'Meer akkoorden
nu goed mogelijk'
'Bewijsvoering tegen Demjanjuk rammelt'
Nederland wacht
Duarte op met
financiële injectie
Interview
Ontwapemngsdeslamdige Paul Nitze:
Predikanten: contact met Zuid-Afrika pastorale noodzaak
PAGINA 2
MAANDAG 19 OKTOBER 1987
Er zijn maar weinig Amerikanen, die zoveel ervaring
hebben op het gebied van ontwapeningsgesprekken
met de Sovjetunie als de 80-jarige Paul Nitze.
Nadat hij onder meer als staatssecretaris van buiten
landse zaken en staatssecretaris voor de marine ver
schillende presidenten diende, werd hij in 1969 lid van
de Amerikaanse delegatie die met de Sovjets onder
handelde over de eerste wapenbeheersingsakkoorden.
Bij alle verdragen die sindsdien zijn gesloten, waaron
der SALT 1 en 2, alsmede het ABM-verdrag, speelde
Nitze een rol als onderhandelaar. Van 1981 tot 1984 leid
de hij de Amerikaanse degelatie bij de ontwapenings
gesprekken in Genève.
Drie jaar geleden maakte president Reagan Nitze tot
zijn speciale adviseur op het gebied van ontwapenings
vraagstukken, en kreeg hij de titel ambassadeur.
Nog steeds is Nitze actief bij de onderhandelingen
met de Sovjetunie betrokken. Hij zal dan ook in de de
legatie van minister Shultz zitten, die deze week naar
Moskou vertrekt om daar de laatste puntjes op de i te
zetten van een akkoord over middellange en korte af
standswapens. het INF-akkoord.
Aan de vooravond van dit bezoek, dat vrijwel zeker
ook zal leiden tot hechte afspraken over de eerste reis
van een Russische leider naar de VS sinds Kroetsjov,
gaf Nitze een interview aan enige buitenlandse journa
listen. Hierbij hoogtepunten uit dat interview.
WASHINGTON - Nu de VS en
de Sovjetunie het zo goed als op
alle punten eens zijn over het
INF-verdrag, het akkoord over
middellange en korte afstands
wapens, kan snel alle aandacht
worden gericht op vermindering
van het aantal intercontinentale
(strategische) raketten.
door
Henk Dam
Een akkoord over deze strate
gische raketten, het START-ak-
koord, zou nog tijdens het presi
dentschap van Reagan rond kun
nen zijn. „Daar werken we ten
minste aan", aldus de 80-jarige
ambassadeur Paul Nitze, vete
raan op het gebied van ontwape
ningsonderhandelingen en spe
ciaal adviseur van Reagan.
- Wat is er op het vlak van de
IN F-onderhandelingen gebeurd
sinds de succesvolle gesprekken
tussen de ministers Shultz en Sje-
vardnadze, vorige maand in
Washington?
Nitze: „In Washington is grote
vooruitgang geboekt. Veel van
de grootste en belangrijkste
vraagstukken zijn daar opgelost.
De onderhandelingsdelegaties in
Genève hebben sindsdien hard
gewerkt aan de tekst van een
INF-verdrag. Dat verdrag is nu
in concept klaar, met tussen
haakjes de passages waarover we
nog van mening verschillen. We
hopen dat, als de ministers
Shultz en Sjevardnadze in Mos
kou weer met elkaar verder pra
ten, het aantal passages tussen
haakjes dan zo goed als of hele
maal verdwenen is. We hopen
dat de laatste problemen rond
INF in Meskou snel kunnen wor
den opgelost, zodat we tijd en
plaats voor een bezoek aan de VS
van de Russische leider Gorbats-
jov kunnen vaststellen, èn kun
nen praten over een START-ak-
koord".
