'Nederland verwaarloost componisten schandalig
Verkoop literatuur stijgt
Levendige middeleeuwse
muziek van Kamerkoor
Multatuliprijs
MUZIEKBE URS
Genoeg van
alledaagse
Solide produkt
uit Nederland
Eindelijk is hij er
Het naadloze
frappeert
ZATERDAG 19 SEPTEMBER 1987
PAGINA .'39
AMSTERDAM (ANP) - Het Nederlandse publiek koopt steeds meer lite
raire romans en gedichtenbundels. Het aantal verkochte boeken in dit
genre is sinds 1985 met ruim een kwart gestegen tot 6,2 miljoen exempla
ren in de periode juli 1986-juni 1987 De stijging wordt vooral veroorzaakt
door het aanbod vertaalde romans, hoewel de laatste tijd ook weer meer
Nederlands werk wordt gekocht.
De Stichting Speurwerk onderzoekt wekelijks via een enquête onder 600
huishoudens de schommelingen op de Nederlandse boekenmarkt. De
cijfers hebben uitsluitend betrekking op het algemene boek. School- en
studieboeken, encyclopediën en dergelijke vallen buiten dit doorlopende
onderzoek.
De opkomst van de literatuur gaat volgens de Stichting ten koste van het
genre romantische fictie: hier werd een daling vastgesteld met 12 procent
tot circa 3,7 miljoen exemplaren. Ook bij de zogenoemde non-fiction boe
ken is er sprake van een behoorlijke daling: min 14 procent.
De stijgende belangstelling voor het literaire boek is geen verrassing voor
de branche. Directeur H. Kraima van de CPNB (Collectieve Propaganda
voor het Nederlandse Boek) kondigde deze trend reeds afgelopen voor
jaar aan, ter gelegenheid van de nieuwe boekenweek.
Literatuur mag dan terrein winnen, met de boekenverkoop als zodanig
gaat het wat minder goed. In de periode juli 1986-juni 1987 besteedde de
consument 591 miljoen gulden aan het algemene boek. Er werden voor
dit bedrag 28,8 miljoen algemene boeken gekocht. De gemiddelde prijs
was 20,55 gulden.
Deze cijfers houden een daling in vergeleken met 1986. Het ging toen om
een omzet van ruim 600 miljoen (29,6 verkochte boeken).
'Meesterwerken uit Middeleeuwen
en Renaissance'. Concert door het
Nederlands Kamerkoor o.l.v. Paul
van Nevel m.m.v. Willem Bremer
(pommer) en Harrv Ries (saquebou-
LEIDEN - Aan het slot van het
concert vroeg dirigent Paul de
Nevel de aandacht voor het con
trast tussen de laatste werken op
het programma (van Alexander
Agricola) en de eerder op de
avond uitgevoerde composities,
die minstens een eeuw ouder wa
ren. Daarin had hij volkomen ge
lijk, maar aan de andere kant is
het dan toch merkwaardig als het
totale programma generalise
rend wordt aangeduid als 'Mees
terwerken uit Middeleeuwen en
Renaissance'.
Die Renaissance is nog wel
overzichtelijk, maar de 'meester
werken uit de middeleeuwen'
bleken geschreven in een tijdvak
dat zich uitstrekte van halverwe
ge de twaalfde tot in het begin
van de vijftiende eeuw. een pe
riode die bovendien slechts een
derde van de gehele 'middeleeu
wen' uitmaakte. Naarmate we
ons meer in die tijd v.erdiepen en
we ook meer oor krijgen voor
stijlverschillen en ontwikkelin
gen, zouden we tevens onze ter
minologie en periodisering die
nen te verfijnen. Anders bestaat
het gevaar dat die teminologie
remmend gaat werken, doordat
zij de afwezigheid van nuances
en zelfs van belangrijke verschil
len suggereert. Juist de in hoge
mate genuanceerde uitvoeringen
van het Nederlands Kamerkoor
rechtvaardigen een verzet tegen
deze nonchalance.
