Hergebruik van batterijen
nog in de kinderschoenen
Ruding wil niet sleutelen aan regeerakkoord
Reportage
Giftige metalen bedreigen milieu
Amerikaanse bisschoppen verdeeld over aids-verklaring
PAGINA 2
WOENSDAG 30 DECEMBER 1987
Batterijen zorgen ieder jaar voor zo'n 4000 ton aan che
misch afval. Hel gaat daarbij om grote hoeveelheden gifti
ge metalen als cadmium, kwik en lood. Met de opkomst
van de oplaadbare huishoudelijke apparatuur zal die afval
berg eerder groter dan kleiner worden. Toch staan rijks
overheid noch bedrijfsleven te springen om actie te onder
nemen tegen dit gigantische milieuprobleem.
door
Raymond Peil
Dat de hoeveelheid batterijen die
in het afval terechtkomen de ko
mende jaren alleen maar toeneemt
lijkt geen gewaagde voorspelling.
De verlanglijstjes van twintigste-
eeuwse kinderen staan boordevol
speelgoedjes die op batterijen lo
pen. Draagbare geluid- en andere
apparatuur, calculators, horloges,
zelfs boormachines, stofzuigers en
tal van aanverwante apparaten
kunnen werkend op batterijen
worden aangeschaft.
De statistieken bevestigen dat de
verkoop van batterijen een opgaan
de lijn vertoont. Schattingen -
exacte gegevens zijn niet bekend -
geven aan dat in 1982 ongeveer 93
miljoen batterijen zijn verkocht, te
gen 126 miljoen (CBS-cijfer, exclu
sief ingebouwde batterijen) in
1985. In dezelfde periode verdub
belde de verkoop van oplaadbare
batterijen van vijf tot tien miljoen
stuks.
Deze 'secundaire' batterijen heb
ben als voordeel dat ze langer mee
gaan en duidelijk goedkoper
stroom leveren dan de eenmalig te
gebruiken zogenaamde 'primaire'
batterijen. Daar staat een belang
rijk bezwaar tegenover: secundaire
batterijen bevatten cadmium. De
normale gesloten oplaadbare bat
terij bestaat voor 11 tot 15 procent
uit dit zware metaal. De rest is nik
kel (20 tot 30 procent), kool (30 pro
cent) en staal, kunststof en grafiet
(35 tot 40 procent).
Uitgaande van een gemi(Meld
gewicht van 50 gram komt er via de
oplaadbare nikkel/cadmium-batte-
rij jaarlijks ongeveer 40 ton cadmi
um in het milieu. Daar komt by het
toenemend gebruik van de 'nicad'
in snoerloze scheerapparaten,
noodverlichting, gereedschappen
en huishoudelijke apparatuur. De
verwachting lijkt gerechtvaardigd
dat de hoeveelheid cadmium-afval
uit deze bron alleen maar toe
neemt.
Knoopcellen
Een aansprekend voorbeeld van
hergebruik zijn de knoopcellen die
onder meer veel worden toegepast
in horloges, de zilveroxyde-batte-
rijen. Zeker toen de zilverprijs zich
rond de drieduizend gulden be
woog zamelden horlogiers de bat
terijtjes graag in. Nog steeds overi
gens. Maar verder staat de inzame
ling van gebruikte batterijen nog
duidelijk in de kinderschoenen. Bij
batterijen met zilver, kwik en lood
is het sinds enige tijd mogelijk,
doch cadmium blijtt wat dat be
treft een levensgroot probleem.
Het terugwinnen van dit zware me
taal levert te weinig op. Er moet
geld bij. Door de late (h)erkenning
van dit milieuprobleem is ook de
voor recycling benodigde techni
sche ontwikkeling onvoldoende op
gang gekomen.
Voor verwerking is eerst inzame
ling nodig. En daar wringt de
schoen al. Een inzamelproject met
rijdende en gemeentelijke depóts
en recycling-containers in Gelder
land, Overijssel en een deel van
Flevoland leverde in 1986 14 ton
batterijen op, een schijntje vergele
ken de enorme hoeveelheid batte
rijen die in Nederland jaarlijks
wordt weggeworpen.
