Dan liever
de lucht in
Chili in de greep van de angst
Het vliegtuigspel: een
passagier wordt piloot
%su&ü ts O V*
Kettingbrief
'Een verrijkende ervaring'
PILOOT
ca-piloot
ffnTmAn ie nvr-
ZATERDAG 10 OKTOBER 1987
EXTRA
PAGINA 29
Het vliegtuigspel, ook wel aangeduid
als het pilotenspel, wordt per ronde
('vlucht') gespeeld met 15 personen
('passagiers') in de volgende rollen: 1
in de volgende rollen: 1 piloot, 2 co-
piloten, 4 bemanningsleden en 8 pas
sagiers.
koopt voor 1000 gulden een passa
giersstoel (het 'meevliegen'). Dit be
drag komt in handen van de piloot.
Wanneer alle acht stoelen verkocht
zijn en de piloot zich dus 7000 gulden
rijker weet (8000 gulden min de door
hem zelf aan het begin van de vlucht
geinvesteerde 1000 gulden) is het doel
bereikt.
Die afsluiting heet in het idioom
'opstijgen'. De piloot vertrekt ('vliegt
uit') en achter hem verdeelt de groep
zich over twee vliegtuigen: de 2 co-
piloten beginnen een eigen ronde als
piloot, de bemanning van vier schuift
- gesplitst in twee groepen van twee -
door naar de plaats van co-piloot, de
acht passagiers klimmen - in twee
teams van vier personen - op tot be
manningsleden en voor de acht vrij
gekomen stoelen worden weer passa
giers gezocht om 1000 gulden aan de
nieuwe piloot te betalen. Hoe sneller
de passagiersstoelen vol zijn, hoe
vlugger hogerop, hoe eerder in de be
geerde positie van piloot.
Deelnemers zijn verplicht om als
waarborg voor continuïteit in elk ge
val één nieuwe passagier binnen te
brengen. Dat dient te gebeuren voor
men in de rol van co-piloot toe is aan
promotie naar de de 8000 gulden op
brengende plaats van piloot. Wie op
dat moment nog geen nieuwe passa
gier heeft gevonden, wórdt terugge
zet naar de bemanning binnen welke
groep men loot voor het vrijgekomen
co-pilootschap.
Daarna gaat de gedegradeerde co-
piloot bij een volgende vlucht terug
naar zijn oude plaats, maar dat mag
in in totaal niet meer dan drie keer
gebeuren op straffe van uitsluiting
('uit het toestel zetten'). In dat geval
ontvangt de deelnemer, met de op
brengst van een door die situatie
leeggekomen passagiersstoel, zijn
1000 gulden terug.
De bijeenkomsten worden gehou
den in huiselijke kring (meestal in de
woning van een 'piloot', of net 'uitge
vlogen piloot') en dat tweemaal per
week. Reglementair dienen de deel
nemers bij al deze ontmoetingen aan
wezig te zijn om elkaar te controle
ren en te stimuleren in het zoeken
naar passagiers. Het liefst natuurlijk
om meegenomen geïnteresseerden te
begeleiden en deze relaties te boeken
voor het eigen vliegtuig.
De nieuwkomer die op de bijeen
komst twijfelt en toch enige zeker
heid wil, kan 'reserveren'. Daarvoor
staat 24 uur; dezelfde termijn geldt
voor de betaling aan de piloot met
wie men een afspraak maakt voor de
volgende dag. Reglementair mogen
de 1000 gulden niet tijdens de bijeen
komst worden overhandigd, maar
daar houden zich maar weinig piloten
en passagiers aan. Hebben is hebben.
CO-Ft LOOT
Dit is het formulier dat als confetti over goklustig Nederland neerdaalde: het boekingspapiertje van de piloten in
het vliegtuigspel. In de cirkels en op de stoelleuningen noteren ze de namen van degenen die aan boord zijn. Schuilna
men, want de spelers zijn bang voor justitie en belasting. Ten onrechte, zo wijst navraag uit.
Pecunia waagde zich aan het vliegtuig
spel in de verwachting er een goede
tweedehands auto aan over te houden.
Van de drie mille (netto dus 2000 gulden)
die ze anderhalve week geleden als pilote
ontving, is nog maar 300 gulden over.
