'Vooral die Afrikanen werken keihard'
Bisdom Haarlem straks 'missiegebied'?
Nederlandse predikant docent in Beiroet
PAGINA 2
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 12SEPTEMBER1987
n
SCHELLUINEN (GPD) - „Het aantal studenten aan de Near East School of Theology in
Beiroet bedraagt op dit ogenblik rond de veertig. Uiteraard komen velen uit de Arabische
wereld, maar er zijn ook studenten uit andere gebieden, zoals Soedan, Nigeria en Kenia.
Onder de Midden-Oosten-studenten zijn nogal wat Armeniërs. Het beeld heeft zich in de
loop der jaren door de oorlogsomstandigheden echter wel wat verschoven. Vroeger, voor
de burgeroorlog, heb ik ook jonge mensen opgeleid uit India, Pakistan, Irak, Iran en Egyp
te. Om praktische redenen komen nog altijd studenten naar Beiroet". Aldus drs. C. G.
Baart.
Dominee Baart en diens vrouw zijn
na enkele maanden Beiroet terug
gekeerd in Schelluinen bij Gorin-
ehem, waar hy predikant is van de
hervormde gemeente. Baart is in
West-Beiroet docent geweest aan
de Near East School of Theology
(NEST), de enige oecumenisch-
protestantse theologische hoge
school in het Midden-Oosten, een
hogeschool die vergeleken kan
worden met een universitaire op
leiding in ons land.
Het was niet de eerste keer, dat
hij in het wespennest Beiroet ver
toefde. Vorig jaar was hij er ook
enige tijd en in de jaren zeventig
verbleef het echtpaar Baart er zelfs
zeven jaar, een periode waarin de
eerste burgeroorlog in Libanon in
alle hevigheid losbarstte en Beiroet
al snel in een puinhoop verander
de.
Volgens Baart is door de aanwe
zigheid van de Syrische troepen de
veiligheid in West-Beiroet goed te
noemen. „Sommigen zijn voor, an
deren weer tegen de Syrische pre
sentatie," merkt Baart op. Hoewel
de situatie in Beiroet nog altijd ver
re van rooskleurig is, bleven de stu
denten naar de theologische hoge
school komen. Dat Baart gevraagd
werd voor het docentschap, heeft
te maken met het specialisme, ou
de kerkgeschiedenis en het Nieu
we Testament, met grote interesse
voor de zending.
Uitgeleend
Voor de NEST wordt hij door
zijn kerk '.uitgeleend" aan de Mor
genlandzending, die in het bijzon
der in de landen van het Midden-
Oosten actief is. Genoemde zen
dingsorganisatie heeft medewer
kers in Libanon, die full-time werk
zaam zijn in een ziekenhuis en in
het onderwijs. Overigens is Baart
niet de enige hoogleraar, die aan de
NEST heeft gewerkt. Er zijn meer
landgenoten geweest, die er ver
schillende vakken hebben gedo
ceerd.
Waarom ging ds Baart er naar
toe?
,.Ik vond het iets moois om er
naar toe te gaan. Het lag ook hele
maal in mijn lijn om dat werk te
doen. Ik vind het prachtig jongelui
te mogen opleiden. Het leraar-zijn
heeft bij mij als predikant toch gro
te nadruk. Bovendien ga ik ook in
eigen land graag met jonge mensen
om". Aldus Baart, die aan de NEST
het Oude Testament en de intertes-
tamentaire periode (de tijd tussen
de twee testamenten in) heeft gedo
ceerd.
Toch is Beiroet gevaarlijk. „Je
weet, dat het daar gevaarlijk is. We
hebben van meet af aan op het
standpunt gestaan:je moet nergens
komen, waarvan je weet dat je je in
gevaar begeeft. Je moet in bepaal
de wijken blijven, waar het Syri
sche of Libanese leger de zaak
goed in handen heeft".
De NEST kent een lange geschie
denis en is eigenlijk voortgekomen
uit de zogenoemde revival-uitzen
ding. De hogeschool, die een uitste
kende bibliotheek kent, leidt nu
een geheel zelfstandig leven en is
in het Midden-Oosten een middel
punt van christelijke activiteiten.
