Martelen komt langzaam in
belangstelling in Turkije
Schat aan mode-informatie voor
naaister met couture-ambities
Kraamhulp
'Ambtenaren moeten leren beslissen'
EXTRA op maandag
Regenmode
Nieuwe NC W-topman Andriessen
MAANDAG 11 JANUARI 1988'
Je kunt allerlei redenen
bedenken om zelf kleding te
maken. Doet de één het omdat
zelfmaak-mode over het
algemeen goedkoper uitvalt
dan confectie, de ander zet
liever de schaar in de stof,
omdat de confectie niet
tegemoetkomt aan specifieke
figuureisen. Of gewoon,
omdat men een bloedhekel
heeft aan het gesjouw van de
ene winkel naar de andere en
het omkleden in een benauwd
paskamertje.
door
Kitty van Gerven
Maar er is ook een groep thuisnaai-
sters, die kleding maakt uit pure
liefhebberij. Die er plezier aan be
leeft om vorm te geven aan stof en
alleen al bij het zien van een lap al
lerlei fantasieën krijgt. Die boven
dien graag in een outfit loopt, waar
in men geen ander tegenkomt.
A1 kunnen de meesten met een
beetje handigheid, goede materia
len en wat kennis van de naaitech-
nieken al heel wat voor elkaar krij
gen, toch komen zij vaak niet ver
der dan het maken van een jurk,
pakje of rok aan de hand van een
patroon uit een modeblad. Voor de
'amateur-couturier', die wat meer
wil, brengt de uitgeverij Cantecleer
Regenkleding voor fietsers, hoe
functioneel ook, is nooit echt modi
eus geweest. Agu BV, een fabri
kant van sportkleding, heeft daar
nu eens iets aan gedaan. Met de
Kombilook-serie blijf je echt droog
en je ziet er na het afstappen niet
meer uit als een plastic worst.
Het nieuwe regenpak heeft een
sportief èn vlot-modieus uiterlijk,
is 'uni-sex'. Het bestaat uit een jack
met een oprolbare en naar het li
chaam gevormde capuchon, een
hoogsluitende Chinese kraag met
snelstoppers en er zit in de rug ook
nog een buidel. Bij dit jack (f
129,50) kan afzonderlijk een bijpas
sende broek (f 39,50) voor een re-
gendichte, maar goed ventilerende
afscherming van het onderlichaam
zorgen.
Vrouwen zijn in het algemeen
niet zo gesteld op regenbroeken. In
de Kombilook-lijn is dan ook een
heel nieuw stukje kleding opgeno
men: de 'wikkel-regenrok', die er
in De Bilt een handige en vooral
mooie serie semi-professionele
modeboeken op de markt, die ove
rigens ook in de bibliotheek van
aankomende ontwerpers, stylisten
en mode-tekenaars niet mag ont
breken.
Als men eens wil afwijken van
wat op het raderblad van de zelf-
maakmodebladen staat aangege
ven, dan zal men zelf moeten gaan
ontwerpen. En daarvoor is het in
de eerste plaats noodzakelijk, dat
men een behoorlijk patroon kan te
kenen. In het boek 'Patroonteke
nen' van Mattie Couperus en Sjaan
Maris wordt de amateur-kleerma
ker stap voor stap ingewijd in de
geheimen van het tekenen van ba
sispatronen en variaties daarop
voor vrouwen-, mannen- en kinder
kleding.
Ingewikkeld
'Patroontekenen' is niet een
boek, dat men in een verloren uur
tje even oppakt; daarvoor is de ma
terie toch wat te ingewikkeld. Maar
het is wel een handboek, waarmee
ook degene, die geen opleiding aan
een mode-academie heeft gevolgd,
goed uit de voeten kan, al zijn ge
concentreerd bestuderen en zeker
ook wat praktijkoefeneningen wel
noodzakelijk om de techniek onder
de knie te krijgen.
In heldere bewoordingen en aan
de hand van duidelijke tekeningen
wordt uiteengezet hoe grondpatro
nen voor rokken, jurken en dames
chic en charmant uitziet. En toch
handig: met de drukknoopjes kan
hij snel omgeslagen en weer ver
wijderd worden. Tijdens het fiet
sen biedt hij ruim voldoende bewe
gingsvrijheid rond de benen. Die
wikkelrok kost f 59,50. Informatie:
Agu, Alkmaar, tel. 072-610404.
broeken, voor colberts, herenpan
talons, overhemden en kinderkle
ren worden berekend en getekend.
