"Het zal daar
wel los lopen"
Centrum wil hart- longtransplantaties verrichten
Nederlandse katholieken bij voorbereiding wereldconferentie
Bemanning mijnenjagers nog optimistisch
PAGINA 2
WOENSDAG 14 OKTOBER 1987
Terwijl de commandant met hu
mor en in zeeliedenjargon uiteen
zet hoe het een en ander verder zal
verlopen, vermaken de matrozen
zich op het achterdek op geheel
Hollandse wijze. Speels proberen
zij jeugdige Egyptische handelaren
te belazeren die vanuit langs het
schip afgemeerde roeiboten zich
uitrekken om souveniers te verko
pen. Het is een soort ruilhandel
waarbij de matrozen heel goed we
ten wat ze als tegenwaarde aanbie
den en de naïeve Egyptenaren
soms geen idee hebben wat ze in
de handen gedrukt krijgen. Op
nepmarmer geschroefde borst-
beeldjes van bekende farao's ver
wisselen van eigenaar voor Noorse
kronen, bij geen bank in te wisse
len ponden van het eiland Yersey,
enkele belanstingvrije pakjes siga
retten, of soms voor slechs voor
een flesje cola. "Ze hebben soms
zo'n dorst van het ons aanpraten
van die handel", zegt machinist
Rob Haket uit Ijsselstein Utrecht)
breed grijzend, "dat ze voor zo'n
beeldje met een flesje drank genoe
gen nemen"
Trein
De mijnenjagers Hellevoetsluis
en Maassluis zijn nu drie weken
onderweg en aan boord is bij een
vluchtige observatie van de be
manningen nauwelijks iets te mer-
Ken van spanning. Dat is in de eer
ste week wel anders geweest, zegt
commandant Miltenburg. "De
mannen waren de eerste dagen be
hoorlijk van slag af. Het was een
gevolg van de door de korte voor
bereidingstijd veroorzaakte over
vermoeidheid en onwennigheid
met het reisdoel. Voor het vertrek
was het geen plezierige periode. Er
moest worden overgewerkt om de
schepen voor de missie klaar te
maken en daardoor kwam de ver
werking bij de mannen zelf en bij
degenen die ze voor lange tijd
moesten achterlaten in het ge
drang. Maar na een dag of drie wa
ren de grootste problemen voorbij
en ik verzeker u dat nu alles als een
trein loopt".
De vergelijking met het spoor
gaat wat de snelheid betreft - de
schepen varen nog geen 19 kilome
ter per uur - mank. maar Milten
burg doelt dan ook op de onophou
delijke oefening onderweg Niet
zozeer het mijnenjagen, maar voor
al de persoonlijke veiligheidproce
dures en die van het schip worden
tot in den treure getest. Branden
zijn nagebootst met zoveel rook
dat de mannen bijna stikten. Vol
gens Miltenburg is dat bittere
noodzaak: de mijnenjagers en -ve
gers van de Belgen houden zich
weliswaar ver van het slagveld,
maar tegen een onverhoopte lucht
aanval van Bagdad of Teheran kan
het flottielje zich bijna niet verde
digen.
"Dit is geen cruisetocht", zegt de
commandant. En de manier waar
op hij die vergelijking maakt geeft
aan dat hij zijn mannen daarvan
menig maal heeft doordrongen.
"Maar we hebben een defensieve
taak, een vredesmissie met de be
doeling de internationale scheep
vaartroutes in het ons toegewezen
door
Taco Slagter
gebied van de Golf van mijnen vrij
te houden. Voor bescherming zijn
we aangewezen op onze Engelse
vrienden. Maar ook al zouden we
bij een luchtaanval worden geraakt
dan zijn de mannen zo getraind dat
ze branden en andere averij van
een inslag in een verdomd snel
tempo de baas kunnen".
Op de Hellevoetsluis bestaan
geen illusies. Op de voorplechts is
voor deze speciale gelegenheid een
mitrailleur van het kaliber punt
Commandant Miltenburg van de
Hellevoetsluis: "Alles loopt als een
trein" (foto anpi
vijftig gemonteerd waarmee kami
kaze-aanvallen van Iraniërs in
speedbootjes kunnen worden ge
weerd, maar meer ook niet. Voor
luchtaanvallen beschikken de bei
de schepen alleen over een aantal
Stinger-luchtdoelraketten, die de
meevarende mariniers vanaf de
schouder kunnen afvuren.