- Maakt het probleem van de
Amerikaanse kernkoppen op de
Westduitse Pershing IA raketten
deel uit van de passages die nog
tussen haakjes staan
Nitze: „Wat nog in details moet
worden uitgewerkt is de vernieti
ging van de INF-raketten aan
beide zijden, en de kernkoppen
die wij hebben gereserveerd
voor de Westduitse Pershings
IA. In hoofdlijnen zijn we het
daarover al in Washington eens
geworden. Waarover nu nog ver
der moet worden gepraat is de
tijd waarin de wapens zullen
worden vernietigd. Dat is nog
niet tot in de details geregeld. Er
moet verder nog gesproken wor
den over controleprocedures,
waarbij wij in sommige opzich
ten een strengere controle wil
len, en de Sovjets in andere.
Maar dit gaat allemaal om de
tails, om procedures, niet om de
hoofdzaak"
- Is er tijdens de gesprekken in
Washington tussen Shultz en Sje
vardnadze, of sindsdien in Genè
ve, vooruitgang geboekt op het
gebied van de START-onderhan-
delingen?
Nitze: „Vooruitgang was er in
Washington, niet in Genève, om
dat in Genève de aandacht de af
gelopen weken voornamelijk ge
concentreerd is geweest op het
INF-akkoord. In Washington zijn
we dichterbij elkaar gekomen
bijvoorbeeld waar het gaat om de
De inmiddels 80-jarige Paul Nitze. Hij vergezelt minister Shultz van buitenlandse zaken deze week op zijn
reis naar de Sovjetunie. "We hopen dat de laatste problemen rond INF in Moskou snel kunnen worden opge
lost". (foto GPU)
zware Russische raketten, die
tien of meer kernkoppen kunnen
vervoeren. Wij hebben steeds ge
zegd dat de kernkoppen geteld
moet worden, en niet slechts de
raketten. Tijdens de top tussen
Shultz en Sjevardnadze zeiden
ze het daarmee eens te kunnen
zijn. We hebben ook gezegd, dat
wanneer het aantal strategische
wapens verminderd wordt dit
slaat op de „throw-weight" van
de raketten (het gewicht dat een
raket naar zijn doel kan vervoe
ren. H.D.). Daarmee zijn ze het
nu ook eens".
"Straks in Moskou hopen we,
zoals gezegd, verder over START
te kunnen praten. Ik geloof eer
lijk gezegd niet dat de overblij
vende vraagstukken met betrek
king tot een START-akkoord on
overkomelijk zijn. Met een beetje
goede wil aan beide kanten zijn
die problemen op te lossen".
- Is er tijdens de top van sep
tember tussen Shultz en Sjevard
nadze of daarna ook vooruit
gang geboekt ten aanzien van
Reagans programma voor ruim
tedefensie, SDI, dat de Sovjets
aan ernstige beperkingen willen
binden voor ze een START-ak
koord tekenen?
Nitze: „De Sovjets hebben in
Washington hun positie duidelij
ker gemaakt, maar er is geen
vooruitgang in de richting van
een oplossing te melden. De Sov
jets willen dat wij ons gedurende
tien jaar aan de huidige interpre
tatie van het ABM-verdrag hou
den. (Dit anti-raket-verdrag
maakt testen in de ruimte in het
kader van SDI vrijwel onmoge
lijk. H.D.) De discussie over onze
positie ten aanzien van dit vraag
stuk loopt nog, en ik wil er daar
om riiets over zeggen".
Afgezien van de ABM-SDl
discussie, wat zijn de voornaam
ste verschillen van mening die
moeten worden opgelost voor er
van een START-akkoord sprake
kan zijn?
Nitze: „Een van de problemen
is dat wij geloven dat er in het
raamwerk van een START-ak
koord sprake zou moeten zijn
van sub-grenzen, bijvoorbeeld
waai- het gaat om het aantal toe
gestane raketten met zes of meer
kernkoppen. Wij hanteren deze
sub-grenzen omdat we vinden
dat verminderingen in de aantal
len kernwapens niet mogen lei
den tot verhoogde onevenwich
tigheid. De Sovjets geloven dat
deze sub-grenzen niet nodig zijn.