En hoe men daarop naar eigen in
zicht kan variëren om zo te allen tij
de aan het heersende modebeeld
mee te kunnen doen. Het boek
geeft bovendien duidelijk aan, hoe
men de maten moet nemen, zodat
de kleding, die aan de hand van een
zelfgemaakt patroon is gemaakt,
ook mensen met een 'moeilijk fi
guur' als gegoten zit.
Met de kennis van het patroonte
kenen is in feite al de eerste stap ge
zet op weg naar een eigen haute
couture-collectie. Maar met een ei
gen ontwerp alleen is men er niet.
Couture vraagt om een zeker allu
re, een 'handschrift' van de ontwer
per. En waarom zou de thuisnaai-
ster, op zoek naar dit eigen hand
schrift, niet eerst eens mogen afkij
ken bij de groten der aarde, de ont
werpers van naam.
'Inside-information' over de
werkwijze van belangrijke ontwer
pers is te vinden in het boek 'Ge
heimen van de Couturiers' van de
hand van Frances Kennett, in het
Nederlands vertaald door Lilian
van Diemen. Een zeer fraai uitge
voerd boek, dat ook voor mensen,
die wel in mode zijn geïnteres
seerd, maar nog geen draad door
een naald kunnen krijgen, een
kostbaar bezit is. In dat laatste ge
val niet zozeer als instructieboek,
maar meer als naslagwerk.
Specifieke werkwijze
'Geheimen van de Couturiers'
bevat namelijk de biografieën van
de belangrijkste mode-ontwerpers
sinds het ontstaan van de haute-
couture. Zo worden achtereenvol
gens behandeld Charles Frederick
Worth, Paul Poiret, Madeleine
Vionnet, Elsa Schiaparelli,
Gabriëlle Chanel, Christian Dior,
Christobal Balanciaga, Claire Mc-
Cardell, André Courrèges, Pierre
Cardin, Yves Saint Laurent en Va
lentino. Wat het boek voor de thuis-
naaisters echter extra interessant
maakt, is de beschrijving van de
specifieke werkwijze van elke ont
werper afzonderlijk. Ook in dit
boek wordt helder toegelicht hoe
bijvoorbeeld Vionnet de schuinge-
sneden volants op de kleding aan
bracht, hoe de architect van de mo
de, Dior, zijn kleding verstevigde,
hoe Cardin schulpranden maakte
en Valentino stof tot bloemen ver
werkte. De handige tips uit de keu
ken van de echte haute-couture
zullen de amateur ongetwijfeld in
spireren tot zeer originele kleding,
waarvan men zeker geen tweede
exemplaar tegenkomt.
In 'Geheimen van de Couturiers'
wordt uit de doeken gedaan hoe
Valentino stoffen tot bloemen ver
werkt. (foto ap)
Voor wie na het lezen van deze
boeken nog meer geïnteresseerd is
geraakt in de mode heeft Cantecle
er het boek 'Ontwerpen en Presen
teren' laten verschijnen. Het boek
werd samengesteld door de talent
volle mode-illustratrice Clare Loeff
en de succesvolle jonge ontwerper
Hans Ubbink. Uiteraard is het een
fraai geïllustreerd boekwerk ge
worden, waarin de beide samen
stellers het voor de meesten van
ons wat mysterieuze proces, dat tot
een bepaald modebeeld leidt, uit
de doeken doen. Onderwerpen als
Het ontstaan van mode, het ont
staan van haute couture, het reilen
en zeilen van de confectie en de
verschillen in stoffen komen uitge
breid aan de orde. Maar ook het ge
bruik van kleuren, de onderzoe
ken, die stylisten verrichten alvo
rens prognoses worden gemaakt,
de verschillende ontwerpmetho
den, die worden gehanteerd en het
dessineren van stoffen. Tenslotte
komt de uiteindelijke styling aan
bod en de presentatie van de nieu
we modelijnen.