Nieuws
Het nieuws uit het oorlogsgebied
wordt dagelijk gevolgd via nieuws
brieven die uit Nederland via de te
lex naar de schepen worden ver
zonden. "Ach", zegt kwartiermees-
ter-duiker Dick Harting (22) uit
Groote Keeten (bij Den Helder),
"over al die berichten maak ik me
nu nog geen zorgen. In het achter
hoofd houd je er rekening mee dat
het misschien gevaarlijk kan wor
den. het is ten slotte geen oefening
meer, maar menens. Aan de andere
kant wil je eens in de praktijk bren
gen wat je hebt geleerd".
Het gesprek vindt plaats in het
korporaals verblijf. Rood licht in
deze kleine ruimte en de Panorama
met een juffrouw met grote bor
sten op tafel moeten enige sfeer
brengen. Die was er even niet toen
een week geleden naar zeggen van
Harting de Nederlandse media
voor enige verontrusting aan
boord van beide schepen veroor
zaakte.
Het Nederlands-Belgisch flottiel
je zou de Engelse mijnbestrijdings-
schepen in het veel gevaarlijker
noordelijk deel van de Golf gaan
vervangen. "Onzin", zegt Edwald
Venema (24) uit Haarlem. "Volgens
onze commandant gaan we buiten
de territoriale wateren van de Ver
enigde Arabische Emiraten (VAE)
op mijnen jagen. Dat is een veel
i de eerste dagen wel i
rustiger bericht. Maar dat op niets
gebaseerde bericht moet wel enige
paniek bij onze familie in Holland
hebben veroorzaakt. Toen we in
Gibralter en Kreta even van boord
mochten hebben we als de bliksem
naar huis gebeld om dat even recht
te zetten. Het is wel verdomd lullig
dat er op die manier voor onnodige
onrust aan het thuisfront wordt ge-
zorgd".
Commandant Miltenburg beves
tigt de onwaarheid in dat bericht.
"Dergelijke geruchten is het laat
ste waar we om verlegen zitten. De
mannnen zich toch nog veel in hun
gedachen met wat ze hebben ach
tergelaten bezig en maken zich
druk over dergelijke verontrustin
gen. Maar aan de andere kant is het
een goede zaak dat we het nieuws
van de Nederlandse pers hier onge
censureerd binnen krijgen"
Beroep
Michel Holtkamp (20) uit Nijver
dal zit als elektromonteur tweeën
half jaar bij de marine en heeft er
bij de beroepskeuze ooit echt bij
stil gestaan in een oorlogssituatie
terecht te kunnen komen. Terwijl
hij op het achterdek het beeldje be
kijkt dat een maat zojuist na lang
afdingen voor een habbekrats voor
hem heeft gekocht, zegt hij daar
over: "Het is de consequentie van
mijn beroep. Daarvoor weglopen
zou laf zijn. Maar ik geloof dat alles
wel zal loslopen. Ik heb het volste
vertrouwen in de capaciteiten van
ons schip en de bemanning. We
zijn op alles voorbereid".
Er wordt hard gelachen. Een van
de matrozen probeert een van de
Egyptenaren gekochte 'kafiya' op
het hoofd te bevestigen. Maar het
traditionele Arabische hoofddek
sel, dat met een kralenkoord op het
haar moeten worden gedrukt, valt
als een sluier voor de ogen. Het ge
bulder om dit komische tafereel
verwijdert de Golfoorlog nog ver
van het groepje met Hollandse
koopmansgeest.
Ze erkennen het allemaal: bij een
oorlog kunnen zich zich weinig
voorstellen. Peter Noord uit Hoge-
veên (21) zegt nuchter: "De kans
dat we er in terecht komen is heel
klein". Voor Robertino Nissen (25)
uit Muidenberg is de situatie gelijk
aan de Nederlandse soldaten die
destijds Unifil in Zuid-Libanon
dienden. ",Het was er soms gevaar
lijk, maar te overzien", is zijn com
mentaar, op de vraag of de angst
niet zal opdoemen bij de nadering
van de Straat van Hormoes. De
Haarlemmer Edwald Venema ana
lyseert met boerenwijsheid: "Ik
heb nog nooit een oorlog meege
maakt. En dat is maar goed ook
Dan kun je geen angsten oproepen
die je niet kent Als bet zo ver is.
dan zien we wel. Ik ben er niet
bang voor. Daarvoor hebben de
jongens teveel zelfvertrouwen".
