'Nederland verwaarloost componisten schandalig Verkoop literatuur stijgt Levendige middeleeuwse muziek van Kamerkoor Multatuliprijs MUZIEKBE URS Genoeg van alledaagse Solide produkt uit Nederland Eindelijk is hij er Het naadloze frappeert ZATERDAG 19 SEPTEMBER 1987 PAGINA .'39 AMSTERDAM (ANP) - Het Nederlandse publiek koopt steeds meer lite raire romans en gedichtenbundels. Het aantal verkochte boeken in dit genre is sinds 1985 met ruim een kwart gestegen tot 6,2 miljoen exempla ren in de periode juli 1986-juni 1987 De stijging wordt vooral veroorzaakt door het aanbod vertaalde romans, hoewel de laatste tijd ook weer meer Nederlands werk wordt gekocht. De Stichting Speurwerk onderzoekt wekelijks via een enquête onder 600 huishoudens de schommelingen op de Nederlandse boekenmarkt. De cijfers hebben uitsluitend betrekking op het algemene boek. School- en studieboeken, encyclopediën en dergelijke vallen buiten dit doorlopende onderzoek. De opkomst van de literatuur gaat volgens de Stichting ten koste van het genre romantische fictie: hier werd een daling vastgesteld met 12 procent tot circa 3,7 miljoen exemplaren. Ook bij de zogenoemde non-fiction boe ken is er sprake van een behoorlijke daling: min 14 procent. De stijgende belangstelling voor het literaire boek is geen verrassing voor de branche. Directeur H. Kraima van de CPNB (Collectieve Propaganda voor het Nederlandse Boek) kondigde deze trend reeds afgelopen voor jaar aan, ter gelegenheid van de nieuwe boekenweek. Literatuur mag dan terrein winnen, met de boekenverkoop als zodanig gaat het wat minder goed. In de periode juli 1986-juni 1987 besteedde de consument 591 miljoen gulden aan het algemene boek. Er werden voor dit bedrag 28,8 miljoen algemene boeken gekocht. De gemiddelde prijs was 20,55 gulden. Deze cijfers houden een daling in vergeleken met 1986. Het ging toen om een omzet van ruim 600 miljoen (29,6 verkochte boeken). 'Meesterwerken uit Middeleeuwen en Renaissance'. Concert door het Nederlands Kamerkoor o.l.v. Paul van Nevel m.m.v. Willem Bremer (pommer) en Harrv Ries (saquebou- LEIDEN - Aan het slot van het concert vroeg dirigent Paul de Nevel de aandacht voor het con trast tussen de laatste werken op het programma (van Alexander Agricola) en de eerder op de avond uitgevoerde composities, die minstens een eeuw ouder wa ren. Daarin had hij volkomen ge lijk, maar aan de andere kant is het dan toch merkwaardig als het totale programma generalise rend wordt aangeduid als 'Mees terwerken uit Middeleeuwen en Renaissance'. Die Renaissance is nog wel overzichtelijk, maar de 'meester werken uit de middeleeuwen' bleken geschreven in een tijdvak dat zich uitstrekte van halverwe ge de twaalfde tot in het begin van de vijftiende eeuw. een pe riode die bovendien slechts een derde van de gehele 'middeleeu wen' uitmaakte. Naarmate we ons meer in die tijd v.erdiepen en we ook meer oor krijgen voor stijlverschillen en ontwikkelin gen, zouden we tevens onze ter minologie en periodisering die nen te verfijnen. Anders bestaat het gevaar dat die teminologie remmend gaat werken, doordat zij de afwezigheid van nuances en zelfs van belangrijke verschil len suggereert. Juist de in hoge mate genuanceerde uitvoeringen van het Nederlands Kamerkoor rechtvaardigen een verzet tegen deze nonchalance. Hoe die 'middeleeuwse mu ziek' in werkelijkheid precies ge klonken heeft, zal natuurlijk al- lijd een vraagtekens blijven, maar wel blijkt zonneklaar dat zij in essentie een veel moderner en progressiever karakter had dan de renaissance-kunst, die flink op weg raakte om te verzanden in maniërisme en ee rigide regel- cultus. Melodisch en harmo nisch werden in de dertiende en veertiende eeuw lijnen uitgestip peld die pas veel later weer opge nomen zouden worden en het is de grote verdienste van Van Ne vel en zijn mensen, dat zij dit met een hoorbaar