Voor christenen uit West-Beiroet is
het een ontmoetingscentrum.
Ook zijn er elke week kerkdien
sten van Anglikanen en Presbyteri
anen in de grote kapel op de cam
pus van de NEST. Ook voor Baart
is het een wonder, dat het gebouw
nooit is getroffen door het ooglogs-
geweld, terwijl rondom de campus
van de universiteit zich jarenlang
rivaliserende milities (Druzen en
de Amal-groep) en Hazbollah's (Li
banese Komeini-aanhangers) op
hielden.
Sommige studenten kiezen op
de NEST voor de 'lerarenoplei
ding', anderen worden opgeleid tot
predikant.
„Afrika levert momenteel heel
veel studenten, omdat de hoge
school in Beiroet goede mogelijk
heden biedt voor een aanvullende
theologische opleiding, met name
voor de studenten uit de Derde We
reld. Egyptenaren komen niet
meer. Dat heeft te maken met de si
tuatie in Libanon. Er is geen mens
die banger is voor het geweld dan
de Arabier zelf. Anderen komen
veel makkelijker Beiroet binna
dan de Arabier".
Baart wil in dit verband nog ever
kwijt, dat hij in de jaren zeventij
een student heeft gehad, die nu d;'
recteur is van een bijbelinstituut ij
Teheran. Maar Komeini keert zici
toch tegen alles wat niet in de liji
ligt van de fundamentalistisch
islam? Volgens de predikant kar
de betrokken man als christen ge
woon zijn werk doen. „Alles is ge
richt op de oorlog met Irak. Du
worden veel zaken over het hoofc
gezien".
Wat Baart ook heeft getroffen ïl
de gemotiveerdheid van studente;
en stafleden aan de theologisch
hogeschool in Beiroet.
„Wij klagen hier altijd over stu
denten die niet gemotiveerd zijn
Dat is het probleem van ons over
verzadigde consumptiegebied. I:
Beiroet zijn mijn vrouw en ik juis
getroffen door de gemotiveerdheic
van bijna alle studenten en het ire
provisatievermogen en de volhar
ding van de leiding van de hoge
school. Vooral die Afrikanen wer
ken keihard. Ze waren wat achtei
met het Grieks toen ik er kwam. Zi
hebben zich geweldig moeten in
spannen om dat in te halen. Be
wonderenswaardig. Zowel studen
ten als de staf worden geconfron
teerd met een gedeelde stad en eer
inflatie, die je best onbarmhartii
kunt r
Ds. Baart
helemaal
mijn lijn...
LEIDEN - In de Hooglandse Kerl
vinden morgen omstreeks 2.30 uu
gratis rondleidingen plaats in ver
band met het 10-jarig bestaan var
de wijkvereniging Pancras-west
Het concert van Han Kapaan (ho
bo) en Joop Brons (orgel) in d<
Hooglandse Kerk om 3 uur is, ir
verband met het jubileum, de toe
gang vrij.
HAARLEM (GPD) - Er dreigt
een groot tekort aan priesters in
het bisdom Haarlem, maar dat
komt niet uit de lucht vallen.
Daar is Tijn Hottinga, perschef
van het bisdom Haarlem, heilig
van overtuigd. Een kerk die
steeds minder mensen weet te in
spireren tot het ambt van pries
ter kan dat verwachten. Het is
een logisch gevolg van ontwik
kelingen van de laatste tientallen
jaren. „Er is gewoon een malaise
aan de gang", meent Hottinga.
Een malaise die voortkomt uit de
vernieuwingen van het tweede
Vaticaans concilie en de omme
zwaai in het denken van veel ge
lovigen.
Niet aantrekkelijk
„Na het tweede Vaticaans con
cilie moest de kerk zich aanpas
sen aan de moderne tijd. Een
priester was niet meer de autori
teit tegen wie opgekeken werd.
Het werd iemand die weliswaar
is gewijd, maar verder één is met
de geloofsgemeenschap. Dit
soort priesterschap is voor een
aantal mensen misschien minder
aantrekkelijk". Bovendien: het
betrekkelijk eenzame leven, in
seksuele onthouding, dat een
priester leidt is voor velen geen
aanlokkelijk perspectief meer.
