De sluipende vergiftiging van
Nederlands 'ongekende schat'
Hogere technische scholen
dingen naar gunst meisjes
Reportage
9Diskwalificatie pater P. Nelen onaanvaardbaar
Het gaat niet goed met het grondwater. De drinkwater
bedrijven, verenigd in de Vewin, luiden bijna onafge
broken de noodklok. Vorige week onthulde de Centrale
raad voor Milieuhygiëne in een advies aan minister Nij-
pels (milieu) dat de verzuring veel sneller gaat dan ie
dereen denkt, en dat veel van de aangerichte schade al
onherstelbaar is. Nijpels zelf sprak in juni over 'veront
reinigingen waarvan u en ik het einde niet meer zullen
meemaken, en zelfs onze kinderen niet". Volgens het
Rijksinstituut voor milieuhygiëne (RIVM) is over 30
jaar een deel van het grondwater ondrinkbaar. Verschil
lende drinkwaterputten, waaronder die in Hillegom,
zijn al gesloten omdat ze te sterk vervuild zijn.
Vervuiling grondwater bedreigt drinkwatervoorziening
HILLEGOM - Tweederde van de
Nederlanders is aangewezen op
grondwater voor zijn watervoorzie
ning. Per persoon gebruiken we
zo'n 150 liter per dag, jaarlijks on
geveer 500 miljard liter. Landbouw
en industrie gebruiken nog eens
zo'n hoeveelheid voor beregening
en als koelwater. Omdat het, in te
genstelling tot het oppervlaktewa
ter, nog relatief schoon is.
Nog, want de vervuiling van het
grondwater begint een ernstig mil
ieuprobleem te worden. Maar het
wordt nog altijd sterk onderschat,
vindt de vereniging Milieudefen
sie. Daarom is de milieuorganisatie
begonnen met een actie om van de
ze 'ongekende schat' (zegt de Ve
win in een brochure) te redden wat
er te redden valt. "Want het grond
water wordt op een onvoorstelbare
manier vervuild", zegt Hans Mui
lerman, medewerker van Milieude
fensie en auteur van het boek
'Grondwater bedreigd'.
Er zijn drie belangrijke vervui
lers: de landbouw, de industrie en
het verkeer. De landbouw steekt
met kop en schouders boven de an
dere twee uit. De intensieve vee
houderij zorgt voor een enorm
mestoverschot: de miljoenen bio-
varkens, -kippen, en -kalveren zor
gen voor tweemaal zoveel mest als
de gewassen op de landbouwgron
den kunnen verwerken. Zodoende
zakken grote hoeveelheden nitraat,
fosfaten en kalium verder: het ni
traatgehalte van het grondwater
onder landbouwgronden over
schrijdt soms vele tientallen keren
de richtnorm van 25 milligram per
liter. De waterbedrijven vangen
het hoge nitraatgehalte van het wa
ter nu nog op door putten te sluiten
of schoon water bij te mengen,
maar op langere termijn werk is dat
geen oplossing.
Nog veel moeilijker ligt het vol
gens Muilerman met bestrijdings
middelen: "Het grote probleem is
dat we niet weten hoe giftig die
zijn. Dat geldt niet alleen voor nieu
we middelen, maar ook voor stof
fen die al jaren zijn toegelaten". In
de jaren '60 was het toelatingscrite
rium of een landbouwgif zijn werk
deed, in de jaren '70 kwam daar bij
of het schadelijk was voor de men
sen die er mee werkten. In het be
gin van de jaren '80 werd ook nog
onderzocht het middel behalve
schadelijke, ook nuttige insecten
en organismen uitroeide.
Maar of ze ook schade toebrach
ten aan het grondwater, daar is
nooit naar gekeken. En zelfs anno
1987 wordt er een afweging van
schade en nut gemaakt: er worden
bewust bepaalde risico's genomen.
"In de praktijk gaat het zo dat het
middel wordt toegelaten als de
landbouw maar hard genoeg roept
dat het nodig is", constateert Mui
lerman. Onderzoek heeft uitgewe
zen dat veel middelen waarvan
werd aangenomen dat ze milieu
veilig waren, dat helemaal niet zijn.
