'Geen rozenhoedje meer'
Met auto uit Alphen op bedevaart naar Mekka
PAGINA 2
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 9 JANUARI 1988
Gijs Lieffering: "Leven niet denkbaar zonder veranderingen'
Gijs Lieffering verruilde het priesterschap voor het huwelijk.
ROOSENDAAL (GPD) - Omzien
in wrok is er niet bij. Gijs Lieffering
uit Roosendaal, vroeger pater van
het Heilig Hart, heeft eerder de nei
ging te glimlachen. „Ach, al die op
eenvolgende wijdingen, al die ein
deloze gebeden. Maar ik heb niet
het recht me bij de neus genomen
te voelen. Want ik heb alles zelf ge
daan".
Lieffering (52) verruilde in 1974
het priesterschap voor het huwe
lijk. Sinds 1976 is hij districtscate
cheet in Roosendaal. Samen met
zijn vrouw, ex-religieuze, bewoont
hij een ruim burgermanshuis in de
Roosendaalse wijk de Kroeven.
Een wereld van verschil met het
stipte kloosterleven, waar hij zich
nog maar amper twintig jaar gele
den zonder morren aan onder
wierp. Toch heeft hij bij de over
schrijding van de grens tussen bei
de werelden geen brokken ge
maakt. Dat geldt zeker niet voor de
hele op drift geraakte geestelijke
stand van zijn generatie.
De voedingsbodem voor een le
ven, dat - hoe dan ook - van begin
tot eind in dienst van de kerk staat,
werd gelegd in een degelijk rooms-
katholiek gezin in Den Haag. Tien
kinderen, die braaf en dagelijks
met vader en moeder ter kerke to
gen. Een gezin, waar vaders in die
tijd - het beeld is moeilijk meer te
rug te roepen - vaak als vromer te
boek stonden dan de meer 'rekke
lijke' moeders. „Hoewel ik, als ik zo
terugkijk, denk dat de vroomheid
van mijn vader heel authentiek
was. Maar mijn moeder was in dat
soort zaken toch wat meer van
vlees en bloed. Die deed ook wel
eens dingen, die wij niet mochten.
Rondkijken onder het bidden bij
voorbeeld".
Voetbalclub
In mei en oktober (de Maria
maanden) was er bovendien de da
gelijkse gang naar het Lof. Bleef
die onverhoopt achterwege, dan
werd dat verzuim thuis ruim
schoots goedgemaakt. Het was de
tijd dat je als gezin het katholieke
leven in al zijn bonte vormen van
harte ondersteunde.
Vader en moeder waren bij de
Congregatie Aartsbroederschap
van de Heilige Familie. Gijs' broer
maakte indruk als (geüniformeerd)
Kruisvader van Sint Jan en ook de
anderen waren ten minste lid van
de rooms-katholieke gidsen of ver
kennerij. „En als je nog te jong was
voor de parochiële voetbalclub -
pupillen had je nog niet in die tijd
-, dan was je toch zeker donateur
voor één gulden per jaar".
Toch was het geen benauwde
wereld, herinnert Gijs Lieffering
zich. „De tegenstelling met protes
tanten bijvoorbeeld beperkte zich
tot het voetbal op straat, als we
voor 'vuile rot-papen' werden uit
gescholden. Er kwamen nota bene
streng gereformeerde kennissen
bij ons over de vloer, die zelfs voor
onze tien opeenvolgende eerste
communies een katholiek kerk
boekje of een rozenkransje mee
brachten, hoezeer ze die geschrif
ten en attributen ook verfoeiden".
Met die achtergrond ging Gijs
bijna als vanzelf in 1948 naar het
klein seminarie van de paters in
Sint Oedenrode. Een oudere broer
was hem daarheen al voorgegaan.
Er heerste een streng regime in
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk zie
geref. kerk O. Vest; Marekerk 9.45 ds.
Juckema, Leerdam, 12 studentenekkle-
sia, 5 dr. Meijers; Maranathak. (L. Mors-
weg) 10 ds. Koolstra; Oecumenische ge
loofsgemeenschap De Regenboog (Me-
renwijk) 9.30 en 11.15 pastoor v. Well;
Bethlehemkerk (Driftstr.) 10 ds. Hem
stede, L.dorp, opendeurdienst mmv
Emoenakoor; Bevnjdingsk. (Montgom-
erystr.) 10 ds. Jansen, 5 ds. Koolstra;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 dr. H. Berk
hof; Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds.