Een tweede probleem is contro
le. Daarbij zijn we het wel eens
over het principe, maar gaat het
om het uitwerken van de de
tails".
- Er is aan Russische zijde eni
ge aarzeling over de vraag of
Reagan en Gorbatsjov elkaar wel
in Washington moeten spreken. Is
het denkbaar dat eind november,
begin december deze top elders in
de VS wordt gehouden?
Nitze: „Wij hebben lang gele
gen voorgesteld de top in Was
hington te houden. De Sovjets
hebben gezegd het daarmee eens
te zijn, en we nemen dus aan dat
dat gewoon door zal gaan".
Leidse Hoogleraar getuigt in proces tegen vermeende kampbeul
UTRECHT - "Een procedure dit
met het grootste gemak tot de gru
welijkste vergissingen kan leiden".
In één zin maakt prof. W.A. Wage
naar, hoogleraar in de psychologie
aan de Leidse universiteit, duide
lijk waarom hij volgende maand
naar Israël reist om te getuigen in
het proces-Demjanjuk. Wagenaar
vindt dat er zo onzorgvuldig is om
gesprongen met getuigenverkla
ringen dat hij gehoor heeft gege
ven aan een verzoek van de verde
diging om zijn kritiek voor de
rechtbank te herhalen.
door
Bart Jungman
De rechtszaak tegen John Dem
janjuk wordt deze maand hervat
nadat zijn advocaten mét succes
hadden gevraagd om een schor
sing. In die periode hebben zij
nieuwe getuigen gezocht en die,
onder andere in de persoon van
Wagenaar ook gevonden.
Het proces tegen Demjanjuk
leidde die jaar tot emotionele tafe
relen in de rechtszaal, waar oor
logsslachtoffers in Demjanjuk de
kampbeul 'Iwan de Verschrikkelij
ke' herkenden. Demjanjuk wordt
er op grond daarvan verdacht
800.000 joden te hebben vermoord
m het concentratiekamp Trpblin-
ka. Hij werd een paar jaar geleden
aangehouden in de Verenigde Sta
ten op basis van informatie uit de
Sovjetunie. De Oekraïner Demjan
juk vestigde zich na de oorlog in
Amerika.
Wagenaar baseert zich in zijn kri
tiek op de gevolgde procedure
vooral op het Devlin-rapport. In dit
Engelse rapport met internationale
uitstraling zijn richtlijnen opgeno
men voor getuigenverklaringen.
Tijdens een open dag van de Stich
ting voor Publieksvoorlichting
over Wetenschap en Techniek af
gelopen zaterdag aan de Utrechtse
universiteit maakte Wagenaar zijn
bezwaren duidelijk.
Allereerst deugde volgens de
Leidse hoogleraar de photo spread
niet. Uit een aantal foto's moeten
getuigen daarbij de gezochte per
soon aanwijzen. Wagenaar: "De ge
bruikte photo spread was hoogst
onzorgvuldig. De foto's die werden
gebruikt, waren van slechte kwali
teit. Eén persoon was zelfs nauwe
lijks te herkennen. Er werden bo
vendien slechts acht personen ge
toond. Dat is te weinig. Volgens
het Devlin-rapport moeten het er
twaalf zijn, van wie elf onschuldi-
gen. En daarvan was
sprake. De zeven anderen
allemaal Oekraïnse oorlogsmisda
digers. Dat werkt drempelverla
gend. De getuigen kunnen voor
zichzelf beredeneren dat het alle
maal verdachten zijn. Eqht fout
kun je dus niet zijn als getuige, ook
al wijs je een ander zijn"
Ter illustratie toonde Wagenaar
een photo spread, die wel aan alle
regels van zorgvuldigheid voldeed.
Daarop waren twaalf personen te
zien die sterk op elkaar leken (rond
gezicht en kalend), waarmee de
identificatie van Demjanjuk een
stuk moeilijker was geworden.
