'Ik ga wat dieper
op de dingen in'
Ruim twee ton voor
extra veld DOSR
Verffabriek Alphen
vreest schoonmaak
Illegaal gestort
slib gaat weg
/GENOA
'Woonwagens kraken openbare weg'
PAGINA 16
wm
REGIO
DONDERDAG 12 NOVEMBER 1987
Boek Hans van der Wereld over polder Vierambaeht
Bijna al zijn vrije tijd brengt hij al snuffelend door in oude archieven, immer op zoek naar
min of meer zwart op wit-bewijzen van historische situaties. Na ruim vijfjaar heeft Hans
van der Wereld, inmiddels redelijk bekend om zijn graafwerk, zijn boek over de polder
Vierambaeht in druk. Het begon allemaal in 1979 bij een afscheidsfeest van het
polderbestuur, toen dat opging in het nieuwe waterschap De Aarlanden. De toenmalige
voorzitter vroeg hem of hij de geschiedenis van de polder op papier wilde zetten. Een goed
idee, vond Van der Wereld. Hij ging aan de slag en tussen de bedrijven door schreef hij nog
enkele andere werkjes. Binnenkort komt het werk uit.
ALPHEN/STREEK - In 1736 werd
de polder Vierambaeht gesticht
door het samenvoegen van negen
kleine polders in hetzelfde gebied.
Toen al was er dus een soort pol
derconcentratie. Alle negen pol
ders komen in het boek afzonder
lijk aan bod. De meeste gegevens
haalde Van der Wereld uit het pol
derarchief bij het hoogheemraad
schap in Leiden. De polder strekt
zich uit tot aan de Oude Rijn in Al
phen aan den Rijn, de Heimanswe
tering in Woubrugge, langs de
Woudwetering en de Zwet naar
Rijnsaterwoude en via de dijken in
Ter Aar weer terug naar Alphen.
door
Kitty Knoop
In deze polder hebben maar
liefst twaalf molens gestaan, drie
zogenoemde viergangen net als de
wereldberoemde viergang bij Aar-
landerveen. "Ik vind het verschrik
kelijk jammer", zegt de amateur-
historicus, "dat er daarvan niet één
meer over is. In de hele Vieram-
bachtspolder staat geen enkele mo
len meer. Toen het dieselgemaal
zijn intrede deed, werden die mo
lens overbodig. Bovendien kostten
ze veel geld aan onderhoud en sala
ris voor de molenaars. Er stond een
viergang aan de Heuvelweg, een
aan de Zwetweg en een aan het
Aarkanaal. Het waren van die
mooie achtkanters, net als in Aar-
1 an derveen. Helaas heb ik geen en
kele prent daarvan terug kunnen
vinden, behalve een doorsnede van
zo'n molen. Aan het eind van vori
ge eeuw zijn al die molens binnen
tien jaar neergehaald en als brand
hout verkocht".
In het boek staat uitgebreid ver
meld hoe de dijk van het Braasse-
mermeer het in 1788 begaf. Tot in
Alphen stonden de polders onder
water. Het was op de plaats waar
nu de reigerkolonie zit en het na
tuurreservaat ligt. Het was een gro
te watermassa die met behulp van
de viergangen weer moest worden
drooggelegd. Dat heeft een paar
jaar geduurd, maar intussen brak
de dijk opnieuw door, in 1789. Het
gat werd gedicht, maar het was dui
delijk dat de hele dijk moest wor
den verzwaard om e
ramp te voorkomen. Toen al stond
men voor dezelfde problemen als
de provincie twee jaar terug toen
de dijk langs de Wijde Aa hoogno
dig moest worden verzwaard om
eenzelfde ramp te voorkomen.
Want ook daar was de dijk op veen
grond gelegd. De zware bovenste
kleilaag drukte het veen onder de
dijk weg, zodat die weer verzakte.
Om het karwei te klaren moest vier
jaar worden uitgetrokken.
Magisch
Centraal in de polder Vieram
baeht ligt het kruispunt Herenweg-
/Kruisweg. In de volksmond des
tijds het 'dodenkruispunt' ge
noemd. Tussen 1968 en 1973 ge
beurden op en rond de kruising 57
ongelukken en alleen al in 1975 vie
len er zes doden te betreuren bij
verkeersongevallen.