„De kinderen waren aan nieuwe kleren
toe. Ach, die auto... Ik ben blij dat ik sep
tember kon doorkomen. Anders had ik
ergens geld moeten lenen".
De kans dat ze de nog vijf lege stoelen
(goed voor 5000 gulden) kwijt raakt, acht
ze klein. „De vaart is eruit. Te veel men
sen met te weinig contacten om nieuwe
lingen aan te brengen".
Haar vliegtuig dreigt neer te storten en
in die val negen mensen mee te sleuren.
„Ik zal eens gaan praten of ze over kun
nen in een ander toestel". Tijdens de bij
eenkomst in de flat, viel zë op door een
wat teruggetrokken houding. Niet de fel
ste onder de piloten. „Misschien loopt
daarom de verkoop van mijn stoelen niet
vlot. Ik dacht dat het makkelijk zou gaan,
maar je hebt toch een bepaalde zakelijke
babbel nodig en die mis ik. Op die bijeen
komsten voel ik me doodongelukkig. Ik
krijg het er benauwd van. Het is me te
grimmig. Te veel hebzucht".
Verheven
Dus is Pecunia op het verkeerde vlieg
veld terechtgekomen. Want de doelstel
ling van het spel ligt op een hoog verhe
ven niveau, zoals blijkt bij de bron, hoe
wel er onduidelijkheid bestaat over de
bron. Volgens de één laat Bhagwan de
vliegtuigen opstijgen, volgens de ander
Boeddha. In elk geval zit er iets thera
peutisch aan vast en geen hebzucht. Men
spreekt in de handleiding dan ook niet
over geld, maar over knikkers.
Dé manier van spelen, zegt het begelei
dende stenciltje, is To fly from the heart.
Het gaat om 'positief denken, om niet
horizontaal te denken maar verticaal.
Punt 7 van de blijde boodschap: „Wijd je
tijd aan gedachten, gevoelens en mensen
die succesvol kunnen zijn. Houd je aan
dacht op het doel en gebruik hindernis
sen als uitdaging".
Dan tot slot een artikel waarom niet al
le deelnemers moeten lachen: „Over
weeg tien procent weg te geven aan een
goed doel". De deelneemster die schuil
gaat achter 'Aansteker' en in Amsterdam
speelt, zegt zich zo in het spel verdiept te
hebben dat ze weet waar die aanbeveling
vandaan komt. „Van een boeddhist uit
Texas die dit spel rond 1980 heeft uitge
vonden. Die man wilde niet meer accep
teren dat hij arm was".
"Hij vond dat geld moet verschuiven.
Niet meer alleen geld bij de grootmach
ten dus. Daarmee trachtte hij de betrek
kelijkheid aan te geven van geld. Met die
tien procent wilde hij in elk geval alle
minder bedeelden bereiken. De bedoe
ling van het vliegtuigspel is zeker niet de
hebzucht aan te wakkeren. In Amerika
doen ze het vaak zonder persoonlijk
winstbejag. Voor Greenpeace en dat
soort zaken".
Hebzucht
Maar eerlijk is eerlijk: „Dat gevoel van
hebzucht, dat ken ik". Het stak de kop
op, toen 'Aansteker' als gesponsorde
deelneemster een bedrag binnenhaalde
dat voor haar als bijstandsmoeder die fi
nancieel totaal aan de grond zat, een for
tuin betekende: 3500 gulden. Daarna
stapte ze meteen opnieuw in. Nu zonder
hulp. Binnen 4 dagen was ze 7000 gulden
rijker. Vervolgens kocht ze met iemand
samen tot twee keer toe een stoel van
3000 gulden. Netto winst tussen 24 au
gustus en 21 september: 31.500 gulden.
Ze is thans sponsor van een paar 3000
gulden-stoelen, enkele van 1000 gulden
en een paar van 5000 gulden. Wanneer
die vluchten even voorspoedig verlopen
zal haar dat zo'n 75.000 gulden opleveren.
De vindingrijke boeddhist kan zich wat
haar betreft geslaagd weten in zijn opzet.
„Toen ik die 3500 gulden kreeg, over
heerste de hebzucht. Dat is overgegaan
in het goede gevoel van: geld is er niet al
leen voor anderen, het is er ook voor mij.
