Situatie op Sii Lanka
één lange nachtmerrie
Reportage
Voor t eerst wordt een
Nederlander 111 jaar
Sluiting Bethlehem- of Petrakerk (Leidenin onderzoek
PAGINA 2
VRIJDAG 20 NOVEMBER 1987
Op Sri Lanka leest dezer dagen met meer dan gewone be
langstelling de overlijdensadvertenties in de dagbladen.
De plaats van overlijden is een indicatie voor de brand
haarden op het eiland. Werden de doden enkele weken ge
leden met name in het noorden en oosten geteld, nu neemt
het aantal overledenen in het zuiden sterk toe.
In het noorden en oosten probeert de 'Indian Peace Kee
ping Force' (IPKF) de guerrilla van de Tamil Tijgers te
weerstaan. In het zuiden doet het Singalese Volksbevrij
dingsfront JVP middels een terreurcampagne van zich
spreken. De strijd in en om Sri Lanka is losgebrand; inge
wijden menen te weten dat het de komende jaren onrustig
zal blijven. Een oplossing voor de vele conflicten ligt inder
daad niet voor de hand.
-VU ZIT
door Bart Jochems
Met verbazing citeert een Srilank-
aanse regeringsfunctionaris uit een
overlijdensbericht. Over de dode,
door Tamil Tijgers afgeslacht,
wordt niets dan lof gezongen. „De
eerste keer dat ik zo'n tekst in de
krant tegenkom. Voor de schrijver
betekent dit zo goed als zeker de
dood. Maar hij zal zich wel van een
alias bediend hebben". Hoofd
schuddend bladert hij terug naar
de voorpagina om de opening van
de krant te bekijken. Veel
Srilankanen lezen hun krant op die
manier; eerst de overlijdensberich
ten, pas daarna de rest.
In zijn nachtmerries moet presi
dent Jayewardene zijn naam al
meermalen in de kolom 'overleden'
zijn tegengekomen. Ternauwer
nood wist de 81-jarige in augustus
te ontkomen bij een bomaanslag in
het parlement. Sindsdien draagt
Jayewardene een hoorapparaat; de
knal beschadigde zijn trommel
vliezen. Een minister vond destijds
de dood, zeven anderen raakten ge
wond. De aanslag werd toegeschre
ven aan een extremistische Singa
lese organisatie: de Janatha
Vimukthi Peramuna (JVP) of het
Volksbevrijdingsfront.
De toenemende terreur van de
JVP baart de president grote zor
gen; meer nog dan acties van de Ta
mil Tijgers. Sinds de bomexplosie
in het parlement turft Jayewarde
ne de aanslagen op ministers, poli
tieagenten en leden van zijn partij,
de Verenigde Nationale Partij
(UNP). Vanaf de ondertekening
van het Indisch-Srilankaanse vre
desakkoord, eind juli, komt hij op
een gemiddelde van één per dag.
„Nog een paar doden en mijn partij
valt uiteen", verklaarde de presi
dent onlangs.
De angst van Jayewardene voor
de JVP lijkt terecht. Hoewel veel
(Singalese) Srilankanen de bewe
ging weinig macht toedichten
('JVP-leden zijn niet gevaarlijk,
want ze hebben geen hersens') wis
ten deze links-extremisten in 1971
rellen te stichten die bijna het ein
de van de regering-Bandaranaike
betekenden. 15 tot 20.000 doden
vielen toen; alleen met behulp van
grote broer India kon de opstand
worden neergeslagen.
Door de JVP uit de illegaliteit te
halen hoopte Jayewardene het ge
vaar te bezweren, maar in 1983 ont
nam hij de JVP de status van er
kende politieke partij. De JVP was
weer in de ban en toen de regering
onderhandelde over een beperkte
mate van autonomie voor de Ta
mils in het noorden en oosten,
barstte de bommencampagne van
de JVP tegen dat plan los.
Jungle
Het akkoord met India heeft
Jayewardene gedeeltelijk verlost
van het probleem van de Tamil-re-
bellie. Steden als het noordelijke
Jaffna en Trincomalee, in het oos
ten, zijn in handen van het Indi
sche vredesleger. De Tamil Tijgers
zijn teruggedrongen naar de jun
gle.
