'Hoge uitkeringen zijn
goed voor de economie'
im min tast hut auoh w bohsnaan:
MmwmM
m mwK
Presidentsverkiezing Zuidkorea:
loopt uit op nek-aan-nek-race
Geen Brahms en Schumann in de Theresiakerk
PAGINA 2
VRIJDAG 11 DECEMBER 1987
Reportage
iV.
Utrechtse hoogleraar wil argumenten horen voor bezuinigingen
de produktiekosten, bijvoorbeeld
door technologische vernieuwin
gen, omlaag gaan".
Dit kabinet blijft echter heilig ge
loven in de werking van de vrije
markt, waar de overheid zich zo
min mogelijk mee moet bemoeien.
Brenner ziet dat, zoals gezegd,
vooral als een ideologische keuze,
die onder het mom van 'het is goed
voor de economie' wordt gepresen
teerd. "In feite wordt er tegen men
sen gezegd dat ze het zelf maar
moeten uitzoeken".
Dat is een enorm verschil met de
situatie zo'n twintig jaar geleden
toen 'solidariteit' een minder bela
den term was dan nu. Voor die om
slag in het denken zijn, volgens de
hoogleraar de progressieve partij
en medeverantwoordelijk. "Ze
hebben te weinig gedaan aan het
ontwikkelen van nieuwe waarden
en normen. Het is ze weliswaar ge
lukt de macht van de kerk te bre
ken, maar ze hebben er weinig te
genover gesteld. Er is geen gevoel
voor maatschappelijke verant
woordelijkheid voor in de plaats
gekomen. Het gevolg is dat de rij
ken niet meer bereid zijn voor de
armen te betalen en ze worden
daarin door dit kabinet gesteund".
Hoofdmoot
Uiteindelijk snijdt de regering
daarmee zichzelf echter in de vin
gers, aldus Brenner. "Lonen en uit
keringen kun je op twee manieren
beschouwen. Aan de ene kant vor
men ze een kostenpost. Als de lo
nen omlaag gaan, kan dat voor een
individueel bedrijf dus gunstig
zijn. De hoofdmoot der economen
gaat er vanuit dat verlaging van de
kosten bedrijven stimuleert om
meer te investeren en dus werkge
legenheid te creëren. Wat ze verge
ten is dat lonen en uitkeringen ook
inkomen vormen. Een ondernemer
zal pas gaan investeren als hij kan
sen ziet zijn produkten te verko
pen. Verlaging van lonen en uitke
ringen tast die mogelijkheden juist
aan. Wat op het eerste gezicht mis
schien gunstig is voor een indivi
dueel bedrijf, hoeft dat dus niet te
zijn voor de economie als geheel".
Hij heeft dan ook ernstige be
zwaren tegen de voorstelling van
Ruding dat de overheid, net als een
bedrijf of een huishouding, niet
meer zou kunnen uitgeven dan het
ontvangt. "Het zijn twee totaal ver
schillende dingen. Je moet dan ook
niet vragen hoeveel het financie
ringstekort omlaag moet om de
werkgelegenheid te stimuleren,
maar: hoeveel meer werkgelegen
heid moeten we scheppen om van
het financieringstekort af te ko
men. Meer werkgelegenheid bete
kent immers minder uitkeringen
en meer belastinginkomsten. Het
gaat er niet om hoe hoog het finan
cieringstekort zou mogen zijn. Het
,is veel belangrijker om na te gaan
waar dat geld naar toe gaat".
Koopkracht
Als het aan Brenner lag, zou hij
de beschikbare financiële midde
len anders besteden dan op dit mo
ment gebeurt. "Er wordt nu heel
veel geld doorgesluisd naar het
particuliere bedrijfsleven in de va
ge hoop dat ze dat investeren enjzo
werk scheppen". Ook in dit ver
band noemt de hoogleraar de wens
de vader van de gedachte. "Juist
door die bezuinigingen en de aan
tasting van de koopkracht is het
voor veel bedrijven helemaal niet
aantrekkelijk om hier te investe-
De oplossing van Brenner: "Je
kunt werknemers best laten inleve
ren, maar doe dat geld dan in een
kas waar produktieve investerin
gen van kunnen worden gefinan
cierd. Maar geef het niet zomaar
aan het bedrijfsleven dat het ver
volgens in de VS belegt".
