'Waarover
zing je
eigenlijk?'
Reportage
Meer aandacht voor
slachtoffer misdrijf
door voorlichting
Hard gesprek tussen paus en Amerikaanse bisschoppen
PAGINA 2
DONDERDAG 17 SEPTEMBER 1987
Elisabeth Schwarzkopf geeft leerlingen en publiek een lesje
Discipline, muzikale intelligentie, concen
tratie en moed: het stond niet op het aan
meldingsformulier voor de meestercursus
die de beroemde sopraan in ruste Elisa
beth Schwarzkopf momenteel in Amster
dam geeft. Maar na de eerste sessies is
meer dan duidelijk dat deelnemers in rui
me mate over deze eigenschappen moeten
beschikken, willen zij deze week tijdens de
lessen overeind blijven.
De cursus in het Amsterdamse Concert
gebouw duurt tot en met vrijdag 18 sep
tember en wordt in het weekeinde afgeslo
ten met een aantal concerten. Organisator
van het geheel is impresario Pieter AlJ'e-
rink die blij is dat hij 'Frau Professor' -
zoals hij haar eerbiedig noemt - naar Am
sterdam heeft weten te halen.
Na haar afscheid als zangeres is
Schwarzkopf een tweede carnere begon
nen als zangpedagoge en reist de wereld
rond om les te geven aan getalenteerde
jonge vocalisten. Een les van Schwarzkopf
- het voorbeeld van perfectie en eindeloos
schaven aan een lied - is vooral een les in
kritisch luisteren naar je eigen prestat ies.
tien Nederlandse zangers en zangeressen.
Voor de tweede groep zijn vijf internatio
nale sopranen geselecteerd aan wie zij de
Vier letzte Lieder van Richard Strauss zal
doceren. Deze liederen, die Strauss vlak
voor zijn dood heeft gecomponeerd, wor
den beschouwd als een meesterproef voor
een sopraan. Het is de eerste keer dat
Schwarzkopf deze liederen in het open
baar doceert.
AMSTERDAM - De stampvolle zaal baadt in licht en
hitte door de felle televisielampen. Een kleine vrouw
komt uit de coulissen naar voren. Men verwelkomt
haar met een donderend applaus. Acht jaar na haar af
scheid als zangeres, weet het publiek nog steeds wie
hier staat. Elisabeth Schwarzkopf, dé liedzangeres van
de afgelopen tientallen jaren, misschien wel van de
eeuw. Inmiddels 71 jaar, maar nog steeds vitaal en be
zeten van één ding: het uitdragen van de zangkunst.
De ware zangkunst wel te ver
staan. Tot haar laatste snik wil
Schwarzkopf jonge zangers en
zangeressen duidelijk maken
wat daarvoor komt kijken. Een
ijzeren discipline, concentratie,
een goede techniek, muzikale in
telligentie, gevoel voor poëzie.
Het geduld om eindeloos te
werken aan details van een lied
en te zoeken naar een bepaalde
klankkleur van een woord. Deze
aanpak heeft Schwarzkopf groot
gemaakt, die instelling wil zij
haar leerlingen bijbrengen.
door
Margot Klompmaker
"Geboren worden met een
mooie stem is nog geen garantie
voor mooi zingen", heeft Elisa
beth Schwarzkopf eens gezegd.
Daarvan zijn de deelnemers aan
de meestercursus na een dag les
van de 'Frau Professor' meer dan
ooit doordrongen.
Genadeloos
Vijftien vocalisten uit binnen-
en buitenland draven de eerste
dag op, in een straf tempo. Op
het podium staat Schwarzkopf
klaar: aanmoedigend, prijzend
maar vooral genadeloos. Het be
gint al met de eerste kandidate.
Haar pianist wordt minutenlang
onderwezen over zijn pianospel,
de jonge zangeres zelf komt niet
verder dan de eerste regels. 'Ik
wil horen datje wéét watje zingt.