Stoffen als dinoseb en captafol zijn
inmiddels verboden. Methylbromi
de ook, maar dankzij een ruim ont
heffingsbeleid wordt daarvan nu
méér gebruikt dan in 1982, toen het
werd verboden.
gen. Volgens de Raad voor de mil
ieuhygiëne loopt het compleet uit
de hand. De verzuring blijkt elke
keer weer de somberste prognoses
te overtreffen. In de woorden van
de raad: "De emmer is langzaam
aan steeds voller gelopen, doch
dreigt nu snel over te lopen". Mi
nister Nijpels heeft al herhaaldelijk
krachtige maatregelen aangekon
digd, maar tot nu toe is het bij
woorden gebleven. Muilerman: "Ik
vind hem nogal tegenvallen. Hij
kondigt wel allerlei stappen aan,
maar op dit moment is er nog geen
sprake van strengere normen. Hel
wordt hoog tijd dat hij nu echt eens
wat doet, wil hij geloofwaardig blij-
Mogelijkheden zijn er wel dege
lijk. Om te beginnen moeten we
zuinig zijn op het grondwater dat
we nog hebben. Aan het oppompen
van grondwater voor beregening
en koelwater voor de industrie
moet zo snel mogelijk een eind
worden gemaakt. "Een schan
daal", zegt Muilerman onomwon
den.
Ook aan de vervuiling zelf kan
genoeg worden gedaan. Muiler
man wijst op een experiment in de
Noordoostpolder: het akkerbouw
bedrijf OBS heeft door het toepas
sen van onder meer een ruime
vruchtwisseling, zorgvuldige be
mesting en deels mechanische on-
kruidbestrijding maar half zoveel
mest en 90 procent minder bestrij
dingsmiddelen nodig dan zijn 'ge
wone' buurman. En boekt zelfs een
nog iets beter bedrijfsresultaat. In
Putten draait een veeteeltbedrijf
Hans Muilerman: 'We hebben het Groene Front veel te lang in zijn eentje de trom laten r
dat behoud van het milieu hoog in
het vaandel voert, en ook dat doet
in winstgevendheid niet onder
voor een 'normaal' bedrijf. Deze
'geïntegreerde landbouw' - iets ge
heel anders dan de alternatieve
ecologische of biologisch-dynami-
sche landbouw - biedt volgens Mil
ieudefensie een uitstekend, gelei
delijk in te voeren alternatief. Als
de boeren dat willen tenminste.
Voor industrie en verkeer geldt
hetzelfde. Het kan wel anders,
maar het is vooral een kwestie van
mentaliteit. "Daar moeten we als
milieuorganisaties in de eerste
plaats aan werken. Ik zie wel verbe
tering. Een voorbeeld is het inza
melen van afvalglas, waar veel
mensen bij de invoering 10 jaar ge
leden heel negatief over deden. Nu
zie je dat bijna de helft van het af
valglas in de containers wordt ge
gooid. Hetzelfde geldt voor klein
chemisch afval: of we nu echt
dachten dat de burger bereid was
daar zorgvuldiger mee om te gaan?
Nou, bij een proefinzameling bleek
de deelname overweldigend".
Maar: "Als je op een termijn van
zegt 50, 60 jaar de waterkwaliteit
wilt veiligstellen, zul je op alle ter
reinen wat moeten doen: de land
bouw moet milieuvriendelijker, de
gemeenten moeten een beter mil
ieubeleid gaan voeren, de industrie
moet de lozingen stoppen, het au
toverkeer moet gehalveerd worden
en voor de veestapel geldt hetzelf
de. Pas dan krijg je een belasting
die het milieu kan verwerken"
Testcase
Het komende jaar wordt voor het
grondwater een 'jaar van de waar
heid'. Dan moeten de provincies
beschermingszones instellen rond
de waterwinplaatsen. De directe
omgeving van de putten is meestal
eigendom van de drinkwaterbe
drijven, en het gaat dan vooral om
de gronden daaromheen: 120.000
hectare, bijna 5 procent van de Ne
derlandse landbouwgronden.
Milieudefensie zal samen met de
ongeveer 100 kerngroepen nadruk
kelijk zijn geluid laten horen ('we
hebben het Groene Front veel te
lang in zijn eentje de trom laten
roeren'). In veel gevallen zal dat sa
men met de waterwinbedrijven
zijn 'want qua beleidsbeïnvloeding
zitten we op dezelfde lijn'. Hetgeen
ook al blijkt uit het voorwoord dat
directeur Sprey van het Provinci
aal Waterleidingbedrijf Noord-Hol
land heeft geschreven in Muiler
mans boek: "De maat is meer dan
vol, en het is goed dat Milieudefen
sie ons daarop wijst".
