Dissonanten bij het Nieuwjaarsconcert Duistere bla, bla Bemachtigen van kaartje is een kwestie van loten Trouwen als homo is laakbare daad tegenover de vrouw! Stijlvolle uitvoering Weihnachtsoratorium I f Vijftien jaar lang is het Nieuwjaarsconcert in Wenen opgesierd met bloemen uit Holland. Daarbij deelden Nederlandse bloemenmeisjes ook de boeketten uit aan de dirigent en de concertmeester. Vanaf 1982 is deze decoratiedie dank zij de televisie bewonderd kan worden in heel de wereld, uitgevoerd door Italianen en Oosten rijkers. De Oostenrijkse kwekers zouden uit concurrentie-overwegingen de Hollandse bloemen hebben verdrongen uit de concertzaal, de Ita lianen zouden meer geld hebben geboden voor hun presentatie, de Hollanders namen de bloemen na het concert weer terug. Dat zijn de drie verhalen die in Wenen over deze verandering de ronde doen. Woordvoerder Duin van het Holland Bloemenbureau in Lisse: "De ware reden is gewoon, dat we na vijftien jaar onze promotie aandacht weer eens op iets anders wilden richten. Ons budget is be perkt en we wilden andere landen weer eens wat meer aandacht ge ven. We hebben zelf een einde gemaakt aan deze presentatie." WENEN (GPD) - Wie als buitenlander een kaartje wil bemachtigen voor het Weense Nieuwjaarsconcert, is aangewezen op de loterij. Onder de vele buitenlandse aanvragers worden, elk jaar, slechts tweehonderd kaar ten verloot. door Wim Breedveld De medewerkster op het bureau van het 'Gesellschaft der Musik- freunde in Wien', de vereniging die het Nieuwjaarsconcert sinds 1941 organiseert, geeft met grote armge baren aan hoe groot de stapel aan vragen elk jaar weer is. Die aanvragen moeten al op 1 ja nuari 1988, wanneer Claudio Abba- do het concert leidt, verstuurd wor den voor het concert in 1989. Een paar dagen daarna worden uit de grote stapel een paar honderd kaartjes getrokken, die de betrok kenen dan na betaling van de en treeprijs-die varieert van 15 gulden (staanplaats) tot 350 gulden (de be tere zitplaatsen) - krijgen toege stuurd. De overige 1400 plaatsen gaan naar de leden van de Weense Muziekvereniging. En natuurlijk gaan er twee kaart jes naar Erna Grünwald en haar man, want zij werkt in het concert gebouw van de Wiener Philharmo- niker. Ze zorgt voor een ordelijke opstelling van de stoelen, regelt de garderobe, stoft het orgel af en zal voor geen prijs haar vrijkaartje van de hand doen: "Het gebeurt wel eens, dat we niet kunnen, maar dan zijn er zoveel familieleden die we er een pleziertje mee kunnen doen. Natuurlijk kijken we dan zelf naar de televisie-uitzending. Dat is ook mooi". Erna Grünwald is behalve mede werkster ook een grote fan van het Weense muziekgezelschap, dat jaarlijks vele concerten geeft. Maar het Nieuwjaarsconcert blijft voor haar het hoogtepunt. Herdenking De geschiedenis van het Nieuw jaarsconcert lijkt niet zo oud. Op 1 januari 1941 werd voor het eerst een Nieuwjaarsconcert gegeven, maar dat was in wezen de voortzet ting van de jaarlijkse Strauss-con- certen sinds 1925 in Wenen of Salz burg. Dat jaar 1925 was geen puur toeval; het was het jaar waarin her dacht werd, dat Johan Strauss (de zoon) honderd jaar daarvoor was geboren. En in dat jaar werden overal herdenkingsconcerten ge geven. In de jaren daarvoor werd zelden door een groot orkest louter het walsen-marsen- en polkarepertoi re van de Strauss-familie op het programma genomen. In hofkrin gen rond de Keizer werd de muziek van Strauss wel geaccepteerd, maar alleen voor de hofbals. Èn ei genlijk vond de keizer het volkse muziek; goed voor koetsiers en ka mermeisjes, maar niet voor een se rieus concert van grote orkesten. Toch was Johan Strauss jr. zowel