ZATERDAG 24 OKTOBER 1987 Nu het onderzoek in de paskamermoord opnieuw is geopend, duikt steeds vaker de onopgeloste moordzaak in Giessen-Nieuwkerk op. Niet voor niets bracht de advocaat van Rob van Z„ die wegens moord op Sandra van Raalten tot twaalf jaar gevangenisstraf werd veroordeeld, Giessen-Nieuwkerk in herinnering. door Rob van den Dobbelsteen In de vroege ochtend van de vierde au gustus 1923 werd seinwachter Jacob de Jong met ingeslagen schedel langs 'zijn eigen' rails gevonden. Het moordwapen lag naast hem: een hamer met een ijze ren steel. Uit een onderzoek in het vlak bij gelegen haltehuisje van De Jong bleek al vlug dat er waarschijnlijk spra ke was van een roofmoord. Er was vijf gulden uit de geldlade verdwenen. De Jong liet een vrouw en twee kinderen 's Middags pas meldde zich een eerste getuige. De man vertelde dat hij in de omgeving van het huisje van de sein wachter een zwerver verdacht had zien rondscharrelen. De man bleek Van Box meer te heten. Hij was alcoholist die het station van Giessen-Nieuwkerk dikwijls als slaapstee gebruikte en moest De Jong dus hebben gekend. Van Boxmeer werd al snel als ver dachte aangemerkt toen in één van zijn broekzakken een mes werd aangetroffen dat De Jong had toebehoord. Ook werd er op zijn kleren een verfvlek aangetrof fen van dezelfde kleur groen als waar mee de buurman van de vermoorde een dag tevoren zijn kippenhok had geverfd. De zwerver echter had een alibi. Een alibi waar geen speld tussen was te krij gen. Opnieuw werd de getuige opgeroe pen teneinde hem nog een keer met de zwerver te confronteren. Had hij zich misschien vergist? Had hij een ander bij het huisje van De Jong gezien? De getui ge wist het opeens niet meer zo zeker. Maar toen hij plotseling het moordwa pen zag liggen, wist hij wel te vertellen waar die hamer vandaan kwam. „Die ha mer", onthulde hij, „die ken ik. Die is van Kroon uit Sliedrecht". Waarna het drama begon dat uitmond de in wat door veel mensen nog altijd als de grootste gerechtelijke blunder uit de Nederlandse geschiedenis wordt be schouwd. De zwerver, het mes van De Jong en de verfvlek op zin broek werden voor eens en voor altijd vergeten. Bij Kroon in Sliedrecht moest men zijn. Een familie met een weinig gunstige reputa tie. De slechte naam had het kinderloze echtpaar Kroon zich verworven door het aanrichten van flinke drinkgelagen die met grote regelmaat thuis plaats hadden en - zo wilde de achterklap - de illegale abortus die mevrouw Kroon eens had la ten plegen. In die tijd een schande van jewelste. Drie vrienden waren er op de avond van de derde augustus bij Kroon op be zoek geweest. Er was flink gedronken en het was al laat (of beter gezegd vroeg) toen de visite vertrok. De politie van Giessen-Nieuwkerk rook lont en ver voegde zich met het moordwapen bij huize Kroon. Of die hamer misschien van Kroon zelf was. De aangesprokene zei 'nee'. En omdat ook mevrouw Kroon beweerde dat zij de hamer nooit had ge zien, maakte de politie nog maar eens een ommetje bij de drie vrienden die op 3 augustus op bezoek waren geweest. Die wisten evenmin waar de hamer vandaan kwam. Waarop de politie be sloot het vijftal toch maar aan te houden om ze zodoende wat krachtiger aan de tand te kunnen voelen. Ook dat verhoor leverde echter niets op. Op 31 augustus werd het vijftal weer vrijgelaten, waarna het anderhalf jaar later, op 25 februari 1925, weer werd gearresteerd. Recher cheur J.F. de Jong had toegeslagen. De Jong stond bekend als een soort Sherlock Holmes. Een taaie, ijverige, slimme speurder die al eerder onoplos baar geachte zaken had weten op te los sen. De Jong leek zeker van zijn zaak. Het echtpaar Kroon en een van de be zoekers liet hij vrij, maar twee vrienden mochten 'nablijven': ene Theunissen en ene