Ribs. Wijk 'Stevenshof zie na geref.
kerk. Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst,
10.15 ds. Bovenberg. Diakonessenhuis
elke zat. 10.30 rk. dienst, morgen 10.30
ds. Keuning, Noordwijk. Endegeest zie
Oegstgeest. Geref. Kerk Vredeskerk zie
hen', gem.; Petrak. (Surinamestr.) zie
Bethlehemkerk herv. gemeente; Oude
Vest 10 ds. Hemmes, O.geest. Maranat
hak. zie herv. gem.; Bevrijdingsk. zie
hen-, gemeente; bejaardenhuis Groen
hoven 10 hr. J. v. Wallinga, L.dorp; Me-
renwijk zie herv. gemeente. Wijk Ste
venshof, gebouwtje 'Dijkhof (Rijndijk)
10 kand. mevr. S. P. Vermeer. Geref. K.
Vrijg. (Herengr.) 10 en 5 ds. Houtman.
Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10 en 5 ds.
Den Hertog. Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en
4.30 leesdienst. Geref. Gem. in Ned. (Be
thlehemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.)
10.15 ds. Verseput, O.geest. Doopsgez.-
Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pieters-
kerkstr.) 10.30 ds. Koek. Baptistengem.
(Petrakerk, Surinamestr.) 10 ds. Agte-
reek, Alphen, 7 ds. Agtereek, dienst met
belangstellenden, thema: 'Met volhar
ding verder', mmv Petra-gospelkoor.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9
en 10.30 evang. M. Kloostra. Evangelie-
centrum-Pinksterbew. (Bethlehems-
kerk Lammermarkt) zo. 10 en wo. 8
evang. Zijlstra, vr. 8 jeugddienst. Pink-
stergem. (O. Vest 13) 10 dienst. Leger
des Heils (hoek Vestestr./Groenesteeg)
10 en 7. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd.
24): 9.30 en 4, wo. 8. Zevendedag-adven
tisten ('De Ontmoeting', Noordhofland
V.schoten)elke zat. 10 bijbelstudie, 11
predikdienst. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. 'De Christenge
meenschap' 9.45 mensenwijdingsdienst
in oud-kath. k. Zoeterw.singel. Kerk van
J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 9.30, 10.30 en 11.20. Oud-Ka-
th. K. (Zoeterw.singel) zat. 7.30 nam. gez.
oud-kath.-anglicaanse dienst. Rooms-
Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 10.30; He
rensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-Stevenshof) zat. 7, zo.
10; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30,10,11.30,
6 en 7 (lof); Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30
en 11Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en
10.30; Haarl.straat zat. 7, zo. 10.30 en
12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H. Rijn
dijk -(zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 hr. J. W.
Hoffenaar.
De vereniging 'Gehuwd en Onge
huwd Priesterschap' liet onlangs
weten, het onderzoek naar het
ontstaan en verloop van het ver
plichte priestercelibaat te willen
voortzetten.
Priesters komen en gaan.
'Gaan' doen ze niet alleen als ze
er de leeftijd voor hebben, maar
ook 'voortijdig' omdat ze bij na
der inzien toch een andere ma
nier van leven verkiezen.
Zoals Gijs Lieffering uit
Roosendaal. Een ex-priester, die
kerk en geloof niet losliet.
dat 'klooster voor mini-kloosterlin
gen', waar de dag om 6 uur begon
met gebed, om vijftien uur later op
gelijke wijze te worden uitgeluid.
„Ik heb er ook een hele hoop cul
tuur opgedaan. We deden volop
aan muziek, cabaret en toneel, echt
geen flauwe stukken hoor. De
Haagse Comedie en het Brabants
Orkest kwamen bij ons optreden.
Die periode ben ik zonder proble
men doorgekomen, te probleem
loos denk ik wel eens".
Bidden
Een jaar noviciaat volgde in het
moederklooster in Bavel. Een
proefjaar waarin alles er nog eens
een schepje bovenop kreeg. Bid
den gebeurde er volcontinu ('eeu-
Veel Surinaamse moslims zijn op
bedevaart naar Mekka (haddzj) ge
gaan nadat ze in Nederland zijn
gaan wonen. Zo ook de heer en me
vrouw Chandoe uit Alphen aan
den Rijn. Het blad 'Begrip Mos
lims-Christenen' (Luybenstraat 17,
5211 BR Den Bosch, 073-145159)
had een gesprek met hen. "Door de
lage levensstandaard konden
maar heel weinig moslims in Suri
name zich een reis naar Mekka ver
oorloven".
"Je ziet ook wel, dat kinderen
hun ouders uit Suriname naar Ne
derland laten komen zodat ze van
hieruit op haddzj kunnen. Tegen
woordig gaan veel mensen niet één
keer maar meermalen naar Mekka.