Een andere organisatie, de stich
ting Inzameling Van Kwikoxyde-
batterijen (IVK), is met haar activi
teiten gestopt. De kwikoxydebat-
terij voor gehoortoestellen is voor
een belangrijk deel vervangen door
de zink-luchtbatterij. Bovendien is
in Europees verband afgesproken
dat de zogenaamde alkaline-batte
rijen (met als hoofdbestanddeel
zink en bruinsteen) in 1990 niet
meer dan 0,15 procent kwik mogen
bevatten, 0,85 procent minder dan
nu is toegestaan. Maar minder ge
bruik van kwik betekent nog niet
dat ook de afvalproblemen minder
worden.
Kostprijs
"Het cadmium-probleem is gro
ter dan het kwikprobleem ooit is
geweest", zo schetst directeur ing.
N. Struijk van Battrex Batterijen
Delft de situatie. Battrex, een
dochter van het Delftse bedrijf
Zegwaard, heeft zich gestort op de
gecombineerde distributie, inza
meling en verwerking van gebruik
te batterijen. In samenwerking met
de overheid opgezet als experi
ment, moet het uiteindelijk op ei
gen kracht gaan draaien.
Battrex haalt het batterij-afval
op bij meer dan duizend deelne
mers in de gehele provincie Zuid-
Holland: industriële bedrijven, zie
kenhuizen, laboratoria, ziekenhui
zen, ministeries, gemeenten, poli
tie, brandweer en winkels. In de
eerste anderhalf jaar werd onge
veer 68 ton gebruikte batterijen
van alle in omloop zijnde soorten
ingezameld.
Het probleem, bevestigt Struijk,
is dat er eigenlijk geen batterijver-
werkende industrie bestaat. De
enige verwerkingsmogelijkheid -
als dat die naam mag hebben - is de
stortplaats voor chemisch afval, de
deponie. "Wij hebben 97 ton staan,
het topje van de ijsberg die lang
zaam zichtbaar wordt".
Gestreefd wordt naar verwer
king op Europees niveau. De hoop
is gevestigd op bedrijven als Leto
Recycling in Twente, dat samen
met onder meer TNO een proeffa
briek in voorbereiding heeft voor
de verwerking van ongesorteerd
ingezamelde batterijen. Hiervoor
heeft de EG een subsidie toegewe
zen van 375.000 gulden.
Het, sorteren is overigens niet
eens het grootste probleem: veel
batterijen worden al gesorteerd
aangeleverd en een paar arbeids
krachten kunnen in een middagje
een forse hoeveelheid batterijen
uitzoeken, zo is Struijks ervaring.
Het voornaamste struikelblok
blijft voorlopig de financiering.
Wie zal het hergebruik betalen, zo
lang het zichzelf niet betaald?
Statiegeld
Struijk becijfert dat de verwer
king van een ton nikkel/cadmium
batterijen ongeveer 1800 gulden
bedragen. Per grote batterij is dat
ruwweg 5 cent, omgerekend over
de kleine knoopcellen 3 cent. Over
leg tussen fabrikanten en overheid
heeft weinig concreets opgeleverd.
Dat blijkt althans uit een rapport
van de Nederlandse Vereniging
van Fabrikanten en Importeurs
van Batterijen (Nefibat).
In het rapport 'Oplaadbare batte
rijen in het afdankstadium' van
concluderen de fabrikanten zelf
dat batterijen geen milieupro
bleem vormen. Als er wat moet ge
beuren met oude batterijen, dan
hooguit met de 'nicads', wordt er
geredeneerd. Inzameling kan naar
het idee van deze vereniging het
best via gemeenten gebeuren. Te
gen een statiegeldsysteem, zoals
voorgestaan door de stichting Na
tuur en Milieu, Milieudefensie en
Konsumenten Kontakt, verzet de
Nefibat zich buitengemeen heftig.
De bereidheid van de Nefibat om
mee te denken over een oplossing
van dit probleem beperkt zich, zo
laat zich lezen in het rapport van de
fabrikanten, tot het bagatelliseren
en doorschuiven van het probleem
naar andere instanties. Battrex-di-
recteur Struijk: "Ik denk dat we
het moeten zoeken in samenwer
king van de producent en de distri
buteur onder regels van de over
heid".
