Het is gewoon bitter nodig, dat leken veel doen'
Boeiend beeld van katholieke minderheid (Friesland)
Over zuiverekoffie, applaus in kerk enjongeren
PAGINA 2
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 10 OKTOBER 198/
FRANEKER - Het 350-jarig
bestaan van de rooms-ka-
tholieke parochie in Frane-
ker was voor de plaatselijke
uitgeverij Wever aanleiding
een bundel bijdragen uit te
geven over de Friese rooms-
katholieken van na de Re
formatie. 'Wat wil Rome
met Friesland?' is de uitda
gende titel van dit lezens
waardige, 95 pagina's tellen
de boekje (f. 17,50). Het
geeft een boeiend beeld van
een 'katholieke minderheid'
met eigen karakter, haar ge
schiedenis en kerkbouw en
besluit met een hedendaag
se rondblik.
Bij een telling in 1796 gaven ruim
15.000 van de toen dik 150.000 Frie
zen op, dat ze 'Roomsch-gesind'
waren. In 1971 was 8 proeent van
de Friese bevolking katholiek.
Sommige onderzoekers noemen
dat percentage ook voor de situatie
in 1983. In een vrijmoedig tweege
sprek in dit boekje met een pastoor
over tegenwoordig Fries katholi
cisme vertelt dr. Harm Oldenhof
dat het bisdom Groningen nu 97
parochies telt met 65 priesters en
10 pastorale werkers. Er is 1 ge
huwde diaken. Binnenkort worden
er nog 2 gewijd.
Of die diakens meer verantwoor
delijkheid zullen krijgen? De pas
toor: "Verantwoordelijkheid wel,
denk ik, want de modale priester in
dit bisdom is 57 jaar. Maar het ker
kelijk recht stelt grenzen aan zijn
mogelijkheden, en dat zal niet
gauw veranderen. De druk om wat
nu op schrift staat zo beperkt mo
gelijk uit te leggen is groot. Maar je
zult de gelovigen toch aan hun
trekken moeten laten komen. Al
leen voor de instandhouding van
het apparaat is dat al nodig".
Klusjes
De pastoor zelf heeft twee paro
chies te verzorgen. Hij kan nog wel
een paar jaar mee, maar rond de 65
houdt het echt op. "Het zijn maar
enkelingen die dan nog een paar
jaartjes doorgaan. En over 8 jaar
heeft de helft van de geestelijkheid
van het bisdom die grens bereikt.
Het is helemaal niet zeker, dat de
huidige combinatie van twee paro
chies dan nog een vrijgestelde pas
tor heeft, met of zonder wijding".
Daarom is het, volgens de Friese
pastor, gewoon bitter nodig dat le
ken in de kerk veel doen. "Het is al
leen jammer dat wij niet eerder oog
hebben gehad voor die mogelijkhe
den". In Friesland zelf zijn 35 paro
chies met 39 kerken, 25 priesters en
5 pastorale werkers en werksters.
Verder 2 ziekenhuispastores en 1
catecheet. Pastoor: "Bij de inzet
van leken gaat het dan ook echt
niet alleen om klusjes, maar ook
om echt pastoraal werk".
In beide parochies verzorgen
groepen leken gebedsdiensten.
Mannen en vrouwen. Ze hebben
geen echte opleiding, maar leveren
heel goed werk. "We doen veel aan
gezamenlijke voorbereiding". En
als er op zaterdagavond een woord
communieviering is en op zondag
eucharistie, dan preekt degene die
de vorige avond de meditatie heeft
gedaan nóg een keer. Dan hoort de
pastoor het zelf ook nog. Deze men
sen hebben daartoe geen opdracht
van de bisschop gekregen, hoewel
er lang over is beraadslaagd. De
conclusie was namelijk, dat ook
zulke dingen behoren tot het 'ambt
van de leek'. "Je mag het ook het
algemeen priesterschap van de ge
lovigen noemen".
Bergruimte
Met het verdwijnen van allerlei
dingen uit de kerk is de pastor uit
Friesland niet zo erg gelukkig.
Neem de biechtstoelen. Die wor
den nu veelal als bergruimte ge
bruikt. "De oude praktijk van vaak
biechten en zoeken in de hoeken
van je geheugen of ergens iets
kwaads te vinden was, dat was
overtrokken. Maar in wezen toch
niet verkeerd. Ik vind het veel er
ger dat veel mensen het niet nodig
vinden om zich eens of twee keer
per jaar te bezinnen op hun eigen
tekortkomingen of erger. Je maakt
mij niet wijs dat ze er geen behoefte
aan hebben. Mensen zeggen dat
nogal eens, maar dan drukken ze
zich heel slordig uit. Ze voélen de
behoefte niet. Maar dat is wat an
ders".
