Iran vindt actie VS oorlogsdaad Joegoslaven achterdochtig over houding van leger Lord Carrington bezorgd over beeldvorming NAVO T Uganda herdenkt 25 jaar van 'waardeloze onafhankelijkheid' Bezoek Botha zorgt voor politiek tumult I DeHYPOTHEKER ZATERDAG 10 OKTOBER 1987 -IIIUJUMJI.— PAGINA 5 Spanning in Golf loopt op WASHINGTON (GPD/Rtr) - De spanning in de Perzische Golf is enorm opgelopen na het gewapende treffen gister nacht tussen Iran en de VS, waarbij drie Iraanse schepen onschadelijk werden gemaakt, en aan Iraanse kant ook do den zijn gevallen. KAMPALA (Rtr/UPI/ANP) - Wei- nig landen zullen hun onafhanke- lijksdag in zo'n terneergeslagen stemming vieren als Uganda. "Het is een waardeloze onafhankelijk heid" schreef de Financial "times van Kampala vrijdag, de dag waar op een kwart eeuw onafhankelijk heid werd gevierd. Uganda, dat bij zijn onafhankelijkheid in 1962 het welvarendste land van Oost-Afrika was, is weggezakt in een wanhopi ge cyclus van geweld, coups en burgeroorlogen. De "parel van Afrika", zoals het land in de koloni ale tijd heette, wordt alleen in het volkslied nog bezongen. "Er is niets waar we trots op kun nen zijn in deze 25 jaar. Sinds de onafhankelijkheid zijn de mensen slechter af dan onder het kolonia lisme, we zijn achteruit gegaan", zei premier Samson Kisekka in een interview. The Citizen, het dagblad van de Democratische Partij, een van de regeringspartijen, sprak van een kwart eeuw van onderdruk king, dictatuur, armoede en onge- lijkheid. „Er lijkt geen glimp van hoop aan het eind van deze donke re tunnel van een kwart eeuw van ons bestaan als natie". President Yoweri Museveni, die de traditionele onafhankelijk heidsparade op de Kololo Heuvel in Kampala gadesloeg, deed zijn best de moed erin te houden met de aankondiging dat de rebellen nu binnen enkele weken verslagen zullen zijn. De afgelopen weken had het regeringsleger de rebellen al een "reeks nederlagen" toege bracht. Hij zou niet toelaten dat Uganda als gevolg van de aanhou dende oorlog "de gevangene van economische achterstand en pri- Toen Museveni in januari 1986 met zijn rebellenleger van het Na tionaal Verzet (NRA) Kampala bin nentrok, haalden veel Ugandezen opgelucht adem. De jonge, maar gedisciplineerde strijders van Mu seveni zouden een eind maken aan een lange nachtmerrie van moord partijen, afpersing en plundering door het bandeloze leger van de verdreven president Milton Obote. Maar het geweld bleek zo ingekan kerd dat ook Museveni het.niet kon uitroeien. In delen van het land zijn roof- en strooptochten van leven geworden voor ontwor telde jonge mannen, die nooit een normaal leven gekend hebben. Uganda's ellende begon in 1966, toen een machtsstrijd uitbrak tus sen president Obote en de traditio nele koninkrijken Buganda, Toro, Bunyoro en Ankole. Tot 1971 wist Obote zich met harde hand te handhaven. Toen legerleider Idi Amin in 1971 de macht greep, dans ten de mensen in Kampala op straat. De vreugde was van korte duur. Het schrikbewind van de grillige dictator, berucht om zijn perverse wreedheden, kostte naar schatting 300.000 mensenlevens. Een invasieleger van Tanzani- aanse troepen en Ugandese ballin gen bracht opnieuw voor korte tijd hoop. Maar in 1980 werd ex-presi- dent Obote, een beschermeling van Tanzania, in het zadel geholpen via verkiezingen die in brede kring als doorgestoken kaart werden gezien. Obote slaagde er niet in enige greep op het leger te krijgen. Zijn geheime dienst verwierf zich een reputatie die weinig minder sinis ter was dan die van Amins beuls knechten. Naar schatting 500.000 doden vielen er tussen 1980 en 1986. Museveni erfde een verwoest en verarmd land. Aanvankelijk