'Je moet risico's durven nemen'
Brinkman geeft miljoen
aan cultuur voor jeugd
Kwaliteit
genoeg voor
Grote Prijs
popmuziek
Klassiek I Paul Korenhof
Monumentale
Tsjaikovski
Spanning en
sentiment
Warmbloedig en
fraai gezongen
Grootse aanpak
vol met drama
Vrouwen vaker naar toneel
'Azteken' in Brussel
Theater schrapt Woutertje
ZATERDAG 12 SEPTEMBER 1987
KUNST
PAGINA 37
AMSTELVEEN (ANP) - Minister
Brinkman (WVC) wil de jongeren
meer betrekken bij cultuur en -
omgekeerd - kunst en cultuur
dichter bij de jeugd brengen. Hij
heeft daarvoor vandaag in Amstel
veen een plan gepresenteerd, waar
voor hij een miljoen gulden per
jaar extra wil uittrekken.
De minister constateerde dat jon
geren te weinig gebruik maken van
"wat er aan cultureel aanbod is".
Er zijn volgens hem ook te weinig
geschikte accommodaties voor di
verse vormen van jeugdcultuur.
Brinkman streeft verder naar een
meer op jongeren gerihte bemidde
ling van het kunstaanbod.
Zijn plan ("Meer doen met cul
tuur") omvat vijf "maatregelen",
AMSTERDAM (ANP) - Bijna 700
bands hebben meegedongen naar
een plaats in één van de 20 voor
rondes van de Grote Prijs van Ne
derland, het nationale muziekcon
cours voor popgroepen. Niet alleen
dit aantal inschrijvingen is bedui
dend groter dan de afgelopen ja
ren, maar ook de kwaliteit van de
groepen is hoger.
De Stichting Grote Prijs van Ne
derland besloot in verband met de
ze kwaliteitsverhoging niet de ge
plande 128 maar 160 bands tot de
voorrondes toe te laten. Die voor
rondes vinden elk weekeinde over
al in het land plaats vanaf eind de
ze maand tot medio november.
Daarna worden in plaats van twee
halve finales, drie semi-finales met
in totaal 24 groepen gehouden. Pa-
radiso in Amsterdam is de plaats
waar tenslotte op 12 december de
finale plaatsvindt. De Grote Prijs
kent dit jaar voor het eerst een pro
loog. Op 20 september treden in
Ahoy in Rotterdam tijdens de mu-
ziekbeurs Music '87 vijf oud-fina
listen op.
die nog wel met adviesorganen
doorgesproken zullen worden. De
maatregelen betreffen onder meer
een voorlichtingscampagne, een
betere bemiddeling van cultuurpo-
dukten, methodiekontwikkeling
en deskundigheidsbevordering,
een betere afstemming van pro
jectbudgetten en betere accommo
daties.
Brinkman ontvouwde zijn plan tij
dens de manifestatie 'Uitzinnig '87'
in en rond het Cultureel Centrum
van Amstelveen. Met deze mani
festatie - een soort uitmarkt voor
jongeren - werd het nieuwe seizoen
ingeluid van het Cultureel Jonge
ren Paspoort, dat 25 jaar bestaat.
Er zijn in ons land ruim 180.000
CJP-houders, meest tussen de 15
en 25 jaar oud. Brinkman: „Dat is
een indrukwekkend aantal jonge
ren. De Federatie CJP verdient
ook zeker een compliment voor
haar werk". De minister stelde ech
ter gelijk vast dat veel jongeren in
genoemde leeftijdsklasse geen
CJP-houder zijn. Van de 2,5 mil
joen jongeren heeft maar 7 procent
een CJP.
De federatie CJP ontdekte dit jaar
door eigen onderzoek ook al dat
het profiel van de CJP-houder ta
melijk eenzijdig is. De C JP-gebrui-
ker heeft gemiddeld een hoog op
leidingsniveau en heeft in de regel
Ook een hoog inkomen. Het plan
van de minister is nu bedoeld om
de "achterblijvende cultuurdeelna
me van grote groepen jongeren" te
gen te gaan.
De minister acht het CJP overi
gens een "nuttig en eenvoudig
hulpmiddel om cultuur bij de jon
geren te brengen". De federatie
CJP hoeft geen angst te hebben
dat het paspoort na 25 jaar moet
verdwijnen. Integendeel: „Het
CJP moet blijven", vindt de minis
ter.