Vroeger was dit hét hoogtepunt in
het leven van een moslim, nu is het
voor sommigen bijna een toeristi
sche reis. Een nadeel is dat het aan
tal pelgrims zo stijgt, dat de situatie
in Mekka onhoudbaar wordt. De
Saoedische regering beperkt nu
.het aantal. Er mogen er hoogstens
vier miljoen per jaar komen. Elk
land krijgt een bepaald contingent
toegewezen. Voor Europa en de
twee Amerika's is dat nog onbe
perkt".
De Chandoe's zijn, heel onge
woon, met de auto naar Mekka ge
gaan. "Met een auto besef je dat het
echt een lange reis is. Je moet
moeite doen om er te komep. Een
onvergetelijke ervaring. We had
den ons voorgesteld dat het erg
moeilijk zou zijn: slechte wegen,
communicatie-problemen, lange
wachttijden. Het viel allemaal ge
weldig mee".
Binnen het 'heilige gebied' van
Mekka mag je niet met je eigen au
to komen. "Wel rijden er constant
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
prof. dr. R. v.d. Broek, Ravenswaay. 7
ds. v. Driel. Geref. Kerk 10 en 6.30 dr. Ba-
de, Alphen, ha. Chr. Geref. Kerk 9.30 en
3 ds. Kok, Baarn. Rk Kerk zat. 7, zo.
10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Jonkman, 5 ds. Vlas
boom, Boskoop; Kruiskerk 10 ds. Ou-
wendijk; Opstandingskerk 10 ds. Om-
mering, ha, 6.30 ds. Jonkman; Nabij
(Van Lennepstr.) 10 Arie Kammeraat,
jeugdkapel; G. Herderkerk 10 ds. Nieu-
wenhuis, ha, 5 ds. Moll, ha; De Bron 9.15
dienst, ha, 10.30 ds. Moll, ha, 6.30 ds.
Nieuwenhuis, ha; Ashram (Marsdiep) 10
ds. Mulder, ha; Oudshoornse kerk 10 ds.
B. v. Ginkel, A.dam; Sionskerk (Me
teoorlaan) 9.30 ds. L. Smelt uit Peru, 6.30
ds. J. het Lam, Waalwijk-Besoyen. Ger
ef. Kerk Mar.kerk 10 ds. Wilschut, 6.30
ds. Boer; Salv.kerk 10 ds. Lamme, Delft,
met doven, 6.30 ds. v.d. Lugt. Koude
kerk. Geref. K. Vrijg. (aula school Bos-
park) 9.30 en 5 ds. Room. Ned. Geref.
Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds. M. de
Jong, 4.30 leesdienst. Chr. Geref. Kerk
(Grijpensteinstr.) zo. 9.30 en 4.30 en 13
jan. 7.30 ds. v.d. Meij. Oud-Geref. Gem.
(Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt.gem. (Mo-
lenwerfstr. 1) 10 evang. J. H. Kits, 6.30
ds. Koekkoek. Bapt.gem. Noord (school
Kalkovenw. 62) 10 ds. M. v.d. Vlugt, 6.30
hr. G. Goessens. Volle-evang.gem. ('De
Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 dienst. Pink-
stergem. (school Batestein 16) 10. Chris
tengemeente 'De Hoeksteen' (geb. 'Bet
hel', hoek Emmalaan) 10. Leger des H.
(Zonneweg 3) 10 en 7. Remonstr. Gem.
(Van Mandersloostr. 36) 10 dr. Meij-
ering. Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo.
9.45 en 11.30; Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6
ds. Boer. Geref./Herv. Gem. (gebouw
'De Hoeksteen') 10.30 ds. Pera. Geref.
Gem. 9.30 en 6 leesdienst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Terlouw, 6.30 ds. Wieman;
Salv.kerk 10 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. De
Graaf, Loenen aan de Vecht; Bethl.kerk
(Nieuwerbrug) 10 ds. Hoogendijk, Al
phen, 6.30 kand. J. v. Dijk, Nieuw-Lek-
kerland. Geref. Kerk 10 ds. v.d. Berg,
6.30 ds. Elderman. Geref. K. Vrijg.
(Ichthusk.) 9.30 en 4.30 ds. D. Los. Getef.
Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30 ds.
Bac. Evang.-Luth. Gem. 10.30 ds. v.
Beek.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom, 6.30 jeugddienst; De Stek
9.30 ds. G. de Jong. Geref. Kerk 9.30 ds.
v. 't Hoff, 5 ds. G. de Jong. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 5 ds. Ribbers. Geref. Gem.
9.30 leesdienst, 3 ds. Bac, 13 jan. 7.30 ds.
v. Dieren.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
wigdurende aanbidding'), waaraan
ieder volgens rooster z'n steentje
moest bijdragen.