In totaal werden 29 ooggetuigen
ingeschakeld om uit te zoeken of
Demjanjuk inderdaad Iwan de
Verschrikkelijke is. Acht personen
kwamen tot die conclusie. Van hen
zijn drie inmiddels overleden zo
vertelde Wagenaar. "Hoe die ande
re 21 hebben gereageerd, is onbe-
DEN HAAG - De president van El
Salvador, José Napoleon Duarte,
staat een plezierige verrassing te
wachten tijdens het officiële be
zoek dat hij deze week aan ons
land brengt. De regeringspartijen
(CDA en WD) en de grootste op
positiepartij in ons land (PvdA)
willen het democratische proces in
dit Middenamerikaanse land on
dersteunen met een forse financië
le injectie, die kan oplopen tot 20
miljoen in 1990. De PvdA verbindt,
als enige van de drie grote partijen,
wel een voorwaarde aan de ontwik
kelingshulp. En die luidt, dat het
linkse verzet in El Salvador een
plaats moet krijgen in het politieke
bestel van dat land.
door
Margreet Vermeulen
De drie partijen lopen hiermee
vooruit op de parlementaire be
handeling van het Midden-Ameri-
kabeleid van minister Bukman
(ontwikkelingssamenwerking).
Het plan van de minister is een'
deel van zijn budget te gebruiken
om de jonge democratieën in deze
regio te helpen overleven. Op de
begroting voor volgend jaar heeft
hij alvast 40 miljoen uitgetrokken
voor hulpprogramma's aan Costa
Rica, Guatemala, Honduras, Nica
ragua en El Salvador. Dat bedrag
zal moeten aangroeien tot 100 mil
joen in 1990, waarbij elk land in
principe recht heeft op evenveel
geld.
IKON-medewerkers
Maar de kamerleden, die zijn uit
genodigd voor een gesprek met
Duarte, zullen zeker niet alleen
over geld willen praten. De buiten
landspecialisten van de drie groot
ste partijen deelden desgevraagd
mee, dat ze Duarte aan de tand zul
len voelen over de schendingen
van de mensenrechten in zijn land.
Ook zijn zij van plan het staats
hoofd te vragen hoe het staat met
het gerechtelijk onderzoek naar de
dood van de vier IKON-medewer-
kers, in 1982.
Een schrale troost, i
bestaanden van het televisieteam.
In een brief hebben ze premier
Lubbers laten weten geschokt te
zijn door de officiële ontvangst van
Duarte. Zolang niet daadwerkelijk
is komen vast te staan dat de Salva
doraanse justitie ernst maakt met
het gerechtelijk onderzoek naar de
gebeurtenissen van 17 maart 1982,
is een bezoek van Duarte ongepast,
aldus de familieleden. Omdat de
televisieploeg door toedoen van
het leger om het leven kwam, en
Duarte behalve regeringsleider
ook opperbevelhebber van het le
ger is, houden de nabestaanden
Duarte zowel in politiek als in mili
tair opzicht verantwoordelijk voor
de dood van de vier IKON-mede-
werkers.
Het bezoek van Duarte aan ons
land is ook het Humanistisch Over
leg Mensenrechten (HOM) en de
gezamenlijke El Salvador-comités
in het verkeerde keelgat gescho
ten. De organisaties vinden dat de
Nederlandse regering zich terug
houdend moet opstellen tegenover
een staatshoofd dat 'medeverant
woordelijk is voor de dood van
tienduizenden Salvadoranen'. Een
officiële ontvangst door premier
Lubbers en koningin Beatrix kan
door Duarte worden opgevat als
een uiting van steun en vertrou
wen in de regering van El Salva
dor, zo meent het HOM.
Doodseskaders
De fracties van de drie grote par
tijen beschouwen het bezoek van
Duarte als nuttig en wijzen op de
verbeteringen die in El Salvador
tot stand zijn gekomen op het ge
bied van de mensenrechten, sinds
Duarte in mei 1984 tot president
werd gekozen. Willem Bos van het
El Salvador-comité: "Vóór 1984
werden elke dag tien mensen door
het leger, de veiligheidsdienst en
de doodseskaders vermoord. Nu
zijn het er nog maar drie per dag.