Het tragische ongeval op 13 janu
ari 1976 waarbij drie mensenlevens
vielen te betreuren en vele zwaar
gewonden vielen, was voor de ge
meente Woubrugge (dat de krui
sing binnen de gèmeentegrenzen
heeft) de bekende druppel. By pro
vinciale waterstaat was men al be
zig naar een verkeerstechnische
beste oplossing te zoeken. Maar het
laatste ongeval vroeg om directe
actie.
Er werden snelheidsbeperkende
maatregelen getroffen en de ontei
geningsprocedure werd begonnen
om grond voor een verbreding van
de weg te krijgen. Hiermee leek
een einde te zijn gekomen aan de
golf van publicaties die het 'dóden-
kruispunt' had veroorzaakt. Dat
zou zo zijn gebleven, ware het niet
dat Veilig Verkeer Nederland
(WN) zich ermee ging bemoeien.
B. Woudenberg, voorzitter van
WN, stuurde de paragnosten Ge
rard Croiset en Werner Tholen naar
het kruispunt om te onderzoeken
in hoeverre 'wichelaars' van dienst
konden zijn bij het oplossen van
verkeersproblemen. Ooit had hij
die opmerking eens horen maken
door het statenlid Delveaux in de
provinciale commissie voor ver
keer en vervoer. Het kruispunt in
Woubrugge leek hem hiervoor bij
uitstek geschikt. In het blad Weg
wijs van de WN had Croiset al
eens geschreven dat planeten in
ons zonnestelsel invloed hadden
op de gebeurtenissen op aarde.
Was het toeval of was er sprake
van een (misplaatste) grap toen het
paranormaal begaafde tweetal op 1
april 1976 over het kruispunt heen
en weer liep? Veel mensen stelden
zich die vraag. De paragnosten wa
ren echter bloedserieus, voelden
sterke spanningsvelden en merk
ten storingszones op die 'de geeste
lijke vermogens bij mensen zou
den doen wegzinken'. Direct daar
op vroeg Croiset de Woubrugse
burgemeester een paaltje te laten
slaan op een punt, ten noordoosten
van de kruising. En op 2 april
kwam een gemeentewerker het
paaltje slaan, dat volgens de para
gnosten de spanning moest wegne-
Televisie
Vanaf die dag stonden bijna alle
Nederlandse dagbladen bol van
dat nieuws en de televisie en de
NCRV-radio kwamen kijken en
luisteren. Nog nooit was het ge
beurd dat parapsychologie bij ver-
keersonderzoek werd gebruikt en
dat was ook de reden waarom para
gnosten gratis aan het experiment
meewerkten. Voor het onderzoek
werd ook overleg gepleegd met de
toenmalige hoogleraar in de para
psychologie, professor dr. W. Ten-
haeff. Croiset zou met een team van
deskundigen - astrologen en para
psychologen - mettertijd aan de
slag gaan om de storingszone op te
heffen. Op 8 april bezocht hij voor
dat doel een bekende lakfabriek in
Sassenheim om een samenstelling
van geschikte kleuren voor het
paaltje uit te zoeken. Hadden die
kleuren het beoogde effect, dan
zouden op die plaats drie zuilen of
kubussen worden geplaatst.
"Het is een balanskwestie",
meende Croiset, "alles berust op
een drie-eenheid. Het is opvallend
dat mensen die op die plek een on
geluk overleefden zich er niets van
konden herinneren. De voor het
spanningsveld gevoelige automo
bilist krijgt er gemakkelijk e'en
black-out".
Dankzij de vele verzamelde
kranteknipsels kan Van der Wereld
al die gesprekken terugtoveren in
zijn boek. Van veel kanten kwa
men de nodige bedenkingen tegen
het 'magische' onderzoek en velen
staken er de gek mee. En ook Ten-
haeff werd wat huiverig toen Croi
set begon te praten over een zeven-
kleurige paal die ongelukken
moest voorkomen.