boekte hij wel succes met een eco nomisch herstelprogram, zijn ver zoeningspolitiek tussen de ver schillende stammen, pogingen om de eerbiediging van de mensen rechten te waarborgen en de invoe ring van een vorm van plaatselijke democratie. Maar noordelijke groe pen, die zich buitengesloten voelen van de politieke macht, en restan ten van verslagen legers hebben de strijdbijl niet begraven. Daardoor is Uganda opnieuw teruggevallen in de cyclus van geweld. De Iraanse ambassadeur bij de Verenigde Naties, Said Rajaie- Khorassani, zei gisteren dat de Amerikaanse actie neerkomt op „een oorlogsverklaring waarop Iran op gepaste wijze zal reageren". De Iraanse ambassadeur zei ver der, dat de Amerikanen het treffen in scene hebben gezet in een po ging de vredesbesprekingen bin nen de Verenigde Naties te versto ren. Volgens Iran ging het initiatief tot de schermutseling uit van Ame rika. Drie Iraanse patrouilleboten zouden als eerste zijn aangevallen door een Amerikaans tuig en een helikopter. India belooft harder optreden tegen Tamils COLOMBO (AP) - President Juni us Jayawardene van Sri Lanka heeft gisteren kritiek geuit op India wegens een te slappe aanpak van Tamilextremisten. Indiase functio narissen hebben daarop een krach tiger optreden beloofd om een ein de te maken aan de recente golf van etnisch geweld op het eiland. Jayawardene noemde het tijdens een persconferentie „een fout" van India om de Tamils niet veel eerder te ontwapenen. India fungeert als bewaker van het op 29 juli met Sri Lanka overeengekomen vredesak koord dat een einde moet maken aan de onafhankelijkheidsstrijd van de Tamils. „De Indiërs zijn hun verplichtin gen op sommige onderdelen niet nagekomen", zei de Srilankaanse president. Hij had vooral kritiek op het feit dat de Tamils nog altijd niet geheel zijn ontwapend, zoals het akkoord vereist en op het voortdu ren van geweld ondanks de aanwe zigheid van meer dan 10.000 India se soldaten. Jayawardene zei dat de algeme ne amnestie die het akkoord toe zegt aan Tamilrebellen niet langer van toepassing is op de Tamil Tij gers, de machtigste Tamil-guerril- lagroepering. De Tijgers worden verantwoor delijk gehouden voor de jongste geweldsspiraal in het noorden en oosten van Sri Lanka die de afgelo pen drie dagen meer dan 190 men senlevens heeft geëist De meeste slachtoffers waren Singalezen. Jayawardene eiste de arrestatie van Tijger-commandant Prabhaka- ran, die hij beschreef als een „on verholen moordenaar". Stalin-terreur De zuiveringen onder Josef Sta lin hebben ruim één miljoen slachtoffers geeïst. Dit heeft'de Sovjethistoricus Joeri Poljakov verklaard op een persconferentie in Moskou. Het was voor het eerst dat van Sovjetzijde cijfers over het aantal slachtoffers van de terreur onder Stalin werden genoemd. Volgens Poljakov willen Sovjethis torici de komende jaren proberen de exacte aantallen proberen te achterhalen. Tot dusverre zijn zij daarin niet geslaagd omdat zij geen toegang hadden tot de archieven. Lesotho Het hoogland van het door Zuid- afrika omsloten koninkrijkje Lesotho is uitgeroepen tot rampge bied. Als gevolg van zware regen val en sneeuwval zijn 50.000 men sen geïsoleerd en is grote schade toegebracht aan wegen, gewassen en veestapel. Het hoogland is eco nomisch van groot belang- voor Lesotho. Alle wegen en telecom- municatieverbindingen zijn ver broken en het luchtverkeer is ge stremd. Sovjet-journalisten Het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken heeft nieuwe regels afgekondigd voor Russische journalisten die wonen en werken in New York en Washington. De journalisten mogen alleen nog wo nen in appartementen die het mi nisterie voor hen