■■HI Wij zijn bang dat het nog slechter zal worden' Scholen zijn grote energieverspillers ■9HHH Kommer Damen ziet geen lichtpunten voor scheepsbouw Regering DDR en Evangelische Kerk gaan praten GORINCHEM - Het imago van 'wonderboy' Kommer Damen heeft een gevoelig deukje opgelopen. De scheepswerf in Gorinchem, die tot voor kort groeide als kool, geen kommer en kwel kende en opviel om dat het de een na het ande re failliete of bijna failliete werf overnam, moet nu zelf gaan inkrimpen. Niet zo ri goureus overigens. Aan vankelijk was er sprake van het verlies van 30 tot 40 arbeidsplaatsen; inmid dels is dat teruggedraaid tot hooguit 20 en misschien vallen er zelfs helemaal geen ontslagen. door Bas Hoppel Een vluchtige blik over de werf doet vermoeden dat het ook met Damen niet zo best gaat. Overal in het bijna idyllische insteekha- ventje aan de Waal liggen onafge werkte scheepjes. Wel zo'n veertig stuks, van kale sleepboten in roes tige kleuren tot grijze coastertjes. Onverkoopbaar? Schijn bedriegt, het is de 'normale' voorraad die voor de wal ligt en die juist de kracht is van Damen: klanten snel kunnen bedienen door op eigen ri sico schepen te bouwen die bij een bestelling zo van de plank kunnen worden gehaald. Bovendien blijkt in de pas een jaar oude overdekte produktiehal dat er nog volop aan nieuwe sche pen wordt gewerkt. Er liggen er niet minder dan acht in een al dan niet vergevorderd stadium van af bouw. Wie is de 43-jarige Kommer Da men en waaraan dankt de werf het succes? Eind jaren '60 is hij nog een heel kleintje met een omzet van 1 miljoen gulden. De omzet is nu inmiddels in alle stilte gegroeid tot bijna f 400 miljoen, want Kom mer Damen loopt er niet zo mee te koop als hij met mooie orders thuiskomt. Zo zegt hij tijdens het gesprek langs z'n neus weg aan Cuba juist negen sleepboten te hebben afgeleverd. En dat er nog eens negen of misschien wel meer zouden kunnen worden verkocht als de koers van die verrekte Ame rikaanse dollar maar wat hoger zou staan. 200 schepen Er is vrijwel geen foto of Kom mer Damen staat daarop met pijp.. Even onafscheidelijk is de dage lijks verse bloem in z'n knoopsgat. Een traditie die Damen al volhoudt vanaf het moment dat hij een col bert ging dragen, zo'n 25 jaar gele den na z'n hbs-tijd. Een steeds zeldzamer gebeurtenis in Nederland: het te water laten van een schip. Behalve de lage dollarkoers speelt ook concurrentièvervalsing (hogere subsidies in het buitenland) daarbij een rol. (foto anpi In het afgelopen jaar gleden meer dan 200 schepen bij Damen van de helling. Werkboten in aller lei soorten en voor gebruik overal ter wereld. „We hebben in 117 lan den schepen van ons varen", zegt Kommer Damen niet zonder trots. Dat zijn behalve sleepboten ook bergings vaartuigen, bevoorra dingsschepen, patrouilleboten en kustvaartuigen. In lengte van 8 tot 110 meter. Dit jaar zullen dat er minder wor den dan 200, zo is de verwachting. Reden ook waarom er in de organi satie gaat worden gesneden. „We zien voor volgend jaar gewoon een aantal ongunstige tendenzen op ons afkomen", verklaart Damen. Het zijn dezelfde die ook andere bedrijven parten spelen: de lage koers van de dollar en de lage olie prijs Damen: „In landen die in dollars rekenen, zijn we de afgelopen twee jaar in guldens uitgedrukt 40 tot 50 procent duurder geworden. On danks dat er in die landen hele maal geen concurrentie is van an deren. kunnen we daar op dit mo ment toch minder schepen verko pen". Ook voor de jaren die volgen, is Damen niet erg optimistisch. „Wij vrezen