Haven
Maar dat vertrouwen is wat de lo
gistieke kant van de operatie nog
gebaseerd op een onzekere toe
komst. Marinevoorlichter Wim
Geneste wil er niet zo veel over
kwijt, maar nog steeds staat niet
vast wat de ondersteuningshaven
nabij de Golf van het flottielje zal
zijn. "Voorlopig gaan we in Djibou
ti langs de Rode Zee bunkeren.
Maar er zijn nog intensieve diplo
matieke onderhandelingen met
Arabische staatjes aan de Golf van
Oman gaande om te bepalen of we
dichterbij en haven kunnen vin
den" Geneste wil niet zeggen op
welke havens Nederland opties
heeft. Dat ligt politiek gevoelig.
Het heeft alles te maken met de
verkrampte houding van de Golf
staten met betrekking tot de niet
bestaande, maar wel met de lippen
beleden neutraliteit in' het conflict.
Het is echter duidelijk dat het om
de haven van het emiraat Fujayrah
gaat.
Zo is het ook nog onzeker wat er
precies moet gebeuren als het flot
tielje wordt aangevallen. Milten
burg en Geneste spreken over de
Engelse paraplu. Zou een van de
mijnenjagers door een raket wor
den geraakt en zouden daarbij ge
wonden vallen, dan moeten de
Britten te hulp komen. Maar hoe
dat allemaal in detail zal verlopen,
willen of kunnen de Nederlandse
marineofficieren niet zeggen. Hoe
de nabije toekomst er ook uitziet,
commandant Miltenburg vindt het
een 'zinnige zaak' dat Nederland
en België een bijdrage leveren aan
een de olieaanvoer uit de Golf.
Het Nederlandse vlagvertoon in
Egypte is over twee dagen voorbij
Dan is de Rode Zee bereikt. Maar
voor de Egyptische marine is de
aanwezigheid van de mijnenjagers
van de Alkmaar klasse iri Port Said
toch even een pijnlijk moment.
Egypte zou de Hellevoetsluis aan
vankelijk voor 90 miljoen gulden
hebben gekocht, als het regime in
Cairo een bankgarantie had kun
nen geven. Maar bij gebrek daar
aan ging de koop niet door.
Nu mag Nederland in een poli
tiek en militair omtreden gebied de
klasse van deze elektronisch oor
logsbodems. De opgestoken dui
men van commandant en beman
ning die bij het verlaten van het
schip op de verslaggevers worden
gericht zeggen daarover voldoen
de. Of het voor hen werkelijk een
behouden vaart wordt, is pas in fe
bruari te bepalen. Dan zit voor de
ze bemanning hun taak er op.
UTRECHT - Nog in de jaren
tachtig zal het Harttransplanta-
tiecentrum Utrecht-Gromngen
de overheid toestemming vragen
om in het Academisch Zieken
huis in Utrecht de eerste hart-
longtransplantatie in Nederland
te mogen verrichten.
door
Caelo Nagel
Over de hele wereld zijn tot nu
toe niet meer dan driehonderd
hart-longtransplantaties ver
richt. In ongeveer de helft van
het aantal keren was de operatie
een succes en leefden de patiën
ten drie maanden na de trans
plantatie nog. Bij harttransplan
taties ligt dat percentage al bo
ven de tachtig procent.
Niet alleen is een hart-long-
transplantatie technisch moeilij
ker, ook is het ontdekken van af
stotingsverschijnselen in de lon
gen minder eenvoudig dan het
vaststellen van afstotingsver
schijnselen van het hart.
Een derde oorzaak die een
hart-longtransplantatie gecom
pliceerder maakt, is dat infecties
bij transplantaties zich meestal
voordoen in de longen. Zo'n in
fectie is extra gevaarlijk in een
getransplanteerd orgaan.
Overigens is het harttransplan
tatieteam van de academische
ziekenhuizen in Utrecht en Gro
ningen technisch zeer wel tot
hart-longtransplantaties in staat.
Het probleem is de financiering
ervan, ook al is een hart-long
transplantatie niet duurder dan
een harttransplantatie.