„Want ja", zegt Hottinga, „het
seksuele neemt in onze samenle
ving een nogal voorname plaats
Binnen tien jaar tweederde van de parochies zonder priester
Tegelijkertijd is er volgens de
perschef van het bisdom Haar
lem in de samenleving veel wc
zenlijks verloren gegaan. „Neem
nou het bidden. Voor mij per
soonlijk een daad van geloof. Ik
stel mij daarmee afhankelijk van
God. Maar tegenwoordig zijn er
veel katholieke gezinnen waar
bidden geen belangrijke plaats
meer inneemt." Toch zal de voe
dingsbodem voor de aanzuive
ring van het priestertekort bin
nen de katholieke gezinnen moe
ten liggen. „Die katholieke spiri
tualiteit moet in de gezinnen
groeien."
„Wat mij betreft hoeven we
echt niet terug naar de tijd dat
kinderen in de oktobermaand 's
avonds op hun blote knieën met
een rozenhoedje moesten krui
pen. Zulke dingen hoeven niet.
Maar bepaalde wezenlijke ele
menten van het geloof die zoek
zijn geraakt, zouden weer terug
moeten komen."
Heilige
„Volksdevotie bijvoorbeeld,
waar vind je die tegenwoordig
nog? Zo gauw wij het over een
heilige hebben, draaien mensen
zich om. Maar ze vergeten dat
heiligen hele gewone mensen
waren van vlees en bloed. Er zijn
genoeg heiligen, van wie ik zeg:
nou ja, dat kon ik ook wel een
beetje zijn."
De samenleving van nu biedt,
zeker in de Randstad, dus niet
meer zo'n vruchtbare voedings
bodem om priester te worden.
Vroeger, toen er alom in de sa
menleving specifiek katholieke
instellingen bestonden, was de
stap naar het priesterschap ge
makkelijker en logischer. Maar
in deze 'verwereldlijkte' tijd be
staat die logische, soepele over
gang niet meer. Hottinga: „De
kerk wordt nu buiten een hele
boel dingen in de samenleving
gehouden en is zo'n beetje terug
geworpen in een achterhoedepo
sitie".
Wil de kerk ook in de toekomst
over voldoende priesters kunnen
beschikken, dan moet er aan ac
tieve werving worden gedaan,
maar wel op een eigentijdse ma
nier, vindt men in het Haarlemse
bisschoppelijk paleis. Zo ont
stonden ideeën voor een cam
pagne. Er moesten roepingen-
posters komen, aantrekkelijk ge
noeg om bij potentiële gegadig
den net dat vonkje te doen ont
branden dat nodig is om zich aan
te melden bij een Theologische
Hogeschool.
Een groot aantal schetsen
kwam op tafel maar de een na de
ander belandde in de prullenbak.
Want een tekening van 'een pries
ter die lekker achterover op een
bankje zit, terwijl vlak voor hem
de mensen zich gejaagd voortbe
wegen, heeft volgens Hottinga
weinig met de realiteit te maken.
„Het lijkt eerder iemand die met
emeritaat is". Op een ander
schetsje staat eeri priester op de
stoep tussen een groepje men
sen. Het heeft er veel van weg
dat-ie op de bus staat te wachten.
Dat was het dus ook niet.
Maar één ontwerp sprong er
uit. Het is gemaakt door de Haar
lemse Titia de Kievit. „Wij heb
ben hier over 10 jaar ook een
priester nodig - jij misschien?"
staat er in grote letters op te le
zen, onder een realistisch aan
doend krantebericht met de kop
'Dreigend priestertekort bisdom
Haarlem'. Daarnaast staat een
reeks personeelsadvertenties.
'Verkeersschool Tempo zoekt
met spoed nj-instructeurs m/v.'
'Enthousiaste kassières ge
vraagd'. 'In de ochtendploeg-
kunnen nog diverse scholieren
worden geplaatst'. 'Poetsbedrijf
zoekt enthousiaste dames'. 'Het
bestuur van de parochie van de
kathedrale basiliek St. Bavo te
Haarlem vraagt een tweede
priester.' Zo doe je dat in 1987.