De provincie Gelderland geldt
als een soort test-case. Eind dit jaar
wil deze provincie al de zonering
rond hebben. Binnen het be
schermde gebied, ongeveer 6000
hectare rond de 54 putten, gaan
dan strenge normen gelden voor
met name het uitrijden van mest.
De Gelderse milieufederatie vindt
dat de verordening voor een 'bela
chelijk klein gebied geldt' en 'ons
lang niet uit de problemen haalt'.
De duizend 'getroffen' boeren den
ken daar anders over. Die hebben
inmiddels vrijwel allemaal een be
zwaarschrift ingediend. De overige
provinciebesturen kijken met ar
gusogen toe.
DORDRECHT - Binnen
een paar jaar zal er een aan
zienlijk tekort zijn aan per
soneel met een hogere tech
nische opleiding. Om in de
vraag te voorzien zouden
meer meisjes moeten wor
den aangespoord om een
technische opleiding te vol
gen. De stichting Vrouwen
en Hoger Technisch Onder
wijs heeft een onderzoek
hiernaar verricht waarvan
de resultaten gisteren zijn
gepresenteerd op een con
gres over vrouwen in het
hto.
door
Anita Baars
Vrouwelijke studenten zijn
schaars in het hto, ze vormen zo'n
vijf procent van alle leerlingen in
die sector. Het ministerie van on
derwijs wil het aantal studentes
snel verhogen tot minimaal 15 pro
cent. Het Ministerie vroeg de stich
ting Vrouwen en Hoger Technisch
Onderwijs (VHTO) om onderzoek
te doen naar de studiekeuze van
scholieres op havo en vwo met een
lespakket exacte vakken.
Meisjes, zelfs zij die een grote in
teresse tonen voor techniek, kiezen
pas voor een hto-studie, als alle an
dere .alternatieven zijn afgevallen.
Meisjes noemen het hto 'te saai, te
technisch en het tegendeel van cre
atief. Hto zou voor jongens zijn en
meisjes zouden wel héél sterk ïn
hun schoenen moeten staan, om
zich daar tussen te wagen.
Vooroordelen
Om te voorkomen dat meisjes
zich bij hun studiekeuze laten lei
den door vooroordelen en twijfels,
moet er beter voorlichtingsmateri
aal worden verspreid, staat in het
rapport. De beroepskeuze van
meisjes kan positief worden beïn
vloed door steeds opnieuw te wij
zen op de mogelijkheden die het
hto meisjes biedt en de beroepsmo
gelijkheden daarna. Er zouden ook
speciale voorlichtingsdagen voor
meisjes moeten worden gehouden
waar afgestudeerde hto'ers vertel
len over hun ervaringen.
De ondervraagde studentes vin
den dat de voorlichting momenteel
niet beantwoordt aan de werkelijk
heid. "Het wordt te romantisch af
geschilderd, die hele technische
wereld. Het is keihard. Jongens
zien je toch als vrouw en niet als
medestudent. En dan vinden ze
ook nog dat je wordt voorgetrok
ken", zegt een studente in het rap
port.
I
Hto-studentes hebben het
meestal redelijk naar hun zin op
school. Hun grootste motivatie is
het toekomstperspectief. Van de
uitzonderingspositie die ze inne
men, zijn de studentes niet erg ge
charmeerd. Ze passen hun hou
ding en kleding aan, om niet nog
eens extra op te vallen.
In de introductietijd ondervin
den studentes voor het eeist dat ze
opvallen tussen zoveel jongens.
Die introductie moet daarom heel
gedegen worden voorbereid, raadt
de stichting aan.
Competitie
•Zowel docenten als medestuden
ten moeten leren omgaan met
vrouwen in de klas. Momenteel
wordt er niets gedaan om seksisti
sche opmerkingen van de mannen
te voorkomen. De meisjes worden
meestal over de verschillende klas
sen verdeeld, omdat ze zorgen voor
verbetering van de steer en afname
van competitiedrang. Zo'n verde
ling werkt dus in het voordeel van
jongens.
Voor meisjes zou het veel leuker
zijn om bij elkaar in de klas te zit
ten, denken de onderzoekers. "Ik
moest een keertje voor het bord ko
men", zegt een studente in het on
derzoeksrapport. "De leraar zei:
'Kom maar naar voren'. 'Ja', zei een
jongen in de klas, 'laat maar eens
wat zien'. Toen begon die leraar te
lachen".