Klundert. Op 2 oktober stonden ze in Dordrecht voor de rechtbank. Aan klacht: moord. Theunissen en Klundert ontkenden. Jawel, ze waren inderdaad toch wel even weggeweest die avond. Ze waren niet de hele tijd in het huis van Kroon gebleven, zoals ze eerst hadden beweerd. Maar die afwezigheid had niet langer dan tien mi nuten geduurd. Ze hadden de vijfhon derd gulden die aannemer Theunissen in zijn binnenzak had gehad, even naar huis gebracht. Maar daarna waren ze meteen weer naar het feest terugge keerd. In die tien minuten hadden ze de moord nooit kunnen plegen. Giessen- Nieuwkerk lag immers ruim tien kilo meter van het Sliedrechtse huis van Kroon verwijderd en die overbrug je per fiets niet in tien minuten. Maar rechercheur De Jong liet zich niet kisten. Eerst was daar de derde vriend, Vermeer, die onder de strenge blik van de rechter schoorvoetend toe gaf, dat het terechtstaande tweetal mis schien toch wel langer dan tien minuten was weggebleven. „Hoeveel langer?", vroeg de rechter. „Nou, in elk geval een flinke tijd", was het antwoord. Het net sloot zich. Helemaal toen het echtpaar Kroon liet weten dat de be faamde hamer met de ijzeren steel wel degelijk zijn eigendom was geweest. Het tweetal verklaarde bovendien dat Klun dert en Theunissen de hamer hadden meegenomen toen ze op 3 augustus om elf uur huize Kroon hadden verlaten en dat zij, mompelend over een man die zij hadden neergeslagen, pas om één uur waren teruggekeerd. Daarmee was de zaak 'rond'. De officier van justitie eiste levenslang; de rechter ten slotte stuurde het nog steeds hevig ontkennende duo voor vijftien jaar naar de gevangenis.' Theunissen en Klundert gingen on middellijk in hoger beroep, maar het Hof bleef achter het vonnis van de Dor- drechtse rechtbank staan. Ook cassatie hielp niet, net zo min als de aanklacht wegens meineed tegen het echtpaar Kroon. De twee zaten al vier jaar vast toen er een bericht in de kranten ver scheen dat Theunissen en Klundert pro beerden herziening van het vonnis te krijgen. Dat bericht werd gelezen door een jon ge journalist: Kick Geudeker, later hoofdredacteur van de in de jaren vijftig en'zestig zeer populaire maandagkrant Sport&Sportwereld. Geudeker zocht de advocaat van Theunissen en Klundert. mr. Roobol op en ging vervolgens praten met het echtpaar Kroon. Vlak na de oor log haalde Geudeker de affaire in een in terview nog eens op: „Die mevrouw Kroon maakte in het eerste gesprek al een opmerking die my achterdochtig maakte". Geudeker rook een opzienbarend ver haal en vroeg door. Aanvankelijk zonder succes. Pas een paar dagen later, toen hij opnieuw naar het echtpaar ging, kwam de waarheid aan het licht: het duo had onder zware druk van superspeurder De Jong meineed gepleegd. Geudekers toenmalige krant (Het Volk) bracht het verhaal van zijn jonge reporter in grote opmaak. Een rel was geboren. Vragen in de Tweede Kamer, een minister van justitie die ter verant woording werd geroepen en speurneus J.F. de Jong die onmiddellijk van zijn functie werd ontheven. Hij sleet de rest van zijn loopbaan als passencontroleur in de haven van Hoek van Holland. Theunissen en Klundert die ruim vier en een half jaar gevangen hadden gezeten, kwamen op 14 september 1929 vrij. Niet alleen als badplaats geniet Noordwijk aan Zee wijd en zijd faam, wie zin heeft in een avondje 'stappen' kan er ook 's winters in ruime mate aan z'n trekken komen. Met name de jongeren trekken elk weekeinde naar de plaatselijke kroegen en discotheken. Lang niet iedereen in Noordwijk is daar overigens van gecharmeerd. De bevolking is het onderhand beu om bij nacht en ontij te worden opgeschrikt door de herrie van de 'stappers'. In de gemeenteraad gaan steeds meer stemmen op om de sluitingstijden te vervroegen. door Monique Bedet De