enthousiasme dui delijk weten te maken-. Klank- vormig, intonatie en ensemble- werk verdienen grote lof, maar de sfeer in de uitvoeringen door het Nederlands Kamerkoor werd toch vooral bepaald door een le vendigheid en een overtuigings kracht die ieder mogelijk vraag teken over de uitvoeringsprak tijk met zwier naar het tweede plan verwees. PAUL KORENHOF ROTTERDAM - De grootste gitaar ter wereld met de snelste gitarist van Nederland Marcel Signor. Tot en met maandag wordt in de Ahoy- hallen in Rotterdam de beurs 'Mu ziek '87' gehouden. Deze beurs geeft een overzicht van de 'nieuwtjes' op het gebied van instrumenten en ap paratuur. Bezoekers mogen de in strumenten zelf allemaal testen. Het is overigens ook de grootste mu- ziekbeurs die ooit in Nederland is georganiseerd. (fotoGPD) AMSTERDAM (ANP) Aan de schrijver H.C. ten Berge is de Mul tatuliprijs (10.000 gulden) van het Amsterdams Fonds voor de Kunst toegekend. Hij krijgt de prijs voor zijn vorig jaar verschenen boek ..Het geheim van een opgewekt hu meur", dat Ten Berge ook al een nominatie voor de AKO-literatuur- pijs opleverde. Volgens de jury vertoont het boek van Ten Berge, wellicht onbe doeld. enige gelijkenis met de Max Havelaar van Multatuli. Zij prijst de schrijver voor zijn overtuigende vindingrijkheid, vitaliteit en hu mor. Het is hem gelukt wat ook Multatuli voor ogen stond: het schrijven van Nederlands. Armband op veiling GENEVE (AFP) - De beroemde armband in de vorm van een slang die aan Sarah Bernhardt heeft toe behoord, wordt op 12 november bij Christie in Genève openbaar ver kocht. De armband is gemaakt door Georges Fouquet naar een ontwerp uit 1899 van Alphonse Mucha. De armband wordt volgens de kunsthistorica Vivianne Becker beschouwd als "het beroemdste en historisch belangrijkste bijou uit het tijdperk van de Art Nouveau". Op dezelfde dag biedt Mariene Die trich enkele sieraden te koop aan. Er zijn een diamanten halsketting en een met diamenten bezette poe derdoos bij, gemaakt door Van Cleef and Arpels. ADVERTENTIE NOG SLECHTS 5 DAGEN WOMAN ART ROOM RUIMTE VOOR VROUWEN Ruimtelijk werk van 21 Nederlandse kunstenaressen in de Pieterskerk te Leiden Openingstijden: maandag tm za terdag van 10.00-17.00 uur Zon dag van 13 00-17.00 uur Extra: donderdag 24 september (laatste dag!) tot 21.00 uur Entree 3,- CJP/Pas 65/MJK 2,- Musicoloog Willem Noske over De Fesch: IJzersterk 1954 zijn er meer dan dertig jaren verloren gegaan. We hebben dus een achterstand in te halen." De partituur van de Paasmis is najaren touwtrekken met de archi varis van de kathedraal in Antwer pen vrijgegeven. Noske: „We we ten zeker dat er in dit Antwerpse archief meer werken zitten van De Fesch. Maar we ondervinden nog steeds tegenwerking van die archi varis. Ik ben er zelfs bang voor dat hij de composities Van De Fesch liever zou vernietigen dan ze ons te geven. Het getuigt van een klein, lokaal chauvinisme: alles moet vol gens hem in Antwerpen gebeu- „Willem de Fesch was een musi cus van zijn tijd. We moeten hem niet zomaar een avantgardistisch stempel opdrukken. Hij is in de eerste plaats een tijdgenoot van tal van andere componisten, waaron der Handel. Enerzijds is hij als componist beïnvloed door ande ren: anderzijds heeft hij een eigen bijdrage aan de muziekgeschiede nis gegeven. Het grootste gedeelte van zijn werk past goed in zijn tijd en is vakkundig geschreven". ..De Fesch sluit direct aan bij Vi valdi. Er is een duidelijke verwant schap tussen Vivaldi's muziek en de vroege werken van De Fesch. Ze zijn afkomstig uit De Fesch' Am sterdamse periode (rond 1700) en klinken virtuoos, met vele snelle passages. Het meerstemmige vioolspel is behoorlijk ontwikkeld, wat onder meer blijkt uit de cadens van zijn vioolconcert opus 3 num mer zes. Het bijzondere is dat Wil lem De Fesch de?e cadens heeft uitgeschreven, voor die tijd een ..Nederland