„Dat wil zeggen dat je eens in de
week nachtaanbidding had. Dan
werd je wakker gemaakt om een
uur te bidden. Ik stelde daar nau
welijks vragen bij. Dat strenge zal
er wel bij horen, dacht ik. Kranten
en radio waren taboe. Alleen met
Kerst en Pasen mochten we naar
Urbi et Orbi luisteren en een enke
le keer naar een stichtend hoor
spel, dat zorgvuldig voor ons was
geselecteerd".
Ook die ervaringen brachten
Gijs Lieffering niet van zijn stuk.
Na zijn tijdelijke gelofte (voor drie
jaar) toog hij naar Valkenburg om
er zich twee jaar op filosofie en vier
jaar op theologie te storten. In sep
tember 1960 werd hij priester ge
wijd.
Vijf jaar later belandde hij na een
langdurige ziekte in een parochie
in Den Bosch, waar hij tot 1971 als
kapelaan werkzaam bleef. „We za
ten daar aanvankelijk nog met drie
kapelaans en een pastoor. Toen ik
er na zes jaar vertrok, liet ik de pas
toor alleen achter. De hausse in uit
tredingen was in volle gang".
Aalmoezenier
Ook bij Gijs Lieffering was dit de
periode waarin het idee ontlook
...pelgrim verlaat Mekka-
bussen heen en weer tussen de par
keerplaatsen en de stad. We heb
ben daar onze auto neergezet, een
douche genomen en ons in de voor
geschreven pelgrimskleding gesto
ken. Die kleding bestaat uit twee
witte doeken voor mannen, een om
je middel en een om je schouders.
Voor vrouwen is de kleding sober
en decent".
Hoogtepunt van zo'n pelgrimage
is 'Arafat, een grote vlakte, ten oos-
Trouwborst, Vlaardingen, 6.30 kand. C.
N. v. Dis, Wassenaar. Geref. Kerk 10 en 5
ds. Huisman, ha. Rk Kerk: dorp zat. 7,
zo. 10 en 11.30; Anker zat. 7. zo. 8.45 en
11.15; Rijndijk zat. 7, zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. 't Hooft,
Lisse, 5 ds. Rothfusz. Geref. Kerk
('Hoeksteen') 10 ds. Hofland. Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 ds. v. Langevelde. Rk Kerk:
Mart. zat. 7, zo. 9 en 11; Jozefk. zat. 7, zo.
10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon
stra. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 kand. J. v.
Veen, Hillegom. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds.
Christ, Katwijk aan Zee; Ontm.kerk 10
prof. dr. v.d. Beek, 6.30 ds. Wagter,
jeugddienst. Herv. Gem. 'De Rank' (P.
Groen-college) zie Katwijk aan Zee. Ge
ref. Kerk 10 ds. v.d. Horst, 5 ds. Koster.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
dat er meer is dan het celibaat, al
ging dit niet gepaard met een ge
loofscrisis. „Ik deed het pastorale
werk in de parochie met veel ple
zier. Maar je begon wel vraagte
kens te zetten. Ik was bijvoorbeeld
aalmoezenier en geestelijk advi
seur bij de verkenners en de tafel
tennisclub. Maar ik vond dat die
gasten zónder mij net zo goed kon
den pingpongen, al meenden ze no
ta bene zelf van niet".
„Het was ook de tijd dat we nog
vier missen deden, doorgaans voor
slechts anderhalve man en een
paardekop. Ik kreeg het gevoel:
wat sta ik hier eigenlijk nog te
doen? Aan de ene kant wilde ik
graag de zielzorg blijven doen. An
derzijds begon ik het celibaat als
verplichting te ervaren, ook al was
ik niet direct op zoek naar een
vrouw".
Via omzwervingen in Amers
foort en de kop van Noord-Holland
belandde Gijs Lieffering echter
toch in het huwelijksbootje, dat in
1976 in Roosendaal aanlegde. Hij is
er districtscatecheet in de regio
Oudenbosch/Etten-Leur. Zijn
vrouw geeft Duitse les aan een
moeder-mavo.
„De overgang van priesterschap
naar huwelijk heeft zich bij mij ge
leidelijk en natuurlijk voltrokken.
Daarom ook geen rancune. Ik heb
ten waarvan de 'Berg der Ontfer
ming' ligt. Waarom 'Arafat een
hoogtepunt?
"Dat is de plek waar de laatste
verzen van de Koran aan de Profeet
zijn geopenbaard. Hier heeft de
Profeet afscheid genomen van alle
moslims, zijn laatste toespraak ge
houden en voor de moslims om
vergeving gebeden. Daarom is
'Arafat een symbool voor de een
heid van de moslims en de vol
maaktheid van de Islam. Maar het
is ook de plek waar je alleen bent
met God. 'Arafat is eigenlijk twee
dingen: verdieping van je eigen re
latie met God en ontmoeting met
andere mensen".
