Machtsstrijd bij Unesco
nadert zijn ontknoping
Ook bij de FNV is atv
steeds minder populair
Crisissfeer blijft VN-orgaiiisatie achtervolgen
Humanisten: kerkelijke aanhang wordt sterk overschat
PAGINA 2
De omstreden Amadou Mahlar M'Bowsinds 1974 directeur-generaal ran door Unesco. Zijn herverkiezing zou
weieens het definitieve einde van Unesco kunnen inluiden (archieffoto a pi
DEN HAAG - Wie nog enig
vertrouwen in de VN-orga-
nisatie voor wetenschap,
cultuur en onderwijs koes
tert, hoeft de komende tijd
slechts de weinig verheffen
de taferelen in Parijs rond
de verkiezing van een direc
teur-generaal te volgen om
tot de overtuiging te gera
ken dat de Unesco het
meest krankzinnige orgaan
van de Verenigde Naties is.
door
Bart Jochems
De uitvoerende raad van de Unes
co (158 lid staten) buigt zich de ko
mende weken over de prangende
vraag wie als directeur-generaal
voor te dragen tijdens de Algemene
Conferentie, die van 20 oktober tot
21 november bijeenkomt in Parijs.
Nou zullen de asbakken niet over
de vergadertafel vliegen, maar het
zal weinig verbazing wekken als
vertegenwoordigers van de 50 le
den tellende uitvoerende raad op
het vingerdikke tapijt van de hotel
kamers (de 'wandelgangen') wor
den aangetroffen, gewikkeld in een
gevecht over vele ronden.
Het is dan ook denkbaar dat de
uitvoerende raad niet tot overeen
stemming komt en de discussie
moet worden voortgezet tijdens de
Algemene Conferentie. In de mas
saliteit van die bijeenkomst kan
het wederom alle kanten op.
Een vorige week ontvangen brief
van Kaunda, die behalve met 'pre
sident van Zambia' ondertekende
als voorzitter van de Organisatie
van Afrikaanse Eenheid, maakte
de uitslag van de wedren naar de
hoogste functie binnen de Unesco
nog onzekerder. Kaunda schoof de
Senegalees Amadou Mahtar
M'Bow als kandidaat naar voren.
Sinds 1974 bezet M'Bow de belang
rijkste Unesco-stoel en de bijbeho
rende appartementen op de hoog
ste etages van het Parijse hoofd
kwartier
Verdeeld
Liet M'Bow vorig jaar nog weten
na zijn tweede ambtsperiode (de
zittingsduur van een directeur-ge
neraal is op zes jaar vastgesteld) op
te willen stappen, nu lijkt hij als
nog voor een derde termijn te opte
ren. Dat zal hem moeilijk vallen,
daar onder de westerse landen, m
Unesco-zaken hopeloos verdeeld,
een principe-afspraak loopt dat een
directeur-generaal niet langer dan
twee termijnen mag zitten. Die af
spraak is (mede) ingegeven door de
wens M'Bow aan de kant te zetten.
Velen zien de periode-M'Bow als
een desastreuze voor de Unesco. In
het handzame boekwerkje 'Unes
co: een geval apart?' wordt M'Bow
geschetst als een persoon die de
ideologische en culturele tegen
strijdigheden belichaamt die lot de
crisis in de Unesco hebben geleid.
Drs. D.A. Leurdijk, auteur van het
boekje en verbonden aan het Ne
derlands Instituut voor Internatio
nale Betrekkingen 'Clingendael',
tekent aan de hand van vele publi
caties het profiel van de omstreden
Senegalees.
Wellicht bestaan er twee
M'Bow's. 'de eerste, een vuurspu
wende radicaal die de Unesco heeft
omgebouwd tot een broeikas van
Derde Wereld extremisme; de an
der, een krachtige uitvoerder die
zijn politiek vermogen inzet om de
botsende belangen van de Eerste,
Tweede en Derde Wereld met el
kaar in evenwicht te brengen'.
Machtsmisbruik
Veel van de kritiek op M'Bow is
samen te vatten onder de termen
machtsmisbruik en wanbeheer.