dat het alleen maar slechter gaat worden. Ik zie werkelijk geen enkele positieve tendens", zegt hij. Iran Toch verkeert Damen in een nu nog betrekkelijk gunstige positie. De werf accepteert geen opdrach ten als vermoed wordt dat er ook niet wordt betaald. De werf De Hoop in Hardinxveld is aan een slecht betalende klant ten onder gegaan terwijl zijn neef in hetzelf de Hardinxveld er jarenlang door in surseance van betaling heeft verkeerd. Iran, vroeger een goede klant, is daarom van de lijst ge schrapt. Damen: „Wij zijn absoluut niet van plan riskante contracten aan te gaan. Je moet zo verstandig zijn om je niet te laten verleiden dat soort risico's te accepteren'\ Het is een van punten men verschilt van de andere Ne derlandse scheepswerven. De per soneelssterkte is een andere. Die is in verhouding gering. De werf in Gorinchem telt weliswaar 800 vas te werknemers, maar meestal zijn er nog eens zoveel of meer uitleen krachten aan het werk. Of nog lie ver, het werk wordt bij anderen uitbesteed. Daardoor kent de werf in het geheel geen leegloopkosten, uren die doorbetaald moeten wor den terwijl er geen werk en ver diensten tegenover staan. Het brengt Damen tot een ge waagde uitspraak: „Ik denk dat wij per man drie tot vier keer zoveel omzetten als een andere werf. Wij hebben altijd het principe gehul digd dat je heel weinig produktie- personeel moet hebben. Onze om zet schommelt en kent pieken en dalen. Als je in zo'n dal leegloop hebt, kostje dat zoveel geld dat dat in de rest van het jaar niet meer valt terug te verdienen" tenpost, maar de belangrijkste in vestering is de voorraad halfklare schepen. Die op eigen risico ge bouwde schepen vertegenwoordi gen volgens Damen een waarde van rond de f 40 miljoen. Hoe hij het financieel rooit, wil Damen niet verklappen. Hij beperkt zich tot de opmerking: ,,We verdienen het ge woon zelf. We zijn een winstge vend bedrijf en dat hopen we ook te blijven". Een aanvraag voor een notering aan de Amsterdamse effecten beurs is dan ook in het geheel niet aan de orde. Damen: „Ik denk dat wij voor beleggers wel interessant zijn. maar de scheepsbouw in z'n geheel is voor hen nu niet zo'n inte ressante zaak. Ik ben enig aandeel houder, dat vind ik bovendien een erg lekker gevoel! Je kunt gemak kelijker beslissingen nemen omdat je geen verantwoording hoeft af te leggen aan andere aandeelhouders. Dus ik zie het voordeel niet zo van het naar de beurs gaan. Althans nu niet, misschien in de jaren '90 wel!" Behalve in eigen land, waar Da men zich de afgelopen tijd inspan de in het overnemen van werven (de laatste was de kleine reparatie- werf De Hoop in Schiedam, waar mee een eerste stap is gezet in het Rotterdamse Waterweggebied), waagde Kommer Damen zich vo rig jaar voor 't eerst op het overna mepad in het buitenland. De En gelse nieuwbouwwerf en concur rent Richard Dunston werd opge kocht. Die overname is uitsluitend inge geven om mee te profiteren van het EG-subsidiebeleid voor de scheepsbouw, in vaktaal beter be kend als de 6e EG-richtlijn. Vol gens Damen een funeste regeling die bovendien averechts heeft ge werkt. „De bedoeling ervan was door het inbouwen van een pla fond de steunverlening terug te dringen. Daardoor moest een land als Italië, dat erg veel steun gaf aan z'n eigen scheepsbouw, die subsi die verlagen. Maar landen als Duitsland en Engeland, die hun scheepsindustrie aanvankelijk minder steunden, zijn nu op de ma ximumhoogte gaan zitten terwijl de steun in ons land ver onder dat maximum is blijven steken". Duitsers Hij geeft een