VERMEULENPRIJS - Aan de in
Nederland wonende Duitse com
ponist Gottfried Michael Koenig is
de Matthijs Vermeulenprijs (10.000
gulden) van het Amsterdams
Fonds voor de Kunst toegekend.
Koenig krijgt de prijs voor zijn ge
hele oeuvre vanaf 1948/1949.
De jury heeft in Koenig niet alleen
de componist willen onderschei
den; met het toekennen van de
prijs heeft zij Koenig tevens willen
prijzen en dankzeggen voor alles
wat hij voor het Nederlandse mu
ziekleven heeft gedaan.
Schrijver-dichter Max Dendermonde in oktober weer in ons land
De schrijver-dichter Max Dendermonde werd in 1919 in
Winschoten geboren als Hendrik Hazelhoff. Hij beoefende
een aantal beroepen in loondienst (onderwijzer, journalist)
en was vanaf 1941 voornamelijk schrijver van gedichten,
later ook romans. Erg bekend is zijn roman 'De wereld
gaat aan vlijt ten onder' (1954), door velen gelezen en in
meerdere talen vertaald. Dendermonde trok jarenlang met
vrouw en kinderen in een camper door de Verenigde
Staten en Mexico om uiteindelijk in Sarasota, aan de
westkust van Florida, z'n voorlopig definitieve draai te
vinden.
Een paar keer per jaar vertoeft hij in ons land, onder meer
om er workshops te geven over de kunst van het schrijven.
In oktober is hij hier weer met zo'n cursus: praktische tips
voor het schrijven van korte verhalen. Wij waren deze
zomer in Florida en hadden een gesprek met een 68-jarige
schrijver. We kregen van Dendermonde een nog niet
eerder gepubliceerd 'kwaad gedicht' mee.
SARASOTA; VERENIGDE STA
TEN - Vraag aan schrijver-dichter
Max Dendermonde. Je geeft work
shops om mensen meer vaardig
heid in het schrijven te geven. Maar
is het met schrijven niet zo, „je kan
't of je kan 't niet"?
Max Dendermonde: "Nou, kun
nen schrijven hangt van een hele
boel dingen af: een speelse geest,
aanleg, levensvisie, je woede of
zachtheid, wat je meegemaakt
hebt, hoe vrij je staat ten opzichte
van de wereld. Als je bang bent
voor je moeder belemmer je jezelf.
Je kunt echt niet leren om een inte
ressante schrijver te worden. Bij
die workshops vertel ik meestal
vooral wat ze niet moeten doen".
Je schrijft ontzaglijke hoeveelhe
den sonnetten tussen je romans
door, heb je daar iets mee?
"Nee hoor, ze zijn makkelijk. Te
genwoordig is het weer een beetje
in de mode: overal waar je komt la
ten mensen, vooral vrouwen, hun
sonnetten drukken, meestal op van
die kleine hobby-persjes. Meestal
is het niet veel zaaks: afgesleten ge
dachten, vaak geen treffende be
woordingen".
"Een echt gloednieuwe, verse ge
dachte is bijna niet te vinden. Dat
zit 'm in de context van 't detail, de
plaats, de atmosfeer van het schrij
ven".
door
Hans Kottmann
z>.
Maris Jansons (1)
Tsjalkovskl: Symfonie nr. 6 In b,
op. 74 ("Pahétlque) Oslo Phllh. or
kest o.l.v. Maris Jansons. Chandos
CHAN 8463 (cd).
In de serie 'Wereldberoemde
Orkesten in Het Concertgebouw'
treedt zondag 27 september het
Leningrad Philharmonisch or
kest op o.l.v. de hier nog relatief
onbekende Maris Jansons. In
kleine kring heeft deze 43-jarige
Russische dirigent zich echter al
een grote faam verworven, voor
al gebaseerd op de Tsjaikovski-
cyclus die hij voor het Engelse
label Chandos heeft opgenomen.
Deze cyclus, waarvoor ik in het
verleden reeds de aandacht
vroeg, nadert met rasse schreden
zijn voltooiing, nu kort na elkaar
opnamen van de derde en de zes
de symfonie verschenen, die het
niveau van de voorafgaande uit
gaven op verschillende punten
zelfs overtreffen.