Wat vindt de pastoor dan van het
verdwijnen van de vastenwet en
dergelijke?
"Kijk, ik geloof dat in vroeger
tijd de leiding van de kerk meer
dan eens de fout heeft gemaakt dat
ze een goede raad of aanbeveling
verzwaarde tot een gebod. Dan tast
je de vrijheid van de kinderen
Gods aan. Het zal wel met de beste
bedoelingen zijn gebeurd, maar
misschien ook uit een soort angst.
Er werd eigenlijk te veel gekeken
naar de praktische dingen en te
weinig naar de geest".
Is de pastoor pessimistisch?
Niet echt, maar hij heeft wel pro
blemen. In de weekends ziet hij
veel banken tussen de mensen. Als
hij op de gezichten zou letten, kan
hij na afloop wel een lijstje van af
wezigen opmaken.
"Ik zal niet zeggen dat ik de pro
feet ben waar de wereld op zit te
wachten, maar ik dacht wél dat
mensen iets aan mij kunnen heb
ben. Wie zich afzondert, kon zich
zelf wel eens iets onthouden dat hij
nodig heeft. Zonder geregeld con
tact met elkaar en met wat wij in de
kerk proberen te beleven, weet ik
niet hoe je je oriëntatie daarop vast
houdt. Ik heb verschrikkelijk veel
respect voor de mensen die dat 400
jaar geleden hebben klaargespeeld
(de pastoor doelde daarmee op de
tijd van de Reformatie - redactie),
maar ik geloof niet dat zoiets bin
nen het bestek van het normale
ligt. En wat is wegblijven voor een
houding tegenover een gastheer
die steeds maar weer zijn deuren
voor je openzet?"
De pastoor maakt in het verhaal
van Oldenhof deel uit van een con
vent van predikanten en pastoors.
heel ernstig aan de gang zijn en ook
echt plezier maken. Het is eigenlijk
het meest ontspannen milieu waar
ik hier in verkeer. Ideeën die we
daar opkweken komen later in de
raad van kerken, en daar gaat het
veel formeler. Maar zo is de weg nu
eenmaal. Op die oecumenische
weg patrouilleren altijd wel een
paar wegenwachten, die het erf
goed willen bewaren zonder dat ze
de kern van de zaak helemaal vat
ten".
"Maar misschien ben ik te onbe
scheiden. Kijk, oecumene heeft
ook iets van deze fruitschaal. Daar
liggen appels op en peren en prui
men. Alle drie van de rozenfamilie,
hebben we vroeger geleerd. Maar
wat is nou genietbaarder: peprap-
pelmoes of peren en pruimen en
appels afzonderlijk? Een dienst
waar ieder z'n inbreng heeft, is
vaak wat kleurloos en voor óns
vaak nagenoeg zuiver protestants,
ondanks alle bereidwilligheid en
tegemoetkomendheid".
Een mis voor allemaal kan moei
lijk. De voorschriften voor deelne
ming aan de communie worden
weer strakker. Maar een andersoor
tige dienst hoeft natuurlijk bij nie
mand bezwaren op te roepen. De
pastoor vindt het daarom jammer
dat men die andere vormen van
eredienst eigenlijk heeft laten va
ren sinds ook op zaterdagavond eu
charistie kan worden gevierd. "Je
kunt als kerken niet allerlei dingen
C A T E C III S M E S
CHRISTELIJKE LEERE,
EEX GEZELSCHAP R. C. PKlESTEIlS
l\ VIliKSLAXU.
Gedrukt tc AMSTERDAM, bij
C. L. VA.nr LIAGE\IIUYSE\,
Suizel, ill den Lira Tabor.
Titelpagina van de Friese catechismus uit 1834.
i doen en dan niét s
i bid
den".
Invloed
Uit een onderzoek is gebleken
dat gereformeerd Friesland aan
wijsbare invloed heeft gehad op
het gedrag van de andere kerken.
Dat betekent bijvoorbeeld dat Frie
se katholieken weliswaar minder
naar de kerk gaan dan gerefor
meerden, maar méér dan kathoLie-j
ken in andere provincies. Boven
dien zijn ze in vergelijking mgt de
rest van Nederland het 'meest gere
formeerd'. Hun mentaliteit - nogall
puriteins, met een neiging tot ernst
en idealisme - is niet alleen calvi
nistisch beïnvloed maar zelfs
'Fries-calvinistisch'.