heeft zijn componisten verwaarloosd. Dat heeft te maken met een gebrek aan eigenwaarde en vaderlandsliefde. Daardoor is nu de suggestie ontstaan dat in dit land tussen 1600 en 1900 geen componisten zijn geboren. Incidenteel is er wel eens een 'ontdekt', maar dat gebeurde meestal door buitenlanders. Het gevolg is dat er in boekjes over muziekgeschiedenis buiten Sweelinck en Diepenbrock nauwelijks aandacht wordt besteed aan andere Nederlandse componisten. En dat terwijl Nederlandse componisten beslist niet onderdoen voor buitenlandse toondichters". door Bert Koopman Aan het woord is de Hagenaar Wil lem Noske, concertviolist en musi coloog. Zijn leven lang doet hij on derzoek naar Nederlandse compo nisten. Zo verzamelde hij het onge looflijke aantal van tweehonderd duizend partituren. Noske is een van de belangrijkste artistieke ad viseurs van het 'Feschtival' dat tot en met vandaag in Alkmaar wordt gehouden. In 1954, toen Alkmaar 700 jaar bestond, trad Noske al op in de Grote Kerk met werken van de in Alkmaar geboren Willem de Fesch (1687-1757). Hij noemt deze een van de vele interessante 'verge ten Nederlandse componisten'. Willem Noske: „Vanaf 1948 heb ik dagelijks in sessies van drie uur met collega's partituren van Neder landse componisten beoordeeld en geselecteerd. Dat vereist allereerst een grote verzameling muziek, want hoe groter de hoeveelheid hoe meer de kans op kwaliteit. Bo vendien is een doordachte syste matiek een absolute voorwaarde. Je moet je niet laten ontmoedigen door minderwaardige resultaten. Van de honderd partituren zijn er één, hooguit twee echt interessant. Maar dat is over de hele wereld zo." „Verder moet je voor dit werk met alleen doorzettingsvermogen hebben, maar ook een nieuwsgie righeid die alleen maar bevredigd kan worden als de onderste steen bovenkomt. Ten slotte moet je je minderwaardigheidscomplex en ie lage verwachtingspatroon afschaf fen. De ontvankelijkheid die dan ontstaat, geeft je alle kansen." Victorie „Toen ik in 1954 in Alkmaar speelde, hadden wij al een goede selectie weten te maken uit de wer ken van Willem de Fesch. We kwa men met verrassende muziek, maar in die tijd was Nederland er nog niet rijp voor. Nu is een gunsti ger klimaat ontstaan en wat mij be treft begint met het Feschtival de victorie opnieuw in Alkmaar. Het moet immers niet bij één zo'n festi val blijven." „Volgend jaar verschijnt prof. R. Tuslers biografie van de componist De Fesch. Tuslers publicatie wordt een vervolg op de biografie van F. van den Bremt, die te vinden is in het Alkmaars gemeentearchief. De allereerste aanzet voor een biogra fie van De Fesch is destijds gege ven door de talentvolle, jonge, he laas te vroeg overleden Vlaamse musicoloog Stephan de Jonge." „Ik houd mij nu bezig met de uit gave van ongeveer tweehonderd geselecteerde composities van De Fesch in acht banden. De eerste band zal twee jaar na het Feschtival verschijnen, daarvoor zullen we hemel en aarde bewegen. Sinds „Zijn Belgische tijd (1725 - 1731). zo vanaf opus 6. kenmerkt zich door een vereenvoudiging. Zijn melodiek wordt hier nog verder ontwikkeld. Dg versobering wordt doorgezet in zijn Engelse periode (vanaf 1731). Dan is hij geen virtu oos meer. Wat blijft is zijn ijzerster- ke melodiek. Dat is het grootste compliment wat ik hem kan geven als je nagaat dat hij leefde en werk te in een periode van 'instrumen taal bel canto', waarvan Corelli de meest vooraanstaande vertegen woordiger was." „De Fesch' muzikale basis is zon der twijfel gelegd in Amsterdam, destijds een internationaal muziek centrum Waar alle Italiaanse viool muziek werd uitgegeven. Daar is het concertwezen ontwikkeld, iets wat niet onbegrijpelijk is als je be denkt dat wij geen kerk- en hofcul tuur hebben gekend. De Fesch John Carter 'Dance of the Love Ghosts' (No vember 1986. Gramavision 18- 8704-1). Het derde deel