Wie meent uitgeluisterd te zijn
op de 'Pathétique', kan bij Jan
sons een verfrissende ervaring
opdoen door het natuurlijk even
wicht dat hij weet te bereiken
tussen ontspannen musiceren en
het accentueren van details zon
der dat er ook maar iets van de
golvende melodische lijnen
wordt opgeofferd. Door de wijze
waarop dit wordt gerealiseerd,
kan het openings-allegro als visi
tekaartje voor de hele cyclus die
nen en het vervolg met een ui
terst elegant tweede deel, een
virtuoos opgedreven 'molto viva
ce' en een meesterlijk gedoseer
de finale maakt dit voor mij tot
de monumentaalste uitvoering
die momenteel van Tsjaikovski's
populaire symfonie verkrijgbaar
Maris Jansons (2)
Tsjalkovskl: Symfonie nr. 3 In D,
op. 29. Oslo Phllh. Orkest o.l.v. Ma
rls Jansons. Chandos CHAN 8463
(cd).
Dat deze aanpak evenmin als het
op alle fronten sublieme spel van
het orkest uit Oslo en de schitte
rende opnameklank tot de toe
valstreffers mag worden gere
kend, blijkt bij een vergelijking
met de minder populaire derde
symfonie. Meteen- in het eerste
deel bouwt Jansons met markan
te ritmes de ene climax na de an
dere op en weet daarmee de
spanning naar een dramatisch
geladen hoogtepunt te voeren.
Het contrast met de charme en
de eenvoud van het tweede deel
is opmerkelijk, maar de delicate
aanpak van het derde deel, een
'andante elegiaco', onthult een
van de pijlers onder de hele cy
clus. Namelijk de kunst om
Tsjaikovski te spelen met alle ge
wenste weemoed en sentiment,
tegelijkertijd met een voorkeur
voor strakke muzikale lijnen die
iedere sentimentaliteit uitslui
ten.
Ik heb lang geaarzeld of ik zoveel
van de beschikbare ruimte
mocht besteden aan twee uitga
ven uit dezelfde cyclus, maar het
beluisteren van de twee cd's le
verde een ondubbelzinnig ant
woord op: uitvoeringen van dit
kaliber kunnen nooit teveel aan
dacht krijgen. Van harte aanbe
volen, zowel iedere symfonie af
zonderlijk als de gehele cyclus!
Kiri Te Kanawa
Loewe Lerner: My Fair Lady. Klri
Te Kanawa, Jeremy Irons, John
Glelgud, Warren Mitchell, Jerry
Hadley e.a., London Voices, Lon
don Symphony Orchestra o.l.v.
John Mauceri. Decca 421 200-2
(cd).
Sinds 'West Side Story' heeft Ki
ri Te Kanawa de smaak van het
lichtere repertoire te pakken ge
kregen. Zij maakte de verschil
lende soloplaten in het populaire
genre en na 'South Pacific' heeft
zij met deze opname van de on
vergankelijke 'My Fair Lady'
drie musicals op haar naam
staan. Opvallend, maar niet ver
bazend daarbij is ook dat zij de
stijl steeds beter te pakken krijgt
en dat zij steeds minder klinkt
als een verdwaalde operazange
res. Hoewel een actrice uit de po
pulaire school Eliza Doolittle
misschien nog iets scherper en
uitbundiger zou hebben neerge
zet, maakt Kiri Te Kanawa er een
dermate warmbloedige en fraai
gezongen vertolking van, dat de
uiteindelijke capitulatie van haar
opvoeder volledig begrijpelijk
wordt.
Trouwens, de Higgins van Jere
my (Brideshead Revisited) Irons
is misschien een nog grotere ver-
rassing. Engelse acteurs hebben
echter vaker bewezen dat zij
kunnen zingen en dansen als de
beste en Irons doet daarvoor niet
onder maar ook Warren Mitchell
(Doolittle), John Gielgud (Picke
ring) en Jerry Hadley (Freddy)
bewijzen dat de echte musical
kunst nog lang niet is uitgestor
ven.