Overigens blijft de titelvraag van
het boekje - wat Rome met Fries
land wil - overeind staan. Trou
wens, wat zou Rome nou met Fries
land willen? De problemen die
daar spelen zijn niet specifiek
voor een provinciale kerk ir
minderheidspositie. Ook in minder
protestantse gebieden moet deze
kerk ervaren dat ze een 'heersende'
positie moet inruilen voor de rol
•van minderheid.
De cijfers illustreren wel, dat
Friesland de afgelopen jaren be
paald niet 'verroomst' is, zoals
sommigen vreesden toen onder
deren de franciscanen het oog op
deze provincie lieten vallen. In
1983 kón 8 procent van de Friese
bevolking tot de katholieken wor
den gerekend, beweren enkele on
derzoekers. Anderen houden het
op hooguit 5 procent.
Voorzitter L. van den Donker
van de protestants-christelijke
kostersvereniging lucht in het
maandblad 'De Koster' zijn ge
moed over de 'dwang' om als kos
ter 'zuivere koffie' te gaan schen
ken.
"Velen van ons zijn de afgelo
pen maanden door kerkeraad, di-
akonie, werelddiakonaat of wel
ke organisatie dan ook met dit
verzoek benaderd. Dat verzoek is
overigens in sommige kerken ge
deponeerd als een bevel. Ken
merkend voor dergelijke acties is
vaak de dwang die erachter zit.
Mij bekruipt het gevoel dat, als ik
gewoon de koffie blijf schenken
die ik al zoveel jaren tot ieders te
vredenheid schenk, ik langza
merhand bezig ben met een on
christelijke daad".
Van den Donker zet zijn vraag
tekens achter sommige argu
menten van de zuivere hande
laars om voortaan uitsluitend de
door 'Solidaridad' verhandelde
koffie te schenken. Het 'waarom'
bijvoorbeeld van de aanzienlijk
hogere prijs is hem nog steeds
niet duidelijk. "Wanneer in 1985
de wereldhandel uitsluitend
door speculatie een enorme
prijsverhoging veroorzaakt, zou
je je kunnen afvragen waarom
dan de prijs van de 'zuivere' kof
fie daar niet duidelijk onder
blijft"
Over de smaak wil Van den
Donker niet veel zeggen. Sommi
gen vinden de 'zuivere' koffie be
ter. anderen proeven geen ver
schil en weer anderen vinden het
'niet te zuipen'. "Goed, het staat
iedereen vrij zijn mening te heb
ben. Maar het staat iedereen ook
vrij, welke grondstoffen hij ge
bruikt. Dat geldt met name voor
de koster en de koffie. Immers,
dat is haar of zijn visitekaartje, en
zij of hij zal bloedzuinig zijn op
de goede naam van de koffie. De
koster laat zich dus niet zomaar
een andere soort opdringen, en
zeker niet op grond van vreemde
argumenten".
"Als de zogeheten zuivere kof
fie dan zó goed is als de voorlich
tingsmap ons doet geloven, en de
prijs tot normale proporties
wordt teruggebracht, dan wil het
er bij mij niet in dat voor zo'n
produkt geen markt te vinden
zou zijn. Dat is de taal die wordt
verstaan en alleen dan zullen ar
me mensen in die verre landen
werkelijk geholpen zijn en kan
Solidaridad gestalte geven aan
haar nobele doelstellingen".
Concertzaal....
De Voorschotense predikant
W. G. Meijering (met pensioen)
maakte het vorige maand in de
(hervormde) Dorpskerk tijdens
een eredienst mee dat er werd ge
applaudisseerd voor een koor dat
het lied Rejoice in the Lord al
ways' had gezongen. Dat koor
was de cantorij van de Dorps
kerk versterkt met het Voorscho-
tens Vocaal Ensemble. De ver
baasde dominee vroeg zich bij
dat applaus af waar hij op dat
ogenblik wel was: in de kerk of in
de concertzaal.
VOORSCHOTEN - Applaus i
de Dorpskerk...
Applaudisseren omdat het
koor zo mooi gezongen heeft?
"Maar", zo schrijft hij in het her
vormde en gereformeerde kerk
blad. "laten wij dan consequent
zijn en ook eens klappen voor
een goede preek, mooi spel van
de organist of een koster die een
gillende geluidsinstallatie tot
zwijgen weet te brengen".
Alleen: wannéér dat applaus,
welke maatstaf moetje hanteren
en wie geeft het sein? De ouder
ling van dienst soms? "Stel u
voor dat na een preek de helft
van de kerkgangers klapt en de
andere helft de handen stevig op
elkaar houdt. Maar hoe het ook
zij, als we daar eenmaal mee be
ginnen, dan betekent applaus
een 'voldoende' en geen applaus
'onvoldoende'".