Hoe die 'middeleeuwse mu
ziek' in werkelijkheid precies ge
klonken heeft, zal natuurlijk al-
lijd een vraagtekens blijven,
maar wel blijkt zonneklaar dat zij
in essentie een veel moderner en
progressiever karakter had dan
de renaissance-kunst, die flink
op weg raakte om te verzanden
in maniërisme en ee rigide regel-
cultus. Melodisch en harmo
nisch werden in de dertiende en
veertiende eeuw lijnen uitgestip
peld die pas veel later weer opge
nomen zouden worden en het is
de grote verdienste van Van Ne
vel en zijn mensen, dat zij dit met
een hoorbaar enthousiasme dui
delijk weten te maken-. Klank-
vormig, intonatie en ensemble-
werk verdienen grote lof, maar
de sfeer in de uitvoeringen door
het Nederlands Kamerkoor werd
toch vooral bepaald door een le
vendigheid en een overtuigings
kracht die ieder mogelijk vraag
teken over de uitvoeringsprak
tijk met zwier naar het tweede
plan verwees.
PAUL KORENHOF
ROTTERDAM - De grootste gitaar
ter wereld met de snelste gitarist
van Nederland Marcel Signor. Tot
en met maandag wordt in de Ahoy-
hallen in Rotterdam de beurs 'Mu
ziek '87' gehouden. Deze beurs geeft
een overzicht van de 'nieuwtjes' op
het gebied van instrumenten en ap
paratuur. Bezoekers mogen de in
strumenten zelf allemaal testen.
Het is overigens ook de grootste mu-
ziekbeurs die ooit in Nederland is
georganiseerd. (fotoGPD)
AMSTERDAM (ANP) Aan de
schrijver H.C. ten Berge is de Mul
tatuliprijs (10.000 gulden) van het
Amsterdams Fonds voor de Kunst
toegekend. Hij krijgt de prijs voor
zijn vorig jaar verschenen boek
..Het geheim van een opgewekt hu
meur", dat Ten Berge ook al een
nominatie voor de AKO-literatuur-
pijs opleverde.
Volgens de jury vertoont het boek
van Ten Berge, wellicht onbe
doeld. enige gelijkenis met de Max
Havelaar van Multatuli. Zij prijst
de schrijver voor zijn overtuigende
vindingrijkheid, vitaliteit en hu
mor. Het is hem gelukt wat ook
Multatuli voor ogen stond: het
schrijven van Nederlands.
Armband op veiling
GENEVE (AFP) - De beroemde
armband in de vorm van een slang
die aan Sarah Bernhardt heeft toe
behoord, wordt op 12 november bij
Christie in Genève openbaar ver
kocht. De armband is gemaakt
door Georges Fouquet naar een
ontwerp uit 1899 van Alphonse
Mucha.
De armband wordt volgens de
kunsthistorica Vivianne Becker
beschouwd als "het beroemdste en
historisch belangrijkste bijou uit
het tijdperk van de Art Nouveau".
Op dezelfde dag biedt Mariene Die
trich enkele sieraden te koop aan.
Er zijn een diamanten halsketting
en een met diamenten bezette poe
derdoos bij, gemaakt door Van
Cleef and Arpels.
ADVERTENTIE
NOG SLECHTS
5 DAGEN
WOMAN ART ROOM
RUIMTE VOOR VROUWEN
Ruimtelijk werk van 21 Nederlandse
kunstenaressen in de Pieterskerk te
Leiden
Openingstijden: maandag tm za
terdag van 10.00-17.00 uur Zon
dag van 13 00-17.00 uur
Extra: donderdag 24 september
(laatste dag!) tot 21.00 uur
Entree 3,- CJP/Pas 65/MJK 2,-
Musicoloog Willem Noske over De Fesch:
IJzersterk
1954 zijn er meer dan dertig jaren
verloren gegaan. We hebben dus
een achterstand in te halen."