heeft uitgezocht. Volgens een VS-woordvoerder zijn maatregelen gelijk aan die welke in Rusland gelden voor Amerikaanse journalisten. Fiji In Fiji heeft coupleider Rabuka gezegd pas over een jaar verkiezin gen te zullen uitschrijven krach tens een nieuwe grondwet die de autochtone Fijiërs een meerder heidsvertegenwoordiging in het parlement garandeert. De Iraanse boten schoten terug, aldus de Iraanse lezing, waarbij de Amerikaanse boot beschadigd werd, en een helikopter werd ver nietigd. Vervolgens zouden andere Amerikaanse helikopters drie Iraanse boten tot zinken hebben gebracht. De Amerikaanse minister Wein berger (defensie) had gisteren een geheel andere versie. Iraanse boten zouden zonder enige provocatie het vuur hebben geopend op een Amerikaanse helikopter, die obser- vatiedienst had. Daarop schoten andere Ameri kaanse helikopters terug. Een Iraanse boot werd daarbij tot zin ken gebracht, en twee andere wer den vleugellam geschoten. Wein berger ontkende dat een Ameri kaanse helikopter zou zijn neerge schoten, of dat een Amerikaanse boot zou zijn beschadigd. Washington had gisteren nog geen definitieve cijfers over het aantal doden aan Iraanse kant. Be kend werd gemaakt dat Ameri kaanse marinemensen zes Iraniërs uit het water hebben opgepikt, van wie er later twee aan hun verwon dingen zijn overleden. De schietpartij heeft in het Con gres opnieuw tot grote bezorgd heid geleid over de Amerikaanse aanwezigheid in de Golf. De druk op president Reagan om de zoge naamde 'War Powers Act' van kracht te laten zijn - die hem ver plicht toestemming aan het Con gres te vragen voor alle militaire ac ties in de Golf - nam gisteren daar om opnieuw toe. Volgens Amerikaanse bronnen is er ook in de Golfstaten sprake van toenemende bezorgdheid. De Arabische landen zijn bang dat de schermutseling een uitbreiding van de oorlog tussen Iran en Iraq betekent die hen van toeschouwers tot deelnemers maakt, aldus een bron. Radio Teheran heeft gisteren ge meld dat ongeveer 100 Iraniërs zijn omgekomen en „velen" zijn vergif tigd door een aanval met chemi sche wapens van Iraakse gevechts vliegtuigen. In een briéf aan de se cretaris-generaal van de Verenigde Naties Javier Perez de Cuellar heeft de Iraanse minister van bui tenlandse zaken Ali Akbar Velayati gesteld dat Iraq zich blijkbaar tot het gebruik van gif voelt „aange moedigd", vanwege het ontbreken van een duidelijke internationale veroordeling van de Iraakse aan vallen met chemische wapens. De Veiligheidsraad van de VN heeft Iraq in 1986 veroordeeld voor het herhaaldelijk gebruik van chemi sche wapens. Iraq heeft steeds ont kend dat het dergelijke wapens in het Golfconflict gebruikt. DEN HAAG (ANP/AP) - NAVO-se- cretaris-generaal Lord Carrington maakt zich zorgen dat het bondge nootschap op het punt van de ont wapening het initiatief geleidelijk dus Lord Carrington, die serieuze voorstellen doet en de zaak in be weging brengt. De Sovjetunie is thans „een meer actieve onderhan delingspartner", maar „zij bombar- moet afstaan aan een nieuwe Sov- deert de publieke opinie met ver- jetleiding die meer verbeeldings- klaringen kracht heeft dan haar voorgangers. „Wij weten dat dit niet waar is", zo verklaarde hij gisteren in de Haagse Ridderzaal tijdens een stu dieconferentie van de Atlantische Commissie en het Amerikaanse In stituut voor analyse van buiten landse politiek. Het is de NAVO, al- Veel doden bij bomaanslag Kabul ISLAMABAD (AP) - Bij een bom aanslag in de buurt van een druk bezochte moskee in de Afghaanse hoofdstad Kabul zijn 27 mensen om het leven gekomen en zeker 35 anderen gewond geraakt, zo heeft Radio Kabul gisteren gemeld. Volgens Radio Kabul