Hoewel Hottinga het geen
noodkreet zou willen noemen
(„het is nu eenmaal de loop van
de geschiedenis") zijn de cijfers
wel bedoeld .om de gelovigen elk
eventueel nog gesloten oog te
openen: „Over nog geen tien jaar
zal meer dan tweederde van alle
parochies in het bisdom Haarlem
het zonder priester moeten stel
len. Op dit moment zijn er al 45
kerken, waar geen eigen priester
meer aanwezig is. In 1996 zullen
dat er 164 zijn en daarna zal het
tekort alleen nog maar groter
worden".
Desastreus
Priesterwijdingen komen in
het bisdom Haarlem niet zo vaak
meer voor (dit jaar waren het er
nog drie). Zelfs het aanbod van
theologisch geschoolde leken
(pastoraal werkers en werksters)
is heel magertjes. „Als deze ten
dens zich voortzet, en daar ziet
het voorlopig wel naar uit, dreigt
er een desastreuze ontwikke
ling", aldus de tekst op de poster.
„Het zou min of meer betekenen
dat het bisdom Haarlem een
soort missiegebied gaat worden.
waar de resterende priesters nog j
slechts rondtrekkend een aantal
parochies kunnen verzorgen...."
Barre tijden lijken dus in het
verschiet te liggen, tenzij alsnog
voldoende katholieken zich aan
de studie tot priester zetten. Op
de poster staat daarom het adres
en telefoonnummer van het Wil-
librordhuis in Amsterdam en
van de bisschoppelijk gedele
geerde in de hoofdstad, waar
kandidaten voor de opleiding
zich kunnen aanmelden.
De roepingenposter is overi
gens geen primeur van het bis
dom Haarlem. „Wij lopen er niet
mee voorop", zegt Hottinga. An
dere bisdommen hebben het ook
al gedaan, maar persoonlijk vind
ik hun affiches niet van deze tijd.
Er staat bijvoorbeeld een Chris
tus aan het kruis op. Nou, dat is
natuurlijk deerniswekkend. En
er is een poster van een super
plie, een soort priesterkleed, met
een zalvende hand. Dat mist toch
iets wat appelleert aan jonge
deze tijd".
De poster van het bisdom
Haarlem heeft inmiddels al een
aantal positieve reacties opge
roepen. De perschef: „Men vindt
onze benadering zeer reëel, het
springt eruit. Er was ook iemand
die zei: Ik vind 'm wel goed, maar
ik hang 'm niet op. Nou, dat be
grijp ik dan niet".
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Van 't hof, 11.45 oec. studentendienst:
Marekerk 10 ds. Stam (Ter Aar). 5 ds.
Smaling (Rijnsburg); Maranathak. (L.
Morsweg) 10 ds. Kramer; Oecumeni
sche geloofsgemeenschap De Regen
boog (Merenwijk) 10 pastor Van Well,
startdienst; Bethlehemkerk (Driftstr.)
10 ds. Alblas; Bevrijdingsk. (Montgome-
rystr.) 10 ds. Rietveld; Vredesk. (Burg-
gravenl.) 10 ds. De Mey-Meulendijk;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 pie Oegst-
geest; Geref. Kerk Vredeskerk zie herv.
gem.; Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Al
blas Open Deurdienst, zijzaal 10.30 ds.
Van den Bos (dienst voor doven); Oude
Vest 10 ds. Koolstra; Maranathak. zie
herv. gem.; Bevrijdingsk. 10 ds. Riet
veld, 5 ds. Koolstra; bejaardenhuis
Groenhoven hr. N. van Leeuwen; Me
renwijk zie herv. gem.; Wijk Stevenshof.
gebouwtje 'Dijkhof (Rijndijk) 10 ds
K.J. Jansen; Geref. K. Vrijg. (Herengr
10 én 5 ds. Houtman; Chr. Geref. K
(Steenschuur) 9.30 en 5 ds. Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds.
Boogaard; Geref. Gem. in Ned. (Bethle
hemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30; Evang -
Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 kand.
Oosterdijk; Doopsgez.-Remonstr. Gem.