voorbeeld van een van de gevolgen. „Neem de Duit sers. Die stoppen zoveel geld in hun werven, dat zij 10 procent goedkoper zijn dan wij, terwijl wij juist altijd 10 procent goedkoper zijn geweest dan de Duitse concur rentie. Vorig jaar hebben we een order voor twee grote schepen van een Franse opdrachtgever moeten laten lopen, omdat die klant ge woon gedwongen werd in eigen land te kopen. Kortom, er gebeurt van alles om de concurrentie te vervalsen. De enige manier om dan toch in het buitenland door te drin gen, is een werf overnemen". i de Engelse werf lukte en wordt in scheep vaartkringen omschreven als een 'gouden greep'. Een poging om hetzelfde in Frankrijk te proberen, mislukte echter. Damen: „We zijn er bezig geweest, ja! Dat het niet door is gegaan, heeft met ons eigen managementteam te maken. Dat is misschien nog iets te klein om dat allemaal te kunnen aanpakken. Een overname kost je veel tijd, moeite en inspanning. We zijn nog niet helemaal afgehaakt, maar ik denk niet dat het door zal gaan". Aan die uitbreidingsdrang is overigens nog geen einde geko men. Damen: „Maar het is niet zo dat we willen uitbreiden om de uit breiding op zich. Je bedrijf wordt ér minder kwetsbaar door, het geeft meer stabiliteit. We hebben een dure verkoop-afdeling. Die kost per jaar f 14 miljoen. Geen en kele andere werf in ons land heeft dat. Ze zouden het nu ook niet meer kunnen opzetten. Voordat je zover bent, ben je een paar maal dat bedrag kwijt. Je kunt een ver koper niet met maar een handjevol scheepstypen in z'n koffer de we reld laten overvliegen. Daar is de organisatie te duur voor. Hij moest een breder pakket schepen kun nen aanbieden en meer volume maken, wil je die kosten kunnen dekken. Daarom hebben we ge zocht en zoeken we nog steeds naar uitbreiding. Onze oren en ogen blijven open". Wilton-Fijenoord Ondanks het succes-imago dat de werf in de afgelopen jaren wist op te bouwen, zijn er wel degelijk tegenslagen geweest. Zo wilde Da men enkele jaren geleden Wilton- Fijenoord in Schiedam overne men. De toenmalige RSV-dochter stond aan de rand van de afgrond en Damen wilde, met geld toe van de overheid, de in zijn ogen lucra tieve Schiedamse werf de helpen de hand reiken. Het mislukte. Op dit moment is de werf in Gorin chem minder succesvol met de po lyester hoge snelheidsvaartuigen. Damen: „We hebben daar vrij veel geld ingepompt, maar het is nooit een winstgevend onderdeel geworden. We denken er dan ook hard over om daar maar helemaal mee op te houden". DEN HAAG - Het energieverbruik op de scholen kan met 100 miljoen gulden verminderd worden, dat is tien tot vijftien procent van het to taal. Tot die conclusie komt de Stichting Voorlichting Energiebe sparing Nederland (Sven). De stichting probeert samen met de overheid het energieverbruik in het onderwijs drastisch terug te dringen. door Theo Haerkens In de klas blijven lampen te lang aan, de verwarmingsketel van de school is vaak niet goed afgesteld en het onderhoud laat te wensen over. Aan deze vormen van verspil ling wil de Sven een eind maken. Nu de vakanties voorbij zijn en het stookseizoen weer aanbreekt, be ginnen de Sven en het ministerie van onderwijs aan een nieuwe etappe van de voorlichtingscam pagne 'Voorrang Energiebeheer' die vorig jaar in april van start ging. In de komende maanden worden de besturen van alle 13.000 scholen in ons land uitgenodigd voor regio nale bijeenkomsten om over de energierekening van hun school te praten. Op die vergaderingen pro beert ing. A. Ceelie van de Sven de besturen