Een paar jaar geleden hoorde
ds. Meijering tijdens een vakan
tie in Engeland in verscheidene
kathedralen 'hemelse koormu
ziek'. Daar was geen applaus van
de kerkgangers bij. "En terecht
niet. Een kerkdienst is eredienst.
Wij zijn samengekomen om God
te loven en te prijzen. En alles
wat wij mensen daar doen is
dienst aan dat eerbetoon. Daar
hoeven, ja nog Sterker, daar wil
len wij niet voor bedankt wor
den. Wie tijdens de dienst getrof
fen is door een preek, koorzang,
orgelspel of een solist(e), heeft na
de dienst ruimschoots gelegen
heid dat te zeggen".
In gesprek met M. Benschop
van het Oegstgeester Kerkblad
reageerden drie jonge mensen
(gereformeerd, hervormd en van
huis uit belijdend, maar niet
meer praktiserend rooms-katho-
liek20 tot 26 jaar) op twee arti
kelen van de predikant R. da
Costa in dat blad over kerk en
Een' van hun kanttekeningen
was, dat ouderen in de traditie en
leer van de kerk houvast vinden
bij hun levensvragen, maar dat
jongeren al antwoorden krijgen
aangereikt via media en scholen.
"De kerk zou die actuele levens
vragen binnen haar traditie moe
ten inpassen". Dat dit een gewel
dige uitdaging is, beseften deze
jongeren.
Toerusting van ouderen zagen
zij niet als het belangrijkste. "Als
je werkelijk gelooft in wat dan
ook, dan kun je vanuit je geloof
en levenshouding de vragen van
je kinderen beantwoorden. Aan
je levenshouding moet je kun
nen zien watje gelooft". Ze von
den het niet zo belangrijk of iets
in de bijbel nu echt waar is of
niet, als je de essentie ervan maar
begrijpt en die toepast.
Een van de drie voelt zich geen
christen meer, maar gelooft wel
in God. Door studie kwam hij er
achter, "dat al die godsdiensten,
alleen, via verschillende wegen,
hetzelfde nastreven". Na het no
dige gewetensonderzoek maakte
hij ten slotte voor zichzelf de
keuze dat het christendom niet
alleenzaligmakend is. Hij pro
beert nu gelovig te leven door de-
goede dingen van de vele -gods
diensten in zijn leven te gebrui
ken. "De bijbel is een prachtig
boek, maar je kunt ook via de
leer van het boeddhisme leven".
Een ander van het drietal vindt
het te veel werk om zich daar al
lemaal in te verdiepen. Zij houdt
het daarom maar liever bij het
oude vertrouwde: het volgen van
Jezus. De derde zat wel met de
vraag watje aan moet met de uit
spraak dat Jezus de enige weg en
waarheid is.
Het moet toch wel 'kleinschali
ger' in de kerk. Aan de andere
kant waren alle drie ervan over
tuigd dat je als kerk alleen de
jeugd kan bereiken die nadenkt
óver het leven en die het geloof
van huis uit heeft meegekregen.
Overigens zagen zij de welvaarts-
en disco-cultuur als een voorbij
gaande fase in het leven van een
bepaalde leeftijdscategorie.
Het gezin is wel degelijk be
langrijk voor de geloofsvorming.
Ouders hebben het vaak zelf zo
druk... "De kerk moet ouderen
zeggen dat ook zij verantwoorde
lijk zijn voor het vasthouden van
de jongeren, en zelf die jongeren
ook verantwoordelijkheid dur
ven geven, al zal dat misschien
gepaard gaan met een botsing
hier en daar met het 'gangbare
christendom'".
Gelukkig kunnen jonge men
sen ook relativeren, getuige deze
opmerking: "Wie weet, mis
schien-zijn wij het in de toekomst
wel niet eens toet ónze kinde
ren". Het blijft een golfbewe
ging.
LEIDEN. Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Nauta, 11.45 studentenekklesia; Mare-
kerk 10 ds. Meijers, 5 ds. Roetman. Er-
melo; Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds.
Kramer, ha; Oecumenische geloofsge
meenschap De Regenboog (Merenwijk)
9 30 ds. Alblas en pastoor v. Well, 11.15
ds. Alblas; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10
ds. Hemstede, L.dorp, opendeurdienst;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Rietveld, ha, 5 ds. Koolstra. ha; Vre-
desk. (Burggravenl.) 10 prof. dr. v.d.