Het eerste heeft geleid tot een ver
gaande politisering van het VN-or-
gaan. Het wanbeheer betreft vooral
de financiën; van het totale Unes-
co-budget (150 miljoen dollar)
wordt driekwart besteed aan het
Secretariaat in Parijs. Zo blijft een
gering bedrag over voor het 'werk
in het veld'
Uit 'Unesco, een geval apart9'
'Daar komt bij dat de man zelf een
raadsel is. Hij kan onderhoudend,
geestig en charmant zijn, en zich
inzetten voor het bereiken van con
sensus onder de lid-staten. Maar hij
kan ook arrogant, temperamentvol
en opvliegend zijn. waardoor hij
nog wel eens die mensen van zich
vervreemdt bij wie hij zich dat het
minst kan veroorloven'. Zo beet hij
de Amerikaanse vertegenwoordig
ster bij de Unesco, mevrouw Ge
rard eens toe dat ze hem toesprak
alsof hij een Amerikaanse neger
Die uitval was de druppel; de
Verenigde Staten, die al lange tijd
hun nood klaagden over het drei
gende failliet van Unesco, verlieten
hel orgaan eind 1984. Groot-Britan-
niè en Singapore volgden een jaar
later De financiële repercussies
voor Unesco waren zwaar; het uit
treden van de drie verminderde het
budget met zo'n 30 procent.
Behalve Nederland beseffen ook
veel andere lid-staten dat een VN-
orgaan zonder 'reuzen' als de VS en
het Verenigd Koninkrijk niet goed
denkbaar is. In de aanloop naar de
Algemene Conferentie bestaat
zelfs de vrees dat andere landen
(over de terugtreding van Japan
bestaan sterke geruchten) er de
brui aan zullen geven.
De terugkeer binnen de Unesco
staat in de agenda's van Reagan en
Thatcher niet rood omcirkeld. En
de verwachte kandidatuur van
M'Bow, die bij Afrikaanse en Ara
bische staten nijver campagne
voert, heeft beide regeringsleiders
de rode viltstift voor langere tijd
doen opbergen. Wordt M'Bow defi
nitief op straat gezet, dan zullen de
Amerikanen weliswaar een zucht
van verlichting slaken, maar voor
een terugkeer is mëér nodig. Zoals
fatsoenlijk boekhouden.
De Nederlandse delegatie, die
gedurende een deel van de Alge
mene Conferentie wordt aange
voerd door minister Brinkman
(WVC), is zich van dit alles zeer be
wust. De kritische kanttekeningen
van de VS bij het functioneren van -
de Unesco worden voor een groot
deel door Nederland onderschre
ven. Maar Nederland zal niet staan
de de conferentie het VN-orgaan de
rug toekeren. Voor begin '88 staat
een 'heroverweging' van het Ne
derlandse lidmaatschap op het pro
gram.
Intussen maakt Nederland zich
sterk voor twee zaken; een 'reële
nulgroei' van het Unesco-budget
en de benoeming van een Aziati
sche directeur-generaal. Het reali
seren van die 'nulgroei', de begro
ting van de Unesco mag niet stij
gen, lijkt welhaast onmogelijk van
wege de koersval van de dollar. De
Nederlandse contributie aan Unes
co bedraagt overigens om en nabij
de tien miljoen gulden per jaar.
Een Aziatische kandidaat be
hoort wel degelijk tot de mogelijk
heden, omdat Azie volgens het ro
tatie-systeem aan de beurt is om
een directeur-generaal te leveren.
Alleen daarom al hoeft de Senega
lees M'Bow hoeft zich niet op de
Nederlandse stoep te vertonen met
een bede om steun.
Kanshebbers
In feite komt het er op neer dat
ook Nederland M'Bow liever ziet
vertrekken. De man heeft tijdens
zijn regime niet veel goeds gedaan
voor de ook door Nederland ge
wenste 'internationalisatie' van de
Unesco. Bewijs daarvoor is het ver
trek van de VS en Groot-Brittan-
nië. Een nieuwe directeur-generaal
dient zich er voor in te spannen die
belangrijke supporters weer aan
Unesco te binden.
