M- 49.-
j?f-139.-
Tegelkachel zuinig en milieuvriendelijk
M- 59.-
VROOMISDREESMANN
WONEN-
Zelfbouwen is veel goedkoper
KAMERHOOG
KAMERBREED
WOENSDAG 4 NOVEMBER 1987
PAGINA 11
De bewoners van Noord-
Rusland zijn waarschijnlijk
de uitvinders van de
tegelkachel. Een ingenieus,
zeer zuinig
verwarmingssysteem, dat in
Nederland vroeger alleen in
openbare gebouwen gebruikt
werd, maar in Midden-
Europa en de Scandinavische
landen traditioneel een
belangrijke rol speelde. Wie
in Zwitserland, Oostenrijk,
Hongarije of Duitsland ooit
in een folkloristisch museum
geweest is, heeft ze daar
zeker wel eens gezien: fraaie,
rijkversierde pronkstukken
die in menige boerderij en
menig burgermanshuis het
middelpunt van het winterse
huiselijke leven vormden.
door
Runa Hellinga
Ze worden nog wel gemaakt, der
gelijke kachels maar je moet er een
aardige duit voor neertellen. Het
bouwen van tegelkachels is een
ambacht, dat vaak van vader op
zoon doorgegeven wordt en waar
een leek, en ook een ervaren metse
laar, niet eens aan hoeft te begin
nen. In Nederland was tot voor
kort maar één tegelkachelbouwer
die het vak echt beheerste.
Het is dus een exclusief produkt
en dat is jammer. Want het gaat om
een verwarmingssysteem met een
aantal goede eigenschappen: zui
nig, milieuvriendelijk en boven
dien met de behagelijke warmte
die een ouderwetse kolenkachel
ook had.
Vuurbeton
Sietz Leeflang van de Twaalf
Ambachten in Boxtel houdt zich al
jarenlang bezig met onderzoek
naar milieuvriendelijke en energie
zuinige bouwmethoden. Op zoek
naar verwarmingssystemen die
een mens niet volledig afhankelijk
maken van de centrale distributie
van gas of elektriciteit, stootte hij
op de tegelkachel. De voordelen
van het systeem waren duidelijk,
maar het nadeel ook: de prijs die
dat staaltje van puur handwerk
moest kosten: „Zo'n kachel wordt
ter plekke door een vakman ge
bouwd en dat kost al snel zo'n tien
duizend gulden".
Leeflang zocht naar een goedko
pere bouwmethode. De oplossing
vond hi.j in het gebruik van vuurbe
ton. Dat is hittebestendig, kan de
warmte net als baksteen opslaan
en het kan met behulp van mallen
gegoten worden. Daarmee was de
mogelijkheid van zelfbouw en een
grote besparing op de kosten van
arbeidskracht geschapen. Een zelf
gebouwde tegelkachel kost, afhan
kelijk van het model, zo'n 2.000 tot
2.500 gulden.
Het zelfbouwen van een tegelka
chel is niet iets datje even doet. Je
hebt mallen en begeleiding nodig.
De Twaalf Ambachten beschikt
over een zelfbouwwerkplaats waar
gemiddeld een maal per week
mensen twee dagen bezig zijn met
de bouw van hun eigen tegelka
chel. Ze gieten de verschillende on
derdelen, die daarna thuis met be
hulp van stalen pennen aan elkaar
worden gezet. Uiteindelijk wordt
het geheel afgevoegd, zodat de ka
chel een geheel lijkt. In werkelijk
heid blijven de onderdelen echter
Stoken op hout
De tegelkachel is een hout ge
stookte kachel. Maar daarmee is
lang niet alles gezegd. Wie in het
bezit is van een open haard of alles-
brander, weer hoe bewerkelijk zo'n
gezellig houtvuur is. De tegelka
chel hoeft maar twee keer a drie
keer per dag gestookt te worden
om de hele dag warmte uit te stra
len. Bovendien brandt de kachel
het beste op de goedkoopste en
zachtste houtsoorten, die de open
haard bezitter maar liever laat lig
gen. Met een flinke mand snoei-
hout per dag houdt de tegelkachel
een kamer van zo'n 50 vierkante
meter warm. Wie niet gratis aan
hout kan komen, is nog niet duur
uit. Die zit voor zo'n gulden of
tweehonderd de hele winter warm.