Geld geeft energie".
"Waarom? Omdat je het kunt laten
wapperen. Dat voelt lekker; het laadt je
op. De filosofie van de positiviteit die er
aan ten grondslag ligt, is fantastisch. Ik
geef zo een flap weg. Voor mij zijn het net
monopoly-biljetten. Ik strooi maar
rond... Dure wijn, luxe kleren voor m'n
kinderen, 1000 gulden aan mijn ex zodat
die ook eens mee kan doen... Het maakt
me allemaal niks".
"Beleggen? Beleggen doe ik niet. Dat
vind ik een vreselijk negatieve zaak.
Daar gaat het bij dit spel helemaal niet
om. Deze week was er een feestje van een
jongen uit Purmerend die er z'n hele
winst van 7000 gulden instak. Voor de lol
dus. Dat vind ik prima. Zo hoort het. De
flappen moeten wapperen en hoe harder
je dat doet, hoe meer je de betrekkelijk
heid inziet van geld. Ik vind dat een ver
rijkende ervaring. Als het geld straks op
is? Ook oké. Ik ben er niet bang voor dat
ik dan in een gat val. Er is iets in mij
opengebroken dat me het gevoel geeft
dat ik niet zo arm verder hoef te leven als
ik vroeger was. Dat bedoelde die boed
dhist dus. Ik heb nu gezien dat er geld is.
Hoe ik daar in de toekomst denk aan te
komen? Dat kan ik niet overzien".
Als de wiskundigen gelijk hebben, zal
dat zeker niet zijn dank zij het vliegtuig
spel. Dat maakt niet eens een noodlan
ding, volgens de berekeningen. Dat stort
met één grote klap neer. „Dan lezen die
heren de verkeerde boeken", zegt ze. „Ik
heb buitenlandse literatuur waaruit
blijkt dat er altijd geld zal zijn voor dit
soort ondernemingen. Het geld raakt
nooit op, maar het geld gaat uit handen
van het kapitalisme. Dat is het".
Het risico dat men loopt om geld te ver
hezen bij het vliegtuigspelletje is een
voudig te bedenken: het aantal mensen
dat wil meedoen, is beperkt en de winst
van de een is onherroepelijk het verlies
van de ander.
Als de piloot van acht mensen dui
zend gulden heeft gekregen, stapt hij,
7000 gulden rijker, het vliegtuig uit. De
twee co-piloten worden beiden piloot,
dus het totale vliegtuig wordt gesplitst.
Zij moeten alletwee weer zorgen voor 8
mensen, dus samen voor 16 mensen.
Als dat gelukt is, worden de vliegtuigen
weer gesplitst en moeten vier vliegtui
gen de lucht in, waarvoor 32 mensen
nodig zijn, enzovoorts, enzovoorts.
De geestdriftigen komen twee keer
in de week bijeen. Als elke avond slaagt
en er dus elke keer een vliegtuig
opstijgt, vertrekken er acht vliegtuigen
in de maand. Dan zijn er 1.024 mensen
ingestapt. Als het spel langs die ideale
weg twee maanden oud is, zijn er
524.288 mensen nodig geweest. Een
half miljoen, die allemaal duizend gul
den hebben gestort. Nog eens vier vol
ledig geslaagde weken verder en we zit
ten ruim boven de miljard mensen.
Het zal duidelijk zijn dat het spelletje
spaak loopt door gebrek aan nieuwe
passagiers. Wie niet helemaal aan het
begin is ingestapt, is daarvan de dupe.
En de mensen dan die beweren al
25.000 gulden te hebben verdiend?
Mensen kunnen wel zoveel beweren,
zeker als zij mensen willen mee lokken
omdat ze er dan zelf beter van worden.
Belangrijk ten slotte is om in te zien
dat het geld in de pot hoe dan ook con
stant blijft. Als iemand inderdaad
25.000 gulden heeft gewonnen, zijn er
25 anderen die duizend gulden armer
zijn geworden. Die moeten maar zien
hoe ze hun geld terugkrijgen.
Het is precies als met de kettingbrief:
de slimmerds die er mee beginnen,
strijken het geld op, de sukkels die er
later bijkomen en denken ook nog een
graantje te kunnen meepikken, betalen
het gelag.