Het akkoord van 29 juli kent
twee doelstellingen; de bescher
ming van India en de oplossing van
het conflict in Sri Lanka. Voor de
Indische premier Gandhi is het van
het grootste belang te voorkomen
dat de onrust in Noord-Sri Lanka
overslaat naar de Indische deel
staat Tamil Nadu.
Dat streven is New Delhi heel
wat waard, maar toch moest Co
lombo enige concessies doen. In
dia eiste dat Jayewardene de nau
we banden met Pakistan verbrak.
Daarnaast wenste India van Jaye
wardene. die aan de regering
kwam dankzij zijn Singalese chau
vinisme, een beperkte mate van
zelfbestuur voor het door de Ta
mils gedomineerde noorden en
oosten.
De Srilankaanse president slikte
die voorwaarden vanwege de plus
punten die hij in het verdrag zag.
Zo verplichtte India zich de soeve
reiniteit en eenheid van Sri Lanka
te bewaren. En, de grote bonus
voor Jayewardene; India nam de
taak op zich de Tamil Tijgers op de
knieën te dwingen.
Gedurende enkele weken pro
beerden de Indiërs de Tijgers zo
ver te krijgen geweld af te zweren.
Toen dat niet lukte, bleef het mach
tige Indische leger - intussen zijn er
zo'n 20.000 militairen op Sri Lanka
Singalese v
i aanbidden buddha tijdens een openluchtbijeenkomst
gestationeerd - niets anders over
dan de Tijgers te vuur en te zwaard
bestrijden. De Tijgers werden gro
tendeels teruggedrongen in de jun
gle, maar de prijs was hoog; om en
nabij de 1.000 Indische militairen
lieten het leven. Een cijfer dat in de
toekomst zal stijgen.
Nu de Tijgers zijn veroordeeld
tot het voeren van 'slechts' een gu
errilla, verwachten kenners dat zij
de steun van de Tamil-bevolking
meer en meer moeten ontberen.
Want het instinct van de Tamils
zegt hen altijd de kant van de win
nende partij de kiezen.
Vuile werk
Jayewardene roept intussen van
de daken dat hij alleen tevreden is
te stellen met een onvoorwaardelij
ke overgave van de Tijgers. Een lid
van de oppositie in het Srilankaan
se parlement: „Jayewardene laat
India het vuile werk opknappen. Ik
vraag me af of de Indische militai
ren zo een-twee-drie zullen terug
keren naar hun eigen land als de
Tijgers zijn uitgeroeid". Hij voegt
er peinzend aan toe dat een guerril
la jaren kan duren.
De president zegt een groot ver
trouwen te koesteren in India en
het uiteindelijke vertrek van de
vredesmacht. Maar er knaagt iets
aan dat optimisme. Ten eerste be
seft ook Jayewardene terdege dat
een guerrilla-strijd lang kan duren.
De leider van de Tijgers, Prabhaka-
ran, zal zijn fanatisme niet verloo
chenen, ondanks zijn beroep op de
Verenigde Naties India te vragen
zijn troepen terug te trekken. Prab-
hakaran is nog steeds niet opge
pakt en gaat voort met de strijd - hij
zegt zijn taktieken te baseren op de
films van Clint Eastwood. Hij voelt
zich bovendien niet voldoende in
het nauw gebracht om zelfmoord
te plegen. Met behulp van de cyani
de die in een flesje om de hals van
elke Tijger bungelt is zo'n daad en
kwestie van ^seconden.
Jayewardene's andere grote zorg
betreft het Indische leger. Na al het
bloedvergieten lijkt India weinig
genegen Colombo de uiteindelijke
overwinning in de schoot te wer
pen om vervolgens af te druipen.
Een teken aan de wand vormen de
uitspraken uit Indische legerkrin-
gen: „Wij zijn naar Sri Lanka geko
men om de militante Tamils een
kopje kleiner te maken. Maar als
het nodig is gaan we ook achter de
Singalese extremisten aan", zo lui
den de strijdkreten.
