'De snelste krant van Nederland'
Een perfect huwelijk tussen typografie en elektronica
Kabelkrant eist de aandacht voor zich op
'Voor het eerst lokaal nieuws
op tv, dat is het sterke punt'
In de bus en op de buis. Drie
jaar nadat in Zwolle de eerste
kabelkrant zich over het tv-
scherm ontrolde, is Leiden en
een aantal omliggende
dorpen ook zo'n medium rijk.
"De kabelkrant is heel heet
actueel", aldus een
bestuurslid van de
Nederlandse Kabelkrant
Pers.
door Henk Houtman
Op tijd papier en inkt bestellen, de
drukpersen regelmatig smeren en
een boterletter met kerst voor het
personeel. Na ruim één en een
kwart eeuw kranten maken, mag
van de uitgeverij Leidsch Dagblad
worden verwacht, dat ze het métier
aardig onder de knie heeft.
De tijd heeft niet stilgestaan. De
kroontjespen is vervangen door een
beeldscherm en de loodpotten van de
zetmachine zijn al lang opzij gezet voor
de fotozetter. Toch heeft de voortschrij
dende techniek weinig aan de vorm van
het eindprodukt veranderd: de krant.
Een nieuw tijdperk is ingegaan nu
het fenomeen electronic publishing in
de gebouwen van het krantenbedrijf
aan de Witte Singel is doorgedrongen.
De krant niet alleen in de bus, maar ook
op de buis: de kabelkrant, 'snelste
krant van Nederland', heeft haar intre
de gedaan.
Kabelkrant is een vrij nieuw medi
um. Pas in 1984 verscheen in Zwolle de
eerste elektronische krant op de buis.
Op basis van de 'Pinksterbeschikking'
van minister Brinkman (wvc) werd de
uitgave van een commerciële kabel
krant mogelijk. Inmiddels kan in ruim
een miljoen huiskamers gratis naar de
kabelkrant worden gekeken. De ont
wikkeling van de kabelkrant lijkt een
typisch Nederlandse aangelegenheid te
worden. In de Verenigde Staten kent
men de kabelkrant wel, maar de techni
sche kwaliteit laat veel te wensen over.
Aanvankelijk had minister Brink
man nog in het hoofd om van kabel
krant abonneetelevisie te maken. In
middels is het ook de bewindsman wel
duidelijk geworden, dat dat een onhaal
bare zaak is. Een kabelkrant wordt als
aanvulling op het nieuwsaanbod heel
aardig gevonden, maar vrijwel geen
mens wil ervoor betalen.
Paar woorden
In pittig tempo lopen de zinnen in
frisse kleuren over het televisiescherm.
Een korte aanduiding als kop, niet
meer dan negen regels per bericht, per
regel veertig lettertekens. Kabelkrant-
journalistiek:
nieuws brengen, dat toch voldoende in
formatief is voor de meestal oppervlak
kig geïnteresseerde en snel afgeleide
televisiekijker.
De Leidse wethouder Jos Fase
mocht afgelopen woensdag als voorzit
ter van de Gemeenschappelijke Rege
ling Antenne-energievoorziening bij
wijze van officiële start de eerste
nieuwspagina intikken. Enkele secon
den later was haar tikwerk in 78.000
huiskamers in Leiden, Katwijk, Leider
dorp, Voorschoten, Rijnsburg, Zoeter-
woude, Warmond en Valkenburg te
zien.
De snelheid van het medium kabel
krant is onovertroffen. Binnen een mi
nuut kan een nieuwsbericht op de ka
bel worden gezet. Die snelheid moet in
journalistiek opzicht optimaal worden
benut en daarom is de speciaal gevorm
de kabelkrantredactie van het Leidsch
Dagblad tussen 's ochtends zes en 's
avonds elf uur in touw om de nieuws
pagina's aan de actualiteit te kunnen
aanpassen.