Uit de Aziatische hoek worden
twee kanshebbers getipt voor de
post van directeur-generaal, de
Pakistaanse minister van buiten
landse zaken Sahabzada Yaqub
Khan en de Indonesische ex-minis
ter Soed Jatmoko. De bookmakers
verwachten problemen voor Khan
vanwege de interne (politieke) situ
atie in Pakistan, terwijl ze zich af
vragen of Jatmoko de steun van de
ASEAN-landen weet te verwerven.
De race is nog niet gelopen.
Levert de nominatie-procedure
in de uitvoerende raad geen meer
derheid op voor een bepaalde kan
didaat, dan is het heel wel mogelijk
dat de Spaanse biochemicus Fre-
derico Mayor Zaragoza als compro
mis-kandidaat naar voren wordt
geschoven. Mayor werkt al drie
jaar bij de Unesco, toch menen in
gewijden dat hij te weinig ervaring
meebrengt. Daar komt bij dat de
Spanjaard in die drie jaar geen
frontale botsingen met opperhoofd
M'Bow had. in westerse ogen ook
geen pré op zijn conduite-staat.
Tenslotte mag de (eventuele)
kandidatuur van M'Bow zeker niet
worden uitgevlakt. Hij geldt als één
der favorieten.
Ontruimd
De komende conferentie is voor
de westerse landen een graadme
ter; in het slechtst denkbare geval
verlaten zij de organisatie, die daar
na feitelijk is verlamd. Wordt een
punt gezet achter de (financiële)
hervormingen en wordt M'Bow ge
kozen voor een derde ambtster
mijn. dan kan het Unesco-hoofd-
kwartier in Parijs worden ont
ruimd.
AMSTERDAM - De vakcentrale
FNV blijft streven naar een col
lectieve vermindering van de ar
beidstijd zonder zich daarbij vast
te leggen op concrete doelstellin
gen en tijdschema's. In het ar
beidsvoorwaardenbeleid voor
1988, dat de FNV binnenkort pre
senteert, zal met geen woord
over de 36-urige werkweek wor
den gesproken. Laat staan dat de
36 uur wordt genoemd als een
tussenstap naar de 32-urige
werkweek.
door
Harry Meijer
en Jan Harren
"Die 36-unge werkweek", zegt
vice-voorzitter van de FNV Jo-
han Stekelenburg, "is een streef
getal voor 1990". "Daar willen we
de komende jaren op mikken.
Maar ik geef toe: ook in eigen
kring heeft het thema arbeids
tijdverkorting aan populariteit
ingeboet".
Niettemin blijven algemene
vormen van herverdeling van ar
beid noodzakelijk om de werk
loosheid tot hanteerbare propor
ties terug te dringen. "Het moet
iedereen duidelijk zijn geworden
dat economische groei alléén
volstrekt onvoldoende is om de
werkloosheidsproblematiek op
te lossen. Aanvullend beleid is
absoluut noodzakelijk", aldus
Stekelenburg.
De afgelopen weken kenmerk
ten zich door escalerende grim
migheid tussen de FNV aan de
ene en overheid en werkgevers
aan de andere kant. Het met veel
spanning omgeven Najaarsover
leg bleef steken in ïmproduktie-
ve woordenwisselingen, vooral
naar aanleiding van het dreige
ment van de FNV dat loonmati
ging geen vanzelfsprekend uit
gangspunt van vakbondsbeleid
meer zal zijn.
De FNV dreigde, althans zo
kwam het op de buitenwereld
over, met harde loonstrijd als
antwoord op de passieve hou
ding van regering en werkgevers
ten aanzien van de werkgelegen
heid. De overheid zou bovendien
niks waarmaken van de gelijke
behandeling van ambtenaren en
uitkeringsgerechtigden met
werknemers in de marktsector.
Paniekverhalen
Stekelenburg nuanceert alle
paniekverhalen over loongolven.
"Het grote misverstand is dat wij
praten over onderhandelings
ruimte. Dat is de ruimte die je
hebt voor het totale pakket van
nieuwe cao-afspraken. Loons
Stekelenburg: we gaan onderhan
delen op het scherpst van de snede.
(foto ANP»
VRIJDAG 2 OKTOBER 1987 VF
verhoging is daar maar een on
derdeel van. Wij zeggen niet
meer, zoals in het verleden, dat
wij ons bij voorbaat gaan mati
gen Uit een oogpunt van onder-
handelingstaktiek is dat niet
handig".