Dat je wéét waar je het over
hebt', houdt Schwarzkopf het
meisje voor. Een opmerking die
nog vaak zal vallen die dag. Het
meisje krijgt geen kans iets af te
maken, na drie, vier woorden
kapt Schwarzkopf steeds hoofd
schuddend af. 'Nee, nee, doe
Andere deelnemers vergaat
het die dag niet veel beter. De
Leidse tenor Nico van der Meel
slaat met een van de Mörike-lie-
deren van Hugo Wolf nog het
beste figuur. Het begin is aarze
lend, hetgeen Schwarzkopf de
nodige aanmerkingen ontlokt op
uitspraak en voordracht. 'Besef
wat je zingt en bevestig dat met
je stem. Je hebt het vermogen
veel uitdrukking te geven'. Even
later: 'het gaat niet alleen om de
uitspraak van een woord maar
ook om de manier waarop je het
woord kleurt'. Alles draait om
'die Farbe', de kleur van een ge
zongen woord. Het schilderen,
penselen met de stem is een
kunst die Schwarzkopf als geen
ander beheerste.
Van der Meel komt halverwege
los. Zo zelfs dat Schwarzkopf
hem complimenteert met zijn 'fa-
belhafte' voordracht. 'Eigenlijk
kun je dit lied pas goed zingen
als je een gerijpt persoon van 40
bent. Dat jij dit op jouw leeftijd
al zo doet is fantastisch'. Later in
de pauze merkt de jeugdig ogen
de Van der Meel op 'al 31 te zijn
en toch echt wel over de nodige
levenservaring te beschikken'.
Ondoordacht
Niet alleen de deelnemers krij
gen ervan langs, ook het publiek
krijgt soms een veeg uit de pan.
Een enkel moment wendt
Schwarzkopf zich rechtstreeks
tot de zaal om even te vertellen
hoe het voelt om in het openbaar
'doorgezaagd' te worden over
een lied of aria. 'Geloof maar dat
hier staan moeilijk is. Als iemand
van u het wil proberen, kom
maar op!'.
Urenlang staat Schwarzkopf
op het podium. Kandidaat na
kandiaat passeert de revue. Allen
krijgen in meer of minder mate
hetzelfde te horen. Uitspraakfou-
ten. Hakkerig legato-zingen (bij
voorbeeld bij het Duitse woordje
Sommer: So-ho-ho-hom-mer).
Spreken in plaats van zingen:
'zingen doe je een verdieping ho
ger dan spreken'. En als grootste
fout: ondoordacht zingen. 'Maak
je innerlijk een voorstelling van
waar je het over hebt in een lied',
houdt Schwarzkopf haar gehoor
steeds voor. 'Expressie is niet je
gezicht droevig zetten of lachen.
Expressie bereik je door de kleur
van je stem te gebruiken'.
Een bas-bariton begint met
een Verdi-aria, maar wordt na
enkele minuten weggestuurd om
iets 'eenvoudigers' te zoeken. De
waarop dit in zijn werk
gaat is typerend voor Schwarz-
kopfs aanpak. 'Met liederen
maak je geen carrière, hè?'. De
jongen beaamt dit gretig: 'daar
om zing ik dit'. 'Ja', vervolgt
Schwarzkopf, 'maar de manier
waarop je vocalen zingt kan niet
in deze Italiaanse aria. Kun je
niet wat anders zingen?'. Met ro
de konen spoedt de zanger zich
naar zijn plaats.
Hard wellicht, maar terecht,
meent Schwarzkopf. Wie kiest
voor dit vak moet goed weten
waar hij of zij aan begint. Een
carrière als zanger betekent kei
hard werken en kritisch zijn op
je eigen prestaties. Weten wat je
kan en vooral watje niet kan. Dat
wil Schwarzkopf haar leerlingen
inhameren.
Toch valt haar aanpak - afkap
pen zodra iets niet goed is, ook al
is het na één woord - niet bij ie
dereen in de smaak. 'Zo krijg je
nooit een kans je te herstellen en
in je ritme te komen', merkte ie
mand uit het publiek op in de
wandelgangen.
Strauss
's Avonds is het de beurt van
het internationale gezelschapje
sopranen die zijn geselecteerd
voor de Vier letzte Lieder van Ri
chard Strauss. Als ergens een
zangeres alles uit de kast moet
halen om overeind te blijven, is
het wel hier. Strauss componeer
de deze werken voor zangstem
en orkest op het eind van zijn le
ven. De muziek ademt een sfeer
van voorbereiding op de dood na
een tevreden afscheid van het le
ven.
Zangeressen die zich aan dit
werk wagen moeten beschikken
over het juiste stemtype (drama
tische sopraan), techniek en gro-
te muzikale intelligentie.