"We zouden wel een keer een
hart-longtransplantatie kunnen
verrichten, zoals destijds in het
Dijkzigt Ziekenhuis in Rotter
dam is gebeurd met de eerste
harttransplantatie. Maar dat zou
opnieuw een omstreden zaak
zijn. Wij bewandelen de formele
weg, via een verzoek aan WVC,
omdat het beter is de financie
ring structureel te regelen", zegt
de Utrechtse cardioloog drs. G.
Jambroes.
Harttransplantatie
Het Harttransplantatiecen
trum Utrecht-Groningen heeft
sedert oktober 1985 zeveptien
harttransplantaties verricht.
Twee patiënten zijn overleden,
eën aan een complicatie die zich
bij een andere operatie ook had
kunnen voordoen, de ander wat
later aan een infectie. De vijftien
anderen verkeren allemaal in
goede conditie.
"Over de resultaten zijn we
zeer tevreden", zegt Jambroes.
"We hadden er alleen op gere
kend in die twee jaar wat meer
harttransplantaties te kunnen
uitvoeren. Het aanbod van ge
schikte patiënten is kleiner dan
we hadden gedacht"
Donorproblemen hebben zich
in het algemeen niet voorgedaan.
Patiënten die voor een eventuele
harttransplantatie naar het sa-
menwerkingsteam van de acade
misch ziekenhuizen in Utrecht
en Groningen worden verwezen,
komen soms nog niet voor de in
greep in aanmerking.
Hij denkt dat in de toekomst
ongeveer evenveel mensen voor
hart-longtransplantaties in aan
merking zullen komen als nu
voor harttransplantaties. "Een
patiënt van ons ligt nu in Londen
te wachten tot daar een hart-
longtransplantatie kan worden
verricht", zegt Jam broes. "Wij
hebben het geld er niet voor. Als
je aan hart-longtransplantatie
begint, moet je een organisatie
bieden waarin dat gestructu
reerd kan plaatsvinden".
Over recente ontwikkelingen
op het gebied van orgaantrans
plantatie houdt het Harttrans
plantatiecentrum in Utrecht vier
minisymposia. Ze zijn bestemd
voor internisten, cardiologen,
kinderartsen, chirurgen, immu-
nologen, huisartsen en andere
geïnteresseerden.
Onzekerheid
Het eerste symposium is op
donderdag 15 oktober. Het gaat
dan om psychosociale aspecten
rond harttransplantatie. "Wantje
hebt te maken met mensen die al
bezig zijn met hun doodgaan",
zegt P. van Keulen, maatschap
pelijk werker in het AZU. "De
meesten hebben hun testament
al opgemaakt. Wij proberen ze te
helpen de transplantatieperiode'
zo goed mogelijk door te ko-
Wachten duurt altijd lang.
Wachten op een donorhart is een
hoogst onzekere periode. Patiën
ten komen soms op vreemde fan
tasieën aan de vooraVond van
een harttransplantatie. Een man
nelijke patiënt vroeg Van Keulen
eens of zijn stem niet zou veran
deren als hij het donorhart van
een vrouw zou krijgen ingeplant.
Niet alleen de patient zelfheeft
steun nodig. In een gezin waar de
vader of moeder zo'n zware in
greep wacht, lopen de schoolre
sultaten van de kinderen soms
onrustbarend terug. Na de hart
transplantatie "moeten de rollen
in de relatie met de partner op
nieuw worden ingevuld.
Op de eerste van de vier mini
symposia zullen de vele gevol
gen van de wedergeboorte na de
transplantatie worden belicht.
Op donderdag 26 november ko
men hart-longtransplantaties
aan de orde, op donderdag 25 fe
bruari de mechanische onder
steuning van de hartfunktie en
op donderdag 19 mei het gebruik
van ciclosporine, het medicijn
dat tegen afstotingsverschijnse
len en bij de behandeling van an
dere auto-immuunziekten wordt
gebruikt.
