'Jan van Vlijmen heeft
nooit een kans gehad'
Dood van een
ambachtsman
Kracht van eenvoud is grote
troef van Ned. Dans Theater
Vijftigjarig
jubileum
AmieWadman
Boon en Collette houden
het bij pauze voor gezien
Ragfijn spel zorgt voor heldere klanken
DONDERDAG 26 NOVEMBER 1987
KUNST
PAGINA 21
Steuncomité komt op voor opera-intendant
DEN HAAG (GPD) - "Jan
van Vlijmen heeft de kans
niet gehad om zich te bewij
zen als intendant van de Ne
derlandse Opera. Hij kreeg
de tijd niet en de vereiste
SNEEK (GPD) - De Friese schrij-
er Anne Wadman viert deze week
zijn vijftigjarig auteursjubileum.
Dat gebeurt in Sneek, zijn woon
plaats. Ter gelegenheid van het ju
bileum wordt hem zijn nieuwste
roman 'De Terechtstelling' aange
boden. Wadman schrijft al vijftig
jaar artikelen. Friese en Nederland
se romans, literaire essays, werkt
mee aan kranten en tijdschriften
en staat bekend als een Vestdijk-
kenner bij uitstek.
Afgezien van zijn jongste roman
was zijn laatste belangrijke be
moeienis met de Nederlandse lite
ratuur het geharrewar rond de
Vestdijk-biografie. Die kwestie -
de afwijzing door de weduwe Vest
dijk, Mieke van der Hoeven, van
het duo Anne Wadman en Hans
Visser als biografen - is voor hem
afgedaan. Maar hij gaat voor eigen
rekening gestaag door.
Binnen afzienbare tijd zijn twee
Vestdijk-boeken van zijn hand te
verwachten, een bundel met niet-
verschenen kritieken en drie es
says die Wadman aan zijnwerk
wijdde. Kortgeleden verscheen
van Wadman, eveneens bij Willem
Diemer, 'De grote explosie'. Hij
noemt die bundel 'snuffelen in de
marge van Vestdijks gedichten'.
Anne Wadman heeft altijd „op
twee benen gelopen", waarmee hij
gezegd wil hebben dat het hem niet
uitmaakt of hij Nederlands dan wel
Fries schrijft. Zijn eerste Neder
landse publicaties verschenen in
het tijdschrift 'Podium', waarvan
hij samen met mensen als Fokke
Sierksma en Gerrit Borgers, de op
richter was. 'Fioele en faam' was de
eerste Friese roman, die in de jaren
vlak na de Tweede Wereldoorlog
verscheen enig stof deed opwaaien
in de beperkte wereld van de Frie
se literatuur.
hoeveelheid geld niet". Aldus
Frans de Ruiter, directeur
van het Koninklijk Conserva
torium in Den Haag, die sa
men met Peter Smids, direc
teur van het Muziekcentrum
Vredenburg in Utrecht en
Hein van Royen, directeur
van het Concertgebouwor
kest, het comité heeft opge
richt dat Van Vlijmen wil be
houden voor de Nederlandse
Opera. Dit comité heeft daar
toe vele adhesie-betuigingen
van belangrijke personen uit
de wereld van de podium
kunsten uit binnen- en bui
tenland verzameld.
Frans de Ruiter: "Geen tijd en geen
geld, dat is het probleem. Gerard
Mortier van de Munt-opera in
Brussel heeft, dit ter vergelijking,
een veel hoger bedrag per avond
ter beschikking dan Van Vlijmen.
Dit gerekend binnen het budget
waarmee de intendant in Amster
dam mocht werken. Jan van Vlij
men is over dit budget heenge
gaan, dat is waar, maar hij heeft
ook belangrijke produkties ge
maakt die terecht opzien in baar
den in de wereld".
"Daarbij komt dat Van Vlijmen
met allemaal nieuwe produkties
moest beginnen. Mortier kan te
ruggrijpen op produkties van eer
dere seizoenen, dat spaart natuur
lijk veel geld. En laten we dan eens
kijken naar de geschiedenis van de
opera die net achter ons ligt. Jan
van Vlijmen heeft zijn job aangeno
men op een toezegging van een
hoeveelheid geld, waarop na zijn
benoeming ernstig is gekort. Vlot
weg vijftien procent. Dat is des te
érnstiger, omdat de opbouw van
het repertoire juist een zaak van in
vesteren is".