overtuigen van het nut de gas- en elektriciteitsrekening in de gaten te houden. „Er wordt nu nog veel te veel geld weggegooid", is zijn overtuiging. Bezuinigen op het energiever bruik kan door technische aanpas singen, maar ook door bewuster te stoken. Dat kost echter nogal wat inspanning. Tot nu toe waren de schoolbesturen niet erg enthou siast voor de bezuinigingsplannen. Behalve in het basisonderwijs kun nen de scholen hun energiereke ning gewoon bij het ministerie de clareren. Dat gaat de komende ja ren veranderen. De financierings regeling wordt zo gewijzigd dat zuinigheid in de toekomst wordt beloond. Een school die verstandig stookt, houdt geld over. Dat mag dan naar eigen goed dunken besteed worden. De finan cieringsregelingen voor scholen voor speciaal onderwijs verande ren volgend jaar in die zin, die voor het voortgezet- en het beroepson derwijs worden nog voor 1990 aan gepast. In de kou Staatssecretaris Ginjaar-Maas van onderwijs ziet graag dat het licht in de pauze uitgaat. Zij is er niet op uit op de onderwijsbegro ting te besparen door leerlingen en leraren in de kou te laten zitten. Maar zij vindt wel dat geld voor on derwijs beter kan worden uitgege ven aan leer- en hulpmiddelen dan aan het nutteloos verstoken van gas. Het onmiddellijk effect van bezuinigen op de stookkosten voor het ministerie is dan ook nul, aldus de bewindsvrouwe. In de som die de scholen ontvangen voor hun ex ploitatie is weliswaar een bedrag opgenomen voor de stookkosten. Maar een school die met minder toe kan, mag het voordeel houden. Gaat de gasprijs omhoog, dan stijgt ook het voor energie berekende be drag dat de school krijgt. Daalt de gasprijs, dan houdt het ministerie dat prijsvoordeel wel in de zak, al dus Ginjaar-Maas. Met zijn allen verbruiken de scholen in ons land net zoveel energie als een gemeen te met een half miljoen inwoners: 740 miljoen kubieke meter gas en 330 miljoen kilowattuur elektrici teit. Als scholen zelf voordeel hebben aan energiebewust handelen, let ten ze er wel op. De meeste school besturen weten niet eens wat ze kwijt zijn aan gas en elektriciteit, aldus Ceelie. Dat is echter niet overal hetzelfde. Scholen voor bij zonder onderwijs - die vrijer zijn in het besteden van hun geld - letten beter op het energieverbruik dan openbare scholen. „Het verschil beloopt wel twintig procent", al dus Ceelie. Op de regionale bijeenkomsten voor schoolbesturen en directies, waar ook adviesbureaus, energie bedrijven en het bedrijfsleven bij betrokken zijn, worden de knel punten in het energiebeheer aan de orde gesteld. Ceelie meent dat er veel kan verbeteren in de service die installatiebedrijven leveren. Vaak ontbreekt een bruikbare handleiding. Conciërge Maar ook kennis en inzicht van conciërges en gebouwenbeheer ders moet verbeteren. Met behulp van ééndaagse cursussen wil de Sven hun kennis van centrale ver warmingsinstallaties aanvullen. Een goede registratie van klachten helpt problemen te herkennen en vereenvoudigt het werk van de monteur. En ook dat scheelt in de kosten. Uit voorbereidend onderzoek blijkt dat scholen de meest schil derachtige fouten maken. Scha- kelklokken zijn nogal eens ver keerd afgesteld. Maar het is ook voorgekomen dat de verlichting in een school voortdurend aan moest, omdat de struiken buiten het zon licht verhinderden binnen te ko men. Op een andere school zette de conciërge elke avond het ventila tiesysteem aan, omdat de knoppen in de klaslokalen voorzien waren van kleine rode lampjes. Die wek ten de indruk dat de school elek tronisch