Beek. Valkenburg: Waalse kerk
(Breestr.) 10.30 ds. Ribs. Wijk 'Stevens
hof zie na geref. kerk. Acad. Ziekenhuis
9 rk. dienst, 10.15 ds. Bovenberg. Diako-
nessenhuis elke zat. 10.30 rk. dienst,
morgen 10.30 hr H. J. van Straalen.
O.geest. Endegeest zie Oegstgeest. Ge
ref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.; Pe
trak. (Surinamestr 10.30 dovendienst,
hr. B Grandadam. zie verder Bethl-
.kerk; Oude Vest 10 ds. Koolstra. ha.
Maranathak. zie herv. gem.; Bevrij
dingsk. zie herv. gem.; bejaardenhuis
Groenhoven 10 ds. Verdoorn; Meren
wijk zie herv. gemeente. Wijk Stevens
hof, gebouwtje 'Dijkhof (Rijndijk) 10
kand mevr. H. J. Buijs. Geref. K. Vrijg.
(Herengr.) 10 en 5 ds. Houtman. Chr. Ge
ref. K. (Steenschuur) 10 en 5 ds. Slofstra,
Noordwijk. Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en
6.30 leesdienst. Geref. Gem. in Ned.
(Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.)
10.15 pastor H. Delemarre. Doopsgez.-
Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pieters-
kerkstr10.30 ds. De Clercq, medew.
van kerkkoor. Baptistengetn. (O. Rijn 3)
10 ds. Agtereek. Evang. Gemeenschap
(Middelstegr. 3) 9 evang. T. Korff. 10.30
evang. A. Meulenberg. Evangeliecen-
trum-Pinksterbew. (Bethlehemskerk
Lammermarkt) zo. 10 en wo. 8 evang
Zijlstra. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10
evang. Joh. v Wieringen. Leger des
Heils (hoek Vestestr./Groenesteeg) 10
en 7. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24).
9.30 en 4, wo. 8. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. 'De Christenge
meenschap' (beweging tot religieuze
vernieuwing) 9.45 mensenwijdings-
dienst in oud-kath. k. Zoeterw.singel.
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.) 9.30, 10.30 en 11.20. Oud-
Kath. K. (Zoeterw.singel) zat. 7 installa
tie pastoraal medewerker. Rooms-Kath.
K. Haagweg zat. 7, zo. 10.30; Herensin
gel zat. 7, zo. 9.30 en 11; Rijndijk (Lei-
den-Stevenshof) zat. 7. zo. 10; Steen-
schuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30. 6 en 7
(lof); Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Larrtmenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10 45 en
12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H. Rijn
dijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES Herv Gem. 9 30 ds. v.d.
Staat. Uithoorn, 7 ds. Roos, A.dam,
jeugddienst.
koor. Geref. Kerk 10 en 6.30 ds. v.
Wijngaarden, ha. Chr. Geref. Kerk 9.30
en 4 ds. Witzier, Den Haag. Rk Kerk zat.
7. zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN Herv
Gem. Adventskerk 10 ds. Jonkman. 6.30
zie Mar.kerk; Kruiskerk 10 dr. H. Berk
hof, Leiden; Opstandingskerk 10 en 6.30
ds. Ommenng; G. Herderkerk 10 ds.
Verheul, ha. 5 ds. Mulder, ha; De Bron
£.15 ds. Taselaar. ha. 10.30 ds. Moll, ha.
6.30 ds. Verheul; Ashram (Marsdiep) 10
ds. Mulder, ha; ziekenhuis 'Rijnoord' 9
voorm. ds. Ommering; Oudshoomse
kerk 10 ds. Ter Bals: Sionskerk (Me
teoorlaan) 9.30 en 6.30 ds. Ouwendijk.
Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds. Terlaak,
Yerseke, 6.30 ds. Verseput, O.geest,
opendeurdienst; Salv.kerk 10 en 6.30 ds.
Wilschut. Geref. K Vrijg. (aula school
Bospark) 9.30 en 5 leesdienst. Ned. Ge
ref. Kerk (school Willemstr.) 10.30 ds.
De Lange, 4.30 ds. M. de Jong. Chr Ge
ref. Kerk (Grijpensteinstr 9.30 lees
dienst, 2.30 ds. De Romph. Oud-Geref.
Gem. (Hooftstr 240) 9.30 en 4. Bapt-
.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 evang. J. Lei
dekker, 6.30 ds. F. Lourens. Bapt.gem.
Noord (school Kalkovenw. 62) 10 ds. A.
v.d. Berg, 6.30 hr. Joh. v.d. Steen. Volle-
evang.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr.
54) 10 hr. J. v.d. Brink Pinkstergem.