Een kaper in het vliegtuigspel.
Verslaggever Peter Heerkens
waagde zich op één van de
introductie-avondjes van het
het gokspel dat in korte tijd
beroemd en berucht werd. Hij
sprak met piloten, passagiers
en justitie. En kwam tot de
ontdekking dat het
vliegtuigspel vooral bij minima
heel populair is.
door Peter Heerkens
Ergens drie-hoog in een flat, klampt
een man me aan en zegt priemend:
„Met jou wil ik eens praten. De in
dringende manier waarop jij de vra
gen steldeDat intrigeert me".
Zo vleiend als dat klinkt, ervaar ik het
niet. Ik voel mijn rug transpireren en
daartoe is alle reden. In dit gezelschap
worden journalisten ervaren als kapers
en daar loopt het bij vliegtuig-incidenten
altijd slecht mee af. Zou ik me door mijn
manier van vragen (journalistieke
nieuwsgierigheid in plaats van financiële
hebzucht) ontmaskerd hebben? „Vinden
jullie niet dat ze die van de pers met hun
negatieve stukkies over het vliegtuig
spel, allemaal de nek moeten omdraai
en?", heeft iemand op deze avond ge
vraagd. Geen mens die „nee" zei.
„Volgens mij stelde jij die vragen niet
zo maar", dringt de man aan. We hebben
eerder die avond samen - met een stuk of
twaalf anderen - aan de grote vierkante
grenen huiskamertafel gezeten om in
structie te ontvangen.
Inzet
Vóór ons, een onderrichtende gastheer
die als piloot zojuist is uitgevlogen (bin
nen anderhalve week, zegt-ie) en daarom
zijn woorden laat dansen op enthousias
me. „Echt jongens, het kan. Als je maar
inzet hebt". Duizend gulden dus? „En
duizend gulden dus". Het speelt zich niet
voor niets af ten huize van ex-piloten, zo
stel ik vast. Ze vervullen een voorbeeld
functie; levende bewijzen van het onge
lijk van de pers. „Maar het is niet zo
vreemd dat de pers probeert dit spel de
grond in te boren. Het spel loopt te goed.
Dus moet de pers daar een eind aan ma
ken. Daar is de pers voor".
Achter ons, de piloten waarvan er hier
vier zijn. Klaar - dat is te zien - om vol gas
te geven, zo gauw wij als aspirant-kopers
na de voorlichting zullen opstaan. Ik ben
nog niet overeind of een blonde pilote
vliegt op me af. „Zin om in te stappen?"
De vriend die me introduceerde en
mijn beweegredenen voor dit bezoek
kent, doch merkbaar hoopt dat ik ter
plekke mens word en bezwijk voor de
verleiding, springt ertussen en roept: „Je
bljjft ervan af. Als-ie instapt, stapt-ie bij
mij in en bij niemand anders".
Terzijde grommend: „Dat soort afpik-
kerij, daar kan ik me toch zo gloeiend
kwaad over maken. Ze probeerde ge
woon om jou uit mijn vliegtuig te hou
den. Want denk nou niet dat ze niet wist
datje met mij bent meegekomen. Piloten
houden dat precies in de gaten".
Ik begeef me naar een vijandig vlieg
tuig en maak voor de volgende ochtend
een afspraak met de piloot, ook al een
vrouw. Ze geeft me haar adres, maar niet
haar naam. Voorlopig wil ze zich bedie
nen van een pseudoniem. „Noem me
maar zoals ik op het speelformulier sta.
Pecunia N.O".
Het is de meest originele onder de
schuilnamen die ik tegenkom. Pecunia
Non Olet (geld stinkt niet). Ook leuk:
Winne-toe. De meesten zijn blijven ste
ken in verzinsels als Tijger, Rambo,
Muis, Donderstraal, Scheetje, Harpoen,
Poes, Ajax, Rakker.
Muskiet
„Hoe zou jij je willen noemen?", vraagt
Pecunia. Wanneer haar de volgende dag
duidelijk wordt waarom ik 'Muskiet' zei,
is ze op voorwaarde van anonimiteit be
reid tot een gesprek. „Van mij mag het
geschreven worden". Tweeduizend gul
den hebben haar wel rijker gemaakt
maar niet gelukkiger. Vandaar.