Zoals bekend is Jan van Vlijmen
als intendant op non actief gesteld
aoor het bestuur van de opera. Be
grotingsoverschrijding en onrust
bij het personeel van de opera lig-
TURNERPRIJS - Aan de Britse
beeldhouwer Richard Deacon is de
prestigieuze Turner-kunstprijs toe
gekend voor zijn abstracte werken
in hout, vinyl en metaal. De 38-jari-
ge Deacon kreeg de met 35.000 gul
den gedoteerde prijs uitgereikt tij
dens een plechtigheid in de Tate
Gallery in Londen.
gen aan dat besluit ten grondslag.
De leiding van de opera is thans in
handen van zakelijk directeur Tru-
ze Lodder die daarbij wordt geas
sisteerd door artistiek directeur
Guus Mostert. Over acht dagen
hoopt minister Brinkman van
WVC, die vandaag met Jan van
Vlijmen een gesprek heeft, beslis
singen te nemen in deze zaak.
Frans de Ruiter, de opvolger van
Jan van Vlijmen als directeur van
het conservatorium in Den Haag
wijst erop dat ook de structuur van
het kunstgebeuren aan het Water-
looplein van geen kant deugtt:
"Een huis met een directeur, een
opera met een directeur, een ballet
met een directeur Zakelijk, artis
tiek programmatisch nog een keer
gescheiden ook, zo werken die din
gen niet. Kijk naar naar Keulen, om
maar één voorbeeld te noemen,
daar heb je opera, toneel en ballet,
maar er is slechts één grote baas.
Die doet de opera en heeft voor de
andere afdelingen directeuren die
onder hem werken. Zo kan er goed
gecoördineerd worden. Dat spaart
ook".
De directeur van het conservato
rium heeft hoop, dat het voor Jan
van Vlijmen nog allemaal goed
komt: "De minister spreekt met
Van Vlijmen. En de minister heeft
toegezegd, dat hij in deze kwestie
met veel zorg te werk zal gaan. Ik
denk dat we daarmee als comité al
een goed begin hebben".
De belangstelling voor het weekblad Haagse Post, dat deze week de volle
dige tekst publiceert van Fassbinders omstreden toneelstuk was gisetren
al groot. De meeste kiosken hadden extra exemplaren besteld om aan de
verwachte vraag naar het weekblad te kunnen voldoen. Het voornemen
van sommige joodse organisaties om alle exemplaren onmiddellijk na af
levering bij kiosken en boekhandelaren op te kopen, werd voor zover be
kend niet uitgevoerd.
OVERVEEN (GPD) - Anton
Pieck, die deze week op 92-jarige
leeftijd overleed, was een beeldend
kunstenaar met een grote schare
eigen fans. In september 1984
kreeg hij een geheel aan hem en
zijn werk gewijd museum, het is
gevestigd in Hattem. Een eer die
hij slechts met weinige schilders
deelt. Ook bestaat er een floreren
de Anton Pieck-club, die bijvoor
beeld ruilbeurzen organiseert.
Het zit veel bewonderaars van
Anton Pieck niet lekker, dat zijn
werk in de grote kunst niet als top
kwaliteit werd en wordt be
schouwd. Zeker, iedereen is het er
overeens, dat Pieck een vakman
was, die in technisch opzicht niets
meer behoefde te leren.
Het heeft Anton Pieck zelf nooit
echt dwars gezeten dat hij nauwe
lijks erkenning uit officiéle krin
gen kreeg. Hij kende zijn eigen
grenzen uitstekend en had de in
stelling zichzelf als een ambachts
man te beschouwen, zoals ook een
goede timmerman dat is.
Deze historische benadering van
zijn vak is terug te vinden in tal van
zijn werken, die heel vaak ook dui
delijk op het verleden zijn geént,
vaak met een sterk nostalgische in
slag. Blind voor sociale misstanden
was Anton Pieck overigens geens
zins. Op één van zijn beroemde te
keningen beeldt hij een banket
bakkerswinkel af, waaruit rijke
mensen naar buiten komen die
flink wat luxe artikelen hebben in
geslagen. Aan de kant kijken arme
kinderen belangstellend toe.