De hoogleraar constateert ten
slotte met enige tevredenheid dat
zijn opvattingen enige weerklank
beginnen te krijgen. "Ik kreeg de
laatste jaren steeds te horen dat het
dankzij het gevoerde beleid toch zo
goed ging met de economie. Dat
betekende in feite dat het goed
ging met een bepaalde groep men
sen. Juist die zijn nu door de beurs
krach getroffen. De rijken zijn in
paniek geraakt". En dat geeft ande
re ideeën misschien de ruimte.
DEN HAAG (ANP) - Zuidkorea
gaat een roerige week tegemoet.
Op woensdag 16 december zullen
voor het eerst sinds 1971 directe
presidentsverkiezingen worden
gehouden. Als de voortekenen niet
bedriegen blijft het tot het laatst
toe een spannende strijd.
Nog maar enkele maanden gele
den trokken betogende studenten,
en enige tijd later ook burgers,
door de straten van de grote steden
in Zuidkorea om democratie en
hervormingen te eisen. Felle bot
singen met de alom aanwezige po
litie waren schering en inslag en
wolken traangas dreven door de
straten. En toen was het zo ver. Pre
sident Chun Doo Hwan en zijn re
gerende Democratische Gerechtig-
heidsparij DJP gingen overstag en
presidentsverkiezingen, die begin
volgend jaar moeten worden ge
volgd door parlementsverkiezin
gen, waren een feit.
Er zijn drie kansrijke kandidaten
voor het presidentschap: Roh Tae
Woo van de regerende DJP en de
twee oppositieleiders Kim Y'oung
Sam van de Democratische Here
nigingspartij (RDP) en Kim Dae
Jung van de onlangs opgerichte
Partij voor Vrede en Democratie
(PDP). De rechtse ex-premier Kim
Jong Pil lijkt steeds meer steun te
verliezen, maar zou stemmen van
Roh kunnen afsnoepen.
De drie belangrijkste kandidaten
beschikken elk over een regionaal
achterland waar zij populair zijn.
PDP-kandidaat Kim Dae Jung be
schikt over een zeer krachtige
machtsbasis in de provincie Cholla
in het zuidwesten van het land
maar heeft moeite zijn aanhang
landelijk uit te breiden. Roh zou in
het midden van het land in het
voordeel moeten zijn en Kim
Young Sam lijkt het zuidoosten in
zijn zak te hebben.
Cruciaal bij dit alles is de hoofd
stad Seoul met zijn 6,4 miljoen voor
het merendeel jonge kiezers, bijna
een kwart van de stemgerechtig
den. Hier boekte Kim Dae Jung on
langs een groot succes toen naar
schatting een miljoen mensen op
kwamen om hem te horen spreken.
Politieke deskundigen waarschu
wen er voor al te veel waarde te
hechten aan de omvang van opge
trommelde menigtes, omdat hier
bij de niet-stedelijke bevolking uit
het oog wordt verloren.
Naarmate de verkiezingsstrijd
voortduurt ondervindt de voorma
lige generaal Roh Tae Woo steeds
meer nadeel van zijn rol bij de mili
taire staatsgreep van 1979/1980.
Roh trok destijds de eenheden on
der zijn bevel terug van de grens
met Noordkorea naar Seoul om de
coup van Chun Doo Hwan te steu
nen, wat hem door velen nog altijd
kwalijk wordt genomen.
De winstkansen van Roh stegen
aanmerkelijk toen de twee Kims
het niet eens konden worden over
een gezamenlijk front tegen de
kandidaat van de DJP. Kim Young
Sam en Kim Dae Jung hadden bij
herhaling beloofd dat zij niet bei
den naar het presidentschap zou
den dingen. Maar ongebreidelde
ambitie en een grenzeloos vertrou
wen in de eigen populariteit bracht
ieder van hen er toe te verklaren
dat alleen hij de verkiezingen kon
winnen. Kim Young Sam aan
vaardde de kandidatuur van de
RDP, die hij leidde, en Kim Dae
Jung richtte daarop de PPD op.