Mevrouw Chandoe: "Voor mij
was de hele haddzj als een droom.
We verstonden elkaar vaak niet.
Maar we waren met hetzelfde bezig
en iedereen was hartelijk en aardig
voor anderen".
Wiskunde...
Het ledenbestand van de Vere
niging van de Vrije Universiteit in
Amsterdam vergrijst. In tien jaar
is het aantal leden en donateurs
'met de helft afgenomen tot onge
veer 25.000. Die vergrijzing van de
georganiseerde protestantse ach
terban is ook de belangrijkste re
den dat mr. Pieter van Dijke als
voorzitter aftreedt. "Het bestuur
heeft een beetje het imago van oude
mensen. Dat is niet goed". De 67-ja
rige Van Dijke zei dat tegenover
een medewerker van het VU-blad
'Ad Valvas'.
Op de vraag of een confessionele
universiteit geen achterhaalde
zaak is antwoordde Van Dijke, dat
een periode van 'vrij aanzienlijke
vervlakking' achter de rug is. "Nu
is er weer een tendens om zich te
Kerk 10 ds. Sjollema, 6 ds. Visser; O.
Kerk 10 ds. Hovius, 5.45 samenzang, 6
ds. Sjollema, jeugddienst; Ichthusk. 10
ds. Vroegindeweij, 5 ds. Driebergen;
Pniëlk. 9.30 ds. Christ, 6 ds. Hovius; Ma-
ranathakerk (Rijnsoever) 10 ds. Volk, 6
ds. Bogaard. Overduin 2.15 ds. v.d. Beid.
Herv. Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-
college Pr. Frederikdreef 15) 10 ds. Pol
huis, R.dam. Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds.
Koster, 5 ds. v. Breevoort; Triumfatork.
10 ds. v. Breevoort, 5 ds. v.d. Horst. Ger
ef. K. Vrijg. 9 en 4 ds. D. Zandbergen.
Ned. Geref. K. (aula Bestevaer-mavo)
9.30 en 7 kand. J. M. de Groot. Chr. Ger
ef. K. 10 en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr.
Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. v.d.
Belt. Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5
leesdienst, di. 12 jan. 7.30 ds. Honkoop.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5.
Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. On-
afh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) zo.
10 en ma. 8.15 ds. J. A. Visser.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapre, 7 ds. Wilschut, Al
phen. Geref. Kerk 10 ds. v.d. Lugt, 7 zie
herv. gemeente.
nog contacten met vroegere colle
ga's, zit zelfs in commissies van de
paters. Veel heb ik te danken aan
mijn verleden. Vermoedelijk zou
ik, was ik dertig jaar jonger, weer
dezelfde opleiding kiezen. Maar
dan met veel stage, praktijk en dia
loog".
Vakantie
Toch schrijft ook Lieffering het
celibaat niet af. „Maar het moet een
persoonlijke keuze zijn. Natuurlijk
is het zinvol als iemand zich via het
priesterschap volledig beschik
baar stelt voor de taak die hij op
zich neemt. Maar of het noodzake
lijk is? Het was in elk geval op een
gegeven moment mijn persoonlij
ke keuze niet meer. Ik had te sterk
bezinnen op de grondslagen en de
zin van het leven van de mens in
deze samenleving. Dat is, denk ik,
mede voortgekomen uit de drei
ging van de atoombom".
Van Dijke gelooft, dat de doel
stelling van de VU - dienstbaar
zijn aan God én de naaste - nog
steeds mogelijk is. Christelijke wis
kunde bestaat natuurlijk niet, maar
het gaat om de sfeer die je om je
heen schept. In gesprekken tussen
docenten kan nog altijd een beroep
worden gedaan op de legitimiteit
van het evangelie. Het is ook niet
voor niets dat er aan de VU zo'n ge
weldige belangstelling bestaat
voor de Derde Wereld. Daarin
krijgt het dienstbaar zijn aan de
naaste heel duidelijk gestalte. De
VU is koploper in die belangstel
ling".
"Studenten komen tegenwoor
dig naar de VU vanwege de kwali
teit van het onderwijs. Ook de veel
heid van gedachten oefent aantrek
kingskracht uit op velen. Niet op
iedereen, want sommigen streven
weer naar de oude christelijke uni
versiteit zoals Kuyper die voor
ogen stond. Het zijn verouderde
gedachten. Kwaliteit, dat is gewel
dig belangrijk. Daarmee kan de VU
ook het hoofd boven water hou
den".