Dat is een verbetering, ja. Ook de
toename van het aantal politieke
gevangenen is, vreemd genoeg,
een verbetering. Want jarenlang
was het zo dat je niet langer dan
een paar dagen in leven bleef als je
eenmaal was opgepakt".
De geconstateerde verbeterin
gen zijn echter volgens de El Salva
dor-comités in geen enkel opzicht
te danken aan de inspanningen
van president Duarte. Willem Bos
verklaart de afname van de arresta
ties en de politieke moorden uit
het totale aantal slachtoffers dat de
nu acht jaar oude burgeroorlog tus
sen de regering en het linkse verzet
heeft gevergd. Dat totale aantal is
60.000. Willem Bos: „Als je het gras
in het vooijaar flink kort maait,
hoef je het daarna alleen nog maar
bij te houden".
Krotbewoners
Over de ontwikkelingshulp zoals
minister Bukman die aan El Salva
dor wil geven, zegt Willem Bos:
"Als je de ontwikkelingshulp in
handen van de Salvadoraanse re
gering geeft, zal het nooit de arm
ste bevolkingsgroepen bereiken
De vakbonden, de krotbewoners
die hun levensomstandigheden
willen verbeteren en de boeren die
coöperaties proberen op te zetten,
worden juist door de regering be
streden. En hetzelfde geldt voor de
mensenrechtenorganisaties. De
hulp zal, net als bij de aardbeving
van 1982, naar het leger en het be
drijfsleven gaan. In het gunstigste
geval zal het leger op het platteland
wat hulp bieden aan de plaatselijke
bevolking om zo haar imago wat
op te poetsen".
Duarte ontmoet niet alleen Lub
bers en de koningin, hij zal ook een
onderhoud hebben met minister
Van den Broek (buitenlandse za
ken). Met Van den Broek zal Duar
te vooral spreken over het vredes
overleg in Midden-Amerika.
kend en ook dat is in strijd met de
richtlijnen van het Devlin-rap
port".
Wagenaar haastte zich aan zijn
beschuldigingen toe te voegen dat
hij niet twijfelt aan de verklaringen
van het bewuste vijftal. "Ik beweer
niet dat de getuigen geen goed ge
heugen hebben. Maar je moet wel
zorgen voor een kritische test van
hun geheugen. En dat is niet ge
beurd. Als je bewijsvoering zo af
hankelijk is van getuigen moet je
de grootst mogelijke zekerheden
inbouwen. Met identificatie door
ooggetuigen krijg je te maken met
allerlei psychologische processen.
Om dat zo goed mogelijk te laten
verlopen, moeten de politieman
nen zich strikt aan alle regels hou
den of een goede pschologische
opleiding hebben. Van alletwee
was in Israël absoluut geen spra
ke".
José Napoleon Duarte, omstreden president van El Salvador. (foto ap>
Veertien hervormde en gere
formeerde predikanten hebben
de synode van hun kerk ge
vraagd, het beleid ten aanzien
van Zuid-Afrika (afwijzing van
ieder contact, behalve die door
de synodes zijn toegestaan) te
herzien. Volgens hen is dat een
'pastorale noodzaak'.
De predikanten doen dit in een
'Verantwoording' na een 'infor
matie-studiereis' naar Zuid-Afri
ka. Deze reis was georganiseerd
door het Comité Overleg Zuid-
Afrika, dat meer begrip bij het
Nederlandse volk wil kweken
voor het streven van de Zuidafri-
kaanse regering 'naar de opbouw
van een sociaal-economische ge
meenschap van vrije volken in
Zuid-Afrika'. Aan de reis namen
in totaal negentien predikanten
en twee ingenieurs deel.