Iedere hto zou een stimulerings
beleid voor vrouwen moeten op
stellen. Een stafmedewerker
emancipatiezaken kan dit beleid
gestalte geven. De gloednieuwe
emancipatie-coördinator kan daar
na zorg dragen voor de uitvoering.
"Met ieders inzet en goed gereed
schap kan de uitvoering van het
emancipatiebeleid in de techni
sche sector een succes worden",
schrijft het VHTO tot slot in het
rapport.
i de draaibank die wèl heeft gekozen
Hel Centraal Missie-Commis
sariaat in Oegstgeest vindt het
'onaanvaardbaar', dat zijn voor
zitter, pater P. Nelen, openlijk
door de Nederlandse bisschop
pen is 'gediskwalificeerd'. De
bisschoppen weigerden onlangs
hem opnieuw te benoemen tot
lid van de bisschoppelijke ad
viescommissie voor Latijns-
Amerika. Nelen is namelijk ook
secretaris van de 'Acht Mei-be
weging' (vernieuwingsgezinde
rooms-katholieken), en dat is
volgens de bisschoppen niet te
verenigen met het lidmaatschap
van een bisschoppelijke advies
commissie.
De aan de kant gezette pater
wordt in de verklaring van het
Centraal Missie-Commissariaat
(CMC) getekend als een 'geënga
geerd' en 'verzoenend' man.
Hem niét te benoemen is "vol
strekt onbegrijpelijk, doet on
recht aan zijn persoon en stelt
zijn trouw aan de kerk in een
kwaad daglicht".
Evenals de bisschoppelijke ad
viescommissie zelf roept het
CMC de bisschoppen op hun be
slissing te herzien. "De heilloze
persoonsverguizing in onze gelo
vige gemeenschap mag niet lan
ger voortwoekeren". Ook zou in
trekking van het besluit, volgens
het CMC, kunnen leiden "tot het
overwinnen van de onzalige ver
deeldheid, waaronder wij katho
lieken al jarenlang gebukt gaan
en die door alles heentrekt".
Het CMC - dat missionaire ac
tiviteiten van religieuzen onder
steunt - voelt zich ook 'gegriefd'
door het besluit van de bisschop
pen omdat het zelf deel uitmaakt
van de 'Acht Mei-beweging'. Het
ziet 'Acht Mei' als een 'hoopge
vende vernieuwingsbeweging
binnen de kerk'. "Veel mensen
vinden daar een verbondenheid
die hen aanzet om binnen de
kerk actief te blijven" "Ook in
de kerken overzee steunen wij
op velerlei manier kerkelijke be
wegingen die vernieuwend en
hoopgevend zijn in deze tijd. Het
is voor ons onmogelijk, overzee
een ander beleid te volgen dan in
Nederland".
Rechtbank
Alle priesterleden van de
kerkelijke rechtbank in het bis
dom Roermond hebben per 1
september volgend jaar hun ont
slag ingediend bij bisschop Gij-
sen. Met ingang van die datum is
vicaris dr. H. van der Meer, tot
voor kort rector van het priester
seminarie Rolduc, benoemd tot
voorzitter van deze rechtbank.
Met die benoeming zijn de le
den het niet eens. Zij verwachten
niet, zinvol met Van der Meer te
kunnen werken "omdat hij een
andere visie op kerkelijk recht
en kerkelijke rechtspraak heeft".
Bovendien achten zij hem op het
gebied van kerkelijk recht niet
voldoende deskundig.
Pater Van der Meer zal zich
een jaar lang intensief op zijn
nieuwe functie voorbereiden, zo
liet kortgeleden het bisdom
Roermond weten. Daartoe volgt
hij een speciale cursus aan de
Gregoriana-universiteit in Rome
en verdiept hij zich in de werk
wijze van de rechtbank in het
aartsbisdom Keulen.
Bij besprekingen over de be
staande vacature is de bisschop
nadrukkelijk gewezen op de mo
gelijke gevolgen van een benoe
ming van Van der Meer. Nu hij
toch is benoemd, zagen de pries
terleden van de rechtbank zich
genoodzaakt hun ontslag in te
dienen. De bisschop heeft meer
dan eens waardering geuit voor
het werk van de rechtbank. "De
benoeming van dr. Van der Meer
is daarmee in strijd", schrijven
zij in hun 'open brief. Zonder
daar nu direct een motie van
wantrouwen in te zien, getuigt de
benoeming, naar hun oordeel,
wel van een tekort aan vertrou
wen bij dr. Gijsen.