Uitdaging
In het boek 'De Illusie van de
Modetekening', samengesteld
door de gerenommeerde mode-il
lustratrice Gerda van Gijzel, wordt
de kunst van het modetekenen
voor iedereen toegankelijk ge
maakt. Ook dit exemplaar uit de
modeserie van Cantecleer is niet
een boek om mee in een hoekje van
de bank te kruipen, al zal de recht
geaarde mode- of tekenenthousias
teling alleen al aan het lezen ervan
veel plezier beleven. Het boek is
echter een uitdaging voor een ie
der, die van tekenen houdt, om zelf
aan de slag te gaan met potlood,
verf en papier. Met een beetje oefe
nen zal het na het doorwerken van
het boek mogelijk zijn om de ka
rakteristieke structuur van ver
schillende stoffen, zoals linnen,
tweed, leer en zijde tot uitdrukking
te brengen in de modetekening.
Patroontekenen, geschreven
door Clare Loeff en Hans Ubbink,
uitgeverij Cantecleer bv, De Bilt,
ISBN 90 213 0342 6, prijs f39,50.
Geheimen van de Couturiers, ge
schreven door Frances Kennett
(oorspronkelijke titel: Secrets of
the couturiers), vertaald door Li
lian van Diemen, uitgeverij Cante
cleer bv, De Bilt, ISBN 90 213
01164, prijs f 58,50.
Ontwerpen en presenteren, ge
schreven door Clare Loeff en Hans
Ubbink, uitgeverij Cantecleer bv,
De Bilt, ISBN90 213 0368 X, prijs f
49,50.
De Illusie van de Modetekening,
geschreven door Gerda van Gijzel,
uitgeverij Cantecleer bv, De Bilt,
ISBN 90 213 0388 4, prijs f 49,50.
De nachtvorst maakt mijn sokken hard als b. merangs. Zo had ik dit
stukje willen beginnen. Maar er is geen naclu«forst. Nog niet
tenminste. Het is uitzonderlijk mild voor de tijd van het jaar. Zoals
mijn grootvader placht te zeggen: het weer is zo zacht dat je er met je
vinger doorheen kunt prikken.
En het zijn ook niet mijn sokken die aan het wasrek hangen, maar de
sokjes, broekjes, hansopjes en rompertjes van mijn zoon, die nu een
maand oud is. En niet alleen daar hangen die kledingstukjes. Ook de
magere ribbenkast van de verwarming is in babywol gestoken. Al dat
drogende wasgoed heeft mijn man verleid tot de versregels: 'De
wasmachine stampt en bonkt. Ons huis is een schip dat gestookt
wordt op stront'. Wanhoopspoëzie!
En wat kunnen ze tekeer gaan, die nieuwe wereldburgers! In
handboeken voor de opvoeding wordt dan wel gezegd dat huilen goed
is voor de longen, maar als je zoals ik ook nog af en toe wat schrijfwerk
moet verrichten ben je van het nut van dat gekrijs niet erg overtuigd.
Ik hoop dat mijn man er wat op vindt. Hij is nu dan wel bezig met - ja, u
leest het goed, fabrikanten - het ontwerpen van een kinderwagen met
een bakje van plexiglas (zodat de baby tijdens boswandelingen wat
meer kan zien dan een stukje hemel alleen), maar een anti-huilpil
heeft wat mij betreft toch prioriteit.
Ik weet niet hoe ik het allemaal klaargespeeld zou hebben als ik geen
kraamhulp had gehad. Paulien, zo heette ze, heeft ons op werkelijk
bewonderingswaardige wijze door die eerste dagen van het
ouderschap geloodst. Ze begeleidde het bezoek als een streng
suppoost naar de kraamkamer, ze zag er op toe dat nat zoenende ooms
niet al te veel bacteriële schade zouden aanrichten, en - last but not
least - ze zorgde ervoor dat ik aan mijn rust kwam. Wat dat laatste
betreft is ook mijn man haar dankbaar: hij mocht van Paulien
's morgens naast mij in bed uitslapen, ja, kreeg van haar zelfs thee op
bed. Paulien is dan ook een van de weinige vrouwen die hem met een
ongewassen kop en 'geëxplodeerd haar' heeft gezien. Nu maar hopen
dat ze daar geen trauma's van overhoudt.
