebod. Wat de choreografie betreft stelt de voorstelling te weinig voor. De spaarzame vormmo- menten komen nog het best tot hun recht in de massa-scènes, maar daarin gaat niets synch roon als dat wel zou moeten en het bewegingsidioom is nou ook niet om over in de krant te schrij ven. Het spijt me, maar John Neu meier en het Hamburger Ballett zijn hun internationale reputatie nauwelijks waard. Artistiek ge zien niet en technisch niet. INGRID VAN FRANKENHUYZEN Talagrand heette, werd vooral be kend als essayist en toneelschrij ver. Maulnier, die lange tijd voor de krant 'Le Figaro' werkte, was sinds 1964 lid van de Académie Frangai- CONCERTDUO - De Schotse trombonist John Kenny en de Japanse ma rimba-speelster Nachiko Maekane gaan drie concerten in Nederland ge ven. Op het programma van dit duo staan speciaal voor deze bezetting ge schreven werken van David Richardson, Xavier Alvarez en Satoshi Oh- mae. De concerten zijn op 16 januari in het Stedelijk in Amsterdam (15.00 uur) en op 17 januari in Boymans van Beuningen in Rotterdam (13.30 uur) en Muziekcentrum Vredenburg in Utrecht (20.15 uur). ét

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1988 | | pagina 28