"Bovendien", vervolgt Steke
lenburg, "is er vanaf 1982 op een
behoorlijke manier gematigd. De
concurrentiepositie van het Ne
derlandse bedrijfsleven wordt
nu weer aangetast door de goed
kope dollar. Het zou te simpel
Zijn om louter op grond daarvan
pas op de plaats te maken. Dat
gaat te ver, ook in de beleving
van mensen. We gaan onderhan
delen op het scherpst van de sne
de, maar zullen daarbij steeds in
oog blijven houden wat verant
woord is".
De FNV geeft in de binnenkort
te verschijnen nota arbeidsvoor
waardenbeleid niet aan welke
ruimte 'macro', dus m het gehele
bedrijfsleven, voorhanden is.
Loonruimte valt slechts per on
derneming vast stellen, omdat al
leen op dat niveau zoiets als pro-
duktiviteitsstijging - een van de
belangrijkste elementen van de
loonruimte - te berekenen is. Vo
rig jaar stapte de FNV al af van
centrale aanbevelingen met be
trekking tot de loonruimte. De
vakcentrale doet in het arbeids
voorwaardenbeleid een stap te
rug ten behoeve van de aangeslo
ten bonden.
Uitwassen
Omdat zeer ongewis is hoe de
koopkracht zich volgend jaar en
daarna zal ontwikkelen heeft de
vakcentrale een voorkeur voor
éénjarige cao's voor zover het de
inkomensontwikkelingen be
treft en meerjarige contracten als
het om werkgelegenheidsafpra-
ken gaat. Op het cao-front bijt de
metaalindustrie dit jaar het spits
af, in het voorjaar volgen Akzo,
Philips en Unilever. Het heeft
Stekelenburg verbaasd dat in
werkgeverskring, kennelijk uit
vrees voor uitwassen op het loon-
front, nu plotseling weer positie
ve geluiden opklinken voor cen
trale afspraken. "We zijn geen
land voor een sterk gedifferenti
eerd inkomensbeleid. Trendset
tende cao's zullen altijd de toon
blijven aangeven".
De houding van de FNV in de
cao-onderhandelingen zal mede
worden bepaald door de uit
komst van de algemene beschou
wingen die de Tweede Kamer
volgende week houdt. "Er zijn
bonden die compensatie willen
vragen voor de gevolgen van bij
voorbeeld de maatregelen in de
gezondheidszorg. Dat gaat na
tuurlijk wel ten koste van de
loonruimte voor herverdeling
van arbeid. De politiek heeft dus
wel degelijk invloed op de sfeer
en het verloop van de cao-onder
handelingen"
Van belang voor het sociale
klimaat zullen zeer zeker de rap
portages zijn van de werkgroe
pen van werkgevers en werkne
mers met betrekking tot langdu
rige werkloosheid, jeugdwerk
loosheid en scholing en werk
loosheidscijfers. Het gaat straks
vooral om de vraag of cao-partij
en de aanbevelingen van de
werkgroepen in beleid willen
omzetten. Na aanvankelijke
stubbelingen rond Prinsjesdag is
er weer enige vooruitgang ge
boekt. De werkgroepen hebben
hun werk nu vrijwel afgerond.
Spektakel hoeft men niet te ver
wachten; daarvoor zijn de ideolo
gische tegenstellingen tussen
vakbeweging en ondernemers te
groot.' "Het resultaat is niet
niks", luidt de conclude van Ste
kelenburg op grond van vertrou
welijke concepten, "maar de
vraag is of het tot effecten leidt".
Twijfels
De Nederlandse vakbeweging
gaat een belangwekkend jaar te
gemoet. De decentralisatie van
het arbeidsvoorwaardenbeleid
heeft zich in volle omvang door
gezet. ,,Het is meer dan ooit de
vraag of we met de werkloos
heidsbestrijding de goede kant
op gaan. Willerf werkgevers en
werknemers op decentraal ni
veau inhoud geverj aan hun
maatschappelijke verantwoor
delijkheid. Daar gaat het om.
heb m'n twijfels. Terwille van
ordening is meer centrale coördi
natie nodig. Wat mij betreft zijn
we nog niet af van dat centrale
overleg".