Behoefte
De vraag dringt zich op of er wel be
hoefte is aan een soort regionale editie
van het nieuws voor doven en slechtho
renden. Kijkersonderzoeken leren ech
ter dat tussen de vijftig (Parool TV) en
zeventig (Kabelkrant Typhoon) pro
eent van de mensen die een kabelaan
sluiting hebben, wel eens naar de ka
belkrant kijken. De meeste kijkers (84
procent) zijn zeer enthousiast over het
medium, maar slechts 16 procent zegt
bereid te zijn er bij voorbeeld een riks
per maand voor neer te tellen (Into-
paar woorden - mart-enquête). Het meest wordt in de
Financieel is voorlopig weinig eer
aan het nieuwe medium te behalen. Er
moet flink in apparatuur worden geïn
vesteerd. Aan de eigenaar van het ka
belnet moet voor het gebruik van een
kanaal worden betaald en de perso
neelslasten zijn niet mis. De inkomsten
moeten uit de commercials komen, die
tussen de nieuwspagina's door worden
vertoond. De adverteerders staan niet
in de rij, al wordt hier en daar in den
lande een zekere kentering in interesse
bespeurd.
Slogans
Vrijwel alle kabelkranten in Neder
land zijn aangesloten bij de Nederland
se Kabelkrant Pers (NKP). Deze belan-
genclub probeert met wervende fol
ders en wervelende slogans de aarze
lende adverteerder over de streep te
trekken: 'Met kleurige en bliksemsnel
le informatie in de huiskamer bieden
kabelkrant-uitgevers nieuwe mogelijk
heden voor de verwende nieuwsconsu-
ment van de tachtiger jaren' en 'Naast
de STER biedt kabelkrant de enige mo
gelijkheid aan de adverteerder via tele
visie zijn publiek te bereiken' zo klin
ken enkele strijdliederen van de NKP.
Typhoon-directeur J. de Vries is be
stuurslid van de NKP. De kabelkrant
van De Typhoon in Zaandam is toeval
lig - sinds kort - de enige in Nederland,
die een klein beetje winst maakt, zo
meldt hij trots.
jaar e
niddag gekeken, maar ook 's och
tends vroeg zetten velen de tv even aan
om naar het kabelkrantnieuws te kij
ken.
Luisteren is er niet bij, want tot grote
droefenis van veel kabelkrant-exploi
tanten weigert minister Brinkman nog
steeds om geluid toe te laten op het ka
naal van de kabelkrant. Ook in de nieu
we Mediawet, die waarschijnlijk op 1
januari 1988 van kracht wordt, blijft ge
luid verboden. Van Brinkman mag bij
wijze van concessie wel een van de Hil-
versumse radiozenders worden door
gegeven, maar daarvoor voelen de ex
ploitanten niets. Er kleven te veel prak
tische bezwaren aan. Stel je voor dat
André van Duin net 'Ik heb hele grote
bloemkolen' via de radiozender kweelt,
als de kabelkrant het overlijdensbe
richt van een plaatselijke wethouder
brengt. Dan maar liever geen muziek.
Zeventig procent van de kijkers zegt
trouwens die achtergrondmuziek niet
te missen (Intomarkt).
De redactie van de LD-kabelkrant in haar werkruimte aan de Witte
Singel.
De Vries heeft ruim twe
ring met zijn kabelkrant. "Voor het
eerst krijgen de mensen lokale berich
ten op de tv, dat is hèt sterke punt van
de kabelkrant. En het nieuws gaat met
ongehoorde snelheid op de kabel. De
gewone krant is een samenvatting van
dq 24 uur die er aan vooraf zijn gegaan.
De kabelkrant is heel heet actueel
In de meeste gemeenten mogen de
traditionele krantenuitgevers de kabel
krant opzetten, weet De Vries. Voor ka
belexploitanten (meestal gemeentebe
sturen of de PTT-dochter Casema) die
er alleen maar op uit zijn om zoveel mo
gelijk geld binnen te slepen bij het ver
huren van een kanaal, heeft de Ty
phoon-directeur geen goed woord over.
Vooral van Infokab, een bedrijf dat
op landelijke basis kabelkranten uit
geeft, moet hij niets hebben. "Infokab
laat mavo-meisjes artikeltjes uit kran
ten knippen, die voor hun kabelkrant
worden gebruikt. Het is gewoon jatten.