De partituur van de Paasmis is
najaren touwtrekken met de archi
varis van de kathedraal in Antwer
pen vrijgegeven. Noske: „We we
ten zeker dat er in dit Antwerpse
archief meer werken zitten van De
Fesch. Maar we ondervinden nog
steeds tegenwerking van die archi
varis. Ik ben er zelfs bang voor dat
hij de composities Van De Fesch
liever zou vernietigen dan ze ons te
geven. Het getuigt van een klein,
lokaal chauvinisme: alles moet vol
gens hem in Antwerpen gebeu-
„Willem de Fesch was een musi
cus van zijn tijd. We moeten hem
niet zomaar een avantgardistisch
stempel opdrukken. Hij is in de
eerste plaats een tijdgenoot van tal
van andere componisten, waaron
der Handel. Enerzijds is hij als
componist beïnvloed door ande
ren: anderzijds heeft hij een eigen
bijdrage aan de muziekgeschiede
nis gegeven. Het grootste gedeelte
van zijn werk past goed in zijn tijd
en is vakkundig geschreven".
..De Fesch sluit direct aan bij Vi
valdi. Er is een duidelijke verwant
schap tussen Vivaldi's muziek en
de vroege werken van De Fesch. Ze
zijn afkomstig uit De Fesch' Am
sterdamse periode (rond 1700) en
klinken virtuoos, met vele snelle
passages. Het meerstemmige
vioolspel is behoorlijk ontwikkeld,
wat onder meer blijkt uit de cadens
van zijn vioolconcert opus 3 num
mer zes. Het bijzondere is dat Wil
lem De Fesch de?e cadens heeft
uitgeschreven, voor die tijd een
..Nederland heeft zijn componisten verwaarloosd. Dat heeft te
maken met een gebrek aan eigenwaarde en vaderlandsliefde.
Daardoor is nu de suggestie ontstaan dat in dit land tussen
1600 en 1900 geen componisten zijn geboren. Incidenteel is er
wel eens een 'ontdekt', maar dat gebeurde meestal door
buitenlanders. Het gevolg is dat er in boekjes over
muziekgeschiedenis buiten Sweelinck en Diepenbrock
nauwelijks aandacht wordt besteed aan andere Nederlandse
componisten. En dat terwijl Nederlandse componisten beslist
niet onderdoen voor buitenlandse toondichters".
door
Bert Koopman
Aan het woord is de Hagenaar Wil
lem Noske, concertviolist en musi
coloog. Zijn leven lang doet hij on
derzoek naar Nederlandse compo
nisten. Zo verzamelde hij het onge
looflijke aantal van tweehonderd
duizend partituren. Noske is een
van de belangrijkste artistieke ad
viseurs van het 'Feschtival' dat tot
en met vandaag in Alkmaar wordt
gehouden. In 1954, toen Alkmaar
700 jaar bestond, trad Noske al op
in de Grote Kerk met werken van
de in Alkmaar geboren Willem de
Fesch (1687-1757). Hij noemt deze
een van de vele interessante 'verge
ten Nederlandse componisten'.
Willem Noske: „Vanaf 1948 heb
ik dagelijks in sessies van drie uur
met collega's partituren van Neder
landse componisten beoordeeld en
geselecteerd. Dat vereist allereerst
een grote verzameling muziek,
want hoe groter de hoeveelheid
hoe meer de kans op kwaliteit. Bo
vendien is een doordachte syste
matiek een absolute voorwaarde.
Je moet je niet laten ontmoedigen
door minderwaardige resultaten.
Van de honderd partituren zijn er
één, hooguit twee echt interessant.
Maar dat is over de hele wereld zo."
„Verder moet je voor dit werk
met alleen doorzettingsvermogen
hebben, maar ook een nieuwsgie
righeid die alleen maar bevredigd
kan worden als de onderste steen
bovenkomt. Ten slotte moet je je
minderwaardigheidscomplex en ie
lage verwachtingspatroon afschaf
fen. De ontvankelijkheid die dan
ontstaat, geeft je alle kansen."