Kim Dae Jung is veruit de meest
begenadigde spreker en kan ook
rekenen op de meest fanatieke en
enthousiaste aanhang. De vijftien
jaar die hij in de gevangenis en in
ballingschap doorbracht verlenen
hem ook het aura van de natuurlij
ke leider van de oppositie. Daaren
tegen ziet het oudere en meer con
servatieve deel van de bevolking
hem als iemand die tot onrust en
zelfs een nieuwe militaire coup
aanleiding kan geven. Het machti
ge leger verdenkt hem onder meer
van communistische sympathieën.
Beide Kims doen hun best de
kiezers te overtuigen dat zij geen
bedreiging vormen voor de indus
triële bloei van Zuidkorea. Zij heb
ben verzekerd dat zij, mocht een
van hen de verkiezingen winnen,
geen opzienbarende veranderin
gen aan brengen in het overheids
apparaat en de zakenwereld niet
zullen lastig vallen.
De christelijke kerken hebben
duizenden vrijwilligers gevraagd
erop toe te zien dat er geen fraude
wordt gepleegd. Een woordvoer
der van de protestantse kerk ver
klaarde dat er bij alle 1300 stembu-
reau's en de 245 centra waar de
stemmen worden geteld mensen
zullen worden geplaatst om de
zaak in de gaten te houden. Ook
een organisatie van voormalige le
gerofficieren heeft laten weten dat
de stemming nauwlettend zal wor
den gevolgd.
Hoe de verkiezingen ook aflo
pen, het ziet er niet naar uit dat de
winnaar er daarmee is. Kim Dae
Jung verklaarde onlangs dat Roh
alleen zou kunnen winnen door
fraude. De kans is ook niet denk
beeldig dat elk van de drie koplo
pers zo'n dertig procent van het
electoraat achter zich weet te ver
zamelen. Een buitenlandse diplo
maat verklaarde onlangs ongeacht
de winnaar moeilijkheden te ver
wachten. "Als Roh Tae Woo wint
verwacht ik moeilijkheden op
straat. Als Kim Dae Jung wint ver
wacht ik ook moeilijkheden, alleen
dan van een andere soort". Wat dat
betreft neemt Kim Young Sam ook
hier een middenpositie in.
Oproerpolitie staat opgesteld bij de universiteit in de Zuidkoreaanse hoofdstad Seoul. Aanleiding: de demon
straties aan de vooravond van de presidentsverkiezingen, waarvan het affiche met Kim Dae Jung rechtsge
waagt. (foto ANP»
"Neem de directeur van een
farmaceutische fabriek. Op
een gegeven moment ko
men er twee werknemers
naar hem toe. De één heeft
een zeer luxe parfum ont
wikkeld, de ander heeft een
middel ontdekt tegen rivier
blindheid. De directeur
moet nu gaan beslissen wat
hij zal gaan maken. Hij kan
de grootste humanist zijn,
maar hij moet winst maken.
Veel keus heeft hij dus in
feite niet. Die dure parfum
raakt hij hier in Nederland
natuurlijk zo kwijt. En dat
middel tegen rivierblind
heid is wel zeer nuttig, maar
de mensen die daaraan lij
den hebben geen cent te be
steden. Dus zal er een nieu
we parfum op de markt ko
men".
door
Nicole Lucas
en Sjaak Smakman
subsidies waardoor de produktie
wél rendabel wordt. Bepaalde za
ken, zoals de gezondheidszorg,
kunnen nu eenmaal niet op basis
van het winstprincipe worden ge
regeld. Als je althans wilt dat ieder
een daar min of meer gelijk ge
bruik van kan maken".