Het gebruik van schuilnamen is inge
geven door een algemene angst voor jus
titie en belasting. Nodeloze angst.
Het vuur is dezer dagen weer
opgelaaid nadat de strijdlust in Chili
het afgelopen jaar geheel gedoofd
was. Hoewel het oproer nu kraait,
lijken de Chilenen, in een land waar
angst en armoe troef is, de hoop op
een spoedige omwenteling te
hebben opgegeven. Alleen het
referendum volgend jaar zou
Pinochet uit het zadel kunnen
wippen. Correspondent Rob
Sprenkels peilde de stemming.
door Rob Sprenkels
Zo tegen zes uur 's middags begint de da
gelijkse kruistocht van tientallen meisjes
van amper een jaar of twaalf. Voor de
meesten is het niet de eerste keer dat ze
hun lichaam verkopen voor een handje
vol pesos, mei ver van de gegoede bur-
germanswijken van de Chileense hoofd
stad Santiago. Dikke Mèrcedessen en
BMW's rijden af en aan.
Verderop, aan de zelfkant van Santia
go, waar de allerarmsten met hun optrek
jes van karton, en brandhout zijn neerge
streken, luieren in lompen gehulde tie
ners tussen de vuilnishopen op de mod
Hoofd-inspecteur P. van Dijk van de In
spectie der Rijksbelastingen Haarlem:
„Er kan hier geen sprake zijn van belas
ting op kansspelen omdat, zoals dat for
meel heet, de kans op voor- of nadeel wel
door de deelnemers wordt beïnvloed.
Wat de inkomstenbelasting betreft: naar
interpretatie van de fiscale wet zijn al
leen degenen die met zo'n spel beginnen,
in overtreding wanneer ze hun winst niet
opgeven. Dié ontduiken de belasting.
Maar: wie is er begonnen? Ik heb begre
pen dat het vliegtuigspel zich als een
olievlek over Nederland heeft uitge
spreid". In de praktijk hoeft dus nie
mand zich zorgen te maken.
Ook voor justitie is er geen directe mo
gelijkheid om in te grijpen. Toos Faber,
hoofd van de voorlichting op dit ministe
rie: „De wet bemoeit zich niet met het in
privé-kring gokken van mensen. Dat wil
zeggen: zo lang er geen klachten zijn. Ko
men die wel, dan is het een zaak van de
lokale openbare ministeries die onder
zoek kunnen instellen".
Geen klachten
In de drie grote steden, Amsterdam,
Den Haag, en Rotterdam, zijn nog geen
klachten binnengekomen. Toch gaat het
er soms hevig aan toe. Een zich van de
schuilnaam 'Aansteker' bedienende
speelster die over haar ervaring niet
meer kwijt wil dan dat ze die opdeed in
„één van de grote steden, maar niet Am
sterdam", vertelt er over.
„Ik ben eens terecht gekomen op een
bijeenkomst waar deelnemers met een
pitbull terrier zaten. De zaak escaleerde
daar volledig omdat men veel te grof
speelde. Mensen die in drie, vier, vlieg
tuigen tegelijk stapten. En geen toestel
len met 1000 gulden-stoelen, maar met
stoelen van drie-, vijf- en tienduizend
gulden. Dat gaf een verschrikkelijke
spanning door verwijten van deelnemers
die vonden dat anderen in hun vliegtuig
te weinig deden aan het binnen brengen
van nieuwe passagiers".
De in het arrondissement Amsterdam
werkzame officier van justitie, mr. L. A.
J. M. de Wit: „Zonder klachten, valt er te
gen het vliegtuigspel in feite niets te on
dernemen. Vervolging kan bijna nooit.
Want: wie is formeel de verdachte, wie
begon, enzovoorts, enzovoorts. Zolang
het zich in de privé-sfeer afspeelt zijn de
ze mensen ongrijpbaar. Ook met de crite
ria die 'privé-sfeer' bepalen, is het inge
wikkeld. De grenzen en overtredingen
zijn moeilijk aan te geven". In de flat
drie-hoog, deelde ik de huiskamer met
ongeveer 30 mensen. De Wit laconiek:
„Misschien een grote familie".