van klarinettist Carter's seriele compositie 'Roots and Folklore: Episodes in the Development of American Folk Music' is even intrigerend en doordacht als de eerste twee delen of suites ('Dauwhe' op Black Saint en 'Castles of Ghana' op Gramavision). Zoals de pre tentieuze titel impliceert pro beert Carter eventjes de geschie denis van de Amerikaanse volks muziek vast te leggen. Daar moet dan wel de volgende correctie op aangebracht worden: de zwarte Noordamerikaane volksmuziek. Deze suite haalt in mijn ogen net niet het opzienbarende niveau van 'Castles of Ghana', maar misstaat als belangrijk docu ment van de hedendaagse zwarte geïmproviseerde muziek hele maal niet. Het is geen makkelijke mu ziek, met vele wendingen en be dekte verwijzingen, maar precie ze beluistering wordt ruim schoots beloond. Carter heeft vermeden om qua instrumenta tie bijvoorbeeld eenvoudig ge luidselementen uit de Afrikaan se muziek over te nemen, maar koos voor een meer abstracte, beschrijvende vorm van de vroe ge Afro-Amerikaanse geschiede nis. Er wordt uitstekend gemusi ceerd. met name door bassist Fred Hopkins, drummer Andrew Cyrille en de leider. Een aanra der voor degene die genoeg heeft van alledaagse kost. Uitstekend opgenomen en geperst trou- Bob Rigter Quartet Bob Rigter Quartet: 'Tou ching You' (12 juni 1987. cat lp 60). Bij beluistering van dit solide Nederlandse produkt moetje tot je verbazing constateren dat na meer dan dertig jaar spelen (toe gegeven, met enige onderbrekin gen) Rigter nu pas een plaat on der eigen naam heeft gemaakt. Bob Rigter is van beroep leraar Engels en hoeft daarom niet véél aan de weg te timmeren, hoewel Y Het is echter vooral het naadloze ensemblewerk dat op deze plaat telkens weer frappeert. Een char mant produkt. goed opgenomen en geperst. Omette Coleman 'In All Languages' (1986 en/of '87. Caravan of Dreams CDP 85008, CD: Dreams 008). Een nieuwe plaat van coleman is een belevenis op zich. Ditmaal een heel bijzondere, want we worden meteen op een dubbele dosis getracteerd. Twee groepen, akoestisch ('the original quartet") en elektrisch ('Prime Time'), op één dubbel l p of CD met meer dan zeventig minuten muziek, al lemaal ter gelegenheid van der tigjaar 'harmolodic music', zoals de binnenkant vermeld. Deze vreemde benaming gaf Coleman zo'n twintig jaar geleden aan zijn muziek om een zekere theoreti sche legitimiteit te geven aan de ze vorm van vrije melodische im provisatie. Het oorspronkelijke kwartet van Coleman (Don Cherry op trompet, Charlie Haden op bas en Billy Higgins op slagwerk) was in het begin van de jaren zes tig tegelijk een van de meest ver guisde en bewonderde groepen. Zo verging het trouwens ook de latere 'free funk-combinaties van saxofonist, die ook trompet en viool speelt. Op dit album komt in 23 korte nummers, waarvan zeven door beide combinaties, goed tot uiting dat zijn elektri sche groep in een logisch ver lengde speelt van zijn oorspron kelijke 'harmolodische' concept Die zeven nummers die twee maal gespeeld worden, maken duidelijk dat, mits goed georga niseerd, er geen voorkeur hoeft te bestaan voor de 'oude' of de 'nieuwe' vorm. Door de korte duur van de stukken betekende dat de meeste soloruimtc door Coleman zelf opgeëist wordt, m wel zeer 'to the point' en effec tief. De vele nieuwe composities (ze waren grotendeels ook op het afgelopen North Sea Jazz Festi- val te horen met Prime Time en Don Cherry) klinken als een klok en hebben prachtige titels als 'Mothers of the Veil', 'Feet Mu sic' en 'Sound Manual', die de la ding uitstekend dekken Het kwartet levert prestaties op het bekende niveau en Prime time klinkt beter dan ooit tevo ren; het heeft lang geduurd, maar zijn moeilijk handelbare elektrische groep (twee gitaren, twee basgitaren, twee drum sets) heeft Coleman eindelijk zijn moet. Een mijlpaal, vrij g opgenomen en goed geperst. waar