in als buiten Oostenrijk behoorlijk beroemd en reisde hij de hele we reld af. Tijdens de Wereldtentoon stelling van 1873 waren het de Chi nezen die in Wenen een Strauss-concert organiseerden, dat onder leiding kwam te staan van Johan Strauss jr zelf. Bij die gele genheid voerde hij verschillende composities van zijn vader uit, van Josef Lanner (de leermeester van zijn vader) en zijn eigen onsterfelij ke wals 'An der schonen blauen Donau'. Een en ander was een kolfje naar. de hand van de Weense muziek-cri- ticus Hanslick, die zich graag afzet te tegen de muziek van Wagner en Brahms: "Het is toch eigenlijk treurig, dat Chinezen een concert moeten geven, opdat we eindelijk weer eens iets van Lanner en vader Strauss te horen krijgen..." Claudio Abba- do, de nieuwe chef-dirigent van de Wiener Staats- operleidt dit maal het nieuw jaarsconcert. (Foto ANP). Sindsdien werden met wat meer regelmaat Strauss-concerten gege ven, maar het duurde tot 1925 (het Johan Strauss jr gedenkjaar) eer het tot een jaarlijks herdenkings concert kwam. Het initiatief daar toe werd genomen door het orkest van de Wiener Philharmoniker en de Weense Journalisten-vereni ging 'Concordia'. Dirigent Clemens Kraus van de Wiener Philharmoniker bracht de ze concerten ook buiten Wenen: in Salzburg en in Italië. Televisie En het is de televisie geweest, die vanaf 1959 het jaarlijkse Strauss- concert uiteindelijk naar de hele wereld bracht door de wereldwijde uitzending van het tweede deel van het concert (alleen Amerika zendt het concert integraal uit). Diezelfde televisie maakte van Willi Boskovsky een wereldbe roemde dirigent, al was hij eigen lijk geen dirigent en hanteerde hij het stokje alleen maar op 1 januari en op Oudejaarsavond. Na de dood van de echte dirigent Clemens Krauss in 1954 was er gro te aarzeling over een nieuwe diri gent. "De Wiener Philharmoniker laat zich niet leiden" wordt algemeen in Wenen gezegd, waarmee dan een snier wordt gegeven naar de als ar rogant ervaren houding van de da mes en heren van het orkest. Feit is in elk geval, dat het orkest sterk ge democratiseerd is en zelf mag be palen, wie op de Puit de dirigeer stok kan hanteren. En feit is ook, dat de verenigde vergadering der orkestleden in 1954 helemaal geen trek had in een vreemde dirigent, die met de eer en het prestige van het inmiddels in Wenen uiterst po pulaire Nieuwjaarsconcert zou gaan strijken. De orkestleden kwamen zelf met een even diplomatieke als speèlse oplossing. Hadden de Straussen zelf niet als Stehgeiger hun eigen orkesten geleid? Dan past het ook in de Strauss-traditie, dat een eigen lid van het orkest zelf spelend diri geerde. En daarvoor werd concert meester Willi Boskovsky unaniem gekozen, hetgeen hem per tele gram werd meegedeeld, toen hij in Londen op toernee was. Boskovsky heeft, dirigerend en voorspelend met zijn viool, in elk geval de Strauss-concerten wereld wijd populair gemaakt. Niet in het minst door de speelsheid, die hij in het jaarlijkse concert wist te ver vlechten - hij liet ooit een varken door het orkest draven, net als Strauss zelf ook ooit gedaan had - en hij gaf het concert ook de klank en de kleur van de Weense charme. Pauze-uurtje Maar de speelsheid en de televi sie-uitzendingen werden niet alom gewaardeerd. Een deel van het con certpubliek - het zullen de gasten geweest zijn, die nooit eens in beeld kwamen - stoorde zich aan de eigen wetten, die de televisie opleg de. Die hielden onder andere in, dat tussen het eerste en tweede deel (het uitzendgedeelte) slechts een korte pauze gehouden kon worden om precies om twaalf uur live te kunnen overschakelen. Weg was het genoeglijke pauze-uurtje, dat