(school Batestein 16) 10. Christenge
meente 'De Hoeksteen' (geb. 'Bethel',
hoek Emmalaan) 10. Leger des H. (Zon
neweg 3) 10 en 7. Remonstr. Gem. (Van
Mandersloostr. 36) 10 dr. Meijering. Rk
Kerk: Bonifaciusk. zat. 7. zo. 9.45 en
11.30. Piusk. zat. 7. zo 9 en 10.30; De
Bron zat, 7, zo. 9 en 11
BENTHUIZEN Herv. Gem. 9.30 en 6
ds. Boer. Geref./Herv. Gem. (dorpshuis
'De Tas') 10 ds. Huisman, H.woude. Ge
ref. Gem. 9.30 en 6 leesdienst.
BODEGRAVEN: Herv Gem. Dorps
kerk 10 ds. Terlouw. 6.30 ds. Wieman,
Salv.kerk 10 en 6.30 ds. v.d. Hoef; Bethl-
.kerk (Nieuwerbrug) 10 ds. De Graaf,
Loenen aan de Vecht, 6.30 ds. Terlouw.
Geref. Kerk 10 ds. Elderman, 6.30 ds.
v.d. Berg. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.)
9.30 en 4.30 ds. G. Blijdorp. Geref. Gem.
(Stationsweg 17) 10 en 6.30 ds. -Bac.
Evang.-Luth. Gem. 10.30 ds. v. Beek,
oogstdienst.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk
ds. v.d. Pol. Geref. Kerk 9.30 ds.
Hoff, zie ook hen-, gemeente Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 en 5 kand. M. Hogenbirk.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.JU
en 6.30 ds. De Graaf. Geref. Kerk 9.30 ds.
Knotters, Zoetermeer, jeugddienst. 5ds.
Huisman. Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 10 en
HILLEGOM: Herv Gem 10 ds. Muis.
Warmond, ha. Geref. Kerk ('Hoeksteen'!
10 ds. Holland. 5 ds. Rothfusz, ha. Park
wijk 7 nam. ds. Hofland, ha. Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 ds. v. Langevelde. Rk
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene
of Will.kerk 10 ds. P. Sierat; Pauluskerk
10 ds. Da Costa; Gemeentecentrum
(Lijtw.) 10.30 ds. Noorman, Brummen.
Schilderschool) 9.30 leesdienst, 3.30 ds
Grutter. Ned. Geref. Kerk (Gem.cen
trum) 8.45 ds. De Lange, 4 ds. J. D Jan-
se. Den Haag. Van Wyckerslooth 4 dr. E.
Jansen Schoonhoven. Endegeest 10 ds.
Friederich. Volle-evangeliegem. (Gem-
OUD-ADE Rk Kerk zat 7. zo. 9
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte, ha. Geref.
K. 9.30 ds. Zijl, 6.30 ds. Wattèl, Hoofd
dorp Remonstr Gem. 10 ds G. Bloe-
mendaal. Rk Kerk zat. 7. zo. 10 en 11 30
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat, 7, zo 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE. Herv. Gem
11; Jozefk. 9.30 ds. Stam, Ter Aar, 7 ds. De Kruyf.
R.dam. Chr. Geref. K. 9.30 leesdienst, 2
ds. Beekhuis, R.dam.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Lauren-
tiuskerk 9.30 ds. Smaling, ha, 5 ds. v.
Niel, ha; Bethelkerk 9.30 ds. v. Niel. 3
ds. Smaling, aangepaste dienst. 'De
Kwetterpoel' 10 ds. Cziria, opendeur
dienst. 'De Vlietstede' 3 ds. v. Niel, ha.
Geref. Kerk Petrakerk 9.30 ds. Hovingh,
Biddinghuizen, 5 ds. Snel; Imm.kerk 9
i 10 30 ds. Ribberink, 5 ds. Hovingh;
Mar.kerk 9.30 ds. Snel, 5 ds. Eschbach.
Aalsmeer, jeugddienst.,Geref Kerk
Vrijg. 10 ds. Heida, 5.15 ds. Grutter. Chr
Geref. K 9.30 en 5.15 ds. v Sorge.
Evang. Christengem. (aula mavo) 10 br.
H. Mostert, Zoetermeer. Rk Kerk zo.
10.30.
dienst, mmv kinderkoor uit Ridder
kerk. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aarnoud-
se. Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17) 10.30
ds. J. C ^eekhuis, Haarlem. Rk Kerk
zat. 7. zo. 9.30 en 11.
TER AAR Herv. Gem. 9.30 ds. Poort.