die vrij goed I 'erst J bleef een typische Nederlander die zich overal wist aan te passen, Daarmee is hij geen uitzondering want alle Nederlandse componis ten hebben zich door de eeuwen heen enorm goed kunnen aanpas- „Kijk. De Fesch was driftig en strijdbaar. Dat hij zijn koorknapen in de kathedraal in Antwerpen wel eens heeft geslagen moet nu ook weer niet overtrokken worden. Dat is iets wat wel vaker voorkwam in die tijd. Wat minder aardig is, is dat hij geschenken van zijn jongens heeft afgeperst. Toch blijft het al tijd fijn om menselijke trekken te ontdekken bij een componist die 1 alleen nog maar op papier bestaat." „In Londen leerde De Fesch Handel kennen. De Fesch is zelfs concertmeester geweest van het or kest dat speelde bij één van Han dels opera-uitvoeringen. Handel* kwam ook regelmatig luisteren bi i De Fesch' zondagmiddagconcer ten. Dit alles wijst op een vriend schappelijke verstandhouding tus sen de beide componisten. Alle on zinnige dingen die tot nu toe zijn r geschreven over een vermeende; vijandigheid tussen De Fesch en Handel kunnen met de feiten die^ wij nu kennen worden weerspro-^ Op het Laren-Festival presenteerde Bob Rigter zijn plaat. Rechts ce remoniemeester Qees Schramain het midden Hans Beun. (foto Pauiien hij wel regelmatig in de regio te horen is. Rigter heeft een heel ontspannen benadering van het bop-repertoi- re dat hij speelt, hetgeen tot ui ting komt in zijn trage timing a la Delxter Gordon. Zijn toonvor- ming is op de tenor niet altijd even stabiel' en doet bij tijd en wijle aan Clifford Jordan den ken. Wat op deze plaat vooral tot uiting komt, is dat Rigter zich in de ballads en de medium tempo stukken het meest op zijn gemak voelt. Rigter had op safe kunnen spe len en alleen standards uit kun nen kiezen, maar gelukkig zijn er ook stukken van eigen hand. die het helemaal niet slecht doen tussen bekende werkjes als 'All the Things You Are', 'You've Changed' en 'Darn That Dream'. Met name 'Simon' (opgedragen aan zijn zoon) en het titelnum mer kunnen de toets der kritiek ruimschoots doorstaan. Vergeleken met Rigters tenor- spel klinkt zijn baritonwerk een stukje lichtvoetiger en roept as sociaties - aan vergelijkingen ontkomt de recensent helaas nooit - met Gerry Mulligan op. Van de rest van het kwartet valt Simon Planting het meest op, vooral door zijn ontspannen en verende timing. De anderen. Jan van Twuijver en Hans Beun doen gewoon hun werk naar be horen. De opname is zeer goed. hoewel niet het beste wat Max Bolleman heeft geproduceerd. De persing is zeer behoorlijk, Lenny Pickett Lenny Pickett with the Borneo Horns' (1966. Hannibal HNBL 1321). Pickett (tenorsax en andere riet- ïnstrumenten) is een van die Amerikaanse musici die hun brood voornamelijk verdienen met begeleidingswerk voor be kende popartiesten. Voorwaarde voor dergelijk werk is behalve een hoog technisch niveau ook een grote flexibiliteit en het ver mogen je persoonlijkheid weg te kunnen cijferen als het moet. Als lid van de Borneo Horns en de Tower of Power speelde Pickett onder meer met David Bowie, Nile Rodgers (Chic), Paul Simon, Talking Heads, Duran Duran. Hall Oates enzovoorts. Vaak kan het verkeerd aflopen met dergelijke broodmuzikanten, maar Pickett is er met zijn eerste plaat in geslaagd er toch iets ap arts van te brouwen. Niet dat er een groot individua list op de tenor is opgestaan, maar de Borneo Horns hebben door goede arrangementen en onberispelijk samenspel eenvou digweg hun gebruikelijke speel wijze op slimme wijze uitge bouwd. Veel rhythm blues riffs en licks op bijna minimalis tische basis vormen de achter grond van de Michael Brecker- achtige soli van Lenny Pickett. Willem de Fesch 1687-1757Vol gens musicoloog Willem Noske een van de vele inte ressante 'vergeten Nederlandse com ponisten'. (foto

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 33