Bedenkingen
Van kerkelijke zijde bleven de
reacties ook niet uit. "God zal nu
zeker straffen, nu zullen er zeker
doden vallen", kreeg Woudenberg,
die het allemaal had aangeslingerd,
te horen als lid van de Hervormde
Kerk. Tegen de kubussen die Croi
set wilde gebruiken had Wouden
berg toch ook wel zijn bedenkin
gen, omdat die de aandacht van de
weggebruiker zouden kunnen af
leiden. "Maar het is wel mogelijk
dat de kleuren in het 'wegmeubi-
lair', zoals borden en wegwijzers,
moeten worden aangepast", vond
de WN-voorzitter.
Het eenvoudige houten paaltje
trok zo veel publiek uit het hele
land dat de zaak uit de hand dreig
de te lopen. Maar op 20 april was
het paaltje plotseling verdwenen
en natuurlijk lag de dader op het
kerkhof. Niemand had daartoe op
dracht gegeven. Croiset reageerde
enigszins gelaten: "Ik heb het voor
speld. Maar het spanningsveld is
hiermee niet weggenomen, het
paaltje was alleen een markering".
Attractie
Twee dagen voor het verwijde
ren had iemand nog een bordje aan
het paaltje gespijkerd met de tekst:
'Jezus redt'. De hoop was daarop
van diverse kanten gevestigd. Bij
WN keek men elke dag in de kran
ten of er nog geen ongeluk was ge
beurd op hun 'experimentele
kruispunt'. Achteraf was burge
meester D. Brouwer de Koning van,
Woubrugge niet zo gelukkig met de
gang van zaken. Hij vond dat hij
zich beter op de zaak had moeten
bezinnen.
"Dat het toch al gevaarlijke
kruispunt uitgroeide tot een toeris
tische attractie is nooit mijn bedoe
ling geweest", zei hy tegen een ver
slaggever. Volgens WN zou de uit
werking van welke paal dan ook al
tijd discutabel blijven. "Maar als de
uitwerking toch onverhoopt posi
tief mocht zijn, dan kunnen wel
licht alle gevaarlijke kruispunten
in Nederland met zo'n stralings-
paal worden uitgerust", aldus Wou
denberg.
Een neveneffect was de uitstra
ling naar restaurant Het Oude Ra-
edthuys. Daar werd op de situatie
ingesprongen met een nieuwe
schotel onder de naam Tournedos
pilier Croiset. Deze schotel was op
gemaakt in de kleuren die het paal
tje zou krijgen, als het er ooit was
gekomen. Want eind ausgustus
werd bekend gemaakt dat er 'geen
veelkleurige paal' zou worden ge
slagen op het kruispunt.
Jacobswoude
Terug naar de polder. Heeft hier
ooit een dorp bestaan dat de naam
Jacobswoude droeg? Volgens
Hans van der Wereld wel, maar ze
ker volgens zijn voorganger in de
Woubrugse historie, de vermaarde
veldwachter O.C. van Hemessen.
Want uiteindelijk was die het en
waren het zijn gegevens waarop
Van der Wereld voortborduurde.
Als basis voor die mening noemt
hij de vondsten die in dat gebied
werden gedaan, restanten van be
bouwing en het feit dat er mensen
hebben gewoond die de polder
hebben uitgeveend. De vondsten,
die voor een deel bestaan uit graf
zerken, wijzen erop dat er een kerk
of begraafplaats moet zijn geweest.
"Anders vind je die dingen niet",
zegt Van der Wereld. En totdat ie
mand het tegendeel bewijst gaat hij
ervan uit dat er een dorp is geweest
met die naam.
Geschiedschrijvers houden het
jaar 823 aan, waarin ambachtsheer
Jacob van Woude de gronden in
leen kreeg van Lodewijk de Vro
me. Door het uitvenen rondom
kwam het dorp omstreeks het mid
den van de achttiende eeuw als een
eiland in het water te liggen. De
grond werd zo drassig dat de inwo
ners zich gingen vestigen langs de
Woudwetering. Daar legden zij
zich toe op de handel en de scheep
vaart. Jacobswoude raakte daarna
totaal in verval en van het eens zo
welvarende'florp was in 1747 niets
meer te bekennen.
Twee monumenten bij het kruis
punt Herenweg/Kruisweg houden
die herinnering levend. In de ste
nen bank, reent tegenover het ge
metselde monument, is een der ge
vonden grafzerken te zien uit 1620.
