Nieuw-Guinea kwijt en de nozems erbij DE WERELD 25 JAAR GELEDEN: Marilyn Monroe overlijdtover §N§|f|||f| haar doodsoorzaak is het laatste woord nog niet gevallen. Ria van Velsen, goud -op de rug- Veronica offert geld uit illegale reclame-inkomsten slag. voor "Het Dorp". De oplevering van de miljoenste naoorlogse woning, de inenting van alle Nederlandse honden tegen hondsdolheid, de invoering van de brugklas in het voortgezet onderwijs, en voor 400 piek is er 'de veiligste bromfiets voor de jeugd': de Solex. Nederland 25 jaar geleden. Anno 1962 besluit de Kamer parkeermeters in te voeren, is mej. Zeelenberg nog de enige vrouw bij de Leidse politie, gaat prinses Margriet in Leiden studeren, is de sjah van Perzië beslist niet bang voor de oppositie, en neemt dirigent Henk Franke een gouden plaat in ontvangst namens de Leidse Sleuteltjes en Jacob Hamel voor het liedje 'Dikkertje Dap. En gelukkig kunnen we lekkeren kankeren over het weer. De drie zomermaanden '62 tellen maar 3 in plaats van 19 zomerse dagen en temperatuur is gemiddeld 2 graden te laag. Venlose restaurants zetten hartje zomer de j erwtensoep en stampot met zuurkool op de menukaart. Beelden en feiten van een jaar waarin het woord nozem opduikt en prins Bernhard vreest dat onze planeet nog eens een woestijn vol plastic, beton en robots zal worden. door Bram van Leeuwen en Ruud Paauw Harmeien Twee gebeurtenissen maken in ons land grote indruk. Het jaar is nog maar net begonnen of de grootste ramp uit de geschiedenis van de Nederlandse Spoorwegen voltrekt zich. Op 8 januari botsen bij Harmeien twee treinen uit Utrecht en Rotterdam op elkaar. De ra vage is onbeschrijflijk. Uit de totaal verwrongen resten van de rijtuigen worden meer dan 90 doden geborgen. Een ooggetuige: "Het was een ver schrikkelijke klap, daarna was het een seconde stil en vervolgens hoorde je overal gekerm en gegil". Spraakmakend maar dan in positie ve zin is de marathon-tv-uitzending ten bate van 'Het Dorp' voor gehandicap ten. Presentatrice Mies Bouwman, trouw terzijde gestaan door dr. Klap wijk, wordt in 23 uur een nationale hel din. Vrijwel ieder Nederlands gezin stopt 's avonds een paar piek in een lu cifersdoosje en bezorgt dat bij de krui deniers, die speciaal voor deze gelegen heid zijn opengebleven. Een uiting van massale spontaniteit (een enkele zwartgallige noemt het hysterie) waarbij een bedrag van 18 miljoen gulden wordt bijeengebracht. Piraat Radio Veronica, die op de Noordzee dobbert en steeds meer 'luis- tervissen' om zich heen verzamelt, komt naar het hol van de nog streng verzuilde omroepwereld om 140.000 gulden uit 'illegale' reclameinkomsten voor het goede doel te offeren. Gigantische bedragen voor een tijd, waarin de Armenwet uit 1912 plaats maakt voor de Bijstandswet. En de vakbond nijvere pogingen onderneemt de arbeidstijd van 9 uur per dag wat te bekorten. In 1962 ligt de 'welstands- grens' op een inkomen van 8.650 gul den per jaar. De aow voor een echtpaar bedraagt f 196,50 per maand. En de Staatsmijnen werven flinke mannen voor onder de grond tegen een aanvangsloon van 512 gulden per maand, mits getrouwd en 2 kinderen. Terwijl de kompels worden geworven en de drietjes en viertjes (anthracietko- len) in prijs omhoog gaan dient zich een heel andere verwarmingsbron aan. Minister De Pous van economische zaken meldt dat in de 'bel van Slochte- ren' 400 tot 500 miljard m3 aardgas zit. 