Knal
De laatste knal die Jayewarde
ne's hoorapparaat op tilt deed
springen was die van de negende
november. In de hoofdstad explo
deerde een krachtige bom, die aan
ongeveer 100 mensen het leven
kostte. Kenmerkend voor de huidi
ge situatie in Sri Lanka was de on
duidelijkheid over de .daders; wa
ren het Tamil Tijgers of leden van
de Singalese JVP? Beide kampen
worden tot dergelijke acties in
staat geacht.
De politie zegt er intussen uit te
zijn; het ging om een perfect Singa-
lees sprekende Tamil Tijger. Met
een tikkende tijdbom was de man,
codenaam Indran, op weg naar het
centrale busstation in Colombo, de
plek waar hij in april van dit jaar al
een succesvolle aanslag pleegde.
Ook toen kwamen zo'n 100 passan
ten om het leven.
Indrans auto begaf het ter hoogte
van een politiepost, hij probeerde
een monteur zo ver te krijgen de
auto te repareren en wilde de bom
auto tenslotte op het terrein van de
politie duwen. Toen dat hem werd
verboden, liet de bomexpert van
de Tijgers het vehikel achter en de
bom explodeerde.
Een week later liep Indran in de
armen van de politie, toen hij bij
een controlepost beweerde Singa-
lees te zijn, maar vervolgens, bij het
aanduwen van zijn auto, een identi
teitskaart verloor. Het spel was uit,
zo besefte de 38-jarige; hij nam de
cyanide. In de auto vond een on
derzoeksteam de ingrediënten
voor een nieuwe bom.
De conflicten in Sri Lanka duren
voort; een eind is niet in zicht. Ta
mils vermoorden Indische militai
ren, Sinhalezen en Tamils. Sinhale-
zen nemen Tamils en Sinhalezen
onder vuur. Iedereen vecht tegen
iedereen.
De Wereldbank schatte onlangs
dat de vier jaar durende onrust ten
minste 7.000 levens heeft gekost.
De financiële schade voor Sri
Lanka loopt in de miljarden, vol
gens de Wereldbank is de grens
van vier miljard intussen over
schreden.
Van de parlementaire democra
tie denkt Jayewardene weinig te
vrezen te hebben; zijn UNP bezit er
een ruime meerderheid. De zwaar
bewapende escorte die de staats
man begeleidt wanneer hij zijn wo
ning - een immens gebouwencom
plex bij de ambassade-wijk van Co
lombo - verlaat, geeft aan dat het
gevaar uit de terroristische hoek
wordt vermoed. Probleem voor de
president is dat zowel de Tamil Tij
gers als het Singalese Volksbevrij
dingsfront zijn hoorapparaat aan
gruzelementen wenst de bombar
deren. Het liefst met Jayewarde
ne's hoofd erbij.
RIJSWIJK (ANP) - De op het,
ogenblik oudste inwoner van'Ne-
derland, mevrouw C. van Druten-
Van Hoogakker uit Randwijk, is
vandaag 111 jaar geworden. Er is
volgens het TNO Instituut voor Ex
perimentele Gerontologie (ouderd-
omsleer) in ons land nog nooit ie
mand zo oud geworden. De tot nu
toe oudste geregistreerde inwoner
werd 110 jaar en enkele maanden.
Mevrouw Van Druten, die in
Randwijk nog steeds bij haar
schoondochter woont, krijgt regel
matig bezoek van een wijkzuster.
Zij is nu wat doof en de ouderdom
heeft haar gestel toch enigszins
aangetast. Vandaar dat de familie
nadrukkelijk heeft laten weten be
zoek niet op prijs te stellen. Zelfs
burgemeester S. Buddingh van de
gemeente Heteren, waaronder
Randwijk valt, mag niet komen.
Prof. dr. D. Knook, directeur van
de TNO onderzoekinstelling in
Rijswijk, kan tal van getuigenissen
uit het verleden laten zien, waarin
melding wordt gemaakt van Ne
derlanders die 'met gemak de 120
of 140 hebben gehaald'. Er zijn zelfs
geschriften die verhalen over inwo
ners met een leeftijd van over de
200. Dit is volgens de hoogleraar al
lemaal flauwekul. Het zijn stuk
voor stuk onbewezen meldingen.