zaterdag is zojuist overgegaan in de zondag. Het is bijna één uur, het bruisende kroegleven loopt op z'n eind. Buiten doen twee politieagen ten hun gebruikelijke nachtronde. Te voet doorkruisen ze het uitgaans centrum van Noordwijk aan Zee. Hun ogen schieten van links naar rechts, ze bespieden donkere hoekjes en registreren alles wat zich afspeelt tussen geparkeerde auto's. Zodra de bewaar ders van de openbare orde iets waarne men dat niet helemaal pluis lijkt te zijn, gaan ze er op af. Doelbewust doch kalm doen ze hun werk. De ronde begint op de Parallel Boule vard die vlak achter het strand ligt. Bij een bushalte staat een jongen met een papieren zakdoekje het uit zijn neus stromende bloed te deppen. 'Wat is er aan de hand?', vraagt een van de twee agenten. De jongen blijkt te zijn gesla gen door een Leidenaar. "Ik haat Leide- naars", zegt iemand uit het groepje zes tienjarigen dat om het slachtoffer heen staat. Nadat ze hebben geconstateerd dat er niets ernstigs aan de hand is, lo pen de agenten weer verder. "Ze kwa men zelf ook uit Leiden", meent een van de agenten. Schuin tegenover de halte zitten een paar mensen in de verlichte hal van een wooncomplex. Op beheerste toon zeg gen de agenten dat ze "beter aan de over kant op de bus kunnen wachten in plaats van hier in de hal". Het advies wordt lacherig, doch gehoorzaam opge volgd. Volume De Parallel Boulevard komt uit op het Palaceplein. De hoek om en je bent op de De Grent, de straat waar het nachtle ven zich concentreert. Ter linkerzijde bevinden zich louter kroegen en disco theken: ter rechterzijde staat op de plaats waar het düin begint een immens, hoekig flatgebouw. Inmiddels is het één uur geworden. Het volume van de op straat duidelijk te horen muziek wordt teruggedraaid. De café-eigenaren draai en de gedempte spots uit; felle lampen flitsen vervolgens op. De duizenden be zoekers slenteren naar buiten, op weg naar auto's en bussen. Op de stoep voor de enige winkel aan De Grent zijn een paar mannen aan het vechten. Ergens in een hoekje staat een jongen te huilen. Hij wordt door twee meiden getroost. "Ach laat hem maar even. Hij zit pas in dienst en kan de spanningen niet meer aan", zegt een van de twee tegen de agenten. Het gehuil wordt overstemd door geschreeuw en gelach, door het geluid ook van toeteren de en startende auto's. Vanaf de Wilhel- mina Boulevard komt een auto aangere den. Plankgas. De portierramen zijn opengedraaid. De inzittenden hebben hun hoofden buiten de ramen gestoken. Aan hen is duidelijk af te zien dat ze poli tie willen uitdagen. De agenten gaan niet in op de provocaties. Ze hebben er meer oog voor dat de brede De Grent intussen een drukke verkeersbaan is geworden. Avondtoerisme Een uitgaansavond in Noordwijk be gint in de regel vrij vroeg. Zo rond een uur of negen melden de jongste uitgaan ders zich present in hun favoriete disco. Zo ook nu, op 17 oktober. De grote druk te moet evenwel nog op. gang komen, vandaar dat er tijd genoeg is om de eige naren van de dancings De Bob, Club 68 en The Champ naar hun mening te vra gen over het plan van de gemeente om de sluitingstijden te vervroegen. De gemeente onderzoekt of het juridisch haalbaar is de discotheken De Bob en Club 68, die in de woonwijk achter De Grent zijn ge vestigd, eerder te sluiten dan de disco theken aan De Grent. De fractieleden van het CDA, het Progressief Akkoord Noordwijk (PAN) en de PvdA toonden zich onlangs, tijdens de algemene be schouwingen, fervente voorstanders van vervroegde sluitingstijden van alle bar- dancings. Zeker als in de nabije toe komst mocht blijken dat de bewoners van de dorpskern van Noordwijk aan Zee overlast blijven houden, willen ze die maatregel er doordrukken. De raads Bij de meeste Noordwijkse discotheken worden