'Dat is voldoende voor 20 jaar energie', aldus de bewindsman die wijst op de winstgevende exportmogelijkheden. De NAM krijgt lof toegezwaaid en de buit wordt verdeeld. Maar over de in houd van het later zo omstreden 'he renakkoord' geen woord. Aan de horizon gloort zelfs al de kernergie. De plannen voor de bouw van de eerste kerncentrale worden ont vouwd. De kosten worden geraamd op 90 miljoen gulden en de bouwtijd op 4 jaar. Over eventuele gevaren of opslag problemen wordt niet gerept. Trou wens het Reactor Centrum Nederland krijgt zonder dat iemand bezwaar maakt toestemming om radioactief af val bij Petten in de Noordzee te dum pen. Drugsprobleem Ook het drugsprobleem is 25 jaar ge leden in ons land nog vrijwel onbe kend. Bij de behandeling van de eerste zaken pleit de Amsterdamse officier van justitie ervoor hasj gebruikers (de drug is zo onbekend dat de krant tus sen haakjes vermeldt dat het-hier gaat om hars uit henneptoppen) in een spe ciale afdeling van de psychiatrische in richting op te nemen. Een componist met nog geen halve gram hasj op zak hoort 9 maanden celstraf eisen. Voor het roken van sigaretten en si garen wordt nog uitbundig reclame ge maakt. Grote advertenties voor Cap tain Grant, Lucky Strike en de Karei I- en Agio-sigaren. Een super-senoritas voor 14 cent. De Consumentenbond gooit voor het eerst de knuppel in het paffershok met een publicatie over teer- en nicotinege halten. Maar de bond haalt al snel bak zeil wanneer wordt gedreigd met scha devergoedingsprocessen. Bijvoorbeeld van Lexington die bestrijdt dat de Ne derlandse roker snel achter elkaar trek jes neemt en maar een klein peukje overlaat, zoals bij de proef werd ge daan. De firma List en Bedrog is in 1962 ook al actief. De 'naturopaat' Johannes Bron uit Ede verkoopt zijn aardstralen- kastjes vooral op de platteland aan mensen die geloven daarmee allerlei onheil en kwalen te kunnen afwenden. Ir. Doyer, een fabrieksdirecteur, begint een kruistocht tegen Bron die met zijn oplichterspraktijken in 3 jaar een slor dige 3 miljoen zou hebben verdiend. Verder is het Nederlandse bedrijfsle ven bijkans lelieblank. Tenminste, op een grote conferentie wordt vastge steld dat er met de feestdagen wel eens wild, bloemen of fruit wordt gestuurd naar goede relaties en dat er door men sen die de hele dag van huis zijn ook veel wordt geluncht of gedineerd. Ook de kraandrijver die een urgente partij vrachtgoed snel verwerkt krijgt wel eens wat toegestopt. Maar daar blijft het dan ook bij. Helaas gooit aan het slot een oud commissaris van de Amsterdamse po litie het keurige beeld volledig aan dig gelen met zijn lezing getiteld: Neder land is een dorado voor corruptie'. Het koninklijk huis staat tweemaal in het middelpunt van de belangstel ling. De eerste keer als koningin Julia na en prins Bernhard hun zilveren hu welijksfeest vieren met als hoogtepunt een groot galabal in het Paleis op de Dam. Op de dansvloer vele gekroonde hoofden zoals de Britse koningin Eliza beth en prins Philip, de sjah en keize rin Farah Diba van Perzië, koning Bou- dewijn en koningin Fabiola van België en nog vele anderen. De prins kiest bij het diner voor tafel nummer 13. Op 28 november overlijdt op 82-jari- ge leeftijd prinses Wilhelmina in haar slaap. Ze staat drie dagen opgebaard in Paleis Lange Voorhout en wordt in een witte rouwstoet bijgezet in de Nieuwe Kerk in Delft. Er zijn 2700 gasten en tienduizenden staan langs de route. Terwijl de Leidse Koksschool de 10.000 militairen in de ijzige kou op de been houdt met erwtensoep volgt de tv de plechtigheid van het begin tot het einde. TV rukt op De tv die steeds verder oprukt. Ne derland telt 1,2 miljoen kijkbuizen en het kabinet geeft toesteming voor de bouw van het tweede net, dat in 1963 moet beginnen met 10 uur zendtijd per week. Kleuren-tv in Nederland is vol gens ir. F.J. Philips economisch nog niet haalbaar. Een toestel zou viermaal zoveel moeten kosten als de in zwang zijnde zwart-wit-ontvangers. Op de buis is Top of Flop, een succes