"Zelfs achter de recente bewering
van een Japanner, die 120 jaar zou
zijn, moet een vraagteken worden
geplaatst. Het bericht valt niet te
controleren", aldus Knook.
Uit alle wetenschappelijke gege
vens waarover men thans beschikt,
kan worden opgemaakt dat de
mens niet ouder dan 115 of 116 jaar
wordt. Niémand heeft deze leef
tijdsgrens tot nu toe gepasseerd,
misschien een enkele uitzondering
daargelaten. Daarover bestaat ech
ter geen zekerheid omdat uit alle
controleerbare registraties niet
blijkt dat iemand de genoemde ou-
derdomsgrens heeft overschreden,
zo zegt prof. Knook.
Overigens wordt de mens steeds
ouder, constateert prof. Knook. De
afgelopen jaren is het aantal hón
derdjarigen in Nederland enorm
gestegen. Waren er tien jaar gele
den 'slechts' 170 mensen die de ma
gische grens hadden overschre
den, nu zijn er al ruim 600 Neder
landers die een eeuw achter de rug
hebben.
Dit komt volgens de directeur
van het IVEG (Instituut voor Expe
rimentele Gerontologie) omdat
mensen op hogere leeftijd een veel
betere conditie hebben dan voor
heen. Zij gaan minder snel achter
uit. "De goede medische en-sociale
zorg in ons land is daarop van grote
invloed", zegt Knook. Hij acht het
dan ook niet uitgesloten dat de
mens in de toekomst hogere leeftij
den bereikt dan nu het geval is.
Welke leeftijd iemand haalt,
blijft afhankelijk van een groot
aantal factoren. Ten dele is dit erfe
lijk bepaald. Voorts zijn de voe
ding, lichaamsbeweging, het mil
ieu, werkzaamheden, het beroep
en dergelijke van invloed op de te
bereiken leeftijd. Daarnaast kun
nen ongelukken en infecties een
spaak in het wiel steken van ie
mand, die in wezen de mogelijk
heid had oud te worden.
Ofschoon "gezond leven" - niet
roken en drinken, veel lichaamsbe
weging en een regelmatig bestaan -
goed is voor het lichaam, is dit nog
geen garantie gezond oud te wor
den, meent Knook. Uit onderzoek
is wel vast komen te staan dat men
sen met een matige levensstijl Het
gemiddeld iets langer uithouden
Puur statistisch gezien scheelt het
roken van twee pakjes sigaretten
per dag twaalf jaar op een mensen
leven.
Uit proeven met dieren op het
TNO-instituut in Rijswijk en soort
gelijke experimenten in het buiten
land is gebleken dat weinig eten
bevordelijk is voor het bereiken
van een hoge leeftijd. Gemiddeld
leefden de ratten die op een rant
soen werden gesteld langer dan
hun soortgenoten die volop te eten
kregen. De verschillen in ouder
dom waren aanzienlijk, gemiddeld
20 procent.
Bij TNO kijkt men ook naar de
iqvloed die het gebruik van alcohol
heeft op het ouder worden. De
proefdieren krijgen dagelijks hun
'potje' bier of'glaasje' whisky. Der
gelijke experimenten worden ook
in andere landen gedaan. Men
heeft sterk de indruk dat niet zo
zeer alcohol de schuld moet wor
den gegeven van schade aan de le
ver, als wel de combinatie met an
dere stoffen die in drank, vooral in
de goedkope soorten, voorkomen.
Gebleken is dat de betere merken
minder schadelijk voor de gezond
heid zijn.
Het drinken van calvados, een
brandewijn gestookt uit appelwijn,
geeft door de bijprodukten even
eens een hogere kans op leveraan
doeningen. Onderzoek heeft aan
getoond dat in Normandië, de
streek waar calvados vandaan
komt, meer leverpatiënten voorko
men dan elders.
Het is volgens professor Knook
erg moeilijk een recept voor een ge
zonde oude dag te geven. Behalve
de vele faptoren die een rol spelen
bij de levensduur van de individue
le man of vrouw is de veroudering
van de mens (homo sapiens) een in
gewikkeld proces. Wetenschappe
lijk is daarover nog weinig bekend.