door velen werd benut om te zien en gezien te worden en om wensen uit te wisselen. Gebruike lijke toegiften met snelle polka's vielen weg. Kritiek was er ook op de ballet ten, die met het concert vervloch ten werden in de televisie-uitzen dingen. Die kritiek kwam voorna melijk van het orkest, dat weinig behoefte had aan artistieke concur rentie. En er was kritiek van de pu re muziekliefhebbers die eigenlijk niets van het ballet moesten heb ben en ook wel een einde hadden willen zien aan de Willi Boskovsky- show. De Oostenrijkse televisie wilde dit jaarlijkse spektakel echter niet ontdoen van de mooie balletplaat jes en bleek slechts bereid tot twee concessies: niet meer dan tWee bal letten en waar mogelijk opname op lokatie in plaats van in de studio. "An der schonen blauen Donau" wordt altijd in de studio gedanst, maar de tweede wals wordt zoveel mogelijk op lokatie opgenomen. De studio-wals wordt live uitge zonden, de tweede wals is meestal ingeblikt. Alleen vorig jaar werd vanuit het beroemde slot Schönb- runn een directe ballet-uitvoering verzorgd naast het studio-ballet. Choreografe Gerlinde Dill, direc trice van het Operaballet: "Buiten de studio hebben we niet altijd de goede vloer om op spitzen te dan sen. Daarom geven we het Donau- ballet altijd in de studio. En de lo katie zoeken we in Wenen of elders in Oostenrijk. Voor het komende concert hebben we gekozen voor de pronkzaal van de Nationale Bi bliotheek, waar we in de zomer op namen gemaakt hebben. Opnamen op twee verschillende hoogten, waardoor we ook twee dansstijlen kunnen mengen. Een symbiose tussen gisteren en vandaag." Dat moet dan een knipoog wor den naar de jeugd, die de Oosten rijkse televisie toch ook aan deze traditionele uitzending hoopt te binden. Het moet tevens een artis tiek antwoord zijn op de in de Weense pers onder het motto "be- vrijdt-ons-concert-van-het-ballet" gevoerde actie. Gerlinde Dill kent de strijd tegen het ballet, de roep om een meer symfonisch werk en een 'dramat scher' Nieuwjaarsconcert, waa door Boskovsky moest wijken oi plaats te maken voor Leon Maaze Boskovsky zou een te volkse, 1 speelse show van het concert hel ben gemaakt. En wellicht stak het, dat hij ovei al in de wereld werd gevraagd oi Nieuwjaarsconcerten te geven. I Japan, waar het orkest onder le ding van Herbert von Karajan i 1959 een tournee maakte, dirigee de Von Karajan alle concerten. B< halve in Tokio waar de geldschii ters van de toernee geëist haddei dat Boskovsky zijn Nieuwjaar concert zou leiden. En nog w< midden in de zomer. Miljoenenpubliek Vreest Gerlinde Dill, die al vanj 1974 het ballet choreografeert, d; zij ook eens plaats zal moeten m ken, dat het ballet het verliest? Z< als de Wiener Sangerknaben na ee eerste optreden in een Nieuwjaar concert werden weggeschreven a een 'smartlappenkoortje'? Dill: "Nee. Ook in de nieuwe pr< grammering met minder lichtei walsen of snelle polkas en m< meer symfonische en dramatisch muziek past het ballet. Strauss deels ook voor de dans geschape muziek". Ze heeft bovendien rugdekkin van de machtige televisie, die vo( 'het plaatje'- het is tenslotte gee radio- het ballet nodig heeft. Haó enige vrees zou kunnen zijn, dat d muziekbeelden gemengd zoude kunnen worden met mooie toerist sche beelden van Oostenrijk, wj in deze tijd van wereldwijde toeri: me-promotie niet denkbeeldig i en waarvoor ook al stemmen zij opgegaan. Dan zou deze charmante Weens ballerina vechten voor haar balk en weer medestanders vinden in d critici, die voor pure, orkestrale r< gistratie pleiten. "Waar vindt ee ballet een miljoenenpubliek, zoal wij dat krijgen voor onze Nieuv jaarsballetten"? Leids