bezoekers gecontroleerd op wapenbezit om de veiligheid te garanderen. Gewoonlijk wordt dat niet toegestaan. Uit gesprekken met enkele willekeuri ge omwonenden blijkt dat de overlast nog wel te verdragen is. Er zijn zelfs wijkbewoners die beweren dat ze aardig gewend beginnen te raken aan het la waai op straat. Anderen zorgen ervoor dat ze slapen, voordat om een uur of één de herrie losbarst. De uitspraken van de ze wijkbewoners verraden hun opmer kelijke gevoel voor tolerantie: "Dat weet je als je bij een discotheek woont". En: "Je hoort wat je wilt horen". Het par keerprobleem wordt afgedaan met de woorden: "Bij mij staan de auto's op de stoep. Het maakt mij niet uit, ze moeten toch ergens staan". Het zou voor de hand liggen dat zeker die ene bezitter van dat huis met uitrit wél last heeft van geparkeerde auto's. Maar nee, ook hij straalt een en al berus ting en begrip uit. "Last van geparkeer de auto's heb je overal, in elke stad. Als ik 's avonds nog weg moet zet ik de hek ken van mijn uitrit open en steek ik het garagelicht op. Dan begrijpen ze het wel. De enkele keer gebeurt het dat er toch iemand z'n auto voor mijn uitrit zet. Nou, die auto laat ik dan wegslepen door de politie". Een oudere mevrouw uit de Hoofd straat zegt wel hinder te hebben van het uitgaanspubliek. Naar haar zeggen wor den er geregeld vernielingen aangericht en ze zegt zich ook bij herhaling te sto ren aan de herrie. In haar stem klinkt duidelijk verontwaardiging door: "Die baldadigheid als de jongelui wat op heb ben! Ze maken krassen op het raam, slaan stukken van de vensterbank af of ze gooien bierflesjes op het dak. En wat ze ook doen: ze halen parkeermeters uit de grond. Ik zeg er maar niks van, want dan nemen ze wraak. Maar al gaan ze nog zo tekeer: mij jagen ze dit huis niet uit". De omwonenden geloven niet dat ze gebaat zijn bij vervroegde sluitingstij den. Ze denken dat de vernielingen en het lawaai zich dan naar een eerder tijd stip op de avond verplaatsen. "Het beste kan de gemeente een parkeerkelder ma ken op het Palaceplein en in de straat voor mijn deur een park. Als het publiek hier maar niet meer komt". Frappant In de flat Zeewijck tegenover De Grent staan vier appartementen te koop. Een bewoonster die met haar apparte ment de huizenmarkt is opgegaan, ver klaart niet weg te gaan vanwege het la waai. "Als ik goed luister hoor ik het dreunen van de muziek, maar ik kan er bij slapen. De muzieksterkte is veel min der dan in voorgaande jaren. De dan cings zouden de deuren en ramen dicht moeten houden, dat is het beste". Een andere bewoner heeft eigenlijk ook geen last van de muziek. Wel van het gelal op straat en het overdadige getoe ter. Deze al wat oudere bewoner vat een en ander samen onder de noemer "nachtterrorisme". "Ik slaap wel, als ik het raam dicht heb tenminste. Maar ik zou graag zien dat alles om twaalf uur dicht gaat". De houder van een pension draagt de frappantste oplossing van de avond aan. De sluitingstijd opheffen, nee, dat lijkt hem geen goed idee van de dancinghou ders. "Als de kroegen later sluiten gaan de mensen later uit en blijft het gerot zooi de hele nacht aanhouden. Nee, wil je de overlast tegengaan dan moetje bui ten het dorp beginnen met een uitgaans centrum. Dan kunnen die tenten de hele nacht doordraaien". leden van het CDA zeiden zonodig een stapje verder te willen gaan. De Noord wijkse christen-democraten vinden dat het 'avondtoerisme' hoe dan ook terug gedrongen moet worden. De partij pleit daarom ook voor een beperking van het aantal uitgaansgelegenheden. Mocht aan wens van een meerderheid in de gemeenteraad gehoor worden gege ven, dan zijn De Bob in de Van Speijk- straat en Club 68 in de Hoofdstraat waar schijnlijk de eerste uitgaansgelegenhe den die worden aangepakt. De