Toch waagt de TNO-deskundige
zich aan een advies: "Geen exces
sen en geestelijk en lichamelijk zo
lang mogelijk actief blijven".
Vóór 1 januari 1989 zal duide
lijk moeten worden, welke van
de twee protestantse kerken in
de Leidse Kooiwijk in gebruik
blijft en welke wordt gesloten.
Het gaat hier om de hervormde
Bethlehemkerk aan de Drift-
straat en de gereformeerde Pe
trakerk aan de Surinamestraat.
De kerkvoogdij van de hervorm
de gemeente, de commissie van
beheer van de gereformeerde
kerk en het 'combi-moderamen'
van beide kerken hebben dat af
gesproken. (Het 'combi-modera
men' is een beleidsvoorberei-
dend adviesorgaan voor de her
vormde centrale kerkeraad en de
gereformeerde kerkeraad alge
mene zaken).
Ook in de Kooi zijn, zoals in an
dere wijken van de stad, her
vormden en gereformeerden sa
men op weg. Kerkdiensten en
kerkeraadsvergaderingen zijn al
le gezamenlijk. Maar er zijn nog
steeds twee kerkgebouwen en
daarvan wordt beurtelings van
maand tot maand gebruik ge
maakt. Het genoemde adviesor
gaan en de twee wijkkerkeraden
vinden die verbrokkeling hoogst
onbevredigend.
Het 'combi-moderamen', zo
deelt de gereformeerde kerkbo
de vandaag mee, heeft in eerste
instantie de wijkkerkeraden ge
vraagd wat zij zien als een ge
schikt kerkcentrum voor deze
tijd, niet alleen voor kerkdien
sten, maar ook voor zondags
school, nevendiensten, crèches,
verenigingen enzovoort. Dat ant
woord is inmiddels binnen. Het
geeft aan, wat aan beide kerken
moet worden veranderd om aan
die wensen te voldoen.
Kerkvoogdij en commissie
van beheer gaan nu uitrekenen
wat die verbeteringen zouden
kosten. Op grond daarvan kan
een keuze worden gemaakt. Pas
dan zal het 'combi-moderamen'
de hervormde centrale kerke
raad en de gereformeerde kerke
raad algemene zaken over slui
ting van een van beide kerkge
bouwen adviseren. Voor het on
derzoek van de twee beheersin
stanties is ongeveer een jaar uit
getrokken.
Eén blad
Met ingang van het nieuwe
jaar krijgen hervormde en gere
formeerde diakenen in heel het
land hetzelfde maandblad: 'Di-
akonia'. Het is de opvolger van
het hervormde 'Diakonia' en het
gereformeerde 'Het Diakonaat',
twee bladen die de laatste tijd al
heel duidelijk op elkaar waren af
gestemd. De redactie zal bestaan
uit een gelijk aantal hervormden
en gereformeerden.
Diakonie. In zijn jaarverslag
zegt de hervormde Generale Di-
akonale Raad, dat de diakenen
hun taak goed vervullen, maar
dat de hervormde gemeenten de
grootste moeite hebben om hun
diakonale roeping te verstaan en
te beantwoorden. De meeste di
akenen kunnen hun visie op het
werk en de 'diakonale uitdagin
gen in deze tijd' maar moeilijk
overbrengen.
De hervormde synode zal vol
gende week in Doorn dit verslag
behandelen.
In het diakonale werk stonden
vooral slachtoffers van maat
schappelijke ontwikkelingen
centraal, zoals gehandicapten,
jongeren, ouderen, vluchtelin
gen en minderheidsgroepen,
haanlozen en uitkeringsgerech
tigden. Geprobeerd werd deze
mensen op een nieuwe manier te
benaderen, niet allereerst den
ken aan helpen en regelen, maar
ontmoeten en luisteren.
Die benadering stuit al op
weerstanden. Het kost moeite
goede contacten met deze men
sen te leggen en hun vertrouwen
te winnen. "Onze wereld weet
geen raad met een beweging die
naar de slachtoffers wil luisteren,
hen het eerst en het meest seri
eus neemt en met hun ogen naar
de groten en machtigen kijkt".In
het verslag laat de diakonale raad
steeds duidelijk doorklinken,
dat zijn werk vooral dié mensen
aangaat die bijna het volledige
tegenbeeld zijn van wat maat
schappelijk als succesvol geldt.