Door de respectievelijke oma's wordt een kraamhulp, vooral als ze
nog jong is, met enige argwaan bekeken. Je ziet ze denken: wat weet
zo'n wicht dat ik niet weet. Ze hebben het immers zelf ook allemaal
meegemaakt. Dat is natuurlijk ook wel zo, maar je wilt dat als jonge
moeder nu juist niet allemaal weten. Voor jou is de geboorte van je
kind een unieke ervaring en niet een soort heropvoering van je eigen
geboorte. Een goede kraamhulp nu, weetje het gevoel te geven dat de
geboorte van jouw kind inderdaad iets unieks is. Paulien was zo'n
goede kraamhulp.
Overigens lijkt het me een beroep waar heel wat acteertalent voor
nodig is. Want niet ieder kind wordt natuurlijk als een gaaf
plafondengeltje geboren. Er zijn ook heel wat verkreukelde
exemplaren bij, kleine gnoompjes met een hoofdje als een
verschrompelde appel. En ja, dan kun je als kraamhulp natuurlijk niet
zeggen: mevrouw, wat is dit kind lelijk, zo'n mormel heb ik in mijn
hele carrière nog niet meegemaakt. Dan moetje bewondering spelen.
Als trotse moeder heb ik het gevoel dat Paulien bij ons weinig gebruik
heeft gemaakt van haar acteertalent. Ze vond mijn zoon gewoon een
schatje, dat zag je aan de manier waarop ze zijn beentjes in de
vioolgreep nam als ze zijn billen schoon moest maken. Al gauw stond
ik dan ook op zeer vertrouwelijke voet met haar. Aan haar kon ik mijn
twijfels en onzekerheden over het moederschap kwijt. Zij fungeerde
als klankbord. Ook voor mijn man. En het fijne daarvan was, dat je
niet het gevoel had datje haar met extra zorgen opscheepte, zoals je je
moeder zou hebben gedaan. Het was immers haar beroep dit aan te
horen en morgen of zo zou ze alles weer zijn vergeten. Of niet?
Er is de laatste tijd nogal wat kritiek op de gezondheidszorg. Terecht.
Maar Paulien verdient wat mij betreft het gouden ooievaartje.
ANGELA PINNEBERG
DEN HAAG - "Als ik van een staatssecretaris (Dees van
volksgezondheid in NRC-Handelsblad, red.) hoor dat hij
de hele dag door beslissingen zit te nemen en daar dan ook
nog een kick van krijgt, dan denk ik dat zo'n man verkeerd
bezig is. Zo zou de organisatie bij de overheid niet in el
kaar moeten zitten. Laat ambtenaren, ook op betrekkelijk
laag niveau, zelf beslissingen nemen. Dat zal de kwaliteit
van het werk ten goede komen. En zorg voor een goed
controlesysteem, ook in financieel opzicht. Dat hoort veel-
door
Jan Harren
Hij wil niet meteen gezegd hebben
dat het ambtenarenapparaat dras
tisch kan worden ingekrompen.
Wél dat het efficiënter en kwalita
tief beter kan werken. Maar allicht
kan het ook in omvang wat kleiner.
Dan zal de overheid, en dus ook de
politiek, zich moeten beraden op
wat zy eigenlijk moet doen. "Net
als in het bedrijfsleven zal het ma
nagement zich moeten afvragen
wat de kerntaken zijn die gedaan
móeten worden. Maar de enige die
dat tot dusver gedaan heeft, is De
Korte (de minister van economi
sche zaken)".
Andriessen beseft dat het geen
simpele zaak is, als een minister
zijn departement van een aantal ta
ken en activiteiten wil ontdoen.
Ook hij ziet in Den Haag 150 ka
merleden zitten, die zo hun wensen
hebben. "Maar het is natuurlijk
ook onzin dat de overheid overal
verantwoordelijk voor zou moeten
worden gehouden".
Inkrimping van het ambtenaren
apparaat - die het kabinet in zeke
re mate trouwens ook nastreeft -
zou een belangrijke bijdrage kun
nen leveren aan een beperking in
de kosten van het landsbestuur.
Maar evenzeer zou een verbetering
van de kwaliteit van de dienstver
lening door de overheid een be
langrijke bezuiniging opleveren.