Victorie
„Toen ik in 1954 in Alkmaar
speelde, hadden wij al een goede
selectie weten te maken uit de wer
ken van Willem de Fesch. We kwa
men met verrassende muziek,
maar in die tijd was Nederland er
nog niet rijp voor. Nu is een gunsti
ger klimaat ontstaan en wat mij be
treft begint met het Feschtival de
victorie opnieuw in Alkmaar. Het
moet immers niet bij één zo'n festi
val blijven."
„Volgend jaar verschijnt prof. R.
Tuslers biografie van de componist
De Fesch. Tuslers publicatie wordt
een vervolg op de biografie van F.
van den Bremt, die te vinden is in
het Alkmaars gemeentearchief. De
allereerste aanzet voor een biogra
fie van De Fesch is destijds gege
ven door de talentvolle, jonge, he
laas te vroeg overleden Vlaamse
musicoloog Stephan de Jonge."
„Ik houd mij nu bezig met de uit
gave van ongeveer tweehonderd
geselecteerde composities van De
Fesch in acht banden. De eerste
band zal twee jaar na het Feschtival
verschijnen, daarvoor zullen we
hemel en aarde bewegen. Sinds
„Zijn Belgische tijd (1725 - 1731).
zo vanaf opus 6. kenmerkt zich
door een vereenvoudiging. Zijn
melodiek wordt hier nog verder
ontwikkeld. Dg versobering wordt
doorgezet in zijn Engelse periode
(vanaf 1731). Dan is hij geen virtu
oos meer. Wat blijft is zijn ijzerster-
ke melodiek. Dat is het grootste
compliment wat ik hem kan geven
als je nagaat dat hij leefde en werk
te in een periode van 'instrumen
taal bel canto', waarvan Corelli de
meest vooraanstaande vertegen
woordiger was."
„De Fesch' muzikale basis is zon
der twijfel gelegd in Amsterdam,
destijds een internationaal muziek
centrum Waar alle Italiaanse viool
muziek werd uitgegeven. Daar is
het concertwezen ontwikkeld, iets
wat niet onbegrijpelijk is als je be
denkt dat wij geen kerk- en hofcul
tuur hebben gekend. De Fesch
John Carter
'Dance of the Love Ghosts' (No
vember 1986. Gramavision 18-
8704-1).
Het derde deel van klarinettist
Carter's seriele compositie
'Roots and Folklore: Episodes in
the Development of American
Folk Music' is even intrigerend
en doordacht als de eerste twee
delen of suites ('Dauwhe' op
Black Saint en 'Castles of Ghana'
op Gramavision). Zoals de pre
tentieuze titel impliceert pro
beert Carter eventjes de geschie
denis van de Amerikaanse volks
muziek vast te leggen. Daar moet
dan wel de volgende correctie op
aangebracht worden: de zwarte
Noordamerikaane volksmuziek.
Deze suite haalt in mijn ogen net
niet het opzienbarende niveau
van 'Castles of Ghana', maar
misstaat als belangrijk docu
ment van de hedendaagse zwarte
geïmproviseerde muziek hele
maal niet.
Het is geen makkelijke mu
ziek, met vele wendingen en be
dekte verwijzingen, maar precie
ze beluistering wordt ruim
schoots beloond. Carter heeft
vermeden om qua instrumenta
tie bijvoorbeeld eenvoudig ge
luidselementen uit de Afrikaan
se muziek over te nemen, maar
koos voor een meer abstracte,
beschrijvende vorm van de vroe
ge Afro-Amerikaanse geschiede
nis. Er wordt uitstekend gemusi
ceerd. met name door bassist
Fred Hopkins, drummer Andrew
Cyrille en de leider. Een aanra
der voor degene die genoeg heeft
van alledaagse kost. Uitstekend
opgenomen en geperst trou-
Bob Rigter Quartet
Bob Rigter Quartet: 'Tou
ching You' (12 juni 1987. cat lp
60).