Een ander grafmonument, de be
kende sarcofaag, staat sinds kort
beschut onder een afdak aan de
noordkant van de Hervormde
Kerk. De ingemetselde gedenk
steen aan de andere kant van deze
kerk werd op verzoek van Van He-
messen in 1925 aangebracht, toen
het -vierhonderd jaar was geleden
dat Jan de Bakker in Den Haag op
de brandstapel kwam. Hij was een
pastoor in Jacobswoude die met de
hervorming was meegegaan.
Is Hans van der Wereld een twee
de Van Hemessen? "Ach, we zijn
beide amateurhistorici, zegt hy.
"Hy werkte alleen in een heel ande
re tyd, toen de archieven nog niet
zo geordend waren als nu. Ik ga wat
dieper op de dingen in. Wat hij ter
loops in zijn werk heeft aangestipt,
is voor mij vaak aanleiding om het
werk wat verder uit te diepen.
Neem nu het gemeentehuis, daar
vond ik ergens een paar regels
over. Ik ontdekte dat het dit jaar
precies honderd jaar geleden is dat
het oude gemeentehuis in gebruik
werd genomen. Tegelijkertijd is
het precies tien jaar geleden dat het
nieuwe in gebruik officieel werd
geopend. Dat was voor mij aanlei
ding om er een boekje over te
schrijven. Ale gegevens en raads-
verslagen die tot de bouw van bei
den hebben geleid, vond ik in het
Woubrugse geme'ente-archief. Dat
leverde een interessant stukje his
torie op".
Het boekje over honderd jaar
Woubrugs gemeentehuis wordt tij
dens de komende raadsvergade
ring officieel overhandigd. De pa
perback van 128 pagina's over de
polder Vierambaeht verschijnt de
ze maand bij de Aphense uitgeve
rij Vis.
ALKEMADE - De aanpassing van wing
de ligweide van het sportcomplex
De Tweesprong in Roelofarends-
veen tot voetbalveld voor DOSR en
Alkmania gaat 208.000 gulden kos
ten.
Vorige maand besloot de ge
meenteraad van Akemade, met de
stemmen van PvdA en PPR tegen,
een vijfde voetbalveld te realiseren
op het sportpark Akemade-oost.
Dit als gevolg van verdere bebou-
Subsidie Katwijk
voor computers
op basisscholen
KATWIJK - De 21 basisscholen in
Katwijk krygen waarschynlyk elk
een bedrag van 1.500 gulden voor
de aanschaf van computers en bij
behorende materialen. Dit maakte
wethouder A.C. Berkheij bekend
tijdens de vergadering van de com
missie voor vorming, recreatie en
ontmoeting van de kustplaats.
"Het is van groot belang om op
elke school in Nederland kinderen
bekend te maken met het gebruik
van de computer", aldus Berkheij.
"Zo wordt de overstap van basis
school naar middelbaar onderwijs,
waar de computer reeds helemaal
is ingeburgerd, minder groot".
Door het toekennen van een ge
meentelijke bijdrage voor de aan
schaf van computers worden scho
len en hun leerkrachten volgens
Berkheij gestimuleerd om met de
ze apparatuur te gaan werken.
0 het industrieterrein,
waardoor DOSR zijn derde veld
kwijtraakt. Verplaatsing naar het
zogeheten land van Bontje langs de
rijksweg was op korte termyn niet
mogelijk. Derhalve is gekozen voor
verdere aanpassing van de ligwei
de, die nu al dienst doet als pupil-
lenveld voor de voetbalvereniging
Alkmania.
De gemeenteraad had met de
nieuwe maat van 90 bij 64 meter
nogal wat moeite. Maximale maat
voering, zoals aangegeven door de
KNVB, zou betekenen dat een ge
deelte van de beplanting en bomen
moet worden verwijderd. Daar
voelde de raad niet veel voor. Nu
wordt volstaan met een kleinere af
meting waardoor niets hoeft te
worden gerooid. Het gaat echter
om een proefperiode van een jaar.
Na afloop daarvan wordt bekeken
of alsnog groen moet verdwijnen.