Argumenten
Brenner heeft er echter zo zijn
twijfels over of de huidige regering
dat laatste eigenlijk wel wil. "Ze
presenteren het alleen natuurlijk
niet zo. Ze zeggen dat het goed is
voor de economie als de staat min
der uitgeeft. Het financieringste
kort moet omlaag, roept Ruding
dan, en zo langzamerhand gelooft
bijna iedereen dat er moet worden
bezuinigd, zelfs degenen die het
het hardste treft".
De hoogleraar wil daar dan wel
argumenten bij horen. "En die zijn
er eigenlijk niet. Er wordt bijvoor
beeld steeds gewezen op het ge
vaar dat door omvangrijke lenin
gen van de overheid de rente om
hoog gaat en dat zou dan een nega
tieve invloed hebben op de investe
ringen van het particuliere be
drijfsleven. Het bewijs daarvoor is
echter nog niet geleverd. Het is een
vooronderstelling, die echter als
vaststaand feit wordt gepresen
teerd".
Professor Y. Brenner, hoogleraar
economie aan de Rijksuniversiteit
Utrecht, geeft dit voorbeeld om
aan te geven dat de werking van
het vrije marktmechanisme niet
automatisch betekent dat ook die
produkten worden gemaakt waar
de meeste behoefte aan is. "Wil je
op zo'n moment garanderen dat
toch dat middel tegen rivierblind
heid wordt gemaakt, dan zal de
overheid moeten ingrijpen. Bij
voorbeeld via het verlenen van
Datzelfde geldt voor de stelling
dat een verlaging van de loonkos
ten een positief effect zal hebben
op de Nederlandse economie. Lage
lonen zijn immers goed voor de uit
voer en dat telt zeker in ons land,
waar ongeveer de helft van het na
tionaal inkomen uit de export
wordt verdiend, zwaar.
Brenner zet vraagtekens bij de
stelligheid waarmee deze bewering
door Ruding c.s. wordt geponeerd.
"Verlaging van de lonen houdt in
dat mensen minder te besteden
krijgen, dus dat betekent dat ze
eerder die goedkope fiets uit Tai
wan of Joegoslavië zullen kopen,
dan de duurdere Batavus of die Ga
zelle. Met andere woorden: lagere
lonen bevorderen misschien de ex
port, maar ook de import. Neder
land moet het niet van lage prijzen,
maar van de kwaliteit van de pro
dukten. Bovendien, als de regering
dan kost wat kost die prijzen wil
aanpassen, kan ze beter iets doen
aan de harde gulden. Verlaging van
de loonkosten heeft een negatief
effect op de koopkracht en dus op
de bestedingen. Waardeverminde
ring van de gulden heeft dat nadeel
niet".
Concurrentie
Brenner staat aan het hoofd van
het onlangs opgerichte Internatio
naal Centrum voor Sociale Econo
mie. "De sociale economie bestu
deert de vooronderstellingen ach
ter economische benaderingen. De
economische theorie gaat er vanuit
dat mensen op een bepaalde ma
nier handelen. Maar dat menselijk
gedrag en de samenleving verande
ren, dus moeten ook geregeld de
economische uitgangspunten wor
den herzien".
Een voorbeeld: veel economen
gaan er vanuit dat door de werking
van het vrije marktmechanisme de
prijs van produkten zo laag moge
lijk zal zijn doordat er heel veel be
drijven zijn die dingen om de gunst
van de consument. Brenner: "Dat
klopt echter heel vaak niet meer.
De structuur van de produktie is
aan het veranderen. Denk maar
aan de opkomst van multinationale
ondernemingen. Die hebben zo'n
machtspositie opgebouwd dat er
vaak helemaal geen sprake meer is
van concurrentie. Dus voor die be
drijven is er helemaal geen nood
zaak om de prijzen te verlagen als
B renner: "Wat goed is vooreen individueel bedrijf hoeft dat niet te zijn voorde economie als geheel
Uit solidariteit met het Vati-
caan heeft de pastoor van de The
resiakerk In Maastricht een klas
siek concert in zijn kerk afge
zegd. Het Vaticaan kwam deze
week met de richtlijn dat in ker
ken alleen religieuze mvuziek
ten gehore mag worden ge
bracht. Het Nederlands Studen
ten-kamerkoor zou in februari in
de Theresiakerk werken van
Brahms en Schumann uitvoe
ren.