"Als de minister zegt 'de batterij
is een probleem', is de overheid aan
zet. Doe zij niets dan wordt het een
wedstrijd waarbij de bal in het mid
den blijft liggen. Als de overheid
wil dat er iets wordt geregeld, moet
ze regels stellen. Ik denk dat we
naar een toeslag op de prijs van de
batterij moeten. Je bent er niet met
minder batterijen in het afval. Als
je kunt zeggen 'we zijn er vanaf,
dan ben je er pas".
Batterijen zorgen jaarlijks voor voor zo'n 4000 ton aan chemisch afval.
Toch staan overheid en bedrijfsleven niet te springen om actie te onderne
men tegen dit gigantische milieuprobleem, bijvoorbeeld door het invoeren
Van Statiegeld. (foto Wim Dijkman)
Battrex-directeur Struijk: "Het cadmium-probleem is groter dan het kwikprobleem ooit is geweest'
(fol
Dljkma
DEN RAAG - De spanning in het
kabinet zal ongetwijfeld toenemen
wanneer over enkele weken aan de
heiligheid van het regeerakkoord
wordt getornd. Zo lijkt een felle
confrontatie tussen Ruud Lubbers
en Onno Ruding onvermijdelijk nu
de premier in Vrij Nederland de
aanval op zijn financiële man heeft
geopend. Ruding zou de bestrij
ding van de werkloosheid meer
door
Joan Haan
met het hoofd dan met het hart be
lijden. Maar tegelijkertijd laat Lub
bers weten, dat het hoofddoel van
500.000 werklozen in 1990 best een
jaartje mag worden opgeschoven.
Ruding is er niet de man naar om
die beschuldiging met gespierde
taal te pareren, maar gekrenkt
heeft de opmerking hem wel. Over
één ding is hij resoluut: de hoofd
doelstellingen in het regeerak
koord moeten niet worden bijge
steld. Dus ook de 500.000 werklo
zen niet.
Uiterst kalm en afgewogen zet
Ruding uiteen wat hem bezielt. Het
klinkt bijna cru wanneer de bikkel
harde bewindsman stelt, dat zijn
beleid er altijd op gericht is ge
weest om de werkgelegenheid te
vergroten. Het sociale hart van de
Wassenaarse 'boekhouder', die de
laatste jaren meedogenloos in de
uitgaven van het rijk heeft gesne
den, wordt door velen als minus
cuul omschreven. Lubbers onder
streepte dat oordeel vorige week,
door te verklaren dat Ruding meer
met het hoofd dan met het hart re
geert.
Ruding heeft er zichtbaar moeite
mee, wanneer hij met het VN-inter-
view wordt geconfronteerd. "Ik
kan de opmerkingen van Lubbers
niet plaatsen. De minister-presi
dent geeft zichzelf een hoog cijfer
en anderen lagere cijfers. Ik weet
niet of dat nu de meest verstandige
aanpak is. We werken immers in
een team".
Irritatie
Niet alleen onbegrip maar ook ir
ritatie klinkt in de woorden van
Ruding door, wanneer hij zijn posi
tie in z'n partij, het CDA, maar ook
in de ministeraad beschrijft. "Ik
heb de laatste jaren voortdurend
benadrukt, dat werk boven inko
men moet worden gesteld. Als ik
dan kijk naar het regeerakkoord,
dan zie ik op de even bladzijden
werk boven inkomen staan en op
de oneven bladzijden precies het
tegengestelde. Dat is begrijpelijk,
maar dat vind ik het hart op de ver
keerde plaats hebben. Het is veel
belangrijker voor de mensen om
weer werk te krijgen, het inkomen
komt dan ook wel. Nu wordt er bij
het inkomen geruzied over decima
len achter de komma, wat dikwijls
nadelig is voor de werkmogelijkhe-
den".