Schwarzkopf zelf heeft deze lie
deren met veel succes vertolkt,
hoewel zij eigenlijk niet het juis
te stemtype bezat. Toch is haar
vertolking voor velen dè toets
steen voor andere interpretaties.
De vijf sopranen die zich deze
week aan Strauss' zwanezang
wagen, bleven tijdens de eerste
les nauwelijks overeind. De Brit
se zangeres Rachel Robins kon
na zo'n tien minuten zelfs ver
trekken. Een jonge frêle verschij
ning met een stralende, soubret-
te-achtige sopraanstem, maar on
geschikt voor dit werk. 'Ik mis
de dramatische kracht in je stem.
Ik had zaterdag tijdens hét voor
zingen al twijfels, maar wilde je
toch een kans geven. Je hebt een
prachtige stem, maar het is niet
de stem voor deze liederen. Het
spijt me', meldde Schwarzkopf.
Na deze woorden kon Rachel
Robins inpakken. Het meisje
hield zich goed en mompelde
'dat ze het niet erg vond en zelf
ook al verrast was geweest over
haar keuze'. Zij wordt vervangen
door de Nederlandse sopraan
Mathilde van Kralingen die oor
spronkelijk bij de andere groep
stond ingedeeld.
Ook de Poolse Alina Wodnicka
had haar avond niet. Het samen
spel met de pianist ontbrak en
het meisje zelf was
en onzeker. 'Dat gaat niet
merkte Schwarzkopf op. 'Wat is
er aan de hand?' De Poolse fluis
terde iets in haa oor. 'Liebes-
kummer', meldde Schwarzkopf
vervolgens aan de zaal. Waar of
niet waar, met Wodnicka kwam
het niet meer goed.
Van de drie overige deelneem
sters kwam de Japanse sopraan
Kazumi Kohno het beste uit de
verf. Zij beschikt over een gerijp
te stem en wist elke aanwijzing
van Schwarzkopf op te pikken
en meteen te verwerken in haar
vertolking. Toch ontbreekt het
haar aan de nodige nuanceringen
en moet zij nog zoeken naar de
juiste klankkleur die bij deze lie
deren van groot belang is. 'Er
zijn sleutelwoorden in elke zin,
waaraan je de klankkleur kunt
ontlenen', hield Schwarzkopf
haar voor.
De Nederlandse sopraan Char
lotte Margiono en de Koreaanse
Young-Hee Kim beschikken
weliswaar over formidabele
stemmen, maar klinken veel te
onevenwichtig. Vooral het lega
to-zingen bleek voor beide da
mes een grote opgave. Juist in
deze Strauss-liederen komen
nogal wat versierende toonreek
sen op één lettergreep voor. Om
die passages zonder 'treden' te
zingen maar als een doorlopend
geheel is uiterst moeilijk. Een en
kele manier deed de oud-zange
res het maar even voor. En dan
was het er weer, dat onmisken
bare Schwarzkopf-geluid.
(De meestercursus kan dage
lijks worden bezocht om 14.00
uur en 20.15 uur. De Nederlandse
vocalisten geven aanstaande za
terdag een slotconcert in het Con
certgebouw, de cursus van de
Vier letzte Lieder wordt zondag
middag afgesloten met een slot
concert van de deelnemende so
pranen. Het zaterdag-concert
wordt rechtstreeks uitgezonden
door de KRO-radio, het concert
van zondag komt rechtstreeks óp
de NOS-televisie
AMSTERDAM - ..Twee jaar gele
den keek de gemiddelde politie
functionaris nog op bij het noemen
van het woord slachtoffer. Vroeger
moesten we vertellen wie we als
Slachtofferhulp waren. Politie en
justitie hadden de taak de dader op
te sporen en te berechten; niet
meer en niet minder Tegenwoor
dig vind je onder de officieren van
justitie een medewerker voor
slachtoffer-registratie Ook de poli
tie is eerder bereid tot een luiste
rend oor en doorverwijzing. Op dit
moment zijn we redelijk tevreden
over de toegenomen belangstelling
voor het slachtoffer van een mis
drijf. Je kunt spreken van een
voorzichtige kentering", aldus
Stan Baars, coördinator bij de
Stichting Slachtofferhulp in Am
sterdam.
door
Thea van Beek
De stichting maakt deel uit van
de Vereniging Landelijk Overleg
Slachtofferhulp (LOS) te Utrecht
Verspreid over het land zijn sinds
1981 57 van dergelijke hulpprojec
ten ontstaan. De eerste projecten
ontstonden in Groningen, Rotter
dam en Amsterdam. In 1986 kwa
men bij de 57 projecten bijna 3300
vragen om hulp binnen. Het groot
ste aantal hulpvragen (34 procent)
ging om gewelds- en levensdelic
ten.