De kritiek Anton Pieck richtte
zich er vaak op dat zijn werk een
maniertje was. Eén van die i
tjes was dat hij elke lijn, ook de lij
nen die recht moesten zijn, van een
krulletje aan het eind voorzag.
Boekillustraties, ex libris-teke-
ningen, kalenders, prentbriefkaar
ten, reclametekeningen, ze zijn al
lemaal met veel liefde gemaakt
maar ook met een veel zorg voor
het detail. Pieck bezat een groot
aantal naslagwerken, met behulp
waarvan hij ook het kleinste pa
troontje of versierinkje uit de vori
ge eeuw controleerde.
Anton Pieck was op en top ro
manticus. Hij is altijd op een wat
zakelijke manier bezig geweest
kunstwerken te maken. Het moest
niet te moeilijk zijn en de mogelijk
heid bieden om te ontsnappen aan
de zorgen van vandaag. Anton
Pieck is daarin voortreffelijk ge
slaagd en het ziet er naar uit, dat
zijn immens grote nalatenschap
aan kunst dat nog vele generaties
zal doen.
Griekenland-expositie
trekt veel bezoekers
AMSTERDAM (ANP) - De ten-
toonstelling Griekenland en de
Zee, een bijdrage van Griekenland
aan de manifestatie Amsterdam
Culturele Hoofdstad van Europa,
heeft na vier weken al 40.000 bezoe
kers getrokken. Dat is een absoluut
record, aldus het stichtingsbestuur
van de Nieuwe Kerk.
Om een betere spreiding van de
bezoekers per dag mogelijk te ma
ken heeft het bestuur besloten de
expostie dagelijks langer open te
houden: van 10.00 tot 17.00 uur.
HILVERSUM (GPD) - De VPRO-
radio zendt morgenochtend het
omstreden toneelstuk van Rainer
Werner Fassbinder 'Het vuil, de
stad en de dood' uit. Het betreft
hier een opname die is gemaakt tij
dens een openbare lezing van het
stuk vorig jaar in het Amsterdamse
theater De Balie. Opnamen werden
toen gemaakt door de Vara en de
IKON. De IKON heeft haar banden
nu voor uitzending ter beschikking
gesteld aan de VPRO. De uitzen
ding van het stuk is opgenomen in
het programma 'Het Gebouw'.
Henk van Hoorn, een van de me
dewerkers van dit programma:
"Sinds de Amsterdamse Theater
school heeft besloten af te zien van
opvoeringen van het stuk, is er een
Voorstelling: Nederlands Dans
Theater met Chameleon Dances (6-
12) van Ohad Naharin/Jon Hassell
(première), reprises van November
Steps van Rylian/Toru Takemitsu
(1977) en L'Histoire du Soldat van
Kylian/Igor Stravinsky/C.F. Ramuz
(1986). Danstheater aan 't Spui Den
Haag. Gezien op 25 november. Nog
te zien tot en met 4 december.
DEN HAAG - De groep die ei
genlijk de minste indruk op mij
heeft gemaakt tijdens het Hol
land Dance Festival in septem
ber j.l., was de groep van de van
oorsprong Israëlische choreo
graaf Ohad Naharin. Te duidelijk
en van een versleten soort sym
boliek vond ik zijn choreografie
ën. En dan ga je natuurlijk met
niet al te hoog gespannen ver
wachtingen naar zijn nieuwste
creatie Chameleon Dances (6-12).
Tot mijn verbazing blijkt Chame
leon Dances echter van pure we
reldklasse. Zo mooi zelfs dat ik
het één van de mooiste balletten
die ik ooit zag wil noemen.
Thema is de kameleontische
mens die zich overal en altijd aan
zijn omgeving aanpast. Die aan
passing ziet Nanarin als iets posi
tiefs: het schept een band, een
bepaalde saamhorigheid onder
de mensen. De dansers kijken
voortdurend naar elkaar en ze re
ageren attent op eikaars afwij
kende bewegingen door telkens
met één van de dansers of danse
ressen mee te gaan in die bewe
gingen, om uiteindelijk als een
hecht en synchroon ensemble te
dansen. Waarna de groep zich
weer kan splitsen.