Mede door de bijdragen van koor
en orkest, en de stuwende bege
leidingen van John Mauceri is
dit een van de geslaagdste uitga
ven in dit genre geworden. Toch
is er een uitvoering waarvan ik
de cd-uitgave met nog meer
vreugde zou hebben begroet, na-
Kiri Te Kanawa
melijk die onvergetelijke 'My
Fair Lady' die Margriet de Groot,
Johan Kaart en Wim Sonneveld
nu alweer een kwart eeuw gele
den op de plaat hebben gezet.
Leonard Bernstein
Mozart: symfonie nr. 36 In C, KV
425 ("Llnzer") - Symfonie nr. 38 in
D, KV 504 ("Prager"). Wiener Phil-
harmoniker o.l.v. Leonard Bern
stein. DG 415 962-1 (lp), 415 962-2
(cd).
In een tijd waarin de 'authentie
ke uitvoering' nog dikwijls als
het hoogste musicologische goed
wordt beschouwd, ontstaat mak
kelijk de neiging om neer te zien
op een uitvoeringsstijl die onver
bloemd voortgaat langs oude pa
den. Een dirigent als Bernstein
trekt zich daar echter weinig van
aan en gelukkig maar. Als hij
met de Wiener Philharmoniker
Mozart speelt, levert dat een
grootse aanpak op, maar ook mu
siceren van de bovenste plank,
en laat een fanatiek voorvechter
van die 'authenticiteit' maar eens
uitleggen waarom dit geen Mo
zart zou zijn.
Het is bovendien een aanpak vol
dramatiek, die vooral tijdens de
Prager symfonie voortdurend de
indruk wekt van een ouverture
tot een opera waarin lichte en
donkere kleuren om de voorrang
strijden. Het is bovendien een
Mozart in traditionele Weense
stijl, symfonisch van karakter en
met een klankkleur die een con
stante stroom humaniteit lijkt uit
te stralen. Een warm pleidooi
voor de Mozart waarmee de
meesten van ons zijn opgegroeid
en die nog lang niet dood is, in
live-opnamen waarbij van pu
bliek nauwelijks iets te merken
"Ja, en met een sonnet bewijs je
althans dat je, net als de academi
sche schilder, de techniek be
heerst. Die mensen die bij me ko
men zeggen maar: ja, ik gooi 't op
papier zoals 't in me opkomt. Ik zeg
altijd, je kan alleen over je hevigste
verdriet schrijven in een vrolijke
bui en als je optimaal gezond bent.
Eigenlijk ben je een soort acteur
die op papier met z'n gevoelens
speelt. Effectief, naar die lezer toe
die je bereiken wilt. Je hebt een
vondst, bijvoorbeeld door de
dwang van een rijmwoord, maar
zo'n vondst vindt jou, door de taal.
Ik hoop nog altijd op dat fantasti
sche gedicht van veertien regels
waarin ik helemaal besloten ben.
Pats Boem! Als je dat echt zou kun
nen moet je ophouden met schrij-
Hoe bouw je een verhaal op?
"Ik ben nu bezig met een boek
dat in twee periodes speelt: in '60
en '86. Het is een kwestie van den
ken, invullen, laten liggen, constru
eren; de invulling groeit. Toen ben
ik met het echte schrijven begon
nen met het middenstuk. Een ver
haal moet je niet opbouwen uit
briljante regels. En zo krijg je als
proza een goede afspiegeling van
wat erin moet, een geheel. In een
gedicht kunnen een of twee tref
fende regels voldoende zijn".
"Mijn advies is daarom: beper
ken, houd 't zo eenvoudig moge
lijk. Zelf door schade en schande
geleerd, omdat ik toch al zo'n exor
bitante en tegenstrijdige man ben,
ik heb altijd te veel".
Over Amerikanen schrijf je on
der andere dat het verrukkelijke
idioten zijn: altijd bezig en altijd
te.
"Ja. ze hebben bijvoorbeeld te
veel ruimte, te veel leegte - ook in
zichzelf - te veel onzekerheid, kijk,
hoeveel bijval die tv-dominees krij
gen. Voor een kleinigheid trekken
ze rustig duizenden kilometers ver
der. Dat is in Nederland niet v oor te
stellen; iedereen schreeuwde
moord en brand bij die PTT-ver-
huizing naar Groningen. Amerika
nen zijn onsnugger, koopziek en al
tijd uit op materiële dingen".