Afgelopen week presenteerde de
Amsterdamse stichting haar
jaarverslag over 1986. Daarin werd
in vergelijking met het voorgaande
jaar een stijging geconstateerd in
het aantal hulpvragen van 31 pro
cent tot een totaal van 558. Op een
aantal van bijna 133.000 slachtof
fers dat in Amsterdam aangifte van
een misdrijf deed bij de politie, nog
altijd een gering cijfer. Naar schat
ting is in Amsterdam een kwart
van de bevolking jaarlijks het
slachtoffer van een misdrijf. Dat
loopt uiteen van diefstal of vernie
ling tot een ernstig geweldsmis
drijf.
Schok
Stan Baars: „Mensen zijn veel
meer geschokt door een misdrijf
dan zij tevoren ooit hadden ver
wacht. Ze reageren zeer geschokt.
Generaliserend kun je ook zeggen
dat de omgeving behoorlijk nor
matief reageert. Het slachtoffer
krijgt bijvoorbeeld te horen: had je
zelf geen schuld, of de justitie moet
dit en de politie moet dat. De sa
menleving reageert vaak vrij lauw
op het slachtoffer, zeker waar het
gaat om de zogenaamde kleine cri
minaliteit. Met uitzondering waar
het gaat om zeer ernstige misdrij
ven, voelt men zich in de steek ge
laten door politie en justitie. Al met
al voelt het slachtoffer zich dan
dubbel gepakt".
„Als het gaat om de gevoelens
die een slachtoffer na een misdrijf
ondervindt dan gaat het, behalve
om agressie tegenover de dader
vooral ook om het gevoel de dader
duidelijk te maken wat hem of
haar werd aangedaan. De dader
moet een schaderegeling bieden.
Dit soort gevoelens zijn vaak veel
interessanter dan een soort wraak-
gedachte".
Sensatie
Bij Slachtofferhulp in Amster
dam werken binnenkort een der
tigtal vrijwilligers, ondersteund
door een kleine kantoorstaf. Het
bestuur van de stichting bestaat uit
mensen die uit hoofde van hun be
roep te maken hebben met misdrij
ven. Medewerkers van justitie, po
litie, reclassering en hulpverle
ning.
De vrijwilligers hebben lang niet
altijd zelf met een misdrijf te ma
ken gehad. Wel worden ze vooraf
geselecteerd op luistervaardigheid,
stabiliteit, het omgaan met instan
ties en hulpvaardigheid. Baars:
„£er se geen mensen die uit zijn op
sensatie of met vooropgezette
ideeën hoe het allemaal in Neder
land moet".
„In eerste instantie willen de
slachtoffers hun verhaal kwijt.
Vaak bestaat het eerste contact na
bijvoorbeeld doodslag uit het hel
pen schrijven van de rouwkaarten
of het zetten van een kop kofie. Pas
na zo'n eerste emotionele opvang
probeer je deskundige hulp te vin
den als het RIAGG of het maat
schappelijk werk. Daarnaast bie
den we hulp in het verhalen van
schade bij verzekeringsmaatschap
pijen, de contacten met politie en
de rechtsgang als een dader wordt
aangehouden. Als geen dader
wordt gevonden wordt het heel
moeilijk. Dan valt er behalve de
eerste opvang door ons weinig te
doen".
Topje
Als ruwe vuistregel kan worden
gesteld dat naarmate het gepleeg
de misdrijf ernstiger is, des de gro
ter de kans dat het slachtoffer zich
bij een van de steunpunten meldt.
Van de 714 in Amsterdam gemelde
delicten, gingen er 239 om geweld
pleging. Ongeveer 16 procent van
de seksuele misdrijven die in Am
sterdam bij de politie werden ge
meld, kwam terecht bij Slachtof
ferhulp. Als het gaat om mishande
ling, dan doet bijna tien procent
een beroep op de stichting.