(Lokhorstk. Pieterskerkstr.) geen dienst
i.v.m. buitendag in Nieuwkoop: Baptis-
tengem. (O. Rijn 3) 10 ds. Agtereek;
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9
evang. Korff, 10.30 evang. A. Jansen;
Evangeliecentrum-Pinksterbew. (Beth-
lehemskerk Lammermarkt) 10 evang.
Zijlstra, woensd. 8 evang. Zijlstra. vrijd
8 jeugddient; Pinkstergem. (O. Vest 13)
10 hr. Eikerbout; Leger des Heils (hoek
Vestestr./Groenesteeg) 10 en 7 (laatste
zondag van de maand 5 u.); Nieuw-
Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4. wo.
8; Zevendedag-adventisten ('De Ont
moeting', Noordhofland V.schoten)el
ke zat. 9.45 bijbelstudie. 10.45 predik
dienst; Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30; Genootschap der
Vrienden ('Quakers') eerste zondag van
de maand 10.30 (Rapenburg 6); Kerk
van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 9.30, 10.30 en 11.20.; Oud-
Kath. K. (Zoeterw.singel) zo. 10, behalve
tweede weekeind van de maand, dan
zat. 7.30 nam. gez. oud-kath.-anglicaan-
se dienst; Rooms-Kath. K. Haagweg zat
7, zo. 10.30; Herensingel zat. 7. zo. 9.30
en 11; Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat.
7. zo. 9.30; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30.
10,11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerkade zat.
7, zo. 9.30 en 11Lammenschansweg zat.
7. zo. 9 en 10.30; Haarl.straat zat. 7, zo.
9.30,10.45 en 12.15; Merenwijk zie herv.
gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. Van Driel, 7 ds. Quak (Berkel en Ro-
\>ESu. PruTfo ïiVXLoio»
(jeugddienst). 6.30 ds. Wattel (Hoofd
dorp); Chr. Geref. Kerk 9.30 ds. Van
Beek (Veenendaal). 5 ds. Korving (Vee-
nendaal); Rk Kerk zat. 7. zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 9.30 ds. Lapre (Koude
kerk). 6.30 ds. Boeijnga-Alders (Dor
drecht); Kruiskerk 9.30 ds. Jonkman;
Opstandingskerk 9.30 ds. Ommering,
6.30 ds. Wigmans; G. Herderkerk 10 en 7
ds. Moll (HA); De Bron 9.15 ds. Taselaar,
10.30 ds. Nieuwenhuis. 6.30 ds. Taselaar
(HA); Ashram (Marsdiep) 10 ds. Mulder,
startzondag; Oudshoornse kerk 10 ds.
Oort (R'dam); Sionskerk (Meteoorlaan)
9.30 ds. Ouwendijk, 6.30 ds. J. Boer
(Benthuizen); Geref. Kerk Mar.kerk 9.30
ds. v.d. Wal (Houten). 6.30 opendeur-
dienst in Adventskerk; Salv.kerk 9.30
ds. Dijkstra (Bussum). 6.30 ds. Wilschut;
zie ook herv. gem.; Geref. K. Vrijg. (aula
school Bospark) 9.30 en 3 ds. Room;
Ned. Geref. Kerk (schoolWillemstr.)
9.30 ds. Keuning (Culemborg); Chr. Ge
ref. Kerk (Gnjpensteinstr.) 9.30 lees-
dienst, 2.30 ds. Blom; Oud-Geref. Gem.
(Hooftstr. 240) 9 30 en 4: Bapt.gem. (Mo-
lenwerfstr. 1) 10 en 6.30 ds. Koekkoek;
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
.62) 10 M. te Hennepe, 6.30 J. van Barne-
veld; Volle-evang.gem. De Ark'. Pr.
Hendrikstr. 54) 10 hr. C. van der Plas;
Pinkstergem. (school Batestein 16) 10;
Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb.
'Bethel', hoek Emmalaan) 10; Leger des
H. (Zonneweg 3) 10 en 7, laatste zondag
van de maand 5 u; Remonstr. Gem. (Van
Mandersloostr. 36) 10 ds. Cramer; Rk
Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30; Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De
Bron zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds. J.