Theaterproject: 'Eccentric Steady Stand'. Spelers: Fred Beerenfenger, Bart van Bezooijen. Kim van der Heijden. Jan Dirk van den Hoorn, Marije de Kruiff. Jaap Metzlar en Astrid Vlasman. Decor: Frank Berbée Regie Li- chaamswerk: Karin van Leeuwen. Regie Tekst: Klaas Bolhuis. Gezien op 30 decem ber in het Microtheater. LEIDEN - Tegen het einde van de voorstelling zien we een ac teur, die een grote pan boven zijn hoofd houdt. In die pan blijkt verdunde chocolademelk te zit ten. Met tussenpozen giet hij de inhoud van de pan over zich uit, terwijl hij iets over een of ander college van een of andere hoogle raar vertelt. Wat roept de aanblik van zo'n scène nou eigenlijk op? Het was niet lachwekkend, niet triest, niet beangstigend, niet ontluisterend, nietenzo voorts - hooguit vreemd. Dat geldt voor meer scènes, eigenlijk voor de gehele produktie; voor opgesteld dat de voorstelling een geheel vormt, want zelfs dat is bij zo'n slaapverwekkend samen raapsel van teksten twijfelachtig. De vraag dringt zich op: Wat hebben de theatermakers hier mee willen zeggen? Gaat het ei genlijk wel om diepzinnige over wegingen of is het alleen maar duistere bla bla, dat hier wordt vertoond? Misschien is het juist de bedoeling dat er flink wordt gepuzzeld? Misschien moet de toeschouwer zelf via persoonlij ke associaties of vanuit de con text aan de getoonde scènes be tekenissen en emoties toeken nen. Stel dat dit zo is. Als theater makers dat van de toeschouwer verlangen, zullen ze er toch eerst op de een of andere manier voor moeten zorgen, dat ze het pu bliek kunnen boeien. 'Eccentric Steady Stand' is daartoe niet in staat. Het eerste gedeelte blijft ste ken in vage kreten als "mag ik het tijdgat voor monsters in drie delig" en in verhalen over een or ganisatie als 'filosofie onder gronds'. Na een (veel te lang changement) volgt het tweede deel, waarin wordt teruggegaan naar een kroegsituatie in januari 1984. Daar worden weer de nodi ge monologen afgestoken: over tijdsbeleving, over theater, over de studie 'esthetische vormkun- de', over een of andere Esther/ Esmeralda en over de relatie tus sen clownsneuzen en vrouwen borsten. In deze kroegsituatie bestellen de aanwezigen regelmatig choco lademelk, hetgeen dan uiteinde lijk uitmondt in de hierboven be schreven scène. Alles wordt do delijk ernstig voor het voetlicht gebracht; geen spoor van humor, ironie of zelfspot valt er te be speuren. Het geheel is over het algemeen nogal statisch. Op to neel gebeurt vrij weinig, als er teksten worden uitgesproken. Soms vervalt men even in bewe gingspatronen. 'Eccentric Steady Stand' wordt als Leids theaterproject aangekondigd; de produktie is nog in het stadium van proef- voorstellingen. Mocht men het zinvol achten om hiermee door te gaan, moet er in elk geval nog heel wat gebeuren. WIJNAND ZEILSTRA Radioprogramma Homonos interviewt Reve over zijn homoseksualiteit HILVERSUM (GPD) - In het NOS- programma 'Homonos' is zaterdag middag a.s. het eerste deel te horen van een interview dat Jan Nauta maakte met de volksschrijver Ge rard Reve. Hoofdonderwerp van gesprek is zijn 'coming out', het openlijk uitkomen voor z'n homo seksualiteit. Wie belust op sensatie, en happig op zeer ironische of forse uitspraken van de schrijver de ra dio aanzet, zal bedrogen uitkomen. Op ernstige, en ook milde, toon verhaalt Reve over 'het probleem van de homoseksualiteit', over de reacties van de omgeving en over zijn huwelijk met de dichteres Hanny Michaelis. Lee Towers wil straks 10 Ahoy's 'Ik denk dat ik het altijd wel ge weten heb, dat ik het al geweten heb van toen ik vier of vijfjaar was,' ROTTERDAM/GRONINGEN (GPD) - De serie van acht Ahoy-concerten vertelt Gerard Reve aan het begin in Rotterdam is voor Lee Towers een doorslaand succes geworden. Alle van het interview. In een wereld acht concerten waren vrijwel uitverkocht. Lee Towers heeft daarom be- die niet zo sympathiek stond tegen stoten dat hij in december volgend jaar met nog zwaarder technisch ge- over homoseksualiteit, was dat niet schut terugkomt. 