Je volgende sonnettenbundel be
vat 105 sonnetten en gaat „Lessen
in eenzaamheid" heten. Een steeds
weerkerend thema in je werk is het
onvermogen van de mens het leven
te doorgronden. Komt dit thema
hierin ook voor?
"Ja, ik zal je vers van m'n compu
ter een voorbeeld meegeven, de
bundel verschijnt pas in oktober.
Ik hou van sublieme onzin en ver
rassende dingen die me inspireren:
een lekker bord soep, een vreemde
wolkenvorm, een vlaag muziek uit
een huis of als ik plotseling een
mooi meisje zie, dat zijn aangena
me en direct voelbare dingen".
In een gedicht zeg je dat je pas
begint, pas komt kijken. Is dat echt
"Je hebt als schrijver geen verle
den. Herman de Man eindigde stee
vast elk boek met twee woordjes:
Max Dendermonde: 'Eigenlijk ben je
nog niet. Een boek is een transfor
mator tussen twee heelals: hier.
waar wij leven en daar, waar Mada
me Bovary en Anton Wachter le
ven, romanfiguren van Stendhal en
Vestdijk. Mensen hebben de nei
ging in een boek altijd de waarheid
te willen lezen, de werkelijkheid.
Er waren mensen die op zoek gin
gen naar huizen in Haarlem die
Harry Mulisch in 'De Aanslag' be
schreef, maar dat kan niet, die hui
zen staan in dat tweede heelal".
"Ik hou niet van kleine clubjes
en kleine dorpjes, de hokjesgeest.
Ik schrijf niet in de blaadjes en ik
lobby niet. De waarde van de litera
tuur wordt tegenwoordig door de
academici bepaald en niet door de
lezers. Penthouse heeft mij ge
vraagd een erotisch verhaal te
schrijven dat met kerst speelt. Dat
vind ik leuker, serieus waar, dan
zo'n bleek verhaal te schrijven voor
de Revisor, dat door driehonderd
mensen gelezen wordt".
Kermis en circus spelen ook een
rol in je werk. Sarasota is van oor
sprong een circusstad. Jij woont er.
"Ja, ik hou van feesten en
clowns. Ik wil nog een keer een
boekje maken "Een winter in Sa
rasota". Daar komen clowns in
voor en oude muzikanten. Ik ben
een ouwe vitalist. Ik hou van leven
dige dingen, niet van herhalingsoe
feningen. Je moet risico's durven
blijven
AMSTERDAM (ANP) - Er komen
meer vrouwen dan mannen naar
het theater. Van alle bezoekers is
de leeftijdsgroep van 25 tot en met
34 jaar het best vertegenwoordigd
in het theater. Vrouwen hebben ge
middeld meer waardering voor wat
ze op het toneel zagen dan man
nen. Dat is vastgesteld bij een on
derzoek van Intomart tijdens het
Theaterfestival 1987 in Amster
dam.
In het kader van de manifestatie
Amsterdam Culturele Hoofdstad
van Europa werden van 28 augus
tus tot 8 september zeven produk-
ties van Nederlandse en Vlaamse
gezelschappen in 14 voorstellingen
voor het voetlicht gebracht. De ge
middelde waardering voor het ge-
bodene lag op 7,8, aldus heeft Into
mart bij het onderzoek vastgesteld.
De gemiddelde zaalbezetting tij
dens de 14 voorstellingen was 82
procent. Alle geheel bezette voor
stellingen werden gegeven in de
wat kleinere theaters Bellevue en
Mickery.
Volgens Arthur Sonnen, organisa
tor van het Theaterfestival, tonen
de cijfers aan dat het met de crisis
binnen het toneel nog wel meevalt.
Het was hem opgevallen dat de
voorstellingen van het festival
door een ander publiek zijn be
zocht dan gewoonlijk. Buitenland
se journalisten waren ook enthou
siast over wat ér te zien was. Zij
waren volgens Sonnen ook van
mening dat de produkties geschikt
zijn voor export.