Het principe van de tegelkachel
is eigenlijk heel eenvoudig. Terwijl
een metalen houtkachel zijn hitte
meteen aan de omgeving afstaat,
slaat de tegelkachel de warmte
juist op in zijn enorme stenen mas
sa. Die zorgt er ook voor dat de
temperaturen in de tegelkachel
veel hoger oplopen dan in een ge
woon houtvuur. Er zijn maxima tot
1.100 graden gemeten, dat is onge
veer dubbel zo hoog als de hoogste
temperatuur in een allesbrander,
die bij meer dan 550 graden ge
woon kapot gaat.
Hele lange rookkanalen in de ka
chel zorgen er bovendien voor dat
de warmte van de rook, die bij een
normale kachel meteen de schoor
steen uitgaat, in de kachel wordt
opgeslagen. Al die opgeslagen hitte
wordt in de loop van een uur of
acht tot twaalf (afhankelijk van het
model van de kachel) aan de omge
ving afgestaan. Een koude kamer
met een tegelkachel verwarmen,
vraagt dus even tijd. Maar als het
eenmaal warm wordt, blijft dat ook
vele uren zo.
Een groot voordeel van de te
gelkachel boven andere houtka
chels is dat hij zeer milieuvriende
lijk is. Door de extreem hoge tem
peratuur in de kachel verbrandt
het hout zeer volledig en komt er
eigenlijk alleen maar stoom uit de
schoorsteen. De tegelkachel heeft
dan ook een milieukeuring, waar
andere houtkachels bepaald niet
voor in aanmerking komen.
Aangenamer
De stralingswarmte van een te
gelkachel is niet alleen veel aange
namer dan de droge hitte van een
centrale verwarming, volgens
Leeflang is stralingswarmte ook
veel gezonder: „De droogte van
een centrale verwarming proberen
mensen te bestrijden door de lucht
te bevochtigen. En dan ontstaat
een ideaal klimaat voor stofmijt,
een van de belangrijkste oorzaken
van astma en cara". Verder is de
warmte van een tegelkachel veel
effectiever: wie binnen het bereik
van de kachel zit, voelt zich bij een
temperatuur van een graad of zes
tien al heel behagelijk.
Een belangrijk punt vindt hij
ook de veiligheid. De buitenkant
van de kachel wordt, onder de
meest extreme omstandigheden,
een graad of tachtig warm. Dan
moet de kachel echt tot het uiterste
opgestookt zijn. want een tempera
tuur van 55 tot 65 graden is veel ge
bruikelijker. Dat is zeer laag in ver
gelijking met bijvoorbeeld alles-
branders, die honderden graden
heet kunnen zijn. Wie zich daaraan
stoot, kan forse brandwonden op
lopen.
De oorspronkelijke Russische
tegelkachels waren enorme ge
vaarten. De uit baksteen gemetsel
de kachels waren zo groot, dat bij
een nieuwe woning eerst de kachel
en dan pas de buitenmuren werden
gebouwd. De kachels konden zo
veel warmte opslaan, dat ze soms
maar eenmaal in de veertien dagen
gestookt hoefden te worden. Veel
hitte straalden ze niet uit, maar vol
doende om de ergste kou buiten te
houden en de familie 's nachts een
warm bed te bezorgen. De Russi
sche boerenfamilies sliepen name
lijk op de kachel.
De in Midden-Europa gebruikte
kachels waren kleiner, hoewel ze
nog altijd veel plaats innamen.