Overigens komt slechts het topje
van de ijsberg van seksueel geweld
op het bureau van de politie te
recht. Vorig jaar kwamen in Am
sterdam slechts 21 aangiften bij de
politie binnen over geweld tegen
homoseksuelen. Organisaties als
'Op Je Flikker Gehad' of 'Gay
Switchboard' die zich met derge
lijk geweld.bezig houden, ontvan
gen een veelvoud aan anonieme
meldingen. Hetzelfde geldt voor
seksueel geweld tegen vrouwen. In
1985 werden bij de Amsterdamse
politie 326 aangiften gedaan. Al
leen al bij de Stichting Tegen Haar
Wil komen enkele duizenden mel
dingen binnen. Baars: „Mensen
zijn zeer terughoudend waar het
gaat om aangiften over lichamelijk
of seksueel geweld".
Telefoon
De toenemende bekendheid van
de projecten Slachtofferhulp
wordt voornamelijk toegeschreven
aan de voorlichting bij politie, jus
titie, huisartsen en het maatschap
pelijk werk. Het zijn ook deze in
stanties die naar de projecten door
verwijzen. Baars: „En niette verge
ten de media, die daaraan met gro
te regelmaat aandacht besteden
Als de NCRV in een programma
als 'Rondom Tien' het over slacht
offers heeft, kun je er donder op
zeggen dat de volgende dag de tele
foon roodgloeiend staat".
WASHINGTON (GPD) - In een
hard gesprek met de Amerikaan
se bisschoppen heeft paus Jo
hannes Paulus II gisteren in Los
Angeles gezegd dat het niet mo
gelijk is een goed katholiek te
zijn en tegelijk af te wijken van
de kerkwetten.
Velschillende van de 320 Ame
rikaanse bisschoppen die aanwe
zig waren bij de bijeenkomst,
hielden de paus in ongebruike
lijk open verklaringen voor dat
het voor de kerk niet langer
doenlijk is „de oude oplossingen
onkritisch te blijven toepassen".
De bisschoppen wezen daarbij
onder meer op enquetes onder
Amerikaanse rooms-katholieken
die aantonen dat een meerder
heid onder hen bijvoorbeeld
voorstander is van abortus, van
gehuwde priesters, van vrouwe
lijke priesters, en geen enkele
probleem heeft met contraceptie
of met echtscheiding.
Maar de paus wilde in deze
leerstellingen van de kerk geen
enkel compromis aanvaarden.
„Afwijking van de kerkdoctrines
is niet meer dan dat, afwijking.
Daarom kan het niet op gelijke
voet staan met de officiële leer",
zo'zei hij onder meer.
De paus signaleerde de nei
ging „bij sommige katholieken"
om selectief te zijn bij het navol
gen vari de morele leringen van
de Kerk. „Dat is een ernstige ver
gissing", zo oordeelde Johannes
Paulus II.
Verschillende bisschoppen
zeiden na afloop van de bijeen
komst dat zij vonden van de paus
de opdracht te hebben gekregen
om de gelovigen te overtuigen
van de juistheid van de kerkre-
gels, maar dat dissidenten niet
uit de Kerk behoeven te worden
gezet.
„De Heilige Vader zegt niet te
gen degenen die zich bezig hou
den met geboortebeperking dat
zij niet meer naar de communie
mogen, weg moeten, uit de kerk
moeten stappen", zo zei aartsbis
schop Pilarczyk gisteravond.
„Maar", zo vulde hij aan, „De
paus heeft w-e-1 gezegd hoe het
ervoor staat, en dat de kerk zal
voortgaan met het leren van ook
de meer onpopulaire waarhe
den"
Massa blijft weg. Sommige
rooms-katholieke hoogwaardig-
heidsbekelden geven het slechte
weer de schuld en andere de di
recte tv-uitzendingen, maar één
ding is zeker: paus Johannes
Paulus II trekt tijdens zijn twee
de bezoek aan Amerika nog niet
de helft van het verwachte aantal
toeschouwers.