eigenaren van de dancings reageren verontwaardigd. Ze vinden het onrede lijk dat zij als enigen de schuld krijgen van de overlast. Vooralsnog gaan ze er van uit de regeling er niet komt. Maar als De Bob en Club 68 straks toch eerder dicht moeten dan de andere dancings, dan zullen de heren niet schromen naar de rechter te stappen. Keurig in het pak gestoken staat de uitbater van De Bob bij de ingang van de tent, veilig geposteerd achter twee breed geschouderde portiers. Zijn zaak draait al 35 jaar. "Kijk eens", zo verschaft hij uitleg, "ik was een van de eersten die zich hier vestigden. En dan krijg ik nu de schuld van wat er na die tijd aan over last is ontstaan doordat er hier steeds meer dancings zijn gekomen. Een jaar of tien geleden kwam het toerisme uit Duitsland op gang. Noordwijk werd overal gepromoot door de gemeente, de badplaats moest aantrekkelijk worden gemaakt voor de Duitse toeristen- stroom. Het horecawezen groeide enorm. Maar op een gegeven moment begon het Duitse toerisme af te nemen, omdat de reizen naar de Middellandse Zee in trek raakten. Het 'avondtoerisme' is er voor in de plaats gekomen. Als alle andere dancings aan de Noordwijkse kust heeft men bij De Bob vorig jaar een - verplichte - geluidsgren- ser in gebruik genomen. Die voorkomt dat de muziek een bepaalde decibel- grens overschrijdt. Bij de ingang is ook nog een tussendeur geplaatst waardoor het geluid wordt tegengehouden. "Naast de aanpassingen doen we ons best om het lawaai op straat te beperken. Aan de bezoekers vragen we bij het weggaan of ze zachtjes doen op straat en de portier houdt een oogje in het zeil. Maar je weet niet wat er om de hoek van de straat ge beurt". Winst Het is van De Bob maar een klein stukje lopen naar Club 68. De jeugdige eigenaar heet Nico van Hese jr, die ook de Noordwijkse dancing Club 71 en de Bibob aan het Amsterdamse Rem- brandtplein beheerst. Hij heeft zo zijn ei gen theorie over het plan. dat in de Noordwijkse gemeenteraad is ont vouwd. "Het zit zo in elkaar: eerst willen ze ons eerder dicht hebben, waardoor de omzet zal dalen. Het uiteindelijke doel De dansvloer van Club 68. Op een elektronisch bord achterin de zaal staat de tekst: 'Wij verzoeken iedereen op straat bij het naar huis gaan zich rustig te gedragen. Jullie gedrag op straat bepaalt onze en jullie sluitingstijd'. Wagenwijd open! Discotheek De Bob, die vanzelfspre kend ook op de route van de patrouille ligt, is volgens de politie één van de wei nige gelegenheden die zich houdt aan de regels die ter voorkoming van geluid soverlast zijn opgesteld. Daarentegen staan bij de horecabedrijven aan De Grent de deuren meestal wagenwijd open. De ervaring heeft de agenten ge leerd dat op daar op zomerse dagen dan ook de bovenluiken worden opengezet. "Ze moeten eigenlijk allemaal een tus sendeur inbouwen zoals De Bob heeft gedaan. En een goed ventilatiesysteem aanschaffen. De portier van De Bob houdt meestal ook de straat goed in de gaten. Het verbaast me dat er deze keer brommers in de Van Speijkstraat staan. De Grent om één uur in de nacht. File op de weg en op de stoep. (foto's Henk Bouwman» van de gemeente is de buurt saneren en ons eruit zetten. Als het eenmaal zover is hoeven ze ons door de teruggelopen winst van de zaak nog maar een kleine financiële vergoeding te geven. De ge meente vraagt ons medewerking te ver lenen aan een oplossing die wij helemaal niet zien zitten. En dat terwijl we wel met een alternatief komen". "Het lijkt me een goed idee om in een proefperiode te bekijken wat er gebeurt, als de sluitingstijd wordt opgeheven. Een heleboel andere dorpen in Neder land hebben dit ook geprobeerd en in tachtig procent van de gevallen bleek dat de overlast afnam. Als er een onbe perkte sluitingstijd wordt ingevoerd