"Kerkelijk Nederland is hard
op weg een levensbeschouwelij
ke minderheid te worden". Zo
begint het rapport- 'Ontkerkelij
king en verzuiling', dat het Hu
manistisch Verbond vandaag
presenteerde. De makers. Yvette
Bommeljé en Peter Doorn, de
den - in opdracht van het Ver
bond - onderzoek naar de in
vloed van kerken op publieke
middelen in Nederland. Dat on
derzoek ging gepaard met een
enquête onder de zeventien Ne
derlandse gemeenten met meer
dan 100.000 inwoners. Tabellen
over (buiten)kerkelijkheid en
kerkbezoek kregen de rappor
teurs van het bureau InteriView,
dat hiervoor 39.000 mensen tele
fonisch benaderde.
Sinds de jaren 60 is de ontker
kelijking in een stroomversnel
ling geraakt. Behoorde in 1960
ongeveer 80 procent van de be
volking tot een kerkgenoot
schap, nu beschouwt bijna de
helft van de bevolking zich als
buitenkerkelijk, zegt het rapport
Dat betekent, dat in de laatste
decennia de kerkelijke aanhang
jaarlijks met 1 procent of meer is
gedaald.
"De voortschrijdende ontker
kelijking behoort tot de belang
rijkste maatschappelijke en cul
turele veranderingen van de af
gelopen eeuw Van een god
vruchtig land is Nederland een
goeddeels onkerkelijk land ge
worden, met in het zuiden nog
wat hardnekkig katholicisme.
Vooral in de kerkgang is de te
rugloop spectaculair. Van de ker
kelijke bevolking gaat gemid
deld een derde wekelijks naar de
kerk. Op de totale bevolking ge
zien is dat slechts 17 procent"
Maar, zo gaat het humanisti
sche rapport verder, nog steeds
staat een aanzienlijk deel van de
bevolking formeel geregistreerd
als lid van een kerkgenootschap.
"Hoewel zeer velen de kerk de
rug hebben toegekeerd, nemen
slechts weinigen de moeite hun
kerkelijk lidmaatschap te laten
schrapen uit de officiële papie
ren. Zij hebben zich immers ook
nooit als lid opgegeven". Een
van de doelstellingen van dit rap
port was dan ook, aan te tonen
hoezeer de cijfers over formele
en feitelijke kerkelijkheid uit
eenlopen.
Dikke vinger
"Hoewel ook de verzuiling is
afgenomen, hebben de kerken
nog steeds een dikke vinger in de
pap van voorzieningen als het
onderwijs, de gezondheidszorg,
de bejaardenhuisvesting en de
maatschappelijke dienstverle
ning. De loze hulzen van de ver
zuilde instituten zijn overeind
blijven staan door traditioneel
gegroeide machtsverhoudin
gen"
Bij het nagaan van de mate van
kerkelijkheid en buitenkerke
lijkheid wordt, volgens de rap
porteurs. bijna altijd gebruik ge
maakt van de 'officiële' gege
vens. Die zijn verouderd of ze ge
ven een vertekend beeld. De laat
ste volkstelling was in 1971 en
vermeldt 24 procent buitenker
kelijken "Dat is bijna de helft
van het percentage dat in dit on
derzoek van 1986 werd gevon
den. Het is dan ook de vraag in
hoeverre de verdeling van mid
delen wordt gerechtvaardigd
door de omvang van de diverse
levensbeschouwelijke achter
bannen".
"De onderschatting van de on
kerkelijkheid betekent, dat de
kerkelijke aanhang sterk wordt
overschatDat gebeurt, volgens
het boekje, vooral in overwegend
rooms-katholieke steden "De
Rooms-Katholieke Kerk heeft
een veel kleinere achterban dan
zij denkt op basis van de formele
lidmaatschapsgegevens". Con
clusie van de rapporteurs is, dat
de onkerkelijkheid, naarmate de
schadelijkheid daarvan voor het
individu minder werd, steeds
meer in de mode is geraakt.
Multatuli had het al over 'sla
pende naamchristenen' Doorn
en Bommeljé erkennen, dat de
ontkerkelijking niet direct tot
minder 'slapers' heeft geleid. Wie
onkerkelijk wordt, treedt niet
vanzelfsprekend toe tot de cate
gorie 'werklieden'. "Nieuwe
opiaten (verdovende middelen)
en afgoden, zoals televisie en au
tomobiel, hebben de plaats van
kerk en god ingenomen en zo het
getal werklieden gering gehou
den".