vol teenagerprogramma onder leiding van Herman Stok (onlangs met vut), be gint de KRO met de serie 'Stadhuis op stelten' met Ab Hofstee en Maya Bou- ma, houdt Theo Eerdmans zijn nieuwe quiz 'Wereldwijs' ten doop en opent Tom Manders zijn serie muzikale ko medies met 'Muggen om de kaars' van Leidenaar H. de Wilde. De samenstellers van het succesvolle VARA-programma 'Dit is uw leven' krijgen de vraag voorgelegd waarom meestal mannen tot hoofdpersoon wor den gekozen. Hun antwoord geeft veel stof tot nadenken: "Omdat vrouwen meestal geen leven hebben". Het AVRO-tv-programma 'Nieuwe Oogst' stuit op zijn speurtocht naar nieuw talent op Paul van Vliet, lid van het Leids Studentencabaret. De criti cus van deze krant: "Het was een vera deming nu eens iemand beschaafd Ne derlands te; horen praten. Van Vliet staat er nog wel wat stijfjes bij. Telkens met gekruiste armen, wat hij moet afle- Een ander onbekend talent, dat voor het eerst op tv verschijnt, is Emmy Ver- hey. Als 13-jarig meisje speelt ze - inge leid door haar vader - en met toestem ming van de arbeidsinspectie een viool concert van Tsjaikowski. 'Katinka' Op het Eurovisie-songfestival gaat ons land roemloos ten onder. 'Katinka', gezongen door de Spelbrekers valt vol gens de krant weliswaar op door 'fris heid, pit en vaart' maar eindigt punt loos onderaan. De twee kleine Ita- liaantjes' van tieneridool Conny Fro- boess wordt slechts zesde. Francaise Isabelle Aubret wint met 'Un premier amour'. In het theater zet Beppie Nooy een succesvolle 'Irma la douce' neer en worden Willy Walden en Piet Muyse- laar gehuldigd dat ze 25 jaar als Snip en Snap op de planken staan. De Bio scoopbond wenst het duo geluk, maar betreurt tegelijkertijd dat ze ernstige concurrenten zijn. In de bioscopen figureren in 1962 on der anderen Maxim Hamel, Willy Al- berti, Rijk de Gooyer, Jan Blaaser en Anton Geesink (als inspecteur) in de Nederlandse film 'Rififi in Amster dam'. West Side Story is de meest be kroonde rolprent met tien Oscars. Ver der draaien: De Kanonnen van Navaro- ne, Breakfast at Tiffany's (met Audrey Hepburn), El Cid(met Charlton Heston en Sophia Loren), My Geisha(Shirley MacLaine en Yves Montand), The Young Ones (Cliff Richard), Vie privée- (Brigitte Bardot en Marcello Ma- stroianni), Exodus en De Langste Dag. De filmwereld reageert geschokt op de dood van actrice Marilyn Monroe. Het 36-jarige ex-fotomodel overlijdt na het innemen van een overdosis kalme ringsmiddelen. De kop: Marilyn bezat alles, behalve geluk, tekent haar leven. Ze had een tragische jeugd, trouwde driemaal en werd kort voor haar dood ontslagen door Twentieth Century Fox. In de dancings heerst de twist. Tot groot verdriet van de Bond van Neder landse Dansleraren: "Het is geen dans. Slechts een verkrampte lichaamsbe weging en dermate onsmakelijk dat slechts hij of zij die over weinig respect beschikt deze beweging zal uitvoeren". Chubby Checker heeft er maling aan. Wat de twistkoning dan nog niet weet is dat een 20-jarig Haarlems verkoop stertje Rina Lodders over enkele jaren zijn vrouw zal worden. Voor het zover is wordt Rina eerst nog Miss Holland, vervolgens Miss Benelux en tenslotte Miss World. En dan is er nog zangeres Ria Kuy- ken. In circus Boltini wordt zij bij de voorbereiding van het Grand Gala des Artistes besprongen door een beer. To ni Boltini had de zangeres even tevo ren nog moed ingesproken met de woorden: "Het verkeer is veel gevaar lijker dan een optreden met beren". Persfotograaf Cees de Boer maakt de plaat van zijn leven en de foto van Ria met ver boven de knie opgerukte rok en de bijtende beer maakt een zege tocht door de wereld. De beer heeft nog een tragisch staar tje: de dompteuse wordt ontslagen. Haar 