Vaak was de kachel letterlijk het
middelpunt van de woning: dan
werd hij in de muur tussen twee of
meerdere kamers ingemetseld en
straalde zijn warmte naar verschil
lende vertrekken uit. De buiten
kant werd bekleed met kleurige,
vaak kostbare tegels en zo'n kachel
was echt een sieraad in huis.
De zelfbouwkachels zijn een
stuk eenvoudiger uitgevoerd. De
Twaalf Ambachten heeft twee mo
dellen ontwikkeld. De standaard-
kachel. de goedkoopste, wordt al
sinds 1979 gemaakt. De kachel is
wat kleiner en heeft een geringere
capaciteit dan de zogenaamde 'fin
oven'. waar de resultaten van het
Finse universitaire onderzoek in
verwerkt zijn.
Boerenplavuizen
Om de kachels goedkoop te hou
den, wordt de buitenkant met sim
pele boerenplavuizen bekleed,
waarbij keuze bestaat uit verschil
lende kleuren. De speciale en vaak
erg fraaie holle tegels die bijvoor
beeld in Duitsland worden ge
bruikt bij de betongiettechniek
niet verwerkt worden.
Wat de tegels betreft, ziet Leef
lang de toekomst overigens een
beetje somber in. Voor de verwer
king samen met vuurbeton heeft
hij zachtgebakken tegels nodig
waar bovendien geen ijzer in mag
zitten, omdat dat metaal een che
mische reactie met het beton aan
gaat. Dergelijke tegels worden nau
welijks gemaakt. De enige fabriek
in Nederland, in Kerkdriel, is on
langs gesloten en aan China ver
kocht. Daar hoopt hij over een jaar
weer tegels vandaan te krijgen.
Maar voorlopig moet hij het uitzin
gen met de tegels die uit de failliete
boedel van zijn vaste leverancier
heeft kunnen redden.
Wie meer wil weten over het zelf
bouwen van tegelkachels, kan te
recht bij de Twaalf Ambachten in
Boxtel, 04116-72621. Verder be
staat er een zelfsbouwwerkplaats
in Eibergen. onder leiding van Jan
Krajenbrink, tel. 05454-72612.
De plint vormt, wanneer men kiest
voor een parketvloer, vaak een hin
derpaal, Om dit euvel uit de weg te
ruimen heeft Ras parket een mas
sieve overzetplint ontwikkeld. Deze
kan over de bestaande plint wor
den aangebracht. De overzetplint is
er in eiken 8,50 gulden p.m2) en
ramin (7.75 gulden p.m'). Informa
tie: 05776-1031.
land hout stookt Sietze Leeflang zijn tegelkachel de hele dag.
De zelfbouwwerkplaats maakt de tegelkachel betaalbaar
Soepelvallende uni-gordfjnstofvan blijvend
mooi polyacryl Afgewerkt met loodveter aan
onderkant. En verkrijgbaar in maar liefst 16
verschillende (deuren. Éénmalige aanbieding:
240 cm hoog
280 cm hoog
per meter
per meter
Geef uw interieur een nieuw gezicht en... bespaar tientallen guldens op vloer
bedekking en gordijnen. Een buitengewone kans om 't binnen te verfraaien.
Vroom Dreesmann biedt u bovendien zovéél mogelijkheden dat u wel moet
slagen. Nu even komen dus.
ALTIJD IETS NIEUWS ONDER DE ZON
Casablanca. Het Berbertapijt met de ijzer-
sterke geweven rug en de fabelachtig lage
prijs. Kijk 'ns hoe voordelig u dit zuiver wollen,
schitterende tapijt kunt bemachtigen. Om
jaren plezier van te hebben. Voorzien van het
ISW-driesterren label. Verkrijgbaar in warm
grijs, lichtbeige en middenbeige. Gratis gelegd
in de woonkamer.
Zolang de voorraad strekt.