explodeer de de bom, die was verborgen in een geparkeerde Volkswagen, don derdagavond om half acht plaatse lijke tijd in de buurt van de Sher- Pur-moskee, een plaats die druk wordt bezocht door hoge rege ringsfunctionarissen en diploma ten. De meeste slachtoffers waren vrouwen, kinderen en oude man nen, die aan het winkelen waren of zich opmaakten voor het avondge bed, aldus dit bericht. De zender schreef de aanslag toe aan „gemene en misdadige extre mistische elementen uit de opposi tie", een verwijzing naar het islami tisch verzet in Afghanistan. allemaal wel sociale voorzieningen en welvaart willen, maar dat defen sie de meest fundamentele voorzie ning van alle is, zonder welke geen samenleving met vertrouwen aan haar toekomst kan werken". Het hoofd van het Amerikaanse bureau voor wapenbeheersing en ontwapening, Kenneth Adelman, waarschuwde ervoor dat de samen werking tussen de VS en Westeuro pa op het gebied van vrede en vei ligheid wordt ondermijnd door de Westeuropese aarzeling om de Amerikaanse politiek in andere de len van de wereld te ondersteunen. Een Amerikaans-Russisch ak koord over het uitbannen van de kernraketten voor middellange af stand tast de geloofwaardigheid van de NAVO-afschrikkingsstrate- gie niet aan. De veiligheid van West-Europa hangt niet af van een enkele categorie wapens, zo be toogde minister Van den Broek (buitenlandse zaken) op de confe- Moskou die menen dat niet rentie. Voordat nog meer akkoor- behoeft te worden onder- den worden gesloten over het ver minderen van de kernbewapening in Europa, zal het bondgenoot schap een breed opgezet concept over wapenbeheersing en strategi sche afschrikking moeten ontwik kelen. PARIJS (AP) - De Zuidafrikaanse minister van buitenlandse zaken Roelof Botha heeft gisteren een on derhoud gehad met de Franse pre mier Jacques Chirac. De Franse premier drong daarbij aan op af schaffing van de apartheid in Zuid- afrika en vrijlating van alle politie ke gevangenen. Chirac verklaarde na afloop dat de ontmoeting niet gezien moet worden als een blijk van sympathie met de Zuidafrikaanse regering. In een verklaring stelde het bureau van de premier dat Chirac „nog eens in herinnering heeft geroepen bij de heer Botha dat Frankrijk het apartheidssysteem onvoorwaarde lijk veroordeelt en voorstander is van een democratische en multira- ciale samenleving in Zuidafrika." Botha's tweedaagse bezoek aan Frankrijk, dat werd gekarakteri seerd als een privé-bezoek, heeft voor het nodige politieke tumult gezorgd in Frankrijk. Botha zou ook een ontmoeting hebben met zijn Franse ambtge noot Jean-Bernard Raimond, maar het ministerie van buitenlandse za ken weigerde te zeggen waar en wanneer die zou plaatsvinden. Van Zuidafrikaanse zijde werd elk com mentaar geweigerd op het bezoek, dat plaatsvindt terwijl president Francois Mitterrand in Zuidameri- ka is. De Franse pers stond bol van de speculaties over een nieuwe krachtmeting tussen de socialisti sche president en zijn conservatie ve premier. Mitterrand werd don derdag kort voor Botha's aankomst op de hoogte gebracht van diens bezoek. Medewerkers van de presi dent zouden hebben gezegd dat Mitterrand zeer in zijn maag zit met het bezoek, maar Mitterrand zelf verklaarde gisteren tegenover ver slaggevers in Buenos Aires dat er „niets bijzonders" aan de ontmoe ting was. "Het feit dat de minister van bui tenlandse zaken van een land wordt ontvangen ondanks talrijke problemen in de wederzijdse be trekkingen is niet laakbaar". Hij wees er voorts dat het niet voor het eerst is dat „Botha of een minister van dit type wordt ontvangen op het ministerie van buitenlandse za ken" en sprak de hoop uit dat het