Er zit geen enkele continuïteit in. Je
kunt er weinig tegen doen, maar ik vind
het maatschappelijk onaanvaardbaar.
Een goede uitgever geeft miljoenen uit
voor nieuwsgaring. Alleen het Damia-
te-concern, waarin Haarlems Dagblad,
Nieuwe Noordhollandse Courant, Ty
phoon en Leidsch Dagblad samenwer
ken, betaalt per jaar al 15 tot 20 miljoen
gulden aan persbureaus en salarissen
voor journalisten. Nee, ik heb geen
waardering voor kabelexploitanten die
uitsluitend in geld geïnteresseerd zijn
als Infokab met z'n oliedollars aan de
deur komt".
Advertenties
De ervaring leert dat de kijker spon
taner reageert op zijn elektronische dan
op zijn 'gewone' krant. Staat er iets ver
keerd in een kabelkrant-bericht, dan
belt hij onmiddellijk op. Op een woord
puzzeltje komen honderden inzendin
gen binnen. Typhoon-directeur De
Vries kan frappante voorbeelden geven
van de hoge impact van kabelkrant.
"Bij een Zaandams ziekenhuis zou een
vrachtwagen met allerlei spullen wor
den geladen, bestemd voor Polen. Men
had echter vergeten om hiervoor vrij
willigers op te roepen. Een berichtje op
de kabelkrant leverde binnen een half
uur meer dan voldoende helpers op".
Een actueel weerbericht wordt verzorgd door de metereologische dienst van het vliegkamp Valkenburg.
NKP-bestuurslid J. de Vries:
"Voor het eerst krijgen mensen lo
kaal nieuws op de tv".
Die grote aandacht voor tv kan ook in
commercieel opzicht worden uitgebuit.
De Vries: "Een advertentie op de kabel
krant is bij uitstek geschikt voor prijs-
aanbiedingen. Als een benzinepomp
houder via de kabel doorgeeft dat de
verlaging van de benzineprijs bij hem
al is doorgevoerd, dan merkt hij dat
meteen in zijn omzet. Zo kan een
marktkoopman bij ons met zijn prijzen
adverteren, meteen nadat hij vari de
veiling komt".
De Vries weet ook dat het wel eens
fout kan gaan: "Een warenhuis meldde
via een advertentie in onze kabelkrant
dat er vier tompoezen voor de prijs van
drie verkrijgbaar waren. Het liep er bestuur van de Gemeenschappelijke
meteen storm, maar het warenhuis had Regeling Antenne-energievoorziening
zich een week vergist. Men heeft ons toegewezen aan de Haagse uitgeverij
bijna gesmeekt alsjeblieft de adverten- Sijthoff (Leidse Courant). Van 18.00 tot
tie snel van de kabel af te halen". 23.00 uur mag Omroep Rijnland het ka-
Uitgevers van kranten hebben lang naai gebruiken. Op zaterdag en zondag
de vrees gehad dat met het binnenha- neemt de LD-kabelkrant 's middags de
len van de kabelkrant de eigen krant uitzenduren van de Leidse Courant
zou worden benadeeld. De ervaringen over. Er zal dan vooral veel aandacht
overal in het land hebben hen echter in- aan de regionale sport worden besteed.
SSK heefUaten Hetaccentvandeu.tzend.ngenopde
houden (Damiate/Lapère, 1986), is ge
bleken dat de kijkers de streekkrant
niet als overbodig zien. De kabelkrant
prikkelt eerder de mensen om een
streekkrant te gaan lezen.
Samenvatting
Als verklaring voor dit gegeven noe
men de onderzoekers dat de kabelkrant
kennelijk fungeert als advanced orga
niser, dat wil zeggen: de berichten in de
kabelkrant vormen een overzichtelijke,
goed begrijpelijke samenvatting waar
door de mensen dezelfde, maar uige-
breidere berichten in de krant mentaal
beter opnemen. De inhoud wordt beter
begrepen en onthouden.
De andere verklaring is dat door de
kabelkrant de mensen meer over hun
stad of streek te weten komen en daar
door meer geïnteresseerd raken in hun
directe woongeving. Dat resulteert in
de behoefte aan een abonnement op
een plaatselijk dagblad.