De ingetogen, vanzelfspreken
de, menselijke houding creëert
een sympathieke sfeer die Naha
rin ook nog eens vertaalt via
prachtige bewegingspatronen.
De muzj§k van Jon Hassell, spe
ciaal voor Naharin gecompo
neerd, geeft prachtig de verschil-
Recital door Saskia Boon violoncello en Lodewijk Collette piano, met wer
ken van Saint-Sacns, Debussy cn Chausson. Gehoord in de kapelzaal op 25
november.
LEIDEN - Na drie kwartier Franse cellomuziek rees de vraag: waar
om is het concert nu al afgelopen? Navraag leerde dat de celliste Sas
kia Boon en de pianist Lodewijk Collette geschrokken waren van de
geringe opkomst, om precies te zijn 17 man. Het was eerst zelfs de
vraag of ze überhaupt wilden spelen, maar ze besloten toch maar voor
een "halve bak" het halve programma uit te voeren, dus tot de pauze.
De celliste kondigde dit laatste aan het begin van het concert aan, zo
dat iedereen op de hoogte was.
Afgezien van alle perikelen kon het aandachtige publiek genieten
van Franse romantiek en impressionisme. Pianist Lodewijk Collette
kon zijn hart ophalen in de eerste cellosonate van Saint-Saëns, een
luchtig stuk muziek met veel tierelantijnen in de piano. Niet diepgra
vend, maar wel dankbaar voor Lodewijk Collette, die het geheel door
zichtig speelde. Saskia Boon gaf in de laag gelegen cellopartij het juis
te tegenwicht, maar een belangrijker taak had ze in de volgende stuk
ken.
De romance van Debussy werd door de cellist Piatigorsky tot een
sfeervol cellostuk bewerkt. Dit salonstuk is niet diepgravend maar
paste goed in de huiskamersfeer van gisteravond. Melancholieker
klonken de "interlude" van Chausson en de sérénade uit de suite van
Saint-Saëns. Saskia Boon wist een zingende toon uit haar cello te ha
len, zonder bij het forte te forceren.
Muzikaal het interessantst is de sonate van Debussy die hierna werd
gespeeld, een grillige combinatie van Parijse "fin-de-siècle" en flar
den Spaanse dansmuziek. Beide musici voerden de vele tempowisse
lingen en karakters eensgezind uit. De suggestieve pizzicati in het
middendeel werden treffend begeleid door de klok van de Marekerk
die negen uur sloeg. Veel langer duurde het concert niet. Het rustsig-
naal was tevens eindsignaal.
Jammer dat we de vierdelige sonate van Poulenc niet hebben ge
hoord, want die moet erg de moeite waard zijn. Of het honorarium van
de musici ook gehalveerd is, is niet bekend
FRANK DEN HERDER
lende sferen en ritmes aan, zon
der te herkenbaar of te definieer
baar te worden.
Hassell's 'Vierde wereld-mu-
ziek' is een versmelting van oos
terse invloeden uit India, mini
mal music, Afrikaanse ritmes en
westerse elektronika. Hoe ver
die stijlen ook uit elkaar mogen
liggen, Hassell's komposities
zijn constant in balans en van
een bijna vanzelfsprekende een
voud. Rust en dynamiek, detail
en grote lijn, losheid en struc
tuur, abstractie en concreetheid:
de combinatie Naharin/Hassell
werkt perfect. Contact lijkt het
toverwoord waarmee Naharin
zijn publiek in ieder geval op de
knieën kreeg getuige het ovatio
nele applaus.