evenmin de laatste keer zou zijn dat „de (Franse) minister de gele genheid aangrijpt om Vrankrijks absolute afkeuring over te brengen ten aanzien van de apartheid en de wijze waarop de huidige leiders van Zuidafrika zich gedragen op het punt van de mensenrechten." Kansen M'Bow voorzitterschap Unesco stijgen PARIJS (AP) - De belangrijkste ri vaal van de Senegalees Amadou Mahtar M'Bow in de strijd om het voorzitterschap van de VN-organi- satie Unesco, de Pakistaanse mi nister van buitenlandse Sahabzada Yaqub Khan, heeft zich gisteren te ruggetrokken. De Pakistaanse afgevaardigde in de raad van bestuur van de Unesco maakte dit bekend in een brief, waarin Pakistan aandrong op „Af- ro-Aziatische solidariteit", een kennelijke steunbetuiging aan M'Bow, de huidige directeur-gene raal van de VN-organisatie voor on derwijs en cultuur. Ook Frankrijk, dat aanvankelijk de kandidatuur van Khan had gesteund, maakte bekend zich in volgende stemron des te zullen uitspreken voor een derde ambtstermijn voor M'Bow. M'Bow is zeer omstreden. Enkele landen, waaronder de Verenigde Staten, wantrouwen hem zozeer dat zij de Unesco hebben verlaten. De bekendmaking van Khans te rugtrekking kwam kort voor de derde stemronde zou plaatsvinden in de raad van bestuur. Die derde stemronde is nu naar volgende week dinsdag verschoven om de afgevaardigden in de gelegenheid te stellen overleg te plegen met hun regeringen. langrijker is dan de inhoud, vaak nauwelijks meer is dan van een nieuw jasje voorziene oude opvat tingen die eigen belangen dienen". Een akkoord over de kern wa pens, voor middellange afstand zal onvermijdelijk de aandacht vesti gen op het gebrek aan evenwicht in de conventionele bewapening. Het lijdt volgens Lord Carrington geen twijfel dat West-Europa meer voor zijn defensie kan doen. Doet het dit niet, of gaat het zelfs minder doen, dan is dit „bijzonder gevaarlijk". „Het is een signaal voor diegenen in Washington die hun twijfels heb ben over de omvang van de Ameri kaanse betrokkenheid bij de verde diging van Europa, en voor diege- AD VERTE NTIE handeld over conventioneel wicht dat, op den duur, onvermij delijk verder ten voordele van de Sovjetunie zal verschuiven". Volgens Carrington zal de NAVO duidelijk moeten maken dat „wij "Geen spoortje van spanning bij de grote verhuizing. Zeker bij j De Hypotheker geweest!' De Hypotheker Leiden I 071-125298 PAS DAN WEET U HETZEKER BELGRADO - 'Ik commandeer een volksleger, geen groep put- schisten', aldus admiraal Branko Mamula, defensieminister van Joe goslavië. Een uitspraak van ander half jaar terug, die op dat moment nodig leek om speculaties in en buiten Joegoslavië over een moge lijk ingrijpen van het leger te be zweren. door Hans Geleijnse Sinds de crisis Joegoslavië in een wurggreep heeft, en de politici zich verliezen in improduktief ge ruzie over mogelijke oplossingen, is het onrustig in de hogere regio nen van het volksleger. De tegen stellingen tussen de zes republie ken en twee autonome provincies sijpelen langzaam maar zeker door in de geüniformeerde gelederen. De gigantische economische pro blemen vertalen zich in bij militai ren so wie so weinig populaire dis cussies over de wenselijkheid van verlaging van de defensie-uitga ven. Twee weken terug culmineerde de onrust in een niet mis te versta ne waarschuwing van Mamula aan het adres van partij en burgerpoli tici. Geen enkele regeringsmaatre gel heeft een eind aan de crisis kun nen maken. Integendeel, de pro blemen nemen zo snel toe, dat het leiderschap de controle op het land dreigt te verliezen. Het socialisti sche systeem en de veiligheid van het land staan op het spel, aldus de defensieminister. Veel