Een kwaad gedicht
Blijf thuis, blijf in je dorp, je buurt, je duivenclub,
geef 's zondags maar je heimwee aan die verre vogels
in Duinkerken of Dyon, ze komen terug
laat in de schemer, maken nog een laatste boog en
ruilen dan hun geheimen voor het onvermogen
om elders te blijven dan in het ongeluk
- of wellicht geluk, dat wordt niet goed overwogen
door duiven - van de warmte in de eigen til.
Wandel 's zondagsmiddags met kinderen en vrouw
door het kleine struikgewas naast de korenvelden,
wees man en vader, praat begrijpelijke dingen,
ga 's avonds kuchend naar boven en schrijf nog gauw
een kwaad gedicht over wat de duiven vertelden,
vloek zacht, en ga de trap weer af, manmoedig zingend.
uit 'Lessen in eenzaamheid' (nog niet verschenen)
LEIDEN (ANP) - In de Koninklij
ke Musea voor Kunst en Geschie
denis van de Belgische hoofdstad
Brussel wordt volgend jaar van 15
januari tot 17 april een tentoonstel
ling over de Azteken georgani
seerd. De verwachting van de orga
nisatoren is dat de belangstelling
vanuit Nederland voor de kunst
schatten uit het oude Mexico groot
zal zijn.
Aanleiding voor de directie van het
Belgische museum om de tentoon
stelling ook in Nederland onder de
aandacht te brengen is onder meer
het succes van de eind 1985 en be
gin 1986 in Brussel gehouden ten
toonstelling over de 'Vrouw in het
Rijk van de Farao'. Deze tentoon
stelling trok 230.000 bezoekers, van
wie er 30.000 uit Nederland kwa-
Directeur dr. Th.J.J. Leyenaar van
het Leidse museum onderstreepte
het internationale belang van de
tentoonstelling over het inmiddels
uitgestorven volk der Azteken.
"Het is een tentoonstelling met een
internationale uitstraling van hoge
wetenschappelijke waarde".
In 1978 werden tijdens grondwerk
zaamheden bij de Plaza de la Con-
stitucion in Mexico-stad talloze
ARNHEM (GPD) - Toneelgroep
Theater uit Arnhem heeft de voor
stelling Woutertje Pieterse van het
repertoire genomen. Regisseur
Theu Boermans kon zich niet ver-
stuk opgenomen, terwijl Boer-
het niet zonder de grote
enigen met de tekst van schrijver schrijver wenste te stellen. De pre-
Flip Broekman. Deze had de Mul- mière van wat de grote familie-
tatuli-figuur niet in het komische voorstelling had moeten worden
gepland op 31 oktober. Voor
het vervangende stuk wordt op dit
moment druk gelezen. De premiè
re hiervan is nu enkele weken ver
traagd.
voorwerpen van de Templo Mayor
(hoofdtempel), de belangrijkste
cultusplaats van de Azteekse be
schaving ontdekt. De opgravingen,
die onmiddellijk na die ontdek
king werden begonnen, leverden
sculpturen, stenen maskers, juwe
len, vaatwerk en cultusvoorwer-
pen van onder meer de krijgs- en
zonnegod Huitzilopochtli en de re
gengod Tlaloc op.
Deze vondsten vormen de kern
van de tentoonstelling. De tentoon
stelling is verder nog uitgebreid
met voorwerpen uit het gebied van
Teotihuacan en van de "voorgan
gers" van de Azteken, de Zapate-
ken, de Olmeken en de Tolteken.
Het hoogland van Mexico heeft
volgens Leyenaar verschillende
culturen gekend, die elkaar heb
ben beïnvloed en die ook een bij
drage hebben geleverd tot wat sa
menvattend de cultuur van de Az
teken wordt genoemd.
Uit 32 Europese, Mexicaanse en
Noord-Amerikaanse musea wer
den meer dan 300 meesterstukken
bijeengebracht voor een Europese
tournee die nu in Brussel wordt af
gesloten.
Volgens dr. Leyenaar is er nog
maar betrekkelijk weinig bekend
van de Azteken. Wèl weten we dat
de beschaving op een bijzonder
hoog peil heeft gestaan. "Ruim
1400 jaar voor het in West-Europa
in gebruik kwam hebben de Azte
ken rond het begin van de jaartel
ling het getal nul uitgevonden. Dat
betekende een enorme geestelijke
verrijking", aldus Leynaar.