PORT SAID - In een vlekkeloos wit uniform vraagt commandant Bertus Miltenburg van
de mijnenjager Hellevoetsluis in het officiersverblijf om een 'sappie'. Het wordt een koud
pilsje. Dat kan nu. Want een uur geleden is het Nederlands-Belgisch mijnenbestriidings-
flottielje in de Egyptische haven Port Said voor anker gegaan. Voor slechts zeven uur, om
daarna de reis via het Suezkanaal en Rode zee naar het oorlogsgebied in de Perzische
Golf voort te zetten. Miltenburg praat rap. Het gaat hem en de bemanning goed, bena
drukt hij, vooral om het in de haast achtergelaten thuisfront via de media gerust te
stellen. Het blijft naar zijn zeggen nog wennen dat 'onze Jannen' zich mogelijkerwijs in
gevaar gaan begeven.
De Nederlandse rooms-katho- weging' (vernieuwingsgezinde
lieke bisschoppen besloten gis
teren op hun vergadering in
Amersfoort, mee te werken aar
de voorbereiding in ons land van
i wereldwijd proces
;-katholieken) zal haar v
de landelijke manifestatie vol
gend jaar wijden aan twee the
ma's: het proces voor gerechtig
heid, vrede en behoud
rechtigheid, vrede en behoud schepping (zie boven) en de be
van de schepping, waartoe de hartiging van de mensenrechten
Wereldraad van Kerken heeftop- binnen de kerk. De manifestatie
geroepen. Dat proces moet in
1990 uitmonden in een wereld
conferentie. Een stuurgroep van
de Raad van Kerken heeft voor
Nederland
programma opgesteld met onder
andere een 'thematisch jaar' in
1988 en 1989 en een Kerkendag
in september 1989.
Het Vaticaan heeft nog geen
officieel besluit genomen
deelneming aan
raad. Kardinaal Willebrands.
voorzitter van het Vaticaanse se
cretariaat voor de eenheid der
christenen, zei onlangs dat het
Vaticaan wel wil meedoen maar
zich intern nog beraadt over de
aard van de wereldconferentie in
1990 en de manier waarop die
zou worden gehouden. Het be
stuur van de Wereldraad heeft
het Vaticaan in januari van dit
jaar gevraagd medeverantwoor
delijkheid voor dit proces te wil
len dragen.
Acht Mei. De 'Acht Mei-be-
op 7 i
markthallen.
Volgens 'Acht Mei' bestaat tus
sen beide thema's een nauw ver-
voorbereidings- band. "De geloofwaardigheid
van christenen in kerk en samen
leving staat hier op het spel".
('Acht Mei' ontstond in 1985
naar aanleiding van hpt pausbe
zoek aan Nederland. De bewe
ging kwam toen met een eigen
dit^wereldbe- programma. Ze omvat nu onge
veer 90 organisaties en instellin
gen. De laatste manifestatie
(Zwolle) trok 12.000 belangstel
lenden.
Moslims
De stichting 'Cura Migrato-
rum' in Tilburg krijgt bisschop
pelijke erkenning als contactor
gaan van de Rooms-Katholieke
Kerk voor de moslims in Neder
land. Haar doel is het geestelijk
en maatschappelijk welzijn van
allochtonen (migranten) in de
Nederlandse samenleving, zaj
gaat nu fungeren als adviescolle
ge van de bisschoppen. Die be
sloten dat gisteren op hun verga
dering in Amersfoort.
- Een ander besluit van de bis
schoppen was. dat aan het stu
diesecretariaat van deze kerk
binnenkort een vrouwelijke
theoloog wordt toegevoegd, een
studiesecretaris ter ondersteu
ning van de bisschoppelijke con
tactcommissie 'Vrouw en kerk'
Zij wordt de vijfde studiesecreta
ris in deze kerk en krijgt een
deeltijdbaan.
(Vorig jaar besloot de Rooms-
Katholieke Kerk, evenals de Her
vormde Kerk en de Gerefor
meerde Kerken, haar bijdrage
aan de afdeling 'Vrouw in kerk
en samenleving' van de Raad van
Kerken stop te zetten. De drie
kerken vonden hun eigen aan
dacht voor vrouwenzaken vol
doende. Dankzij bijdragen van
kleine kerken en een gift uit een
fonds kon deze sectie van de
Raad van Kerken toch voortbe
staan. Naar het zich laat aanzien
in elk geval tot 1990).
In juni van dit jaar nam het
Europese parlement een resolu
tie aan waarin de moord op het
Armeense volk in Turkije wordt
veroordeeld. Boze reacties van
Turkse kant waren het gevolg
Men dreigde het Nato-lidmaat-
schap te herzien of zelfs opv te
zeggen.