Joegoslaven, vooral de in tellectuelen in de noordelijke repu blieken Servië, Kroatië en Slove nië, zien de tanks al uit de kazernes rollen en in Mamula de Joegoslavi sche Jaruzelski. Zij herinneren zich maar al te goed het beruchte interview dat premier Mikulic dit voorjaar gaf aan het Westduitse weekblad Der Spiegel. Zijn uit spraak dat „zo nodig het leger wordt ingezet" ter bescherming van het systeem, zorgde voor grote beroering in beel Joegoslavië. Mi kulic' uitlatingen, kort voor een of ficieel bezoek aan Bonn, werden destijds ten onrechte in verband gebracht met een stakingsgolf in Joegoslavië. De woorden van Miki- lic toen en Mamula nu slaan echter vooral op het groeiend nationalis me dat als een bedreiging voor de eenheid van de federatieve repu bliek Joegoslavië wordt gezien. 'Vadertje Tito' Crisis Een kort bezoek aan Belgrado en de hoofdstad van de republiek Slovenië, Ljubljana, leert dat na Mamula's woorden de vraag „komt het leger in actie?" als nooit tevo ren leeft. Zowel binnen als buiten de partij leidt het bewustzijn van de ernstige politieke, economi sche, maar ook morele crisis tot het besef dat het vrijwel ontbreken van een centraal gezag langzaam maar zeker een open uitnodiging tot in grijpen aan de strijdkrachten wordt. Een zeer hoge communistische functionaris in Slovenië zegt zeer bezorgd te zijn over de waarschu wing van de defensieminister. „Ik heb dit in mijn partijeenheid met een ter discussie gesteld", zo be kent hij. De Sloveense partijleider Milan Kusan, ook wel de Gor- batsjov van Ljubljana benoemd, weigerde een direct antwoord op de vraag of hij de aankondiging van een legeractie ziet in de woor den van Mamula. „Drie keer iets ontkennen werkt bevestigend", luidt het antwoord. Maar hij zegt ook, dat het leger een incident in de garnizoensplaats Paracin, vier weken geleden, voor propagandadoeleinden misbruikt. Een uit de provincie Kosovo af komstige soldaat van Albanese ori gine schoot daar op zijn slapende collega's. Vier doden en vijf ge wonden vielen er, voor hij een eind aan zijn eigen leven maakte. Kusan - en hij is niet de enige - ziet Paracin als een dramatisch in cident, veroorzaakt door een amok- makende soldaat. Maar Mamula en de legertop hanteren liever de com plottheorie. Albanese separatisten in het leger zouden steeds driester optreden en zelfs moordaanslagen op officieren hebben beraamd. Dat zet de eenheid van de strijdkrach ten onder druk en dat betekent een bedreiging van de veiligheid van de staat, zo wordt geredeneerd. Achterdocht In Slovenië en daar niet alleen, veroorzaakt dit de nodige achter docht. Niet vergeten zijn de woe dende reacties vanuit het leger op een door onafhankelijke intellectu elen geproduceerd nationaal Slo- veens program. In het blad Nova Revija bepleiten zij onder meer een Sloveens opperbevel voor de in de ze republiek gelegerde troepen. Dat wordt door de legertop be schouwd als een regelrechte aan slag op het pronkstuk uit de erfenis van Tito (nog steeds zingen de re- cruten bij het afleggen van de ge lofte: „Vadertje Tito, nooit zullen wij van uw pad afwijken"): het na tionale volksleger. Het leger is het enige op natio naal niveau georganiseerde insti tuut. In de praktijk betekent dit dat bijvoorbeeld Montenegreinse dienstplichtigen niet in Monte negro worden gestationeerd, maar dat in de kazernes en legerplaatsen naar een mix van alle nationalitei ten wordt gestreefd. Bovendien is van de ruim 200.000 militairen meer dan de helft dienstplichtig. Westerse militaire deskundigen in Belgrado zien om die redenen het leger nog niet zo snel naar de macht grijpen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 5