20'n plezierige ontdekking. Maar „Het wordt een lustrum. Het is straks de vijfde keer dat ik Ahoy doe. Ik problematisch werd het pas in de kan niet stoppen. Daarom durf ik het aan om door te gaan. Met een reeks puberteit, aldus Reve. 'Volgens van tien concerten. Ik reken er op dat het weer vol zit", aldus Lee Towers, deskundigen moet ik toen een - jeugdneurose hebben gehad, in die OVERLEDEN - Patrick Bissell, een sterdanser van het American Ballet ^en huwelijk aangaan is de Theatre, is gisteren dood aangetroffen in zijn appartement in Hoboken grootste fout die homoseksuelen (New Jersey). De doodsoorzaak kon nog niet worden vastgesteld. Er wa ren geen sporen van geweld op het stoffelijk overschot van de 30-jarige Bissell. De directeur van het American Ballet Theatre, Michail Barisjnikov, noemde Patrick Bissell een van de briljantste dansers ter wereld. „Zijn dood laat een enorme leegte achter in de wereld van de dans", verklaarde Barisjnikov, die zeifin de jaren zeventig een wereldberoemd balletdanser en choreograaf was. Weihnachtsoratorium van J. S. Bach door het Bachkoor Holland o.l.v. Charles de Wolff, m.m.v. het Amsterdams Kameror kest. Solisten: Marianne Koopman so praan, Ulla Groenewold alt. Hein Meens te nor, Klaus Mertens bas. Gehoord op 30 de- cember in de Pieterskerk. LEIDEN - Traditiegetrouw voer de het Bachkoor Holland ook dit jaar Bach's cantates voor de diensten van Kerstmis tot en met Driekoningen, die tezamen de naam Weihnachtsoratorium heb ben gekregen, integraal uit. Dus niet alleen de eerste vier, zoals meestal gebeurt in verband met de lengte van het werk. Bij een uitvoering zoals die door het Bachkoor werd verzorgd is die lengte nauwelijks merkbaar. Charles de Wolff kiest zijn tempi zeer doordacht en afwisselend, en weet precies welke snelheid hij zich met het koor kan veroor loven. Ook in die snelle delen blijft het koor homogeen en doorzichtig zingen, koorzang waann discipline en inspiratie hnd in hand gaan. Een groot aandeel in deze stijl volle uitvoering had het Amster dams Kamerorkest (leden van het Concertgebouw Orkest), dat steeds weer in staat blijkt zich feilloos te voegen in de opvatting van Charles de Wolff. Zowel de begeleidingen als de solistische bijdragen aan de aria's waren in één woord af. Opvallend was de lichtvoetige toets die de hele uit voering kenmerkte, zowel in de koorzang als in het orkestspel. Op Hein Meens, een vaste me dewerker van het Bachkoor, rustte de omvangrijke taak de woorden van de Evangelist èn de zeer lastige tenoraria's te vertol ken. Hij deed dit virtuoos en ex pressief, tot en met de laatste aria waar hij zich ondanks een opko mend stemprobleem bewonde renswaardig doorheen sloeg. Ul la Groenewold, ook al een wat licht getinte alt, zong haar aria's met grote intensiteit. Marianne Koopman, met een wat dramatischer uitdrukking, was in de duetten die zij met de zeer fraai zingende bariton Klaus Mertens te zingen had niet steeds in evenwicht. Maar dat kan ook aan mijn zitplaats in de zijbeuk gelegen hebben. Van zitten ge sproken: zouden de stoelenzet- ters zelf niet eens kunnen proef- zitten? Afgeknelde knieën zijn weinig bevorderlijk voor mu ziekgenot, zelfs wanneer sprake is van een uitvoering die perfect genoemd kan worden. MIES ALBARDA zijn homoseksualiteit herinnert hij zich niet. Wel vond hij de uitspraak van Karei, ooit gedaan in een inter view, dat deze het zich niet kon voorstellen dat iemand homosek sueel kon zijn, erg vreemd. Wie met zijn, of haar, homosek sualiteit (nog) veel moeite heeft, ondervindt mogelijk enige steun in de boodschap die Reve tegen het eind van de uitzending poneert. 