"Als je werkelijk de werkloos
heidsbestrijding voorop wilt zet
ten. dan vind ik dat je niet tegelij
kertijd de mond vol kunt hebben
van koopkrachtgaranties. Je moet
kiezen. En ik kies voor werk! Als
het regeerakkoord bijgesteld moet
worden, dan alleen op dit punt".
"Het is inderdaad gewenst om
meer overheidsinvesteringen te
doen. Voor zinvolle projecten wil
ik best extra middelen vrij maken,
maar dan moet je een aantal min
der belangrijke uitgaven een trap
geven. Toen ik dat in de Kamer ver
klaarde, werd het stil. Overigens is
voor langdurig werklozen, dus
voor de kern van het werkloos
heidsprobleem, scholing en her
scholing hét wachtwoord. Als je
niet meer kunt produceren, omdat
er geen mensen voor zijn - terwijl er
honderduizenden werklozen rond
lopen - dan is dat niet alleen sociaal
een schandaal, maar ook econo
misch. Scholing heeft voor mij dan
ook de hoogste prioriteit".
Sancties
Om de knelpunten in de arbeids
markt op te lossen, zullen er vol
gens hem samen met de sociale
partners (de werkgevers- en de
werknemersorganisaties) heilige
koeien bij de horens gevat moeten
worden. Zo pleit de bewindsman
voor flexibelere (eenvoudigere)
ontslagregels en hardere sancties.
Ook moet er meer aan loonmati
ging worden gedaan. "Juist nu, we
gens de concurrentiepositie door
de lage dollar, is dat bitter hard no
dig. Het kan ook makkelijker, om
dat door diezelfde dollar de koop
kracht van de mensen toeneemt".
Tot een harde uitspraak over de
wenselijkheid van een loonmaatre
gel, wanneer de salarissen te veel
stijgen, laat Ruding zich echter niet
verleiden. "Daar laat ik me met
over uit. Dat is een zaak van de mi
nisterraad!".
Minder moeite heeft hij met het
doen van uitspraken over het in de
hand houden van subsidiegelden
en de zogenaamde open-eindrege-
lingen (zoals de bijstand). Door de
huidige economische situatie zal er
gas moeten worden teruggeno
men. Zonder scrupules zal hij
straks in de ministerraad eisen, dat
het afgelopen moet zijn met budge
toverschrijdingen. "Je kan niet alle
open-eindregelingen en subsidies
blokkeren, maar je moet wel kie
zen. Er zal ook afgerekend moeten
worden met het misverstand, dat
het aanpakken van deze dingen bij
voorbaat a-sociaal zou zijn. Het
hoeft helemaal niet juist de zwak
keren te treffen. Er zijn zat over
heidsuitgaven die niet uitsluitend
terecht komen bij de mensen met
de laagste inkomens. Ik kan er bos
jes noemen".
Zonder nu speciaal aan deze pos
ten te denken, wijst Ruding op een
aantal kunst- en cultuuruitgaven
en noemt hij de individuele huur
subsidie. "Is het bijvoorbeeld no
dig orri de huursubsidie voor ieder
een in stand te houden. Als je in een
heel duur huis zit, zijn we er dan
voor om dat structureel te financie
ren? Het spijt me zeer, maar dan
zeg ik nee, daar zijn we niet voor".
Jungle
Ook zal het mes moeten worden
gezet in posten die sterk zijn geste
gen. "Ga eens een aantal jaren te
rug: geen honderd, maar bijvoor
beeld vijf. Dan zie je dat die uitga
ven véle honderden miljoenen
minder waren. Toen leefden we
echt niet in een volstrekte jungle.
Er kan dus best wat van af, zonder
dat de wereld vergaat".
Ruding vindt dat -er gekeken
moet worden naar de hele koek.
"Sommige mensen maken van een
heleboel regelingen gebruik. Die
graaien wel erg veel uit de staats
ruif. Je kunt in dat kader denken
aan het stellen van limieten. Bij
voorbeeld drie regelingen per een
heid".
Een andere mogelijkheid is op is
op. "Dus een vast budget. Dan kun
Ruding: Ik kies
je zeggen iedereen wat minder,
maar ook wie het eerst komt, die'
het eerst maalt. En is het potje dan
leeg, dan zijn die mensen volgend
jaar weer aan de beurt. Natuurlijk,
kan dat niet overal. Bij de bijstand
kun je niet in oktober zeggen: het|
spijt me, de kassa is leeg".