De woordvoerder van het bis
dom wil 'vooralsnog' geen com
mentaar op hun besluit geven.
Hij zei er alleen dit van: "De ker
kelijke rechtbank functioneert
gewoon door. Tot volgend jaar
september blijven de huidige le
den de lopende zaken beharti
gen. Tegen die tijd zal de bis
schop in een nieuwe bezetting
hebben
Shell
Pax Christi-secretaris Jan ter
Laak heeft gisteren namens vijf
rooms-katholieke organisaties
Shell gevraagd zich 'nog dapper
der' in Zuid-Afrika op te stellen
"door bewust op sommige pun
ten de apartheidswetten te over
treden". "Als een machtige orga
nisatie als Shell dat doet, zullen
andere bedrijven volgen", zei hij
bij de aanbieding van het boekje
'Handel tegen apartheid' aan drs.
M. van Rooijen, directeur publie
ke zaken van Shell Nederland.
Precies om 12 uur gistermiddag
trok Ter Laak bij het hoofdkan
toor van Shell in Rotterdam aan
de bel om Van Rooijen de bro
chure te overhandigen.
Ter Laak reageerde met zijn
oproep tot meer dapperheid op
Van Rooijen, die erop wees dat
Shell in Zuid-Afrika gehuwde
zwarte arbeiders vlakbij de Riet-
spruitmijn - voor 50 procent ei
gendom van Shell - laat wonen,
wat in strijd is met de apartheids-
wetten.
Van Rooijen: "In hun veroor
deling van het apartheidsregime
staan de kerkelijke organisaties
en Shell niet tegenover elkaai".
Hij verwees naar oproepen van
Shell aan de regering in Pretoria
voor onderhandelingen met alle
groeperingen, een vrije pers en
een vrije vakbeweging. "Wat ons
scheidt zijn de middelen om dit
doel te bereiken. Boycot en eco
nomische maatregelen behoren
tot het politieke veld, zoals de
Verenigde Naties en de EEG.
Shell zal eventuele politieke be
sluiten nakomen".
Onderscheiding
Leiden. In de Hartebrugkerk
kreeg de heer Fr. de Laaf een
pauselijke onderscheiding voor
zijn vele verdiensten in kerk en
parochie. Tijdens de diensten is
hij altijd achterin de kerk te vin
den. Ook spande hij zich in voor
het inzamelen van oud papier en
van geld voor restauratie van de
kerkramen.
Alphen aan den Rijn. Op za
terdag 24 oktober zal het 100 jaar
geleden zijn dat de gereformeer
de kerk van Oudshoorn - sinds
1961 Alphen aan den Rijn-Noord
- werd gesticht. In de Goede
Herderkerk aan de Ten Harm-
senstraat wordt die dag om half 5
een bijeenkomst gehouden met
als sprekers de vroegere predi
kant G. Veenhuizen (Beekber
gen) en ds. F. Moll (hervormd),
een van de tegenwoordige predi
kanten. In de foyer van de kerk
wordt een tentoonstelling inge
richt onder de titel 'Van Dolean
tie tot Samen op weg'.
Katwijk. De Volle Evangelie
Gemeente 'Rijnland' houdt zon
dagmorgen om kwart voor 10 in
het gebouw Voorstraat 48 te Kat
wijk een evangelisatiedienst met
de heer J. G. Bulthuis als voor
ganger. Voor kinderopvang
wordt
Beroepen. Gereformeerde
Kerken Vrijgemaakt: beroepen
te Bodegraven-Woerden en te
Broek op Langedijk J. Simpelaar
(voorheen zendingspredikant in
Brazilië) Assen. Gereformeerde
Gemeenten: bedankt voor Den
Haag-Zuid R. Boogaard Leiden.
de predikant S. L. Knottnerus
overleden. Van 1946 tot 1957
werkte hij in Hillegom. Daarna
tot aan zijn pensioen in 1980 in
Dordrecht.
Studiedag. Op 30 oktober
houden de Raad voor Klinisch
Pastorale Vorming in Nederland
en de Tilburgse theologische fa
culteit een studiedag ter gelegen
heid van de 80ste verjaardag van
dr. H. Faber, een van de grond
leggers van de klinisch pastorale
vorming in ons land. In de jaren
70 was hij hoogleraar in de gods
dienstpsychologie in Tilburg.
Om half 4 begint een receptie. De
dag is in het gebouw van de fa
culteit, Academielaan 9. Voor na
dere inlichtingen en opgave: 013-
662580.