Bij beluistering van dit solide
Nederlandse produkt moetje tot
je verbazing constateren dat na
meer dan dertig jaar spelen (toe
gegeven, met enige onderbrekin
gen) Rigter nu pas een plaat on
der eigen naam heeft gemaakt.
Bob Rigter is van beroep leraar
Engels en hoeft daarom niet véél
aan de weg te timmeren, hoewel
Y
Het is echter vooral het naadloze
ensemblewerk dat op deze plaat
telkens weer frappeert. Een char
mant produkt. goed opgenomen
en geperst.
Omette Coleman
'In All Languages' (1986 en/of
'87. Caravan of Dreams CDP
85008, CD: Dreams 008).
Een nieuwe plaat van coleman is
een belevenis op zich. Ditmaal
een heel bijzondere, want we
worden meteen op een dubbele
dosis getracteerd. Twee groepen,
akoestisch ('the original quartet")
en elektrisch ('Prime Time'), op
één dubbel l p of CD met meer
dan zeventig minuten muziek, al
lemaal ter gelegenheid van der
tigjaar 'harmolodic music', zoals
de binnenkant vermeld. Deze
vreemde benaming gaf Coleman
zo'n twintig jaar geleden aan zijn
muziek om een zekere theoreti
sche legitimiteit te geven aan de
ze vorm van vrije melodische im
provisatie.
Het oorspronkelijke kwartet
van Coleman (Don Cherry op
trompet, Charlie Haden op bas
en Billy Higgins op slagwerk)
was in het begin van de jaren zes
tig tegelijk een van de meest ver
guisde en bewonderde groepen.
Zo verging het trouwens ook de
latere 'free funk-combinaties van
saxofonist, die ook trompet en
viool speelt. Op dit album komt
in 23 korte nummers, waarvan
zeven door beide combinaties,
goed tot uiting dat zijn elektri
sche groep in een logisch ver
lengde speelt van zijn oorspron
kelijke 'harmolodische' concept
Die zeven nummers die twee
maal gespeeld worden, maken
duidelijk dat, mits goed georga
niseerd, er geen voorkeur hoeft
te bestaan voor de 'oude' of de
'nieuwe' vorm. Door de korte
duur van de stukken betekende
dat de meeste soloruimtc door
Coleman zelf opgeëist wordt, m
wel zeer 'to the point' en effec
tief. De vele nieuwe composities
(ze waren grotendeels ook op het
afgelopen North Sea Jazz Festi-
val te horen met Prime Time en
Don Cherry) klinken als een klok
en hebben prachtige titels als
'Mothers of the Veil', 'Feet Mu
sic' en 'Sound Manual', die de la
ding uitstekend dekken
Het kwartet levert prestaties
op het bekende niveau en Prime
time klinkt beter dan ooit tevo
ren; het heeft lang geduurd,
maar zijn moeilijk handelbare
elektrische groep (twee gitaren,
twee basgitaren, twee drum sets)
heeft Coleman eindelijk
zijn moet. Een mijlpaal, vrij g
opgenomen en goed geperst.
waar die
vrij goed I
'erst J
bleef een typische Nederlander die
zich overal wist aan te passen,
Daarmee is hij geen uitzondering
want alle Nederlandse componis
ten hebben zich door de eeuwen
heen enorm goed kunnen aanpas-
„Kijk. De Fesch was driftig en
strijdbaar. Dat hij zijn koorknapen
in de kathedraal in Antwerpen wel
eens heeft geslagen moet nu ook
weer niet overtrokken worden. Dat
is iets wat wel vaker voorkwam in
die tijd. Wat minder aardig is, is dat
hij geschenken van zijn jongens
heeft afgeperst. Toch blijft het al
tijd fijn om menselijke trekken te
ontdekken bij een componist die
1 alleen nog maar op papier bestaat."