Ten onrechte, vindt de nieuwe
NCW-voorman, functioneren de
departementen en hun ambtena
ren als instituten waar beslissingen
voornamelijk worden voorbereid
en de besluiten zelf slechts op hoog
- vaak zelfs slechts het hoogste -
niveau worden genomen. "Zelfs
betrekkelijk eenvoudige zaken
worden de hoogte in gestuurd als
het op het nemen van een beslis
sing aan komt. Dat kan ook voor
eer tot de managementtaak dan wat die staatssecretaris
zegt te doen".
De nieuwe voorzitter van het Nederlands Christelijk
Werkgeversverbond Andriessen lokte onlangs bij zijn aan
treden in zijn nieuwe functie nogal wat weerwoord uit,
toen hij zich behoorlijk kritisch uitliet over het overheids
apparaat. Nu, een paar weken later, is hij wat voorzichti
ger. "Ik pretendeer niets", zegt hij, maar desondanks
maakt hij de nodige kanttekeningen bij de wijze van
werken van de overheidsorganen.
een bewindsman niet overzichte
lijk blijven".
Cultuur
Het zal veel tijd kosten om in die
cultuur verandering te brengen.
"Ambtenaren zijn niet meer ge
bouwd om beslissingen te
Dat is overigens overal zo; wat dat
betreft hoeven we ons niet eens
veel te verwijten. In veel gevallen
zullen ambtenaren het nemen van
een beslissing niet eens aandur
ven". Tegelijkertijd leidt het sys
teem tot een elkaar voortdurend af
tasten en voortdurend coördineren
om zaken zo precies mogelijk voor
te bereiden.
Dat zou dan perfecte beslissin
gen van de top moeten kunnen op
leveren, maar, zo constateert And
riessen, daar is ook geen sprake
van. "Er komen toch nog veel fou
ten voor; het hele beslissingspro
ces is dus blijkbaar toch niet zo
heel goed. Ook in financieel op
zicht niet. Ook bij de overheid zou
het toch mogelijk moeten zijn om
de uitgaven binnen de grenzen van
een budget te houden en over
schrijdingen te voorkomen. Zelfs
bij de Postbank bleek bij de ver
zelfstandiging dat het aan een goe
de controle ontbrak. Door de ge
brekkige organisatie kreeg de ac
countantsdienst - hoe goed de
mensen er ook mochten zijn - geen
greep op een groot aantal zaken".
Andriessen erkent dat verande
ringen die hij nu bij de overheid
bepleit, in het bedrijfsleven ook
lange tijd hebben gevergd. "Maar
er zijn gigantische bedrijven, bij
voorbeeld in de Verenigde Staten,
met meer personeel in dienst dan
de Nederlandse staat waar het ook
is gedaan. En waar het effect heeft
gehad ook".
Mentaliteit
Er zal een bewustwordingspro
ces voor nodig zijn, waarvoor velen
zullen moeten worden getraind. In
de top zal de mentaliteit moeten
veranderen, eventueel moeten
wérden veranderd om de verschui
vingen tot stand te kunnen bren
gen. Andriessen is er niet zo zeker
van dat de huidige toppen, de se
cretarissen- en directeuren-gene
raal, er ontvankelijk voor zijn. Hij
heeft de indruk dat zij er niet zo
veel gevoel voor hebben. Dat zij
liever (regerings)beleid zitten te
maken dan dat zij zich aan dit soort
managementtaken wijden.
Een periode van tien jaar zal wel
het minste zijn om een verandering
door te voeren. "Maar de mensen
zelf, de ambtenaren, zullen er ge
lukkiger door worden wanneer zij
meer verantwoordelijkheden krij
gen. Wanneer zij zelf ook een aan
tal beslissingen kunnen nemen, di
recter verantwoordelijk worden
voor het resultaat van hun arbeid.
Het zal de kwaliteit van het werk
verbeteren en de efficiency van het
apparaat vergroten Natuurlek
blijft een minister verantwoorde
lijk tegenover het parlement voor
het doen en laten van zijn departe
ment. Maar dat hoeft niet in te hou
den dat hij of zij alles zelf hoeft te
beslissen, te paraferen of van een
handtekening te voorzien. Het ver
eist wel een goed controlesysteem.