Van Dijke gaf wel toe, dat het
steeds moeilijker zal worden,
geestverwante medewerkers te
werven. "In dat geval zullen we
wellicht buiten onze landsgrenzen
moeten kijken". "Het is een pré als
een kandidaat de doelstelling kan
onderschrijven. Anderen willen
dat niet, maar kunnen zich wel vin
den in de geest ervan, bijvoorbeeld
joodse kandidaten".
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. v.d. Bom, 3 met ge
handicapten, ds. Bovenberg, 6.30 ds.
Stegeman; Hoofdstr. 10 ds. Stegeman;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. Doesburg.
Elis.ziekenhuis 9.30 hoogmis, 11 ds.
Brommet. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.)
10 hr. J. de Vries. Rk Kerk zat. 7, zo. 10
en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. v.
Driel. Geref. Kerk 9.30 dr. Fernhout, Al
phen, 7 ds. Den Heeten, Hoofddorp. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. De
Gelder, 7 ds. 't Hooft; Pauluskerk 10 ds.
v. Winterswijk, 't Harde. Geref. Kerk 10
hr. M. de Ridder, S.heim, 5 ds. Boswijk.
Geref. K. Vrijg. 9.30 en 4.30 ds. Borg-
dorff. Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 en
7 ds. Vos. Chr. Geref. Kerk 10 en 4.30 ds.
v. Dijken. Geref. Gem. zo. 10 en 4 en wo.
13 jan. 7.30 ds. Den Boer. Evangeliege
meente (Heereweg 52a) 9.45 hr. A.
Schuurman. Rk Kerk: Agathakerk zat.
7, zo. 10 en 11.30; Poelpolder zat. 7, zo.
10.30; Mariakerk zat. 7, zo. 9 en 10.30; En-
gelbew. zat. 7, zo. 10.30.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. We-
gerif, 6.30 ds. Quartel, Gouda, jeugd
dienst. Geref. Kerk 9.30 ds. Nooteboom.
Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 2.15 ds.
v.d. Meij. Remonstr. Gem. 10 mevr. ds.
Went-v.d. Vring. Evang. gem. (Kruis
punt, Kennedylaan 33) 9.30. Rk Kerk
zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Graaff, 6.30 kand. N. W. Tramper, Zeist.
Geref. Kerk 9.30 ds. Baane, 7 ds. De
Boer, Hoofddorp. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en
11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Ten Voorde, 7 kand. J. v.d. Kamp. Be
verwijk. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds.
Wijngaarden, ha. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze. Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 ds.
Elderman, Bodegraven, 7 hr. M. Schreu-
NOORDWIJK; Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5 ds.
v. Eijk, Gouda, 7 drs. G. A. Scholte, ves
per; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Bogaard, Kat
wijk aan Zee; De Rank (Golfbaan) 10 ds.
v. Kooten, Delft. Zie ook geref. kerk. So
le Mio 9 ds. Kuiper. Geref. Kerk Buurt
kerk (Hoofdstr.) 10 ds. Kuiper, 5 ds. El-
gersa; Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Elgers-
ma. Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.)
geen dienst. Rk Kerk Zee zat. 7, zo.
10.30; Binnen zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10
drs. G. A. Scholte; De Zilk 10 ds. Wagen
voorde, Bennebroek. Rk Kerk Victork.
behoefte aan gezelligheid en sfeer.
Niet dat het in een klooster per de
finitie ongezellig is. Maar een va
kantie met je vrouw is toch iets
heel anders dan een vakantie met
je medebroeders".
„Mensen die zich vanuit religieu
ze inspiratie inzetten voor een an
der blijven ook in de toekomst no
dig. Het onderwijs door religieuzen
is dan weggevallen, maar wat
dacht je van de zorg voor randgroe
pen? Ook meditatie en bezinning
zijn bij hen in goede handen. Onze
wereld heeft misschien wel meer
dan ooit zichtbare rustpunten no
dig. De paters gaan ook die kant op,
maar of dat werfkracht zal hebben,
moet nog blijken".
Zelf is Lieffering een andere weg
Vuurwerk
Jaarverslag-schrijver G. L.
Heij over 1987 in de gezamenlijke
kerkbode van de gereformeerde
kerken van Hazerswoude, Kat
wijk, Koudekerk, Leiden, Oegst
geest, Rijnsburg, Valkenburg en
Wassenaar:
"Het Samen op weg-proces heeft
na de verklaring van vorig jaar dat
de Hervormde Kerk en de Gerefor
meerde Kerken zich in staat van
hereniging bevinden, weinig op
zienbarends opgeleverd. Waar het
goed loopt, blijft het lopen. Waar
het niet goed loopt, blijft het kwak
kelen of gebeurt er niets. Gebrek
aan visie legt een deken van mat
heid over het proces".