Boer, 6 ds. J. Ouwendijk; Geref./Herv.
(dorpshuis 'De Tas') 10 ds. Heule
BODEGRAVEN: Herv Gem. Dorps
kerk 9.30 ds. Groenendijk (Den Haag),
6.30 dr. v.d. Hoef; Salv.kerk 9.30 ds.
Schaap (Schoonhoven), 6.30 ds. Van De
len em. pred (Veenendaal); Bethl.kerk
(Nieuwerbrug) 9.30 dr. Maarsingh em.
pred. (Amersfoort), 6.30 ds. De Vreugd
(Amersfoort); Geref. Kerk 9.30 ds. El-
derman, 6.30 ds. Th. van der Kooi (Lei-
muiden); Geref. K. Vrijg. (Ichthusk
geen opgave; Geref. Gem. (Stationsweg
17) 10 en 6.30 ds. Bac; Evang.-Luth.
Gem. 10.30 hr. Sijp (Bussum).
BOSKOOP; Herv. Gem. Dorpskerk 9 30
ds. Vlasblom, 6.30 ds. J. Mansvelt (Pa-
pendrecht) jeugddienst; De Stek 9.30
ds. v.d. Pol; Geref. Kerk; 9.30 ds. Van 't
Hoff, 5 dienst; Chr. Geref Kerk 9.30 en 5
ds. Ribbers; Geref. Gem. 9.30 leesdienst,
- Kievitkerk ('Samen op weg')
Dijkman)
HAZERSWOUDE: Heiv. Gem. 9.80 en
6.30 ds. De Graaf (HA); Geref. Kerk 9.30
ds. Huisman, 5 ds. v.d. Woude (Wasse
naar); Rk Kerk: dorp zat. 7. zo. 10 en
Rk Kerk: Mart. i
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds
Bronsgeest (Leiden); Ontm.kerk 10 ds
prof. Van Beek (Valkenburg), 6.30 ds
Van Andel (Bergschenhoek) jeugd-
i 5 ds. Van Breevoort; Rk
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N
Kerk 10 ds. Hovius, 6 ds. Schuurman; O
Kerk 10 ds. Boogaard, 6 ds. Hovius; Ich-
ref. Kerk 9.30 ds. C. van der Kooi. 7
jeugddienst ds. C. van der Kooi; Rk
Kerk zat. 7, zo. 7.30. 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds
De Gelder. 6 ds. Germans (Sassenheim);
Pauluskerk 10 ds. P.C. 't Hooft; Geref
Kerk 10 ds. De Wit (Oosterwolde). 7
jeugddienst in de grote kerk; Geref. K.
Vrijg. 9.30 leesdienst, 3 ds. P. Houtman;
Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 lees
dienst br. J. Bos, 5.30 ds. Rietkerk
(Utrecht); Chr. Geref. Kerk 10 en 4.30 ds.
Van Dijken; Geref. Gem. 10 (HA) en 4
ds. A. M. den Boer; Evangeliegemeente
(Heereweg 52a) 9.45 hr. K. Pot; Rk Kerk:
Agathakerk zat. 7, zo. 10.30; Poelpolder
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Wegerif, 6.30 ds. Eijsenga (Zwammer-
dam); Geref. Kerk 9.30 ds. Nooteboom.
Chr. Geref. Kerk 9 30 Dienst des
Woords, 7 ds. Beekhuis (Rotterdam);
Remonstr. Gem. 10 ds. Friederich
O.R.F.; Evang. gem. (Kruispunt, Kenne-
dylaan 33) 9.30; Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en
10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Rietveld (Overberg), 6.30 kand. Verwey
(A'dam); Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds.
Wijngaarden (HA); Rk Kerk zat. 7, zo. 9
10 ds. Schuurman, 6 kand. Van Beelen,
Overduin 2.15 ds. Van den Beid; Herv.
Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-college
Pr. Frederikdreef 15) 10 ds. Van Veen
(Wassenaar) doopdienst); Geref. Kerk
Vr.kerk 9.30 ds. v.d Horst (HA), 5 ds.