De zorg daarvoor hoort veel meer
tot de managementtaken waarvoor
de ambtelijke en politieke toppen
zich zouden moeten inspannen.
Daar mogen ze wat mij betreft wèl
een kik van krijgen".
Overschrij dingen
"Maak mensen ook op lagere ni
veaus verantwoordelijk voor deel
budgetten. Het betekent tegelijker
tijd dat binnen de overheid in klei
nere eenheden moet worden ge
werkt". Gevaar dat deze ambtena
ren altijd zullen proberen om hun
(deel)budget op te maken? Vol
gens Andriessen zal dat natuurlijk
gebeuren. Zoals dat ook in bedrij
ven voorkomt. Maar in een goede
organisatie zal telkens worden be
keken of in de taken of de taakuit
voering geen wijziging moet of kan
worden aangebracht. "En het ge
vaar van overschrijdingen van uit
gavenposten kan beter in de gaten
worden gehouden".
Daar ligt voor de nieuw NCW-
voorzitter een belangrijk punt. De
huidige problemen in de over
heidsfinanciën zijn voor een niet
onbelangrijk deel toe te schrijven
aan overschrijdingen, aan het feit
dat departementen hun eigen uit
gaven niet goed in de hand (kun
nen) houden. Zou dat wel het geval
zijn, dan waren extra bezuinigin
gen daartegenover niet nodig of
zouden die voor een werkelijke
verdere verkleining van het tekort
in de staatskas kunnen worden ge
bruikt.
Een financieringstekort van 5
procent van het nationaal inkomen
is voor Andriessen acceptabel.
Maar het geld dat daarmee is ge
moeid, zou overeen moeten komen
met het bedrag dat de overheid aan
investeringen uitgeeft. Waarbij dan
vooralsnog voornamelijk mag wor
den gedacht aan de bouw van we
gen, tunnels, bruggen en dergelij
ke projecten.
Op het ogenblik komt de over
heid aan niet meer dan 3 procent
van het nationaal inkomen aan in
vesteringen, terwijl het tekort op 7
procent ligt. Geen ruimte dus om
de 3 procent op te trekken tot 5?
"Het zal even duren voor het in
evenwicht is". Dan dus toch tol
geld voor nieuw te bouwen tun
nels? "Dat lijkt me geen oplossing.
Nederland is volgens mij te klein
voor het heffen van tollen. Het lijkt
me althans geen praktische oplos
sing. En het gemak waarmee op
het ogenblik wordt gepraat over
elektronische tolheffing....dat is
toch een vreselijk ingewikkeld sys
teem. Ik kan dat niet als een prak
tisch voorstel zien. Laten we het in
vredesnaam maar zoeken in een
verhoging van de motorrijtuigen
belasting".
ATHENE De Turkse minister
van buitenlandse zaken, Mesut
Yilmaz, heeft eind vorige week
bekendgemaakt dat zijn land nu
ook de Europese Conventie te
gen het martelen zal onderteke
nen, die binnen de Raad van Eu
ropa is ontworpen. Turkije en
Ierland zijn de enige twee van de
21 lidstaten die dit nog niet heb
ben gedaan. De Conventie houdt
onder andere in dat bij beschul
digingen van foltering delegaties
moeten worden toegelaten om
deze te onderzoeken.
door
Frans van Hasselt
Het besluit komt stellig voort
uit de intentie om de EG, waar
van Turkije al jaren graag lid wil
worden, ervan te overtuigen dat
het over de mensenrechten de
zelfde maatstaven wil hanteren
als de reeds aangesloten landen.
Maar het kan ook een poging van
het Turkse ministerie van bui
tenlandse zaken zijn de ministe
ries van binnenlandse zaken en
justitie in Ankara onder druk te
zetten nu eindelijk eens ernst te
maken bij de bestrijding van het
fenomeen foltering, dat als een
soort hardnekkige ziekte moet
worden beschouwd.
De hele folteraffaire begint in
Turkije een nachtmerrie te wor
den. In de eerste plaats voor de
getroffenen, maar ook voor dege
nen die er minder rechtstreeks
mee worden geconfronteerd, en
dat zijn ook de diplomaten die in
het buitenland ter verantwoor
ding worden geroepen. Het kli
maat in het Europese Parlement
jegens Turkije is ook na de nogal
democratisch verlopen parle
mentsverkiezingen van 29 no
vember niet veel vriendelijker
geworden. De voornaamste re
den daarvoor is de affaire van de
twee communistenleiders Kutlu
en Sargin, die in november vrij
willig en voorzien van speciale
papieren uit ballingschap naar
hun land terugkeerden, maar te
gen wie nu een groot proces in de
maak is.