"Is dat de reden dat zoveel on
gelovige ouders hun kinderen
zonder bezwaar naar een bijzon
dere school sturen omdat ze daar
toch haast niets meer doen aan
bijbels onderricht en de school
toch een goede naam heeft?"
"Komt het daardoor, dat bij fusie
van streekziekenhuizen de
christelijke principes de over
hand krijgen boven liberale?"
Kortom, het rapport 'Ontker
kelijking en verzuiling' pleit er
voor, dat de levensbeschouwelij
ke kleur van voorzieningen beter
wordt afgestemd op de levensbe
schouwelijke samenstelling van
de bevolking dan nü het geval is.
Vrees
De dertien theologische fa
culteiten en hogescholen in ons
land willen van de onlangs inge
stelde ministeriële 'verkennings
commissie Godgeleerdheid' we-
tem, welke normen zij gebruikt
bij de beoordeling van de weten
schappelijke kwaliteit. De com
missie - die onderzoekt of het
overheidsgeld voor de theologi
sche opleidingen wel goed wordt
besteed - krijgt binnenkort een
gezamenlijke brief hierover
Er wordt bij de beoordeling
vooral gekeken naar de kwaliteit
van de wetenschappelijke pro-
duktie (publikaties) en het ge
voerde wetenschappelijke be
leid. De afronding van het rap
port is eind volgend jaar te ver
wachten. "Het is dan maar de
vraag wat er met de conclusies
gebeurt", zei professor dr. K
Merks van de theologische facul
teit in Tilburg gisteren op een
persconferentie.
"Gevreesd moet worden voor
bezuinigingen". Merks zei te ho
pen dat de commissie niet alleen
naar de financiële kant kijkt,
maar ook zal nagaan hoe het ef
fect van de theologie-beoefening
kan worden bevorderd.
Gesprek. De synode van de
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt - in Spakenburg bijeen -
nam een voorstel van haar be
stuur aan om een commissie te
benoemen voor gesprek met de
Christelijke Gereformeerde Ker
ken. Het gesprek zal gaan over
wat beide kerken verenigt en
scheidt.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Hollum (Ame
land) kandidaat D. Kamminga
Kampen.
Afscheid. In verband met
zijn leeftijdsontslag neemt ds. L.
M. Verseput (56) te Oegstgeest
zondagmorgen in de maandelijk
se kerkdienst op het Marine
vliegkamp Valkenburg afscheid
als vlootpredikant. Zeventien
jaar is hij vlootpredikant ge
weest.
Ambtsaanvaarding. Dr. S.
Krikke is met het uitspreken van
een rede zijn werk als bijzonder
hoogleraar aan de Groningse
universiteit officieel begonnen.
Hij geeft onderwijs in de geschie
denis en beginselen van het uni
tarisme. De Zwingli-bond ('prin-
cipieel-vrijzinnigen') had een be
langrijk aandeel in zijn benoe
ming.
Leiden. Zondagavond om 7
uur houdt het Leger des Heils in
Leiden (Derde Groenesteeg 66)
een 'nostalgische samenkomst'
met als thema 'Een blik naar het
verleden en een knipoog naar de
toekomst' Er is muziek en zang
uit de jaren 1930 tot 1940.
Shell. Met een delegatie van
de rooms-katholieke bisschop
penconferentie heeft Shell dins
dag een gesprek gehad over
Zuid-Afrika. Dat gebeurde op
uitnodiging van Shell. Het ge
sprek krijgt mogelijk een ver
volg. Met de Hervormde Kerk en
de Gereformeerde Kerken wordt
nog overleg gepleegd over een
eventueel gesprek
Synode. De paus heeft giste
ren in Rome de wereldsynode
van bisschoppen over het werk
van de leek in de kerk geopend.
"Wij koesteren diep respect voor
onze lekebroeders en -zusters",
zei de paus. Twee vrouwelijke le
ken lazen voor uit het evangelie.
Zestig leken wonen de synode
als waarnemers by.