De schuilnaam Pecunia N.O. hoort bij
een 40-jarige bijstandsmoeder. In deze
groep van de samenleving bestaat grote
belangstelling voor het vliegtuigspel,
evenals onder de werklozen. Meestal
moeten ze de 1000 gulden lenen, vaak
profiteren ze van het fenomeen sponso
ring dat zelfs tot hier blijkt doorgedron
gen.
In zo'n geval koopt een uitgevlogen pi
loot van zijn 7000 gulden winst een stoel
voor een naar deelname hunkerende
maar financieel niet draagkrachtige be
zoeker van de bijeenkomst. Aan het eind
van een goed verlopen vlucht incasseert
de ex-piloot - na aftrek van zijn 1000 gul
den inzet - de helft, het andere deel is
voor degene die hij in staat stelde mee te
doen. Allebei 3500 gulden.
Ziekenhuislijn
Maar het zijn niet alleen de minima en
mensen net boven die streep, voor wie
het vliegtuigspel een onweerstaanbare
uitdaging is. In de Randstad zitten toe
stellen vol uit de hogere klassen; vlieg
tuigen bijvoorbeeld met louter academi
ci. „Ha, daar komt de ziekenhuislijn bin
nen". Hier geen sponsoring en ook geen
betaling binnen 24 uur. „Breng het maar
mee op m'n feestje". Het feestje van het
uitvliegen.
In de betere kringen viert men dat met
een champagne-party. Er zyn nogal wat
van die fuifjes want in deze categorie
vliegen de deelnemers af-en-aan. Gemid
deld zit een speler na een week al op de
pilotenstoel. Logisch dat ze in zo'n gezel
schap niet spreken van een vliegtuig
maar van 'Concordes'.
Pecunia (moeder van vijf kinderen)
leende de 1000 gulden via het spaarbank
boekje van haar 15-jarige zoon die aange
stoken door de winst van zijn moeder
zelf ook aan het avontuur is begonnen.
Hij doet door tussenkomst van een fami
lie-lid mee op Schiphol waar de inzet
overigens beduidend lager ligt: 100 gul
den.
derige straten. Ze hebben voor de mak
kelijkste uitvlucht gekozen: als het mee
zit, is er marihuana, maar meestal blijft
het bij het opsnuiven van cement en
thinner.
Volgens studies van de Chileense kerk
is in de sloppenwijken zo'n dertig pro
cent van de jongeren aan de drugs. So-
ledad Larraine, een vrouwelijke dokter
die vorig jaar vanwege haar activiteiten
binnen in een protestbeweging een paar
weken achter de tralies verdween, ver
telt dat er in Santiago steeds meer maag
zweren worden ontdekt bij kinderen van
zeven, acht jaar oud. Op de particuliere
scholen slikt meer dan de helft van de
jeugd medicijnen om zich beter te kun
nen concentreren.
De Chilenen zitten met de handen in
het haar. Bijna iedereen voelt zich in ze
kere mate schuldig voor wat er gebeurt.
Zelfs schuldig omdat ze weer vrij zijn,
terwijl duizenden anderen nog regelma
tig op 'El Sovietico' worden vastgesjord,
het elektrische folterbed van de lugube
re politieke politie, de CNI.
De praktijk heeft allang bewezen dat
de stelreeel van 'hij die niets heeft mis
daan, heeft niets te vrezen', in het Chili
van Pinochet niet opgaat. Jong zijn of
arm, maakt iemand al verdacht. Angst is
troef na 14 jaar Pinochet. Angst vooral
voor politie en leger, maar ook voor aan
slagen van het revolutionair gezinde 'Pa
triottische Front Manuel Rodriguez' of
voor het verliezen van werk. Angst om in
de schrijnende armoede te belanden.
Aan defensie wordt tegenwoordig in
Chili drie keer meer uitgegeven dan aan
onderwijs, tien keer zoveel als aan ge
zondheid, twintig keer meer dan aan wo
ningbouw.