De kabelkrant van het Leidsch Dag
blad is 17 uur per dag te zien. Van 14.00
tot 16.00 uur wordt de uitzending on
derbroken. Die twee uur zijn door het
kabelkrant ligt op het stads- en regiona
le nieuws. Daarnaast worden sportbe
richten en een enkel belangrijk binnen-
en buitenlands bericht doorgegeven.
Ook voor dringende mededelingen
van gemeente, politie en dergelijke in
stanties kan de kabelkrant uitkomst
bieden. In de periode van proefuitzen-
dingen deed zich zo'n situatie vorige
week voor, toen de alarmcentrale van
de Leidse politie door een telefoonka
belbreuk gedurende enkele uren onbe
reikbaar was. Op verzoek van de politie
werd op de kabelkrant het bericht ge
publiceerd, dat men voor dringende ge
vallen met de rijkspolitie in Leiderdorp
kon bellen.
Een processorboard, een videoboard,
een Winchester disk en een floppy disk.
Voorts twee beeldschermen voor de in
voer van tekst en commando's, een mo
nitor om de ingevoerde pagina's te con
troleren en een bepaald type telefoon
lijn naar het kopstation, waar een 'ge
stripte' computer de informatie in vaste
vorm, wordt opgeslagen. En dan wordt
het programma op de kabel gezet. Alles
in één pan; een beetje schudden en zie
daar: een ovenverse kabelkrant kan
van het vuur worden gehaald.
Voor de kabelkrant worden de meest
geavanceerde technieken toegepast.
Zelfs Lts'ers hebben niet voldoende
opleiding om de high tech te behappen.
Zij hebben bij de krantenbedrijven
plaats moeten maken voor hoog opge
leide mensen uit de computer-indus
trie.
De benodigde apparatuur - de hard
ware - voor de Leidsch Dagblad Kabel
krant is geleverd door Mediasystemen,
een dochteronderneming van Damiate,
waartoe ook deze krant behoort.
Het bedrijf bestaat pas sedert half
1986. Directeur is A.M. Kriens, afkom
stig uit de grafische wereld. Hij noemt
zijn nieuwe werkterrein dan ook een
Voor het doorgeven van een kabel
krant kan van enkele internationaal
aanvaarde standaards gebruik worden
gemaakt. Mediasystemen heeft echter
een eigen systeem (protocol) ontwik
keld omdat er bij de andere een te groot
kwaliteitsverlies optrad tussen het
computerbeeld op de monitor en in de
huiskamer.
"Onze kabelkrant is ook op enige af
stand nog goed leesbaar, de tekst die bij
voorbeeld door Omroep Rijnland op
het tv-scherm wordt gezet, is op drie
meter al nauwelijks meer leesbaar", al
dus Kriens. "Dat zijn verborgen kwali
teiten van ons systeem. Ze vallen niet
op, maar zijn er wel".
Kabelkrant mag van de wetgever
geen bewegende beelden bevatten. Het
mag geen film worden, maar er mogen
wel allerlei grafische grapjes worden
uitgehaald, die beweging suggereren.
"We zetten gewoon stilstaande beeldjes
achter elkaar", aldus Kriens, "maar net
niet zoveel per seconde dat het film
wordt". Op die manier wordt de kabel
krant toch een 'vlotte meneer'.
Directeur Mediasystemen A.M.
Kriens: "De kabelkrant is ook op
enige afstand goed leesbaar. Eén
van de verborgen kwaliteiten".
Kriens vindt dat kabelkrant moet
worden gezien als een nieuw, specifiek
medium met eigen identiteit dat een
sterk grafische inslag heeft. In die filo
sofie past volgens hem niet om dia's'of
foto's in de kabelkrant op te nemen, al
zou dat technisch niet moeilijk zijn.
"Dia's in de huiskamer geprojecteerd
zijn veel mooier. Foto's zijn statisch, de
kijkers willen beweging. Maar kabel
krant is geen televisie: het is een bele
vingsmedium, geen kijkmedium".