De raad constateert bij de ker
kelijke gemeenten ook gebrek
aan realiteitszin ten opzichte van
de veelvormige samenleving.
"Steeds weer blijkt hoe weerbar
stig dit onderwerp is, ook al weet
iedereen dat er in ons land hon
derdduizenden mensen uit ande
re culturen en met andere gods
diensten leven. Velen sluiten
zich daarvoor af'. "Als raad zul
len wij toch onder de aandacht
moeten blijven brengen, dat wij
geen puur Hollandse samenle
ving meer zijn en dat het onze
roeping is samen te leven met
mensen uit andere delen van de
wereld, in vrede en tot ieders ver
rijking".
Ontslag
Kardinaal Simonis heeft op
haar verzoek mevrouw mr. Ph.
M. Weijenborg-Pot (58) eervol
ontslag verleend als voorzitter
van de bisschoppelijke commis
sie 'Justitia et Pax Nederland'
op.
Desgevraagd deelde mevrouw
Weijenborg mee, dat het haar on
mogelijk is gebleken, haar voor
zitterschap op zinvolle wijze
vorm te geven. Zij kreeg in de
commissie te weinig steun voor
haar voorstel, een dagelijks be
stuur in het leven te roepen om
de doelmatigheid van het werk
en de samenwerking tussen be
stuur en secretariaat te bevorde
ren. Dit dagelijks bestuur zou de
praktische zaken moeten afhan
delen en snel moeten kunnen re
ageren op de actualiteit. Zij ver
wijt de bestuursleden, te veel een
tweede Marga Klompé van haar
te willen maken.
Weijenborg blijft lid van de af
deling 'internationale zaken' van
de Raad van Kerken in Neder
land. Op dit ogenblik houdt zij
zich met een aantal vrouwen be
zig met de gevolgen die de schul
denlast van landen in de Derde
Wereld heeft voor de vrouwen
daar.
Hervormde Kerk: beroepen
te Vianen J. Ch. Plaat, zieken
huispredikant in Den Bosch;
aangenomen naar Engwierum
(Fr.) kandidaat N. J. van Rijswijk
Groningen, naar Veendam D. C.
van Vliet Vierpolders.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Yerseke J. Staat
Munnekezijl.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Eindho
ven P. H. van der Laan, evangeli
satiepredikant te Gent.
Sassenheim. Ds. J. M. Aarn-
oudse, christelijk gereformeerd
predikant in Sassenheim, heeft
de benoeming tot industriepre
dikant voor Rozenburg (per 1
september), als opvolger van ds.
W. C. Moerdijk, aangenomen. In
de tussentijd gaat hij al één dag
per week voor het industriepas
toraat werken.
Priesters. De gemiddelde
leeftijd van rooms-katholieke
priesters wordt over de hele we
reld hoger, met uitzondering van
Afrika en Zuidoost-Aziê. Dat
maakte het Vaticaan gisteren be
kend. Tussen 1976 en 1985 is de
gemiddelde leeftijd met twee en
een half jaar gestegen naar 54
jaar en 2 maanden. In Amerika
steeg die leeftijd van 49 naar 53.
Het meest ontmoedigend zijn
de cyfers voor Europa. Daar
steeg de leeftijd in vier landen
boven de 60 jaar. In Nederland
en Luxemburg is dat zelfs 62
jaar, in Frankrijk bijna 62. Polen
is het enige Europese land waar
de gemiddelde leeftijd daalt. Die
is daar nu met zesenveertig en
een halfjaar de laagste
Tekort. Het Vaticaan heeft
de religieuze orden en congrega
ties gevraagd om steun voor ver
mindering van zijn financiële te
kort. De economen van orden en
congregaties krijgen nog nadere
bijzonderheden over de proble
men. Het begrotingstekort is dit
jaar ongeveer f. 120 miljoen. Dat
is f. 7 miljoen meer dan vorig
jaar.