Van de ruim twee ton aan kosten
gaat het meeste geld (92.000 gul
den) naar DOSR, ter vergoeding
van kosten die de vereniging heeft
gemaakt voor het instandhouden
van twee kleedkamers op het nood-
veld. De aan te brengen verlichting
op het extra veld vraagt 48.000 gul
den. De bedoeling is dat elk jaar tot
15 april op het terrein wordt ge
voetbald. Daarna moet het worden
ingezaaid en worden klaargemaakt
voor het gebruik als ligweide tij
dens het zwemseizoen, dat begin
mei wordt geopend. Omdat de ge
bruiksmogelijkheden van de lig
weide worden beperkt, wordt ver
plaatsbaar spelmateriaal aange
schaft ter waarde van 25.000 gul
den.
VOORHOUT - Het gemeentebe
stuur van Voorhout weet nog niet
wat er met de twee illegaal ge
plaatste woonwagens op de Sport-
laan gaat gebeuren. Binnenkort
heeft burgemeester M.Th. van de
Wouw over het probleem een ge
sprek met provinciebestuurder
mevrouw Stolker. Door ziekte van
mevrouw Stolker is dit gesprek
enige tijd' uitgesteld.
"In principe is dit domweg kra
ken van de openbare weg", zegt
Van de Wouw over de komst van de
twee woonwagens naar zijn ge
meente. "Ze staan daar zonder on
ze instemming en toestemming".
De beide woonwagens staan sinds
31 oktober aan de Voorhoutse
Sportlaan, voor de ingang van de
ijsbaan.
Tot voor kort was op een terrein
aan de Sportlaan een woonwagen
kampje gevestigd. Dit is begin dit
jaar opgeheven en alle voorzienin
gen ziin verwijderd. Dit is gedaan
om te voorkomen dat er opnieuw
woonwagens zouden worden ge-
plaats. De woonwagens kwamen
uit Voorburg en Wassenaar. Zowel
Voorburger J. Veldmeijer en zijn
neef R. Oorbeek hadden tot voor
kort in hun voormalige woonplaats
een woning.
Voorhout begint begint begin
volgend jaar met de aanleg van een
nieuw kampje voor twee a
gens in de gemeente.
Bodem bij Sigma eeuwenlang vervuild
ALPHEN AAN DEN RIJN/UIT
HOORN - Verffabriek Sigma Coa
tings weigert op te dFaaien voor al
le kosten van het schoonmaken
van de door haar vervuilde grond
aan de Emmalaan in Aphen. Het
concern heeft in augustus aange-
kondigt de Aphense vestiging te
willen sluiten. Sigma wil er graag
woningbouw op hebben, maar is
alleen bereid het op sommige plek
ken zeer zwaar verontreinigde be
drijfsterrein aan de Oude Rijn te la
ten reinigen met financiële steun
van de rijksoverheid.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Zodra
een legale stortplaats is gevonden,
worden het van het Hoogheem
raadschap Rijnland afkomstige
verontreinigde zuiveringsslib en
het puin op het terrein van het Al-
phense vuilverwerkingsbedrijf
Jannes Vos verwijderd. Daarover
hebben de gemeente en het aan de
Steekterweg gevestigde bedrijf
overeenstemming bereikt. Om de
kosten te drukken wil Vos de
grond, die weer een agrarische be
stemming moet krijgen, zelf afgra
ven. Dat zal dan gebeuren onder
toezicht van de gemeente. Op het
bedrijfsterrein van Vos is vorig jaar
vijfduizend kubieke meter zuive
ringsslib gedumpt.
"Wij zijn al sinds 1795 op dat ter
rein in Aphen gevestigd. Sinds
dien is de bodem daar vervuild.
Het is maar de vraag of ons bedrijf
nog steeds daarvoor verantwoor
delijk kan worden gesteld", aldus
A. Coert van de hoofdvestiging van
Sigma in Uithoorn. "We willen wel
saneren, maar om te verlangen dat
ook alles uit de vorige eeuwen door
ons wordt weggehaald, is te veel
gevraagd. Daarom moeten we eerst
tot een vergelijk komen met het
ministerie van milieu"
Sigma Coatings liet in augustus
weten haar Alphense vestiging te
willen verlaten. Elders wordt een
moderne fabriek gebouwd en de
twee oude vestigingen in Aphen
en Zaandam worden gesloten. In
Alphen werken tachtig mensen. De
reorganisatie, zo heeft het concern
verzekerd, gaat gepaard zonder ge
dwongen ontslagen. Via natuurlijk
verloop hoopt Sigma het perso
neelsbestand zodanig te hebben af
geslankt dat zonder grote proble
men kan worden verhuisd naar de
nieuwe vestiging.