Op het programma stonden
verder nog November Steps van
Jiri Kylian en Toru Takemitsu
uit 1977 en l'Histoire du Soldat
van Kylian op de gelijknamige
muziek van Stravinsky en op
tekst van C.F. Ramuz. November
Steps is een lyrische en abstracte
choreografie van beelden die
doen denken aan een dauwige en
herfstige zonopkomst. Take
mitsu maakt de stilte van zo'n
ochtend hoorbaar in zijn myste
rieuze compositie van geluiden
en Kylian zet die verstilling om
in hoekige, vouwachtige bewe
gingen. Een staaltje van pure
vorm en schoonheid en daarbij
zeer evocatief.
l'Histoire du Soldat is echt een
uitsmijter. Een degelijk verhaal
(een soldaat verkoopt zijn ziel
aan de duivel in ruil voor rijk
dom), lekkere en ritmische mu
ziek van Stravinsky, een gespro
ken tekst die alles bij zijn naam
noemt, acterende dansers,
prachtig theatrale effecten, grap
pen en grollen, kortom één groot
spektakel. Jiri Kylian blijkt van
alle markten thuis en in dit solda
tenverhaal laat hij zijn trucen
doos niet ongemoeid. Hoewel er
aan suggestie wat minder wordt
overgelaten, is de één op één in
terpretatie van muz'ek, decor,
dans en tekst toch verrassend en
over de clichés heen gechoreo
grafeerd.
Chameleon Dances (6-12), No
vember Steps en l'Histoire du
Soldat vinden hun kracht, on
danks en dankzij de veelheid, in
de eenvoud. Ieder op een eigen
manier, met een eigen stijl en een
eigen idioom, maar alle drie
recht op hun doel af.
INGRID
VAN FRANKENHUYZEN
situatie ontstaan. De beslis
sing van de Theaterschool is tot
stand gekomen onder zeer zware
morele pressie. Ik denk dat het tijd
wordt dat iedereen in de mogelijk
heid gesteld wordt om over het
stuk te oordelen, en daarom willen
we het uitzenden".
Felix Rottenberg, directeur van
De Balie, heeft bezwaren tegen de
uitzending maar beseft, aldus Van
Hoorn, "dat er juridisch gezien
weinig te beginnen is". Wanneer er
auteursrechten moeten worden be
taald aan de acteurs die destijds het
stuk hebben gelezen, of aan de er
ven Fassbinder. zal de VPRO dat
doen, aldus Van Hoorn.
Het feit dat het weekblad de
Haagse Post deze week de tekst
van 'Het vuil, de stad en de dood'
afdrukt, is voor de VPRO geen re
den om van uitzending af te zien.
Van Hoorn: "De Haagse Post ver
schijnt op een oplage van 23.000
exemplaren, krijgt geen tweede
druk en zal naar je mag aannemen
ontzettend snel uitverkocht zijn.
Niet iedereen kan van het stuk ken
nis nemen omdat het in de HP
staat".
Van Hoorn zegt respect te heb
ben voor de gevoelens die bij de
joodse gemeenschap leven. "Maar
als men de opvoering van een stuk
wil beletten, dan vind ik dat grieze
lig. Als je dergelijke toestanden
gaat accepteren, waar blijf je dan?
Als niemand, behalve de Haagse
Post dan, het stuk wil brengen, dan
doen wij het maar".
Hersenschudding
na ruzie rond
stuk Fassbinder
AMSTERDAM (GPD) - De redac
tiesecretaresse van de Haagse Post
is deze week in een Amsterdams
café aangevallen door een man die
zich kwaad maakte over de publi
catie in HP van Fassbinders toneel
stuk 'Het Vuil, de Stad en de Dood'.
De 32-jarige vrouw liep een hersen
schudding op.
Het incident deed zich voor toen
een deel van de redaktie van het
weekblad in het café nog even na
borrelde. Enige mannen in het café
bleken geïrriteerd door de inmid
dels uitgelekte publicatie van Fass
binders omstreden toneelstuk.
Hun aantijgingen werden gene
geerd. Toen later op de avond de
secretaresse iets terugzei, werd ze
voluit in het gezicht geraakt door
een van de agressief geworden
In de IKON-uitzending 'De ande
re wereld van zondagmorgen' wa
ren afgelopen zondag al fragmen
ten uit de 'Balie-opnamen' te ho
ren. De fragmenten werden, tij
dens de uitzending, voorzien van
commentaar door vertegenwoordi
gers van de joodse gemeenschap,
critici en acteurs.
Bert Rijpert, eindredacteur van
'De andere wereld op zondagmor
gen'. zegt dat de IKON de banden
aan de VPRO ter beschikking heeft
gesteld omdat "de IKON ervan
overtuigd is dat de VPRO er zeer
zorgvuldig mee om zal gaan".