Over het lijden van Armeense
christenen (begin deze eeuw) is
veel geschreven. Maar de berich
ten over aard en omvang van de
ze slachting bevatten veel tegen
strijdigheden. Wat is er nu pre
cies gebeurd? Zijn het histori
sche gegevens of zijn de feiten
verdraaid om aan de oeroude
mythe van de islam als vijand
van het christendom nieuw
voedsel te geven?
Deze vraag staat op de achter
grond van de brochure 'De Arm
eense kwestie - Turken vragen
onze mening', geschreven door
ds. P. Reedijk en uitgegeven
door de Nederlandse Zendings
raad in Amsterdam (Prins Hen-
dnklaan 37, 1075 BA, telefoon
020-717654). (De brochure is te
bestellen door f. 6 over te maken
op giro 493248 ten name van de
Nederlandse Zendingsraad in
Vmsterdam, onder vermelding
van 'Allerwegen: de Armeense
kwestie').
Ds. Reedijk werkt bij het pas
toraat 'Oude Wijken' in Rotter
dam en doet veel aan de relatie
met moslim-migranten. Van
1970 tot 1976 was hij gemeentep
redikant in Voorschoten.
Een reis naar Turkije gaf hem
de gelegenheid zich ter plaatse in
de relatie tussen moslims en
christenen te verdiepen. Om na
te gaan hoe deze verhouding nog
wordt beïnvloed door de drama
tische ondergang van grote groe
pen christenen maakte hij studie
van deze gebeurtenissen aan de
hand van het beschikbare bron
nenmateriaal.
Zijn studie is een trektocht ge
worden door een veelheid histo
rische documenten. Reedijk kon
daardoor een evenwichtig beeld
geven van een uiterst gecompli
ceerde geschiedenis. Dat maakt
de brochure ook geschikt om de
ze gevoelige kwestie zowel bij
Armeniërs als Turken in Neder
land ter sprake te brengen.
Hervormde Kerk: beroepen
te Rouveen H. Vermeer Achter
berg.
Gereformeerde Kerken aan
genomen naar Den Haag-West
(gevangenispastoraat) kandidaat
J. D. W. Eerbeek; benoemd tot
geestelijk verzorger van het
Talmahuis en het Menno Lutter-
huis te Groningen-Zuid (deel-
erk) G. de Ruiter, emeritus-pre
dikant te Roden.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Harden-
berg A. de Snoo Harderwijk.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: beroepen te Den Haag-
Scheveningen A. van Heteren
Werkendam.
Baptistengemeenten: beroe
pen te Groningen-Zuid O. Olden-
burger Hengelo (Ov.).
Wassenaar. Volgende week
dinsdag, 20 oktober, om kwart
over 8 zal professor dr. G. H. M.
Posthumus Meyjes. hoogleraar
kerkgeschiedenis in Leiden,
voor de Nederlandse Protestan
tenbond in Wassenaar (Lange
Kerkdam 46) een lezing houden
over het eerste theologische ge
schrift van Hugo de Groot. Na
langdurig speurwerk herontdek
te Posthumus Meyjes het hand
schrift van dit tractaat over ver
draagzaamheid. Over deze 'ont
dekkingsreis' en de inhoud van
het geschrift van Hugo de Groot
zal hij aan de hand van dia's ver
tellen. Iedereen is welkom.
Franse kerken
De Franse monumentenzorg
en de Rooms-Katholieke Kerk
zijn zeer bezorgd over de toe
stand van oude kerken en kapel
len. Meer dan 40.000 kerkelijke
gebouwen lopen gevaar, vooral
de oudste, zo heeft een groot
scheeps onderzoek aangetoond.
De kerk moet uit financiële
overwegingen talrijke gebouwen
van de hand doen. Die krijgen
vaak een heel andere bestem
ming. Veel kerken, vooral in klei
ne dorpen waar geen priester is,
vervallen omdat niemand zich
verantwoordelijk meer voelt
voor het onderhoud.
De onderzoekers vrezen, dat
een groot deel van het histori
sche cultuurgoed verloren gaat
als er niet direct maatregelen
worden genomen tegen verder
verval. Ruim 30 procent van de
Franse kerken is vóór 1800 ge
bouwd. Eén op de 5 kerken stamt
uit de 16de eeuw.