Intussen heeft de verffabriek een
oriënterend bodemonderzoek la
ten verrichten door de Heidemaat
schappij. In januari komt het sane
ringsrapport uit, waarin de (zeker
dure en ingrijpende) maatregelen
staan omschreven om tot de door
Sigma zo gewenste woningbouw
op het terrein te komen. Het juri
disch probleem zit in de betaling
van de kosten voor het weghalen
van gif uit de vorige en het begin
van deze eeuw.
DONDERDAG 12 NOV.
Leiden
dia-lezing door dr. A.W.H. van
Dongen over 'Oost-Turkije: de ba
kermat van beschavingen' aan
vang 20.15 uur in de Kapelzaal
van K O.
forum-discussie van de studen
tenvereniging SSR-Leiden over
EG-landbouwbeleid in gebouw
Hogewoerd 108. aanvang 20.00
voorlichting en begeleiding
dienstweigeren. van 20.00 tot
23.30 uur in Troef. Stationsweg
Leiderdorp
klaverjassen bij de Buitenge
wonen. aanvang 20.00 uur in de
Muzenhof. Cor Gordijnsingel.
Voorschoten
open huis Christeklijke Jeugd
koren. van 18.45 tot 19.30 uur
voor meisjes vanaf 10 jaar. zaal
De Werf, Schoolstraat, of zaal Al-
badaplantsoen.
Wassenaar
toneelvoorstelling 'Mijn zuster
en ik' mmv Josephine van Gaste
ren, aanvang 20.15 uu
renar, Kerkstraat 75.
VRUDAG 13 NOV.
n de Wa-
Doornheim uit Rijnsburg op het
Van den Heuvelorgel van de Nieu
we Kerk aan de Voorstraat, aan
vang 20.15 uur.
voorstelling 'In den ouden Bil-
lenburcht' door theatergroep Im
perium, aanvang 21.00 uur in Mi
crotheater Imperium aan de Oude
Vest.
toneelstuk 'Cyrano de Berger
ac' door het Rondtheater. aan
vang 20.15 uur in de theaterruimte
van de scholengemeenschap De
Vlietschans.
open forum van de Leidse Folk-
club Horus in 'De Bruine Boon' op
de hoek Stationsweg/Rijnsburger-
singel, aanvang 21.00 uur.
lezing met dia's over zijn werk
A
door kunstschilder Hermanus
Berserik, aanvang 20.00 uur in het
gebouw van Ars Aemula aan de
Pieterskerkgracht.
Leiderdorp
folklorefestijn met optreden van
dansgroep Hupsakee, aanvang
20.00 uur in de Sjelter aan de
Heemraadlaan.
open huis bij de Stichting Ba
siseducatie Leiderdorp, van 14.00
tot 16.00 uuren van 20.00 tot
22.00 uur, Splinterlaan 91.
klaverjassen en sjoelen in ma-
Warmond
opvoering blijspel 'Oscar* door
toneelvereniging St. Mattias, aan
vang 20.15 uur in 't Trefpunt, He
renweg.
Wassenaar
toneelvoorstelling: 'Mijn zuster
en ik' met Josephine van Gaste
ren, aanvang 20.15 uur [n 'Wa-
renar', Kerkstraat 75.
ZATERDAG 14 NOV.
carnavalsvereniging De Leidse
Hutspotten viert het Prinsenbal in
het Antonius clubhuis aan de Lan
ge Mare.
optreden van 'Shamarock' Ier
se volksmuziek, aanvang 21.30
uur in de Droomfabriek aan de
Oude Singel,
vlooienmarkt in de Groenoor-
hallen, van 10.00 tot 17.00 uur.
voorstelling 'In den ouden Bil-
lenburcht' door theatergroep Im
perium, aanvang 21.00 uur, Mi
crotheater Imperium, Oude Vest
33e.
toneelvoorstelling 'Cyrano de
Bergerac' door het Rondtheater,
aanvang 20.15 uur in de theater
ruimte van de scholengemeen
schap De Vlietschans.
de ingang van de ijs-
De twee wooonwagens op de Voorhoutse Sportlaan. Een van de twee wagens staat
baan.