34-jarige Franse opvolger wordt enkele weken later tijdens een optre den in Zutphen aangevallen door een leeuw en sterft enkele dagen later. Buitenland Er is in 1962 veel onrust in de wereld. In oktober wordt het even heel span nend. President Kennedy kondigt een blokkade van Cuba af, nadat luchtfo to's hebben uitgewezen dat de Russen op het eiland lanceerinrichtingen voor raketten van de middellange afstand aan het bouwen zijn. De Amerikaanse marine krijgt opdracht alle schepen te onderzoeken waarvan vermoed wordt dat zij met militaire uitrusting op weg naar het eiland zijn. De Russen slaan dreigende taal uit. Maar als puntje bij paaltje komt, maken zes Russische schepen rechtsomkeert. Na bemidde ling van VN-secretaris-generaal Oe Thant belooft Chroestsjow de Russi sche bases op Cuba te ontmantelen in ruil voor Kennedy's toezegging dat de V.S. Cuba niet zullen binnenvallen. Na jaren van bittere twist, bloedver gieten en terreur wordt Algerije onaf hankelijk van Frankrijk. Op 3 juli er kent president De Gaulle de nieuwe staat officieel. Daarmee is aan de on rust in beide landen nog geen eind ge komen. Het Franse geheime leger (OAS), een organisatie van rebelleren de Franse officieren, blijft zich weren. Op 22 augustus is De Gaulle het doel wit van een aanslag van de OAS, die het de Franse president niet kan verge ven dat hij Algerije uit handen heeft gegeven. Op weg van Parijs naar het vliegveld Villa Coublay wordt De Gaulle in een slecht verlichte straat be schoten. Zeker 150 kogels worden op hem afgevuurd. Geen treft doel. De Gaulle constateert koeltjes dat "de he ren dus niet kunnen schieten". Na het nodige militaire geschermutsel verliest Nederland zijn laatste kolonie in de Oost: Nieuw-Guinea. Op 1 okto ber wordt het Nederlandse deel van het eila/id overgedragen aan de V.N. Er is een sobere plechtigheid in het gou vernementspaleis in Hollandia. Het portret van koningin Julana wordt weggehaald en de Nederlandse vlag maakt plaats voor die van de V.N. De laatste daad van de Nederlanders: het vaststellen van de maximum-rijstprijs op 90 cent per kilo. De krant meldt: "Tal van jongens en meisjes die jaren lang voor de Nederlanders hebben ge werkt huilen op deze historische dag van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat". Het jaar 1962 heeft ook zijn portie schandalen. Een ambtenaar van de Britse marine, William Vasall (38) blijkt jarenlang, grotendeels onder de druk van chantage inlichtingen te hebben verstrekt aan de Sovjetunie. De Rus sen hadden de Brit toen hij op de Brit se ambassade in Moskou werkte, mee gelokt naar feestjes waarop hij in com promitterende situatiesmet dames werd gefotografeerd. En dan is er het Softenon-proces in België. In het mid delpunt staat Suzanne Vandeput (25), die het leven schonk aan een zeer mis vormde baby en het thuis om het leven bracht. Ze had het medicijn softenon gebruikt, een kalmeringsmiddel dat door het bedrijf Grunenthal volmaakt onschuldig werd genoemd maar dat ui terst schadelijk voor met name zwan gere vrouwen bleek te zijn. Temidden van zeer emotionele taferelen wordt de moeder van de misvormde baby vrijge sproken. Haar eveneens vrijgesproken arts gaat zelfs op de schouders. Maar ze verspeelt op slag aller medeleven als ze het verhaal over haar softonon-kind aan een Frans boulevard-blad ver koopt. Er worden dit jaar ook heel wat ra ketten de lucht ingestuurd. Amerika lanceert voor het eerst eebemande kunstmaan. Luchtmacht-kolonel John Glenn wordt in een Mercury-capsule in een baan om de aarde gebracht. Na drie onwentelingen maakt hij een per fecte landing op zee. De Russen troe ven de Amerikanen op dit gebied weer af door kort na elkaar twee bemande Wostoks in de