FORUM - Leden van het actieco
mité 'Behoudt Forum totaal' heb
ben ruim dertienduizend handte
keningen aangeboden aan de vaste
commissie voor welzijn en cultuur
in de Tweede Kamer. Een delegatie
van het comité heeft in woord en
muziek toegelicht dat deze handte
keningen evenzovele protesten te
gen de plannen van minister
Brinkman om de Enschedese
stichting Forum op te heffen.
r jaar geleden toen hij
Typisch voorbeeld van het werk van Anton Pieck.
Volgens directeur Hans van
Brussel van het HP-magazine is
van het Fassbinder-nummer met
opzet geen verhoogde oplage ge
drukt. „Wij vinden het niet ethisch
als we dit artikel aan zouden grij
pen om er extra munt uit te slaan".
Spaanse prijs
voor Mexicaan
MADRID (DPA) - De belangrijk
ste letterkundeprijs van Spanje, de
'Miguel de Cervantes-prijs', is gis
teren toegekend aan de Mexicaan
se schrijver Carlos Fuentes. De ju
ry heeft met de prijs, waaraan een
bedrag van tien miljoen pesetas is
verbonden, het gehele oeuvre van
Fuentes, bestaande uit romans, to
neelstukken, filmscripts en essays,
willen belonen.
Tot de belangrijkste romans van
de 59-jarige, door James Joyce be
ïnvloede Fuentes, behoren 'La mu-
erte de Artemio Cruz', 'Cambio de
Piel' en 'La Cabeza de la Hidra'.
'The Locke Consort'
The Locke Consort bestaande uit
Udbhava Wilson Meyer - barokviool,
Mimi Mitchell - barokviool, Susanne
Braumann - viola da gamba en Fred
Jacobs - theorbe speelde werken van
Matthew Locke, H. Purcell, A. Corel-
li, J. Pachelbel en anderen. Gehoord
op 25 november in de Taffeh-zaal.
LEIDEN - "Wanneer een luitist
eenmaal 60 jaar is, heeft hij 40
jaar daarvan doorgebracht met
stemmen", aldus een 17de eeuws
Duits tractaat. Onze theorbespe-
ler van gisteren deelde dit na de
pauze mee, nadat het publiek
zich al stiekem had zitten afvra
gen hoe dat nu in vroeger tijden
ging, toen de verwarmingstech
niek nog niet was wat hij nu is.
Hoe het ook zij, de darmsnaren
op de barok- (en nabouw-)instru-
menten raakten dan wel snel ont
stemd, maar stonden toch borg
voor een mooie klank. De klank
was dan ook een van de opval
lende kenmerken. De vederlich
te bewegingen waarmee de vio
listen streken - de stok raakte
amper de snaren, zo leek het wel
- en het bijna ontbreken van vi
brato zorgden voor heldere, lich
te klanken. Het was het tegen
deel van noest strijkwerk dat
zo'n vette, doordringende toon
kan produceren. Nadeel was ech
ter, dat de langzame delen soms
wat schoorvoetend klonken en
dat de lichte, zachte klank wel
eens op het podium bleef hangen
en niet duidelijk over het voet
licht kwam, alsof deze speelwijze
alleen geschikt was voor kleine
ruimtes.
Afgezien van het veelvuldige
stemmen en het somtijds in
troverte karakter heb ik verder
genoten van hun ragfijne, gecise
leerde spel. Want er werd beeld
schoon gespeeld. De wonderlijke
chromatische sonate van Pur
cell, de gedreven partia van Pa
chelbel en de elegante passacalia
van Marini. Stuk voor stuk kre
gen zij een voordracht die elk de
tail er even uitlichtte.
Uit de Franse gambaliteratuur
kregen we een voorbeeld te ho
ren in de Suite van Charles Dollé
met afwisselend ernst en voort
varendheid gespeeld door Su
sanne Braumann. De theorbe,
een langhalsluit met een regi
ment snaren, die de basso conti
nuo uitvoerde en heel zangerig
bespeeld werd door Fred Jacobs,
was tenslotte het instrument
waarover ieder zich het meest
verbaasde, en dat in de pauze
nog een aantal geïnteresseerden
om zich heen kreeg.
MONICA SCHIKS