Afgevoerd
Bij aankomst op het vliegveld
van Ankara werden ze, ten aan-
schouwe van tientallen begelei
ders onder wie Europarlementa
riërs, niet alleen in hechtenis ge
nomen, maar geblinddoekt afge
voerd. Pas tegen het eind van de
bijna drie weken durende perio
de van verhoren konden twee le
den van een deputatie van het
Europarlement hen door glas be
zichtigen, maar conversatie bleef
verboden.
Na hun formele arrestatie ver
klaarden de twee hevig te zijn ge
folterd. Aantijgingen die inmid
dels door Amnesty International
zijn overgenomen, hoewel het
onderzoek in Turkije 'wegens ge
brek aan bewijs' is gestaakt. Bui
tenstaanders klonk het haast on
gelooflijk in de oren: had men
deze twee, op wie de belangstel
ling van de hele wereld was ge
richt en wier vrijlating door het
Europarlement was gevraagd,
nu niet voor foltering kunnen be
hoeden?
Menigeen in Turkije uit zich
cynischer: natuurlijk zijn ze ge
folterd. De Turkse politie kan nu
eenmaal het folteren niet laten.
Het is routine. Het folteren, zo
hoort men, neemt niet af, hoe
zeer er nu ook binnen Turkije
vrijelijk over kan worden ge
schreven. In zekere zin was het
erger: de meldingen van Amnes
ty International betreffende het
elektrisch martelen van vier kin
deren voor de ogen van hun ou
ders in het Kurdische zuidoos
ten, zijn betrekkelijk recent. An
dere, over politie-optreden in de
stad Adana, zelfs van vorige
maand.
Films
Het onthullen van de folterin
gen geschiedde aanvankelijk in
nogal exclusieve Turkse bladen,
zoals het dagblad Cumhuriyet en
vooral in drie linkse weekbladen.
Processen tegen politiemensen,
die soms worden veroordeeld,
trokken niet veel aandacht. Er
kwam geen enkel groots en af
schrikwekkend proces, zoals na
het afzetten van de Griekse jun
ta. En als er militairen bij zijn be
trokken, vooral officieren, sle
pen de processen zich jaren
voort. De op vrije voeten blijven
de verdachten komen soms niet
eens opdagen.
Langzamerhandechter is het
folteren in Turkije een grote
kwestie geworden, waar ook de
massabladen over schrijven,
speelfilms worden ge
maakt en waartegen de nieuw
opgerichte Vereniging voor de
Mensenrechten die stelt dat er
sinds 1980 170 Turken zijn dood
gemarteld betogingen organi
seert. Zij duikt op de meest on
verwachte momenten op, bij
voorbeeld tijdens de recente beë
diging van het nieuwe parlement
toen de oppositieafgevaardigde
Kamer Gene te vergeefs
probeerde een protest tegen het
folteren in te vlechten in zijn eed.
Glasnost
Men kan gerust stellen dat het
folteren van de laatste acht jaren,
waarvan alle Turken wel direct
of indirect iets hebben gemerkt,
zich nu uitkristalliseert tot een
van de grootste hoofdbrekens
voor de Turken. Misschien wel
de tweede na de voortdurende
prijsstijgingen. Ook de roep om
bestraffing begint te weerklin
ken. Doordat er in Turkije geen
'val' van het regime heeft plaats
gevonden, zoals in Argentinië of
Griekenland, is daar vooralsnog
weinig kans op.
Maar hoofdzaak is natuurlijk,
dat de folteraars ophouden. Voor
het eerst begint zich iets af te te
kenen als een 'publieke opinie'.
Als daar nu ook nog pressie van
bovenaf (Buitenlandse Zaken,
bang voor Turkijes reputatie in
Europa) bijkomt, dan kan men
zich gaan afvragen hoe lang het
paradoxale samengaan van folte
ring en Turkse 'glasnost' nog kan
voortduren.