"Er is in kerkelijke kringen in
Zuid-Afrika pijn om de verbro
ken banden en een dringende be
hoefte aan communicatie met de
kerken in Nederland", zeggen de
veertien. "Het is onjuist om door
eenzijdige selectie slechts be
paalde woordvoerders naar Ne
derland uit te nodigen". "Veel
blanke christenen in Zuid-Afrika
toonden uitdrukkelijk hun in
stemming met verdere stappen
tot het geheel doen verdwijnen
van de apartheid, zelfs als hier
door kerkelijke spanningen zou
den worden opgeroepen".
De ondertekenaars wijzen
apartheid in alle
ook de ideologie achter de apart
heid. "Wij zijn evenwel van me
ning, dat de situatie in Zuid-Afri
ka veel ingwikkelder is dan men
doorgaans in Nederland denkt.
Het is een land met vele volken,
talenrassen, groepen, godsdien
sten, culturen en politieke vi-
De 'Verantwoording' is onder
tekend door de hervormde predi
kanten L. Flier uit Dalfsen, A.
Kamman uit Bladel, H. J. W. La-
seur (legerpredikant), J. L. Rave-
sloot uit Westerhaar, L. de Ru uit
Schiedam, J. J. Sijl (luchtmacht
predikant) en W. Vennegeerts
(Wilsum, Bondsrepubliek Duits
land) en de gereformeerde predi
kanten TJ. Ausma uit Zaandam,
F. W. Fokkema (legerpredikant),
N. J. Goris uit Surhuisterveen, P.
Ravensbergen uit Wijnjewoude.
A. Verdoorn (bejaardenpastor -
uit Leiden, wonende in Wad-
dinxveen), H. E. Wijnja (emeri-
tus-legerpredikant) en T. Zuide-
ma uit Apeldoorn.
Gruweldaden
Onder de reizigers was ook de
hervormde predikant J. G. Barn-
hoorn uit Strijen, lid van de syno
de van zijn kerk. Hij behoort niet
tot de ondertekenaars van de
brief, maar heeft wel zijn indruk
ken uit Zuid-Afrika op schrift ge
steld.
Barnhoorn denkt nog steeds
aan een video-opname "die ons
een blik gunde op de gruweld
aden van zwarten tegenover
zwarten, vaak met een beroep op
het evangelie". "Wie deze beel
den - in Nederland niet ver
toond - gezien heeft, vraagt zich
vertwijfeld af wat de niet-blanke
bevolking te wachten staat als
het zo vurig bepleite 'één man
eén stem' in praktijk zou worden
gebracht. Met verbijstering reali
seren we ons, dat de bewegingen
die gruweldaden bedrijven hier
toe mede door geld uit de Neder
landse kerken (Werelddiako-
naat) in staat worden gesteld".
Barnhoorn wil de toestand in
Zuid-Afrika niet 'veel mooier'
voorstellen dan die in werkelijk
heid is. Hij pleit "voor een eerlij
ke benadering van het kolossale
probleem van het land en voor
een oprecht christelijke benade
ring, dat wil zeggen: niet veroor
delen, maar de waarheid zoe
ken". "De boodschap van ver
zoening sluit het gesprek met de
ander niet uit, maar juist in, ze
ker met hen die naar onze me
ning verkeerde wegen bewande
len".
Foutfcn erkennen. Twee
Zuidafrikaanse kleurlingenpre
dikanten, ds. Sydney Davis en
ds. Pieter Strauss, zijn onlangs
twee weken in Nederland ge
weest op uitnodiging van de
stichting 'Herstel Culturele Be
trekkingen'.
In hun verslag zeggen zij, on
der de indruk te zijn van het gro
te aantal vrienden van Zuid-Afri
ka hier en van de ijver om voor
Zuid-Afrika in de bres te sprin
gen. "Toch blijkt, dat de contac
ten van deze vrienden beperkt
waren tot blanke Zuidafrikanen
en dat de Nederlandse vrienden
van Zuid-Afrika ook maar van
eén kant het Zuidafrikaanse ver
haal hebben gehoord".