Czina (Rijnsburg) (HA). Tnumfatork
9.30 en 5 ds. Koster (HA); Geref. K
Vrijg 9.30 en 5.30 ds. Heida; Ned Geref.
K. (aula Bestevaer-mavo) 9.30 ds
Zwarts, 7 hr. Van der Dussen; Chr. Ge-
9 en 11; Jozefk. ref. K. 10 en 5 leesdienst; Vrije Chr. Ge
ref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 leesdienst;
Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5 lees
dienst; Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.)
10 en 5; Volle-evang.gem. (Voorstr. 48)
9.45; Onafh. baptistengem. (Ambachts-
weg 2) 10 hr. Van Reijn (Schaesberg).
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv
Gem. 10 ds. Bogers (Alphen). 7 dr. Bade
(Alphen).
LEIDERDORP Herv. Gern en Geref
Kerk Dorpsk. 10 ds. Doesburg, 3 ds.
Schouten (dienst verst, gehand 6.30
ds. Doesburg; Hoofdstr 10 ds. Van Loe-
nen; Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. Van
den Bom; Leythenrode 10 ds De
Leeuw; Elis.ziekenhuis 9.30 hoogmis, 11
ds Brommet; Bapt.gem. (wijkgeb
Zijlkw.) 7 hr.J. de Vries; Rk Kerk zat. 7,
zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Ten Voorde, 7 ds. Kattenberg (Den Hel
der); Geref. Kerk 9.30 en 7 ds. Rang
(Nieuw-Vennep); Chr Geref. Kerk 9.30
en 4.30 ds. Drayer; Rk Kerk zat. 7, zo 10
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds
Geuzen; Geref. Kerk (W Verlaat) 9.30
hr. Schreuder, 7 ds Fernhout (Alphen)
NOORDWIJK: Heiv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds v.d. Lee, 5 ds.
ds. v.d. Sluijs (A'dam), 7 ds. v.d. Lee,
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. De Haan (Hilver
sum, 7 ds. Elgersma; De Rank (Golf
baan) 10 prof. dr. Graafland (Gouda);
Sole Mio 9 hr. M. de Ridder (Sassen
heim). Zie ook geref. kerk; Geref. Kerk
Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 hr. Brouwer
(Katwijk); Vinkenl. (Binnen) 10 ds. El
gersma; Stichtingskerk 11 ds. Slofstra;
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) geen
dienst, Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30;
Binnen zat. 7. zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT Dorpsk. 10 ds
B.J. Roosjen, gez. dienst; De Zilk 10 ds.
v.d. Mey; Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9
en 11, Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De
Zilk zat. 7, zo. 10.30
10.30 ds. P. Dirksen,-7 ds. Vegter; Geref.
Kerk 10 ds. Plomp; Geref. Kerk Vrijg.
(aula Dr. Schilderschool) 9.30 en 4.30
leesdienst; Ned. Geref. Kerk (Gem.cen-
trum) 8.45 en 4 ds. De Lange; Van Wijc-
kerslooth 4 nam. ds. Da Costa; Ende
geest 10 ds. Friederich; Vólle-evangelie-
gem. (Gem.centrum) 4; Rk Kerk Will-
.kerk zat. 7. zo. 9 en 10.30.
i. 8.30 en
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte jeugd
dienst in geref. kerk, 6.30 ds. Zijl; Geref.
K. 9.30 ds. De Korte Jeugddienst, 6.30
ds. Zijl; Remonstr. Gem. 10 drs. Went-
v.d. Vring (Bloemendaal); Rk Kerk zat.
7, zo. 9.15 en 11.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv" Gem. 9.30
kand Blitterswijk (Leiden), 7 ds. Van
Dok (Alphen); Chr. Geref. K. 9.30 dienst
des Woords, 2.15 ds. Bolten.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Smaling, 5 ds. Van Niel.
9.30 ds. Van Niel gezinsdienst; Bethel-
kerk 9.30 ds. Van Niel; Geref. Kerk Pe-
trakerk 9.30 ds. Cziria, 5 ds. Ribberink;
Imm.kerk 9 ds. Snel, 10.30 ds. Donker
sloot; Mar.kerk 9.30 ds. Ribberink, 5 ds.
Snel; Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds.