Met 220.000 man onder de wapens vor
men de Chileense strijdkrachten het
grootste professionele leger van Latijns
amerika. En ook één van de meest
wrede. Sinds 1973 zijn er zo'n 170.000
slachtoffers geteld: vermoorden, vermis
ten, ernstig gefolterden, ontvoerden, ge
wonden.
In het centrum van Santiago staan de
'Pacos', zoals de gemilitariseerde politie
agenten in de volksmond worden ge
noemd, elk moment van de dag klaar om
een spontaan protest in de kiem te smo
ren. Autobussen vol en allemaal uitge
dost in hun speciale gevechttenue: een
opeenhoping van oproerhelmen, schil
den, wapenstokken, mitrailleurs, traan-
Bij de winkels met hypermoderne
elektronische apparatuur en modieuze
kleding wemelt het meestal van de men
sen. Maar iedereen staat buiten, met z'n
gasgranaten en zelfs spuitbussen met
een giftige, verblindende substantie.
„Help me jongeman". De even uit zijn
roes ontwaakte dronkaard kan zijn spot
tende lachje maar amper onderdrukken.
„Help me, ik heb nog één peso nodig om
weg te komen uit dit land". Behalve
drugs doet ook de alcohol wonderen.
Ook veel Chilenen die nuchter blijven
zouden het liefst vertrekken: 49 procent
van de 12 miljoen Chilenen, aldus een on
derzoek.
Voor bijna iedereen is de dictatuur een
ware lijdensweg geworden. De vroegere
middenklasse is teruggeworpen tot een
proletarisch levensniveau, Zo'n veertig
procent van de arbeidsactieve bevolking
is geheel of gedeeltelijk werkloos. De sa
larissen zijn drie keer minder waard dan
in 1972. Eenderde van het Chileense
volk, ongeveer 4 miljoen mensen dus,
leeft in absolute misère, familie-inko
mens van nog geen 50 gulden per maand.
Jongetjes die losse sigaretten verko
pen, beleven gouden tijden. Bijna nie
mand koopt nog een heel pakje. Bede
laars en huismoeders houden de wacht
bij restaurants, hopend dat er nog wat
eetbaars tussen het afval zal zitten.
De iets beter gestelde Chileen is in
staat om twee uur lang in de rij te staan
voor een van de kleine warenhuizen,
waar van de 'aanbiedingen van de dag'
moet worden geprofiteerd. De groep die
nog wel breeduit kan leven, wordt steeds
meer gereduceerd tot de militaire top en
handlangers van het bewind binnen het
nationale zakenleven.
'Hasta cuando', hoelang nog? Die
vraag brandt op het gezicht van de mees
te Chilenen. Ruim tachtig procent van de
bevolking zou de dictator het liefst nog
vandaag zien opstappen. Maar Pinochet
zelf lijkt vastbesloten om het einde van
de eeuw te halen.
Na de mislukte moordaanslag van sep
tember vorig jaar is hij weer steviger in
het zadel komen te zitten. Er is opnieuw
een reden om te strijden tegen 'de com
munistische dreiging'. En ook Washing
ton bemoeit zich sinds eind vorig jaar
weer minder met de situatie in Chili. Na
het Iran-Contra's-schandaal is er geen
behoefte om nog een keer de vingers te
branden. En zoiets kan in Chili gauw ge
beurd zijn.
De politieke oppositie blijft verdeeld
en kan tegenover de vuurkracht van het
leger geen daadwerkelijk alternatief
brengen. Ondanks de groeiende wan
hoop bij het volk wordt het steeds moei
lijker om de mensen op de been te krij
gen. De moedeloosheid neemt toe. Ook
in tot voor kort nog uiterst strijdlustige
wijken als 'La Victoria' hebben de laatste
gewelddadige razzia-golven duidelijk
hun sporen achtergelaten.
Het inmiddels voor volgend jaar aan
gekondigde volksreferendum begint
voor de meeste Chilenen zo'n beetje de
laatste hoop te worden. De nu 72-jarige
Pinochet wil dan zijn ambtstermijn ver
lengen tot 1997. Maar het is bekend dat
daarover binnen de strijdkrachten nog
geen overeenstemming bestaat. Met na
me de luchtmacht, de marine en de 'cara-
bineros' (de gemilitariseerde politie) wil
len liever een andere kandidaat presen
teren.