De vrienden zullen in hun stra
tegie om de zaak van Zuid-Afrika
in Nederland te bepleiten de fou
ten die in dat land worden ge
maakt meer moeten erkennen,
menen de twee Zuidafrikanse
predikanten. "De indruk moet
niet worden gewekt dat wie pro-
Zuid-Afrika is ook pro-apartheid
is". Ook moet deze vrienden
kring meer aandrang op de Zuid
afrikaanse regering uitoefenen
om het tempo van verandering te
versnellen.
Overigens geloven de kleurlin-
genpredikanten nog steeds aan
de 'boodschap van verzoening'
in hun land, "ondanks het feit
dat wij slachtoffers van de apart
heid zijn".
Terugkeer. De Raad van Ker
ken heeft minister De Koning
van sociale zaken gevraagd, de
vrijwillige terugkeer van afgewe
zen asielzoekers en andere
vluchtelingen zonder verblijfs
vergunning niet meer via de poli
tie, maar met inschakeling van
particuliere instellingen te laten
verlopen.
Ook bij vrijwillige terugkeer
gaat dit tot nu toe via de politie.
Door dit anders te regelen, zou
de minister een bijdrage leveren
aan het bevorderen van vrijwilli
ge terugkeer, meent het bestuur
van de Raad van Kerken. Omdat
minder dan 25 procent van de af
gewezen asielzoekers feitelijk
wordt uitgezet, is er een forse
toeneming van het aantal illegale
vreemdelingen. De Raad van
Kerken wijst op de gevolgen
hiervan: een nog uitzichtlozer
toestand voor de betrokken
vreemdeling en een vreemde
ling-vijandige houding in de sa
menleving.
Beroepen
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Wekerom J. Meule-
man, wonende te Ouddorp, naar
Hoogeveen W. G. Sonnenberg
Den Ham, naar Driebergen W.
Timmerman Schaarsbergen.
Gereformeerde Kerken: aange
nomen de benoeming tot pasto
raal assistent te Emmer-Compas-
cuum en Emmer-Erfscheiden-
veen H. Oosterhoudt aldaar. Ge
reformeerde Kerken Vrijge
maakt: aangenomen naar Ber-
kum (Zwolle) A. de Jager Neer-
landia (Canada); bedankt voor
Waddinxveen E. Heres Surhuis-
terveen-Opende. Nederlands
Gereformeerde Kerken: aange
nomen naar Olst A. den Boer
Bunschoten. Christelijke Ge
reformeerde Kerken: beroepen
te Harderwijk/Zeewolde H. de
Boer Eemdijk; bedankt voor 's-
Gravenzande A. K. Wallet Slied-
recht, voor Zaamslag M. van der
Sluys Kerkwerve. Gerefor
meerde Gemeenten: bedankt
voor Leerdam J. C. Weststrate 's-
Gravenpolder, voor Boskoop en
voor Gorinchem B. van der Hei
den Woerden, voor Goudswaard
J. Mijnders Veenendaal.
Höffner overleden. Kardi
naal Joseph Höffner, de vroegere
aartsbisschop van Keulen, is, 80
jaar oud, aan een hersentumor
overleden. In juli was hij opgeno
men in het Hildegardis-zieken-
huis in Keulen. Vorige maand
legde hij zijn ambt neer.
Lefèbvre. Bisschop Marcel
Lefèbvre, aanvoerder van het
conservatieve verzet binnen de
Rooms-Katholieke Kerk, heeft
ingestemd met een 'Vaticaanse
inspectie' van zijn broederschap
en seminarie. Doel van de in
spectie is inlichtingen te verza
melen "die dienstig kunnen zijn
aan een kerkrechtelijke regle
mentering van de broeder-
schapo". De inspecteur zal recht
streeks verslag doen aan de paus.
Om het resultaat van zijn op
dracht te bevorderen zullen de
betrokkenen de nodige terug
houdendheid in acht i