Oisterwijk, 6.30 ds. Wiegeraad, De Bilt.
Geref. Kerk 9.30 ds. Veenstra, Leiden,
6.30 kand. H. M. de Bruyn, A.dam Rk
Kerk Aardam zat. 7, zo. 9 en 12; kerk
Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 dr.
Vermeulen, 6.30 prof. dr. v.d. Beek. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. v.d. Velden, 6.30 ds.
Oegema. Geref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst.
4 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkge
meenschap 10 ds. C. J. de Jong. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem.
Dorpskerk 10 ds. v.d. Schoot, 7 ds. Blan
ken. De Ontmoeting (Noordhofland) 10
ds. A. de Kuiper. Hulp cn Heil (Scha-
kenbosch) 10 ds. Honig. Herv. evang. op
geref. grondslag (kerkgeb. 'Rehoboth'.
A. van Leeuwenhoekkade) 9.30 ds. v.d.
Velden, Woerden, 4.30 ds. G. H. van
DE KAAG- Herv. Gem. 10 ds. Kolde-
wijn. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv
Gem. Dorpsk. 10 ds. A. J. de Jong. Lei
den, 6 ds. Smaling; Ontm.kerk 10 ds.
Aarents, 6.30 ds. Stam, Ter Aar. Herv.
Gem. 'De Rank' (P. Groen-college) zie
Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30 ds. A.
Hofman, Amstelveen, 5 ds. Koster. Rk
Kerk zat. 7. zo 10
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Visser. 6 ds. Schuurman, O.
Kerk 10 ds. Sjollema, 6 ds. Guyt, Lunte-
ren; Ichthusk. 10 ds. Driebergen. 5 ds.
Vroegindeweij; Pniélk. 9.30 ds. Hovius,
6 ds. Sjollema; Maranathakerk (Rijnsoe-
ver) 10 ds. Christ. 6 ds Hovius Ovc-r-
duin 2.15 ds. v.d. Beid. Herv. Gem. 'De
Rank' (aula P. Groen-college Pr. Frede-
rikdreef 15) 10 ds. Westera-Franke. Ge
ref. Kerk Vr.k'erk 10 ds. Couvée, Ren-
kum. 5 ds. Kersten; Tnumfatork. 10 ds.
Koster, 5 ds. v.d. Horst. Geref. K. Vrijg.
9.30 ds. Grutter, 5.30 ds. Heida. Ned. Ge
ref. K. (aula Bestevaer-mavo) 9.30 ds. A.
v d Heuvel, 7 ds. H. de Jong. Chr. Geref.
K. 10 en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr. Ge
ref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 4 student
Van Dieren, 14 okt. 7.30 ds. Rietdijk. Ge
ref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5.
Volle-evang.gem. (Vuorstr. 48) 9.45. On-
afh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10
ds. J. A. Visser.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem. 10 ds. Lapré. Geref. Kerk 10
ds. v.d. Lugt, 7 ds. Lapré.
LEIDERDORP Herv. Gem. en Ge
ref. Kerk Dorpsk. 10 ds. Knorth, ha, 3
ds. Bovenberg,.met gehandicapten, ha.
6.30 ds. Doesburg; Hoofdstr. 10 ds.
Doesburg, ha; Scheppingsk. 9 en 10.30
ds. Stegeman. Leythenrode 10 ds. De
Leeuw. Elis.ziekenhuis 9.30 hoogmis, 11
ds. Brommet. Bapt.gem (wijkgeb
LE1MUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schilt. Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Kooi, 3
ds. v.d. Kooi, dankdienst tgv opening
kerkelijk centrum. Rk Kerk zat. 7, zo
9.30 en 11 15
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 en
7 ds. 't Hooft, ha; Pauluskerk 10 hr. J. W
Hoffenaar. Geref. Kerk 10 ds. Boswijk, 5
ds. De Lange, Aalsmeer. Geref. K. Vrijg.
9.30 en 4.30 leesdienst. Ned. Geref. Kerk
(Salvatori) 10 ds. Vos, met chr. geref.
kerk, 5 ds. Vos. Chr. Geref Kerk 10 ds.
Vos, 7 ds. v. Dijken. Geref. Gem. 10 en 4
ds. Den Boer. Evangeliegemeente (Hee-
reweg 52a) 9.45 hr. J. Diekman. Rk
Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en 11.30:
Poelpolder zat. 7, zo. 10.30; Manakerk
zat. 7. zo. 9 en 10.30; Engelbew. zat. 7. zo
9.30 en 11.
NIEUWKOOP: Herv. Gem 9.30 en
6.30 ds. Wegerif, ha. Geref. Kerk 9.30 ds.