In Miami, New Orleans, San
Antonio en Los Angeles doen po
litiefunctionarissen zichtbaar
hun best om het aantal toeschou
wers zo hoog mogelijk te schat
ten. Maar van tevoren hadden de
bisschoppen en andere betrok
kenen al gezegd hoeveel er zou
den komen, aantallen die bij lan
ge na niet worden gehaald
Zelfs het warme en enthousi
aste onthaal dat de paus dinsdag
in Los Angeles ten deel viel, kón
niet verbergen dat langs de 12 ki
lometer lange route niet de twee
miljoen gelovigen stonden waar
op was gerekend De schattingen
varieerden van 300.000 tot hoog
uit een miljoen
mi en New Orleans hoosde het,
in San Antonio was het onaange
naam warm. Directe tv-uitzen-
dingen waren er ook al tijdens
het eerste bezoek in 1979 van de
paus aan Amerika. Daarom den
ken waarnemers dat er iets an
ders aan de hand is. Amerikanen,
die graag iets nieuws zien, ken
nen inmiddels de boodschap van
de paus. Hoewel ze er weinig van
aantrekken, weten ze wat ze niet
mogen van de paus.
Democratisering. De kerken
moeten met volharding het stre
ven naar verdere democratise
ring van een onderneming zowel
moreel als financieel blijven
steunen. Daartoe moeten ze on
der meer een beroep blijven
doen op politici, sociale partners,
werkgevers en werknemers. Ook
de inspraak van hun eigen werk
nemers moeten de kerken stimu
leren. Bovendien kunnen ze de
mensen die in moelijke omstan
digheden de zeggenschap gestal
te willen geven, pastoraal onder
steunen.
De synode zal in oktober het
rapport van de beherende de-
putaatschappen bespreken
Kerk en geld. Beleggingen
met kerkelijke geldmiddelen
mogen nooit de geloofwaardig
heid van de kerk in diskrediet
brengen. Ook kan een bepaald
sociaal of politiek klimaat aanlei
ding zijn tot het afstoten van be
leggingen in bedrijven die met
hun activiteiten steun geven aan
'de instandhouding van dat kli
maat. Dit zijn een paar van de
richtlijnen voor beleggingen met
kerkelijke geldmiddelen waar
over zes deputaatschappen
(commissies van deskundigen)
die binnen de Gereformeerde
Kerken in Nederland geld behe
ren, het eens zijn geworden.
De richtlijnen zijn opgesteld
op verzoek van de gereformeer
de synode die vorig jaar uitsprak
dat met kerkegeld geen steun
mag worden gegeven aan het
apartheidsbewind in Zuid Afri
ka. De deputaten zending en we-
relddiaconaat hadden de synode
toen voorgesteld dat de gerefor
meerde kerken alle aandelen
Shell en Philips zouden verko
pen „als dringend signaal aan de
ze bedrijven hun beleid te wijzi
gen en zich uit Zuid-Afrika terug
te trekken". De synode stelde
een beslissing uit, nadat de finan
ciële organen van de gerefor
meerde kerken zich tegen het
voorstel hadden gekeerd, mede
omdat met hen geen enkel over
leg was gepleegd.
Volgens de procedure die nu is
afgesproken, krijgen de beheren
de deputaatschappen van de de
putaten zending en werelddiaco-
naat een lijst met bedrijven waar
in beleggingen achterwege die
nen te blijven. In ieder geval ko
men op deze lijst voor alle olie
maatschappijen die in Zuid-Afri
ka een vestiging hebben. Het is
de bedoeling dat de beherende
deputaatschappen hun beleggin
gen terugtrekken uit bedrijven
die op de lijst voorkomen. Moch
ten zij bezwaar hebben dan volgt
overleg. Als geen oplossing voor
het conflict wordt gevonden,
wordt de zaak aan het breed mo-
deramen (uitgebreid bestuur)
van de synode voorgelegd.
NEDERLANDSE HERVORM
DE KERK: Aangenomen naar
Lunteren: A. Bees te Krimpen
aan de IJssel (buitengewone
wijkgemeente, part-time) die be
dankte voor Moerkapelle. Aan
genomen naar Soest: mevr. H. M.
J. Jansen te Terkanle e.o.
GEREFORMEERDE GE
MEENTEN: Beroepen te Hoog
vliet: J. Mijnders te Veenendaal.
Beroepen te Middelburg-Cen
trum: C. J. Meeuse te Rotterdam-
Zuid. Bedankt voor Beekbergen:
A. Hofman te Wijk en Aalburg.