In de keuken van Mediasystemen is
de kabelkrant al voor een groot gedeel
te voorgekookt. De vormgeving van de
'pagina's', de achtergrondkleur (er is
een keuze uit 4.096 kleuren), de grootte
van de letters en afstand van de regels
worden vooraf bepaald.
De journalist wordt zo min mogelijk
met techniek opgezadeld. Hij of zij
maakt de berichtjes en bepaalt de volg
orde. Met de tekstverwerker in de
werkkamer van de kabelkrant-redactie
kunnen enkele commando's worden
gegeven, waarna de cyclus van berich
ten en advertenties naar de computer in
het kopstation wordt gestuurd. Het
kopstation is ondergebracht in de com
municatietoren van Defensie in Oegst-
geest. Daar gaat het programma de ka
bel op en kunnen de kijkers op de ka
belkrant afstemmen.
Nieuwe ontwikkelingen staan alweer
op stapel. Zo zijn er al kabelkrant-re
dacties, die vanuit één centraal punt
verschillende edities versturen. De ka
belkrant in Katwijk kan dan andere be
richten bevatten dan die in bij voor
beeld Voorschoten of Rijnsburg. En
thousiast is de Mediasystemen-direc-
teur verder over de mogelijkheden van
lokale teletekst. Kriens vindt dat ty
pisch bij de eigen identiteit van de ka
belkrant passen. Mensen die een voor
teletekst geschikt toestel hebben, kun
nen dan op elk gewenst tijdstip lokale
informatie oproepen.
"Lokale teletekst geeft veel meer
commerciële mogelijkheden", aldus
Kriens. "Bioscopen kunnen er hun pro
gramma's op kwijt en daarin een korte
beschrijving van de films geven. Voet
balclubs kunnen op donderdag of vrij
dag de opstelling van de elftallen via te
letekst doorgeven en op het laatste mo
ment nog afgelastingen melden. Via
een personal computer en een aparte te
lefoonlijn kunnen de klanten van tele
tekst zelf de pagina's invullen. Voor de
kijker blijft deze extra service gratis".
Weerbericht
Verder bevat het programma een re
gionaal weerbericht. De meteorologi
sche dienst van het vliegkamp Valken
burg levert de gegevens. De dienst is 24
uur per dag bemand en daarom kan het
weerbericht op de kabel 's ochtends om
6.00 uur en 's middags om 16.00 uur
worden geactualiseerd.
Per bericht is de leestijd twintig se
conden. Een bericht mag niet te lang
staan, want dan vindt de kijker dat al
gauw storend. Te kort is ook hinderlijk.
De een leest sneller dan de ander en ge
kozen is voor de duur van twintig se
conden, proefondervindelijk een aan
vaardbaar gemiddelde.
Eén cyclus van berichten en adver
tenties duurt tien tot twaalf minuten
Dat is net niet te lang om een uitzen
ding helemaal af te kijken. Als de uit
zending langer duurt, gaat de kijker
wat anders doen of naar een ander pro
gramma kijken, zo is uit onderzoek ge
bleken. De cyclus wordt steeds her
haald, waarbij de kabelkrant-redacteu
ren vrij gemakkelijk en snel berichten
kunnen wisselen, aanpassen of toevoe
gen. In de regel zal dat ook de gehele
dag, tussen 6.00 uur 's ochtends en
23.00 uur 's avonds, gebeuren.
De LD-kabelkrant is voorlopig alleen
in Leiden, Katwijk, Leiderdorp, Voor
schoten, Rijnsburg, Zoeterwoude, War
mond en Valkenburg te zien. Het aantal
aansluitingen bedraagt in deze ge
meenten ongeveer 78.000. Er worden
nog gesprekken gevoerd om de LD-ka-
belkrant ook op de kabel in de duin- en
bollenstreek door te geven.
Het gemeentebestuur van Alphen
aan den Rijn heeft de machtiging voor
een' kabelkrant aan Infokab gegeven,
voor het Casper-kabelnet (Alkemade,
Woubrugge, Nieuwkoop, Ter Aar, etc.)
is nog geen keuze gemaakt uit de geïn
teresseerde uitgevers.