"Gebrek aan visie maakt ook, dat
in het verschijnsel van de kerkver
lating wordt berust. Van tijd tot tijd
roept een verontruste kerkblad-
schrijver op tot een nieuw revéil in
de kerken. Het gaat met zulke op
roepen als met vuurwerk op Oud
jaar. Als de stilte van de Nieuw
jaarsnacht daalt, stapt iedereen in
bed en slaapt in".
"Zolang visie en veranderings
bereidheid in de kerken blijven
ontbreken, een heel andere manier
van gemeente-zijn, die stimulerend
werkt op de leden en wervend op
de buitenwereld, niet eens serieus
wordt overwogen, zolang zal 'Sa
men op weg' een slepend proces
blijven en de kerkverlating door
gaan".
Kerkbalans
Van de 825 plaatselijke gerefor
meerde kerken doen er nog geen
300 mee met de jaarlijkse landelij
ke actie 'Kerkbalans'. Aan her-
zat. 7, zo. 9 en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en
10.30; De Zilk zat. 7, zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10
ds. Da Costa; Gemeentecentrum (Lijtw.)
10.30 ds. Stenfert Kroese, Bilthoven, 7
ds. Vegter. Geref. Kerk 10 stagiaire W.
Dekker. Ned. Geref. Kerk (Gem.cen
trum) 8.45 br. S. H. Attema, 4 ds. W. Riet
kerk, Utrecht. Van Wijckerslooth 4 ds.
Da Costa. Endegeest 10 pastor K. Duy-
vesteyn. Volle-evangeliegem. (Gem-
centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat. 7, zo.
9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. Schilt, Leimuiden.
Geref. K. 9.30 ds. Veenstra, Leiden, 5
mevr. A. H. v. Osnabrugge, A.dam. Re
monstr. Gem. geen dienst. Rk Kerk zat.
7, zo. 10 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9 30
ds. Stam, 7 ds. Wegerif. Chr. Geref. K.
9.30 leesdienst, 2.14 ds. H. de Haan,
R.dam.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. v. Niel, 5 ds. Smaling; Bet-
helkerk 9.30 ds. Smaling, ha. Geref.
Kerk Petrakerk 9.30 ds. Kersten, Kat
wijk, 5 ds. Ribberink; Imm.kerk 9 en
10.30 ds. Ribberink, 5 ds. Snel; Mar.kerk
9.30 ds. Snel, 5 ds. Kersten. Geref. Kerk
Vrijg. 10 en 5.15 ds. Grutter. Chr. Geref.
K. 9.30 en 5 ds. v. Sorge. Evang. Chris-
tengem. (aula mavo) 10 hr. P. Gerrits,
Den Haag. Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en
10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Germans, 7 ds. N. Korenhof, Heem
stede, opendeurdienst, mmv jeugdkoor
'New Gospel Sounds' Rijnsburg. Geref.
Kerk 10 ds. Baas. Chr. Geref. K. 10 en 5
kand. L. C. Buijs, Apeldoorn. Ned. Prot.
Bond (Jul.laan 17) 10.30 ds. v.d. Poel,
Den Haag. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Leeuw, Maarn, 6.30 ds. Stam. Geref.
Kerk 9.30 ds. De Reus, 6.30 ds. Aaldes,
Woubrugge. Rk Kerk Aardam zat. 7, zo.
9 en 12; kferk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 dr. Ver
meulen, 6.30 prof. dr. v.d. Beek. Geref.
Kerk 10 ds. Rang, N.-Vennep, 6.30 ds.
Cziria, Rijnsburg. Geref. K. Vrijg. 10.30
en 5.30 ds. D. Zandbergen.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkge
gegaan. „Geleidelijk nam ik grote
re vrijheid. Ik verloor mijn rechtlij
nigheid, ontdekte dat het leven
niet denkbaar is zonder verande
ringen, ook het geloofsleven niet.
En dat terwijl ik toch echt ben op
gegroeid met het idee dat het goed
is te bidden ómdat de overste het
goed vindt dat ik bid".
Ook vandaag bidt districtscate
cheet Gijs Lieffering tot God. Maar
geen brevier of rozenhoedje meer.
„Ik heb respect voor mensen die
dat met overtuiging kunnen doen.
Ikzelf kan dat niet meer. Ik zal mijn
vrijheid zelf moeten invullen. Daar
ben ik zelf verantwoordelijk voor.
Maar ik geloof dat God me, hoe dan
ook, vasthoudt. Daar ben ik mis
schien kinderlijk in gebleven".
vormde kant is er meer animo; 900
van de 1400 gemeenten nemen er
aan deel.