Binnen het rooms-katholieke
episcopaat in de Verenigde Sta
ten is onenigheid ontstaan over
de aids-verklaring die het be
stuur van de bisschoppenverga
dering eerder deze week heeft
uitgegeven. Daarin worden bui
tenechtelijke seks en het advies
'veilig vrijen' afgewezen. "De na
tuurlijke seksualiteit is het be
langrijkste wapen tegen de ziek
te". Wel mogen rooms-katholie
ke centra voor gezondheidszorg
wijzen op de informatie van de
overheid inzake het gebruik van
condooms, als ze maar tegelijk
het afwijzend standpunt van de
Rooms-Katholieke Kerk erbij
vertellen.
De conservatieve aartsbis
schop van New York, kardinaal
O'Connor, noemde het een ern
stige fout dat het bestuur de ver
klaring had uitgegeven zonder
eerst alle 380 bisschoppen naar
hun mening te vragen. De verkla
ring wijkt, volgens hem, af van
het kerkelijke verbod op het ge
bruik van voorbehoedmiddelen.
Aartsbisschop Szoka van Det
roit, ook behorend tot de conser
vatieve vleugel, verbood de ver
spreiding van de verklaring in
zijn bisdom.
De aartsbisschoppen Hickey
van Washington en Keating van
Arlington (Virginia) zeggen in
een gezamenlijke verklaring, dat
de indruk alsof de bisschoppen
vergadering de informatiecam
pagne (gebruik van condooms)
steunt, moet worden verworpen.
"Het is nooit goed, een onjuist
middel te gebruiken om een
goed doel te bereiken". Aartsbis
schop Mahony van Los Angeles
liet weten, de verklaring alleen te
zullen verspreiden met een toe
lichting over enkele 'misleiden
de' passages.
Daartegenover is kardinaal
Bernardin, aartsbisschop van
Chicago, zeer gelukkig met de
boodschap van de bisschoppen
vergadering. Aartsbisschop
Hunthausen van Seattle noemde
de verklaring een handleiding,
waaraan grote behoefte bestond,
over de manier waarop rooms-
katholieken met aids moeten
omgaan. En aartsbisschop
Roach van St. Paul-Minneapolis
verwacht, dat ze een belangrijke
bijdrage zal zijn aan de discussie
binnen het Amerikaanse volk
over hoe dit maatschappelijke
probleem moet worden aange
pakt.
De voorzitter van de Ameri
kaanse bisschoppenconferentie,
aartsbisschop May van St. Louis,
reageerde bij dit alles met de op
merking dat het stuk geen enkele
wijziging van het kerkelijke
standpunt over seksualiteit in
houdt.
Aids. De 42-jarige jezuïeten
pater Peter Davis, pastoor van de
Sint Ignatius-parochie in de
Amerikaanse havenstad Port
land (Oregon), lijdt aan aids. Hij
is de eerste pastoor in de Vere
nigde Staten bij wie de dodelijke
ziekte is vastgesteld.
Aartsbisschop Levada van
Portland maakte dit bekend.
Niemand van de andere priesters
in het bisdom is met aids besmet,
voegde hij eraan toe.
Pater Brad Reynolds, woord
voerder van de Jezuïetenorde in
het noordwesten van de Verenig
de Staten, deelde mee, dat zijn
ordegenoöt de ziekte waarschijn
lijk heeft opgelopen door seksu
eel contact met een man. Diens
naam bleef ongenoemd. Hij is in
elk geval geen priester en ook
geen lid van de parochie.
Aartsbisschop Levada heeft
van pater Davis de verzekering
gekregen dat parochianen of kin
deren op de parochieschool geen
enkel risico hadden gelopen. De
parochie telt ongeveer 1300 ge
zinnen. Aids kan niet worden
doorgegeven bij uitreiking van
de hostie of gezamenlijk drinken
uit een beker bij de eucharistie.