Grutter; Chr. Geref K. 9.30 en 5 ds. Van
Sorge; Evang. Christengem. (aula r
Geref. Kerk 9.30 ds. Bras, 7 ds. Roos
(Amsterdam); Chr. Geref. K. 10 en 5 ds.
Aarnoudse; Ned. Prot. Bond (Jul.laan
17) 10 mevr. Broström-Bruin (Roelofa-
rendsveen); Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en
11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 gezinsdienst
ds. A. de Leeuw (Maaren), 6.30 ds. Ro-
meijn (R'dam); Geref. Kerk 9.30 ds. Be-
zemer (A'dam), 6.30 ds. Dronkert (Gou
da); Rk Kerk Aardam zat. 7. zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 di
Vermeulen en drs. Oegema, 6.30 kand.
P. Verhagen (Gouda); Geref. Kerk 10 in
N.H. kerk, 6.30 prof. dr. v.d. Beek; Ge
ref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst, 4 ds Heida.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot, 7 ds. De Zwart
De Ontmoeting (Noordhofland) 9.30 ds
Blanken, 7 zie N.H. Dorpskerk; Hulp en
Heil (Schakenbosch) 10 ds. Honig
Herv. evang. op geref. grondslag (kerk
geb. 'Rehoboth', A. van Leeuwenhoek
kade) 9.30 ds. Kunz (Waddinxveen), 4.30
ds. Van Kooten; Geref. Kerk 9.30 ds. De
Zwart. 7 zie N.H. Dorpskerk; Geref K
Vrijg. (Bachlaan) geen opgave; Aulage-,
meenschap Noordhofland geen dienst
Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo. 11; M
Godskerk. zat. 7, zo. 9.30; Kerk van En
geland (British school in The Nether
lands, J. v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse!
WADDINXVEEN: Herv. Gem Brugk
9.30 prof. Van der Velden (Utrecht). 5
ds. Kunz; Hoeksteen 9.30 ds. Goossen
6.30 ds. Schipaanboord; Bethelk 9 30
ds. v.d. Berg (Harderwijk), 5 ds. Goos
sen; Imm.kerk 9.30 ds. Van Houwelin
gen. 7 ds. Onstein; Geref. Kerk Kruisk
10.30 en 5 ds. Bongers; Ontm kerk 9.30;
ds De Moor; Geref. K. Vrijg (Kruis
kerk) geen opgave; Chr. Afgesch. Gein
9.30 en 5 ds. Van der Want; Oud-Geref
Gem. (Mercunusweg 29) 10 en 6.30 lees
dienst; Remonstr. Gem. 10 ds. Meijenng
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Den
Tonkelaar (Geldermalsen); Rk Kerk zat
7, zo. 8.30 en 10.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra, 4.30 ds. De Reuver (Dellt);
Kievietk. ('Samen op weg') 10 ds. J Vis
ser; Messiask. 10 ds Van Waasbeig. n,
Dorpscentrum 9.30 kand Van Ii Ge
ref. Kerk Zijllaan 10 ds v.d. Vuude. 7
ds. Huisman (Hazerswoude), Ned. Prot.
Bond (Kerkdam) 10.30 ds Foekema
Andreae.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Van 't Hof; Geref. Kerk 9.30 hr.
Brouwer, 6.30 ds. Huizebosch (Zwijn-
drecht); Ned. Prot. Bond (De Wijk) geen
opgave; Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Rietveld (Amerongen-Overberg), Geref.
Kerk 9.30 hr. Veltrop (Vianen), 7 hr.
Schreuder.
ZOETERWOUDE: Herv Gem 10 prof.
Van Gennep; Rk Kerk St Jan zat 7 30
zo. 9.30; Chr. Dienaark. zat. 7, zo 10;
Meerburgkerk H. Rijndijk zat. 7. zo. 9.30
ZWAMMERDAM: Herv. Gem 9.30 ds.
Buikema, opening winterwerk, gez.:
dienst, 6.30 ds. Wegerif (Nieuwkoop);
Geref. Kerk 9.30 ds. Buikema, 6.30 drs.
De Goede;
Remonstr. Gem. 10 ds. Thieme-Tiesingj_