Ds. W. H. den Ouden, voorzitter
van de interkerkelijke commissie
'Geldwerving', begrijpt wel waar
om deze gemeenten hun financiële
zaken regelen zonder hulp van bui
tenaf. De kerkelijke betrokkenheid
is daar nog groot en er is een sterke
onderlinge band tussen de kerkle
den. Dat geldt ook voor al die gere
formeerde kerken die nog zonder
'Kerkbalans' kunnen.
Den Ouden in een interview met
'Kerkinformatie', officieel orgaan
van de Gereformeerde Kerken:
"Maar op een gegeven moment zul
len ze tot de ontdekking komen dat
de oude, vertrouwde manier van
geldwerving niet meer werkt. Al
die hervormde gemeenten doen
niet mee omdat hun kerkelijk le
ven zo florissant is, maar omdat ze
in de problemen zijn geraakt. Aan
gezien de gereformeerde kerken op
dit punt steeds hervormder zullen
worden en meer en meer met rand
kerkelijkheid te maken zullen krij
gen, doen ze er goed aan, deelne
ming aan 'Kerkbalans' ernstig te
overwegen".
Er is nog steeds een lichte finan
ciële groei. Hoe lang dat kan door
gaan? Den Ouden: "Het plafond
begint waar het geloof ophoudt".
Hij begrijpt niet dat plaatselijke
kerken zoveel actiemogelijkheden
laten liggen. "Huis-aan-huis-bla-
den, regionale radio en kabel-tv
kunnen worden benaderd, maar
het gebeurt haast nooit. Heel Rot-
terdam-Schiebroek - waar Den
Ouden woont, red. - kan worden
volgeplakt met posters, maar de
muren blijven kaal".
meenschap 10 ds. v. Achterberg, Lei
den. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot; De Ontmoeting
(Noordhofland) 10 ds. De Zwart. Hulp
en Heil (Schakenbosch) 10 ds. Honig.
Herv. evang. op geref. grondslag (kerk-
geb. 'Rehoboth', A. van Leeuwenhoek
kade) 9.30 ds. Korevaar, R.dam, 4.30 ds.
v.d. Kamp, Scherpenzeel. Geref. Kerk
10 ds. De Zeeuw, 7 ds. De Zwart. Geref.
K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en 5 student J.
Boerma. Aulagemeenschap Noordhof
land 10.30 woorddienst. Rk Kerk Laur-
.kerk zat. 7, zo. 11.30; M. Godskerk. zat.
7, zo. 10. Kerk van Engeland (British
school in The Netherlands, J. v. Hoof-
laan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Kunz, 5 ds. Goossen; Hoeksteen
9.30 ds. Marchand. Harderwijk, 6.30 ds.
Kunz; Bethelk. 9.30 ds. Goossen, 5 ds. I
Schipaanboord; Rehobothschool 9.30 j
kand. W. Groeneboom, Capelle a.d. IJs-
sel; Imm.kerk 10 ds. v. Houwelingen, 5
ds. Terlouw, Bodegraven. Geref. Kerk
Kruisk. 10.30 en 5 ds. De Moor; Ontm
.kerk 9.30 ds. Bongers. Geref. K. Vrijg.
(Kruiskerk) 8.30 ds. Smelik, Capelle,
2.30 ds. D. Vreugdenhil, Berkel. Chr. Af-
gesch. Gem. 9.30 en 5 ds. v.d. Want. Oud-
Geref. Gem. (Mercuriusweg 29) 10 en
6.30. Remonstr. Gem. 10 ds. v.d. Laarse,
Soest.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Meij-
ering, V.schoten. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en
11.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. P. Sierat, O.geest, 4.30 ds. De Graaf,
H.woude; Kievietk. ('Samen op weg') 10
ds. Janse de Jonge, ha; Messiask. 10 ds.
v. Waasbergen; Dorpscentrum 9.30
kand. v. Dis. Geref. Kerk Zijllaan 10 en 7
ds. v.d. Woude, ha. Ned. Prot. Bond
(Kerkdam) 10.30 ds. Fockema Andreae.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds. v. 't
Hof, 6.30 ds. Eijsenga, Zw.dam. Geref.
Kerk 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds. De Reus,
Ter Aar. Ned. Prot. Bond (De Wyk) geen
dienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 en 7
hr. J. de Haan. Geref. Kerk 9.30 hr. M.
Schreuder, 7 ds. Wielsma, Uithoorn.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 prof.
dr. v. Gennep. Rk Kerk St. Jan zat. 7.30,
zo. 9.30; Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
Meerburgkerk H. Rijndijk zat. 7, zo. 10
en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds.
Eijsenga, 6.30 zie geref. kerk. Geref.
Kerk 10 ds. Buikema, 6.30 ds. C. W. de
Ruiter, Huizen, gez. jeugddienst. Re
monstr. Gem. 10 ds. Thieme-Tiesing,
Boskoop.