ruimte te schieten. Ver der wordt van Cape Caneveral de eer ste tv-satelliet gelanceerd. In Tel Aviv wordt oorlogsmisdadiger Adolf Eichmann opgehangen. Zelfs in zijn laatste woorden toont hij geen en kel berouw. Stadsgehoorzaal Het jaar 1962 begint voor Leiden la waaierig. De Stadsgehoorzaal, "jaar lijks voor duizenden een bron voor cul turele verheffing en amusement", wordt verbouwd en vernieuwd. "Te- Ynidden van vallend puin en in wolken van stof verrichten de slopers hun ar beid". De restauratie neemt negen maanden in beslag en kost twee mil joen gulden. Op 26 januari ontvremen inbrekers 's nachts een bedrag van 250.000 gulden uit de brandkast van het administratie gebouw van het Academisch Zieken huis. In verband met het feit dat een dag later de lonen moeten worden uit betaald, is de buit bijzonder hoog. "Het is de grootste slag die ooit bij een in braak in de Sleutelstad is geslagen". Opschudding veroorzaakt ook het 17-jarige Leidse meisje Lien Gijsbers. Een dag voordat ze met haar ouders, broers en zusters naar Australië zou emigrerën verdwijnt ze spoorloos. Aan de verdwijning is een hele tragedie voorafgegaan. Lien, die met de 19-jari- ge schoenmakerszoon Ton Ruyten- beek was verloofd, wilde niet emigre ren. "De laatste maanden hebben ze het leven van Lien tot een hel ge maakt", aldus A. Ruytenbeek, de vader van Ton. Twee weken later duikt Lien weer op en wordt dan snel op een vlieg tuig naar Australië gezet. Er bestaat enige twijfel of Lien wel vrijwillig is ge gaan. Het leidt tot Kamervragen aan minister Beerman van justitie. Deze zegt: "Het komt er op aan dat voldaan werd aan het gerechtvaardigde verlan gen van de ouders van het meisje aan wie ter beslissing stond of hun minder jarige dochter hier mocht blijven of niet". In Australië volgt de hereniging van Lien met het gezin. Vader Gijsbers zegt bij die gelegenheid over de verlo ving: "Lien moet nu maar leren geduld te oefenen". Er gebeurt nog meer in Leiden. Ein delijk, eindelijk komt dan de rijks- goedkeuring af voor het bouwen van zwembad De Vliet. Bepaald wrang is dat nu, 25 jaar later, stemmen opgaan om het bad maar te sluiten in verband met het grote tekort. De Leidse raad neemt afscheid van twee bekende veteranen, de PvdA-wet- houders Jongeleen (openbare werken) en Van Schaik (onderwijs), beiden sinds de bevrijding als zodanig werk zaam. Piena en Sannes volgen hen op. Stedebouwkundigen mijmeren in tussen over het Leiden van de toe komst. "Een tunnel zal de Breestraat met de Langebrug gaan verbinden en tussen het Herenlogement van Den Burcht en de Hooglandse Kerk zal een ruim plein worden aangelegd; er komt een nieuw winkelcentrum achter de Janvossensteeg en het verkeer wordt vlot afgevoerd via het plein bij de Bor- stelweg en Kippenbrug. De Uiterste gracht wordt dan verkeersader nr 1 in Leiden, waaraan een demping van Langegracht, Oranjegracht en Oude Herengracht is voorafgegaan....In de binnenstad moet parkeerruimte wor den geschapen voor 6000 auto's, er komt een rondgaand winkelcircuit op het Schuttersveld, alleen toegankelijk voor voetgangers". Tja, er wordt in die dagen wat afgefröbeld in het stadhuis. Er verdwijnt ook het nodige in Lei den. Iglo, gevestigd aan de Hogewoerd, gaat naar Utrecht en het befaamde res taurant In den Vergulden Turk sluit na zestig jaar zijn deuren in de Breestraat. De naam verhuist dan naar de Steen straat waar 't Schuttershof wordt om gedoopt. De tramrails wordt verwij derd uit de Haarlemmerstraat die na asfaltering wordt opengesteld voor alle verkeer. Wassenaar komt even in het nieuws omdat de gemeenteraad besluit een tippelverbod in te stellen voor de Rijksstraatweg in verband met de aan wezigheid van "oneerbare liftsters". WD-raadslid