'Het grondprobleem is dat de homo zichzelf moet aanvaarden zoals hij is'. Uit die zelfaanvaarding komt volgens Reve pas de bevrijding voort. 'De problematiek van de ho moseksueel is in wezen de weer spiegeling van de algemene mense lijke problematiek'. De Reve-fans die met grote gre tigheid kennisnemen van alles wat de schrijver, op wat voor wijze ook, naar buiten brengt zullen in dit 'Homonos'-interview' wellicht niet zoveel nieuwe dingen horen. Voor al die anderen is het opzoeken van Radio 5 best de moeite waard. Vol gende week zaterdag wordt het tweede deel van het interview uit gezonden. In de column, een vast onderdeel van 'Homonos', komt zaterdag Jan van Wijngaarden aan het woord. Hij is hoofd van de Nationale Com missie Aidsbestrijding. Hij vertel hoe hij ontdekte dat hij homoseH sueel was, tijdens zijn studenteij tijd in Delft. Omdat de omgevin' daar niet bepaald homo-vriend^ lijk was, ging hij naar Amsterdar1 •om daar medicijnen te studereij Daar maakte hij kennis met he COC en nam hij deel aan een werlj groep 'Homoseksualiteit en Ge' zondheidszorg'. Het leuke leveij vertelt van Wijngaarden, werd doe Aids op een gegeven moment ee stuk ingewikkelder. Nu staat zij' hele leven in dienst van de bestri, ding van de ziekte (Radio 5, 16.3 uur). RECORDDAG - Vlak voor het be gin van 1988 heeft het Rijksmuse um in Amsterdam met ruim 10.00 bezoekers de drukste dag van he jaar meegemaakt. De belangste] ling was zo groot dat de bezoeker alleen in 'porties' naar binnen kor den. De grote toeloop naar het muse um houdt verband met de tentoor stelling 'Onze meesters van h( landschap', die voor nieuwjaar eir digt. Het Rijksmuseum trok in 198 in totaal ruim een miljoen bezo< kers, ongeveer evenveel als in 198 en iets meer dan in 1986. kunnen maken, stelt Reve in 'Ho monos'. 'Je rijdt niet alleen jezelf in de wielen, maar het is haast een laakbare daad tegenover de vrouw.' Open vertélt Reve over zijn huwelijk en over de wroeging die hij daarover heeft gehad. Wroeging omwille van het feit dat hij zich zeer bewust was van het feit homo seksueel te zijn, en toch het huwe lijk aanging. In 1963, op een internationale schrijversconferentie in Eding- burgh kwam Reve, zo vertelt hij, voor het eerst openlijk uit voor zijn homo-zijn. 'Ik was helemaal in een soort trance, dacht: nu heb ik het gezegd.' Erg aardig is ook het gedeelte van het gesprek waarin Reve ver telt over zijn ouders en zijn homo seksualiteit. De portretten die hij, in luttele zinnen, oproept van zijn vader en moeder zijn scherp en te gelijkertijd zeer mild. Maar praten de over zijn vader kan de volks schrijver het toch niet nalaten om de communistische partij nog even als een 'sekte' en als een 'beweging van misdadigers' te typeren. Reacties van zijn broer Karei op DEN HAAG - Anne-Marie Heyligers en Eric van Ingen zijn gisteravom in Den Haag onderscheiden door de Vereniging Vrienden van de Haags Comedie. Van Ingen kreeg de prijs, een oorkonde en 1.500 gulden, voor zij rol in 'Storm' van William Shakespeare. Heyligers werd onderscheide, voor haar rol in 'Charing Cross Road 84' van James Roose Evans. Jaai lijïcs zetten vrienden van het Haags toneelgezelschap op deze wijze een a< teur en een actrice in het zonnetje. (foto anp 1

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 22