Ordegenoten in Portland zul
len pater Davis tot aan zijn dood
verzorgen.
Reizen
De paus wil ook in 1988 weer
in vele landen de grond kussen.
In de elf jaren van zijn pausschap
was hij al 303 dagen op reis. Hij
legde daarbij 571.285 kilometer
af.
In mei zal Johannes Paulus II
vier Latijnsamerikaanse landen
bezoeken en in juni gaat hij naar
Oostenrijk. Politiek gezien de
meest interessante reis wordt die
in september naar Zuidelijk Afri
ka, geen bezoek aan Zuid-Afrika.
maar aan de zogenaamde 'front-
lijnstaten', Zimbabwe, Lesotho,
Swaziland, Botswana en Mocam-
bique. Ten slotte staat in oktober
de Elzas op het pauselijk pro
gramma, met onder meer een be
zoek aan het Europees Parle
ment in Straatburg.
De reis die de paus volgend
jaar het liefst zou maken, naar de
Sovjetunie, gaat niet door. Dan
viert de Russisch-Orthodoxe
Kerk haar 1000-jarig bestaan.
"De vraag of de paus ons zal be
zoeken is noch door ons noch
door de Rooms-Katholieke Kerk
ter sprake gebracht", zei patri
arch Pimen, hoofd van de Rus
sisch-Orthodoxe Kerk, kortgele
den.
Ook kardinaal Willebrands be
vestigde eerder deze maand, dat
een pausreis naar Moskou in
1988 niet tot de mogelijkheden
behoort. Het Vaticaan beseft, dat
elke toenadering tot de Rus
sisch-Orthodoxe Kerk en de
Rooms-Katholieke Kerk via het
Kremlin loopt. Waarschijnlijker
wordt geacht dat partijleider
Gorbatsjov bij zijn bezoek aan
Italië in juni volgend jaar ook een
ontmoeting met de paus zal heb
ben. Eén ding is zeker: de paus
werkt op het ogenblik aan een
stuk over de betekenis van 1000
jaar christendom in Rusland.
Volgende maand is de kortge
leden aangekondigde sociale en
cycliek te verwachten. Daarin
pleit de paus voor rechtvaardiger
verdeling van de welvaart in de
wereld en roert hij wereldwijde
problemen aan, zoals het milieu,
de schuldencrisis, het terroris
me, de consumptiementaliteit,
abortus en enthanasie.
Veel vaart zet de paus ook ach
ter een stuk over de daklozen.
Dat zal, naar wordt verwacht,
binnen enkele weken worden ge
publiceerd. Minder vlot gaat het
met de bouw van een opvangcen
trum voor daklozen binnen het
Vaticaan, een initiatief van Moe
der Teresa. De officiële opening
zou eerst deze maand gebeuren,
maar zo ver is het nog lang niet.
Justitie-predikant. Zoals
gisteren in de beroepingsberich-
ten al gemeld, is dr. M. B. Blom te
Oegstgeest (de voorletters in de
krant van gisteren waren niet
juist) benoemd tot hoofdpredi
kant bij de inrichtingen van het
ministerie van justitie. Hij volgt
ds. D. H. Gijsbers te Veghel op,
die volgend jaar 65 hoopt te wor
den. Ds. Gijsbers was van 1956
tot 1964 hervormd predikant in
Leimuiden.
Dr. Blom (54) is sinds 1971 pas
tor bij het Riagg en ..het Derck-
sencentrum in Amsterdam en
van 1972 af ook wetenschappe
lijk ambtenaar voor 'supervisie
pastoraat' aan de theologische fa
culteit van de Universiteit van
Amsterdam.
Hervormde Kerk: beroepen
te Breda P. Saraber Groenlo, te
Zwijndrecht E. J. N. Kronenburg
Hendrik Ido Ambacht; aangeno
men naar Kerkenveld-Alteveer
(Gr.-Dr.) kandidaat W. M. de
Bruin.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: bedankt voor Middel
burg H. C. Mijnders Zwijnd
recht. Gereformeerde Gemeen
ten: bedankt voor Lelystad J.
Kareis Rijssen, voor 's Graven-
zande G. Mouw Genemuiden.