"De congregatie voor de sacra
menten en eredienst heeft een
helder signaal gegeven dat de
kerk haar karakter als bedehuis
moet bewaren", motiveerde pas
toor J. van Buytenen zijn besluit.
Niet alle klassieke muziek is
voortaan taboe in zijn kerk. "Er
is veel muziek bedoeld voor on
dersteuning van de gebeds
dienst".
Volgens een woordvoerder
van het bisdom Roermond zijn
alle priesters zelf verantwoorde
lijk voor het al dan niet laten uit
voeren van niet-religieuze mu
ziek in hun kerken. "De richtlij
nen van het Vaticaan, die overi
gens alleen maar bestaande be
palingen bevestigen, zullen wel
in het bisdom worden verspreid.
Ervan uitgaande dat de kerk het
huis van God is, kent iedere
priester dan zijn eigen verant
woordelijkheid".
Priesters die menen dat een
niet-religieus concert toch door
de beugel kan, kunnen, volgens
de woordvoerder van het bis
dom. ontheffing vragen. "Het
moet dan wel erg raar gaan als de
bisschop voor zo'n verzoek geen
o®en onr heeft".
Het aantal rooms-katholie-
ken in ons land is vorig jaar ge
daald van 38,1 naar 38 procent
van de bevolking. Per 1 januari
van dit jaar telde Nederland
5.559.340 rooms-katholieken. De
ze en nog veel meer cijfers wor
den gepubliceerd in een speciale
uitgave van het informatiebulle
tin '1-2-3' van het Rooms-Katho-
liek Kerkgenootschap.
Voor het eerst sinds twintig
jaar hebben vorig jaar alle bis
dommen één of meer priesters
gewijd: Groningen en Haarlem 1,
Rotterdam en Breda 2, Utrecht
en Den Bosch 3 en Roermond 6.
Per 1 januari van dit jaar waren
er 2.568 priesters werkzaam in de
zeven bisdommen. Dat zijn er
wel 93 minder dan een jaar er
vóór. De afneming lijkt iets min
der hard te gaan dan enkele jaren
geleden werd aangenomen. Min
der priesters hebben het ambt
neergelegd en sommige oudere
priesters blijven langer hun werk
doen.
Behalve het ledental liepen
ook het misbezoek en de aantal
len doopsels en huwelijken te
rug. De vrouwelijke religieuzen
daalden vorig jaar in aantal met 3
procent, de broeders en fraters
(inclusief monniken) met 4,5 en
de priester-religieuzen (inclusief
monniken) met 2,3 procent.
Simonis. Het gerechtshof in
Amsterdam heeft de eisen van de
Amerikaanse feministische theo
loge Mary Daly en het Landelijk
interdisciplinair overleg Femi
nisme en Theologie (Lio) tegen
kardinaal Simonis afgewezen. In
maart al had de rechtbank in
Utrecht mevrouw Daly en het
Lio niet ontvankelijk verklaard.
In hoger beroep hadden zij het
hof gevraagd, de kardinaal te ver
oordelen tot plaatsing van een
advertentie. Daarin zou hij moe
ten verklaren dat hij in een arti
kel over feministische theologie
op or\juiste wijze uit het werk
van feministische theologische
schrijvers had geciteerd en dis
criminerende conclusies had ge
trokken over de positie en kwali
teiten van vrouwen in kerk en sa
menleving.
Volgens president mr. P. M.
Witteman van het Amsterdams
gerechtshof heeft de kardinaal
slechts een beeld van de feminis
tische theologie geschetst. Bo
vendien was hij bereid de wer
ken te vermelden waaruit hij had
geciteerd. De president vond het
ook twijfelachtig of het Lio wel
enigermate representatief is voor
de groep feministische theologes
die het zegt te vertegenwoordi
gen.
Mary Daly en het Lio werden
veroordeeld tot de kosten van
het geding in hoger beroep.
f3850.