stromen de cafés en dancings geleidelijk aan leeg. Nu komt alles om één uur in één keer naar buiten. Elke tent heeft haar eigen publiek en al die mensen ko men elkaar tegen op weg naar hun auto. Dat wordt dan een geschreeuw en getoe ter naar elkaar". Peter Beuk, één van de twee eigenaren van bar-disco The Champ aan De Grent, is net als de andere twee eigenaren be reid mee te werken aan het terugdringen van de geluidshinder op straat. Maar daarbij wil hij wel zakelijk blijven den ken. "Voor wat hoort wat", zegt Beuk. "Wij hebben de gemeente voorgesteld de mensen van hier naar hun auto's te begeleiden, zodat ze op straat rustig blij ven. Daar moet dan wel tegenover staan dat wij zelf mogen bepalen hoe laat we de boel sluiten". Koffie Om twaalf uur zitten zeven agenten, die vannacht dienst hebben, rond de ta fel in het politiebureau aan de Oude Zee weg. Er wordt een bak koffie gedronken om goed wakker te blijven. De meesten hebben nog zes uurtjes voor de boeg. De tongen komeh goed los als de opheffing van de sluitingstijden ter sprake komt. De nachtploeg is eensgezind van me ning dat het gerotzooi op straat de hele nacht blijft doorgaan, als de sluitingstijd wordt opgeheven. "Als dat gebeurt, komen hier na drie uur ook de mensen uit Den Haag nog even doorzakken". Eén van de agenten zegt niets te voelen voor een proefperio de waarin uitgaansgelegenheden zich niet gebonden hoeven te achten aan slui tingstijden. "Dat wordt niks. De Noord wijkse badgasten hebben een andere mentaliteit dan de mensen die in andere dorpen uitgaan". En een andere agent vindt het een "raar plan van de gemeen te" om alleen De Bob en Club 68 eerder te sluiten en de anderen niet. "Dat lost de overlast niet op". Concentratie van alle uitgaansgele genheden langs De Grent in combinatie met een vroege sluitingstijd acht de poli tie een betere oplossing voor het terug dringen van de overlast. "Want dan blij ven een heleboel mensen die van ver ko men weg en met al de discotheken op één plaats is alles goed in de gaten te houden". En dan zou er volgens de aanwezi ge agenten ook nog wat te zeggen zijn voor de bouw van een parkeergarage op het Palaceplein of op het Jan Kroons- plein."Als het uitgaanspubliek de auto's in een parkeergarage vlakbij De Grent kon zetten, werd de woonwijk meteen ontlast. Maar het geld hè, de gemeente moet dat wel betalen". Paaltjes Even later wordt het tijdens de ronde door de dorpskern van Noordwijk aan Zee duidelijk waarom een parkeergara ge geen overbodige luxe is. De wijk staat vol auto's. De aanwezige parkeerplaat sen zijn overvol. Als gevolg daarvan staat het bli/c geparkeerd voor uitritten en ook op plaatsen waar alleen vergun ninghouders mogen parkeren. Langs de meeste stoepranden staan vierkante houten paaltjes die zijn aangebracht om automobilisten ervan te weerhouden ook de stoepen als parkeerplaatsen te kiezen. Op de uitgaansavonden - 's win ters alleen in het weekeinde, 's zomers de hele week door - is dit een bekend beeld in Noordwijk aan Zee. Het publiek trekt zich niets aéfti van de regel dat in een deel van de straten 's avonds alleen de bewoners met een vergunning mogen parkeren. Eén van de agenten op de ronde: "De gemeente denkt dat als je maar genoeg bonnen uit schrijft het parkeerprobleem wel op te lossen is. Maar de mensen blijven ver keerd parkeren. Ze calculeren de boete gewoon in, dat bekeuring zit in het bud get van een avondje uit. Daar komt nog het volgende bij: als de mensen de auto niet in de woonwijk mogen parkeren, zetten ze die gewoon een paar straten verderop. Dat heeft tot gevolg dat ze ver der moeten lopen en dat een nog groter deel van het dorp last heeft van ge schreeuw en optrekkende auto's in de nacht".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 21