Stroes, Nieuwerkerk a.d. IJssel. Chr.
Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 2.15 ds.
Vlietstra, Zeist. Remonstr. Gem. 10 ds.
Koek, Leiden. Evang. gem. (Kruispunt,
Kennedylaan 33) 9.30. Rk Kerk zat. 7, zo.
9 en 10.45.
NIEUWVEEN Herv. Gem. 9.30 en
6.30 ds. De Graaff. Geref. Kerk 9.30 ds.
Baane. jeugddienst, 7 ds. Biewinga, Ka-
merik. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11
NIEUW-VENNEP Herv Gem. 9.30
ds. Ten Voorde, 7 ds. v. Winterswijk, 't
Harde Geref. Kerk 9 30 en 4.30 ds.
Rang. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. J.
C Maris. Rk Kerk zat. 7, zo. 10
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze. Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 ds.
Den Heeten, Hoofddorp, 7 ds. Keijser,
Utrecht.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of
St. Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5
ds. G. C. de Jong, Zoetermeer; Hoofdstr.
(Zee) 10 ds. Pannekoek, Amerongen, 5
ds. Kuiper; De Rank (Golfbaan) 10 ds.
G. H. van Kooten, Delft. Geref. Kerk
Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds. Elgersma;
Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Kuiper, 7 ds.
v.d. Lee; Stichtingskerk 11 ds. Bach,
A.dam; Sole Mio 9 drs. G. J. Scholte. Rk
Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30; Binnen zat. 7,
zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT Dorpsk 10
ds. Streefland, Nijkerk. Rk Kerk Vic-
tork. zat. 7, zo. 9 en 11; Jozefk. zat. 7, zo.
9 en 10.30; De Zilk zat. 7, zo. 10.30.
Kooten. Geref. Kerk 10 ds. De Zwart.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en 5 ds. J.
Blokland. Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo. j
11; M. Godskerk. zat. 7, zo. 9.30, Kerk
van Engeland (British school in The Ne
therlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15 angli
caanse dienst.
WADDINXVEEN Herv Gem.
Brugk. 9.30 ds. Groenendijk, Scheve-
ningen, 5 ds.,Exalto. Benthuizen; Hoek
steen 9.30 ds. v.d. End. Huizen, 3 ds.
Schipaanboord. aangepaste dienst. 6.30
ds. Schipaanboord, Bethelk. 9.30 ds.
Kunz, 5 ds. Goossen; Rehobothschool
9.30 ds. Schipaanboord; Imm.kerk 10
ds. v. Houwelingen, 5 ds. v. Houwelin- i
gen-Verdonk. Geref. Kerk Kruisk. 10.30
ds. Bongers, 5 ds. Mondeel. Reeuwijk;
Ontm.kerk 10 ds. De Moor. Geref. K
Vrijg. (Kruiskerk) 8.30 ds. P. R. Baas.
2.45 ds. J. P v.d Wal. Chr. Afgesch
Remonstr. Gem. 10 ds. Lafoi
WARMOND Herv. Gem I
kaay, Leiden. Rk Kerk zat
10.30,
WASSENAAR. Herv. Gcm Dorpsk.
10 ds. Steenstra, 4.30 ds. v. Nieuwpoort.
Nunspeet; Kievietk. ('Samen op weg')
10 ds. Janse de Jonge; Messiask. 10 ds.
v. Waasbergen; Dorpscentrum 9.30 ds.
Schaap, Schoonhoven. Zie ook geref.
kerk. Geref. Kerk Zijllaan 10 ds v.d
Woude, 7 ds. Steenstra, opendeurdienst.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 ds.
Fockema Andreae.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 en
6.30 ds. v. 't Hof, ha. Geref. Kerk 9.30 en
6 30 ds. Aalders. ha. Rk Kerk zat. 7. zo.'
ZEVENHOVEN: Herv Gom. 9.30 ds.
v. Driel, Aarl.veen, 7 ds. Ten Voorde, N.-
Vennep, ha. Geref. Kerk 9.30 hr. A.
Fluyt, Gouda, 7 ds. Rang, N.-Vennep.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Wolthaus, jongerendienst. Rk Kerk St.
Jan zat. 7.30, zo. 9.30; Chr. Dienaark. zat
7, zo. 10; Meerburgkerk H. Rijndijk zat.
7, zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds
Eijsenga, zie ook geref. kerk. Geref
Kerk 10 ds. Buikema. 6.30 gez. evang-
dienst, mmv jongerenkoor, hr. P
Noordmans, Benschop.
Samenstelling
van deze pagina:
S.J. de Groot