„In Londen leerde De Fesch
Handel kennen. De Fesch is zelfs
concertmeester geweest van het or
kest dat speelde bij één van Han
dels opera-uitvoeringen. Handel*
kwam ook regelmatig luisteren bi i
De Fesch' zondagmiddagconcer
ten. Dit alles wijst op een vriend
schappelijke verstandhouding tus
sen de beide componisten. Alle on
zinnige dingen die tot nu toe zijn r
geschreven over een vermeende;
vijandigheid tussen De Fesch en
Handel kunnen met de feiten die^
wij nu kennen worden weerspro-^
Op het Laren-Festival presenteerde Bob Rigter zijn plaat. Rechts ce
remoniemeester Qees Schramain het midden Hans Beun. (foto Pauiien
hij wel regelmatig in de regio te
horen is.
Rigter heeft een heel ontspannen
benadering van het bop-repertoi-
re dat hij speelt, hetgeen tot ui
ting komt in zijn trage timing a la
Delxter Gordon. Zijn toonvor-
ming is op de tenor niet altijd
even stabiel' en doet bij tijd en
wijle aan Clifford Jordan den
ken. Wat op deze plaat vooral tot
uiting komt, is dat Rigter zich in
de ballads en de medium tempo
stukken het meest op zijn gemak
voelt.
Rigter had op safe kunnen spe
len en alleen standards uit kun
nen kiezen, maar gelukkig zijn er
ook stukken van eigen hand. die
het helemaal niet slecht doen
tussen bekende werkjes als 'All
the Things You Are', 'You've
Changed' en 'Darn That Dream'.
Met name 'Simon' (opgedragen
aan zijn zoon) en het titelnum
mer kunnen de toets der kritiek
ruimschoots doorstaan.
Vergeleken met Rigters tenor-
spel klinkt zijn baritonwerk een
stukje lichtvoetiger en roept as
sociaties - aan vergelijkingen
ontkomt de recensent helaas
nooit - met Gerry Mulligan op.
Van de rest van het kwartet valt
Simon Planting het meest op,
vooral door zijn ontspannen en
verende timing. De anderen. Jan
van Twuijver en Hans Beun
doen gewoon hun werk naar be
horen. De opname is zeer goed.
hoewel niet het beste wat Max
Bolleman heeft geproduceerd.
De persing is zeer behoorlijk,
Lenny Pickett
Lenny Pickett with the Borneo
Horns' (1966. Hannibal HNBL
1321).
Pickett (tenorsax en andere riet-
ïnstrumenten) is een van die
Amerikaanse musici die hun
brood voornamelijk verdienen
met begeleidingswerk voor be
kende popartiesten. Voorwaarde
voor dergelijk werk is behalve
een hoog technisch niveau ook
een grote flexibiliteit en het ver
mogen je persoonlijkheid weg te
kunnen cijferen als het moet. Als
lid van de Borneo Horns en de
Tower of Power speelde Pickett
onder meer met David Bowie,
Nile Rodgers (Chic), Paul Simon,
Talking Heads, Duran Duran.
Hall Oates enzovoorts. Vaak
kan het verkeerd aflopen met
dergelijke broodmuzikanten,
maar Pickett is er met zijn eerste
plaat in geslaagd er toch iets ap
arts van te brouwen.
Niet dat er een groot individua
list op de tenor is opgestaan,
maar de Borneo Horns hebben
door goede arrangementen en
onberispelijk samenspel eenvou
digweg hun gebruikelijke speel
wijze op slimme wijze uitge
bouwd. Veel rhythm blues
riffs en licks op bijna minimalis
tische basis vormen de achter
grond van de Michael Brecker-
achtige soli van Lenny Pickett.
Willem de Fesch
1687-1757Vol
gens musicoloog
Willem Noske een
van de vele inte
ressante 'vergeten
Nederlandse com
ponisten'. (foto