Sydney van den Bergh voelt er meer voor auto's waarin de lift sters meerijden te volgen om dan pro ces-verbaal op te maken wegens schen nis der eerbaarheid, maar burgemees ter Molly Geertsema zegt niet de illusie te hebben de prostitutie op deze wijze uit de wereld te kunnen helpen. In Wassenaar wordt ook de camping op Duinrell geopend. Het begin van het grote recreatiepark dat we nu kennen. In Katwijk worden*drie bruggen te gelijk in gebruik genomen: de Rijn brug, de Zandslootbrug en de Roskam- brug. Voor Zwammerdam is 1962 een zwart jaar. De Tweede Kamer besluit dat de 1000 jaar oude gemeente wordt opgeheven en wordt gevoegd bij Al phen aan den Rijn. Sport Het is een flonkerend sportjaar voor Nederland. Anton Geesink verslaat de complete Japanse judotop en wordt voor het eerst wereldkampioen. Sjouk- je Dijkstra behaalt die titel ook met groot overmacht bij het kunstrijden. In de zomer torent met name de Neder landse dameszwemploeg ver uit boven de concurrentie bij de Europese kam pioenschappen in het Oostduitse Leip zig. Liefst zes keer goud wordt er ver overd (Adrie Lasteri, Ada Kok, Ria van Velsen, de beide estafetteploegen en bij de heren Johan Bontekoe op de 400 m vrije slag). Goud is er eveneens voor de Bataven-atlete Gerda Kraan op de 800 meter bij de Europese atletiekkam- pioenschappen. Ze finisht in Belgrado met een voorsprong van zeker twaalf meter in de tijd van 2.02.8. Op een ver sierde wagen wordt ze later in triomf door Leiden gereden. In haar woon plaats Woubrugge krijgt ze de ereme daille van de gemeente. In de Tour de France wordt Jan Janssen derde (de zege gaat naar de in 1987 overleden Jacques Anquetil). Nederland wint het ploegenklassement. Bij de WK wiel rennen in Milaan rijdt Henk Nijdam zich bij de achtervolging in de regen boogtrui. Met het voetbal gaat het niet zo best. Het Nederlands elftal wint met 3-1 van Zwitserland, maar verliest twee keer van België (2-0 en 3-1) en smadelijk met 4-1 van Denemarken. Ook dan rommelt het geducht rond Oranje. In april bedanken de Feye- noord-spelers Pieters Graafland, Veld hoen, Kreyermaat, Van der Gijp, Berg- holtz en Bouwmeester voor het Neder lands elftal met als motief dat zij zich uitsluitend willen inzetten voor het ei gen elftal om de landstitel te behouden (hetgeen ook lukt). Het Feyenoord-be- stuur is het daar niet mee eens, maar legt zich bij hun standpunt neer. Bondscoach Elek Schwartz vindt de Feyenoorders "kinderachtig, kleine, koppige kinderen zijn het". Onder leiding van Leo Horn spelen Benfica en Real Madrid een fascineren de finale om de Europa Cup in het Olympisch stadion. Negentig minuten bruisend aanvalsspel, want van resul taat-voetbal heeft dan nog niemand ge hoord. Na een 2-0 achterstand wint Benfica, dank zij de grote kwaliteiten van Eusebio, met 5-3. Regionaal is het belangrijkste feit dat UVS uit het betaald voetbal degra deert. Even gloort er nog hoop omdat het Haarlemse EDO speelt met het idee zijn betaald-voetbal-licensie voor 150.000 gulden aan Leiden te verko pen, maar daar komt niets van terecht. Veel betere tijden maakt Quick Boys mee, dat landskampioen zaterdagvoet bal wordt dank zy een 3-1 zege in en tegen Spakenburg. De Katwykse aan hang is door het dolle heen ("Hup, hup, hup, geen paling maar de cup") en danst uitgebreid om het verkeerszuil- tje op het Spakenburgse haventerrein. De Bodegravense Ria van Velsen gaat aan de haal met de nationale turn- titel, de Leidse Fransje van Deursen wordt vierde. Met een speciaal voor hem georganiseerd défilé van sportver enigingen in de Breestraat neemt Jan Coers na vijftien jaar afscheid als voor zitter van de Leidse Sportstichting.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 19