Bezorgd
De Raad van Kerken in Ne
derland zegt in een verklaring
van gisteren, met grote ongerust
heid te hebben kennisgenomen
van bedreigingen aan het adres
van joodse gezinnen. Hij herkent
hierin 'venijnige signalen van
een onrustbarend antisemitis
me'.
"Telkens moeten wij met
schrik constateren, hoe hardnek
kig het antisemitisme is. Hetzelf
de geldt voor andere vormen van
racisme. Voorvallen zoals be
dreiging van joodse gezinnen
zijn regelrecht bedreigend voor
onze hele samenleving". De raad
hoopt vurig dat dergelijke signa
len de waakzaamheid bevorde
ren in kerken, politiek, onder
wijs en samenleving.
Ten slotte betuigt de raad zijn
medeleven en solidariteit met de
joodse gemeenschap, "die op
pijnlijke wijze telkens weer
wordt herinnerd aan het lijden
dat zij heeft moeten doorstaan".
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Wijk bij Duurstede
kandidaat T. Cameraat Urk. Ge
reformeerde Gemeenten: be
dankt voor Capelle aan den IJs-
sel J. J. van Eckeveld Zeist.
Katwijk aan Zee. De her
vormde gemeente van Katwijk
aan Zee staat zondag in het teken
van een gaande en komende
man. Afscheid neemt ds. S. de
Jong (61), om 10 uur in de
Ichthuskerk aan de Nachte
gaallaan. Hij gaat naar Staphorst,
waar hij vrijdag 18 december om
half 8 intrede hoopt te doen, na
om half 2 te zijn bevestigd door
ds. A. J. Wijnmalen. Ruim negen
jaar heeft ds. De Jong in Katwijk
aan Zee gewerkt.
De komende man is ds. J. R.
Volk (39) uit Veenendaal. Om 10
uur wordt hij in de Nieuwe Kerk
bevestigd door ds. M. Goudriaan
uit Apeldoorn en om 6 uur doet'
hij in die kerk intrede. Hij gaat
werken in de wijkgemeente
'Pniël'.
Leiden. De hervormde ge
meente en de gereformeerde
kerk willen ook in de binnenstad
samen op weg. Om te beginnen
zijn er deze maand twee 'gewen-
ningsdiensten'. Zondag om 10
uur in de Hooglandse kerk (de
Oude Vest-kerk is dan dicht) en
de volgende zondag, 20 decem
ber, in de Oude Vest-kerk (dan is
de Hooglandse kerk gesloten).
De wijkgemeente rond de Mare-
kerk doet aan dit samengaan niet
mee.
'Nacht van de stilte'. Van
donderdag 24 op vrijdag 25 de
cember wordt in het centrum
'Jongeren op Weg' in Assel (bij
Apeldoorn) voor de tiende keer
een 'nacht van de stilte' gehou
den, speciaal voor jongeren. Het
thema is: "Geroepen voelen".
Van donderdagmiddag 4 uur af is
men welkom. De volgende mor
gen om 11 uur gaan de deelne
mers weer uiteen.
De 'nacht van de stilte' wil jon
geren de kans geven op een die
pere manier stil te staan bij
Kerst, zegt de uitnodiging. "Het
kerstfeest is meer dan zweverige
romantiek, lekker eten en zalige
sfeer". De jongeren zullen er zelf
vorm en inhoud aan geven.
Voor nadere inlichtingen:
Pomphulweg 106,7346 AN Hoog
Soeren, 05769-201.
Verklaring. De anglicaanse
theoloog en kerkhistoricus dr.
Gareth Bennett, die maandag
zelfmoord pleegde, was inder
daad de schrijver van een ano
niem artikel met kritiek op aarts
bisschop dr. Robert Runcie van
Canterbury, hoofd van de Angli
caanse Kerk. Anglicaanse func
tionarissen hebben dat in een
verklaring bekendgemaakt. Ben
nett had meermalen ontkend,
dat hjj de schrijver was. Hij kon
blijkbaar niet verder leven met
de gedachte dat hij tegenover
vrienden en collega's had gel
ogen.