beveiligd was en dat zou inbrekers op afstand houden. On dertussen werd al)e warmte uit het gebouw gezogen en moest 's och tends extra gestookt worden. Ceelie ontkent niet dat bezuini gen op de energierekening vooral een kwestie is van mentaliteit. Er moet bij nagedacht worden. Ra men open zetten zonder de verwar ming laag te draaien, jaagt ook in de meest energiezuinige gebouwen de stookkostenrekening omhoog. Hoewel veel leraren hun leerlingen - met. lespakketten van de Sven - inpeperen dat-ze zuinig moeten moeten zijn met energie, letten ze zelf niet altijd goed op. Ceelie - „Ik heo mijn eigen huis ook nog niet geisolëerd." - onderkent dat tussen droom en daad een kloof van prak tische bezwaren gaapt. Computer Om die kloof te overbruggen moet de leraar duidelijk gemaakt worden dat het ook voor hem gun stig is, stil te staan bij het energie gebruik van de school. „Scholen halen oude kranten op om een vi deorecorder te kunnen aanschaf fen, ze doen van alles om geld bij elkaar te krijgen. Maar er wordt niet bij nagedacht dat je met zui nigheid ook geld kunt besparen om die begeerde encyclopedie of die fraaie computer aan te schaf fen." BERLIJN (EPD) - De regering van de DDR heeft voor de eerste maal de Bond van Evangelische Kerken in de DDR uitgenodigd voor officiële gesprekken over vredeszaken. Dit is gisteren be kend geworden na afloop van een bestuursvergadering van de Bond. De kerk is uitgenodigd voor informatieve gesprekken met vertegenwoordigers van het mi nisterie van defensie over onder meer schoolboeken, vredeson- derwijs en de wijze waarop de overheid belastinggeld besteedt. De Bond heeft besloten de uitno diging te aanvaarden. Al tien jaar lang hadden de Kerken aangedrongen op gesprekken met de staat over problemen die kinderen van kerkelijke af komst in het onderwijs hebben. Daar is nu gehoor aan gegeven. Vredesmars. Voor de eerste keer in de geschiedenis van de DDR hebben protestantse jonge ren onder eigen vlag meegedaan aan een vredesmars die was ge organiseerd door de FDJ, de communistische jeugdsbewe- ging. FDJ-jongeren hadden bij de Olof Palme-vredesmars dit weekeinde in Wittenberg wel ge probeerd met hun eigen span doeken de christelijke teksten te verbergen, zo deelden jonge christenen na afloop op een dis- 'cussiebijeenkomstmee. Van kerkelijke zijde werd on der mëer gedemonstreerd met de leuze „zwaarden worden ploeg scharen en tegenstanders part ners", een verwijzing naar het woord van de profeet Amos. Ruim vijf jaar geleden was het m de DDR verboden stickers met deze tekst in het openbaar te dragen. Verder pleitten de kerkelijke jongeren voor „demilitarisering van het denken" en voor vervan gende dienstplicht. Eerder deze week deden kerke lijke jongeren in Stralsund (DDR) mee aan de openingsbij eenkomst van de Olof Palme-vre desmars voor kernwapenvrije zones in Europa. Ook daar liet de „Staatssicherheit", de ge vreesde geheime dienst, hen met rust. Zelfs de tekst „Vrede in Eu ropa betekent ook: niet schieten bij de grens" was toegestaan. Wel was dankzij een listige regie dit spandoek 's avonds niet op het tv-journaal te zien. Op grond van discussies met mededemonstranten besloten de kerkelijke jongeren deze tekst bij latere etappes van de vre desmars niet meer te gebruiken. „Het behoort ook tot het nieuwe denken de partners niet te pro voceren," zei een van hen. „Niet alleen moeten de kameraden le ren dat ze rekening met ons heb ben te houden, ook wij moeten de dialoog zo moeten voeren dat zij niet meteen dichtklappen." Op het deel van de route tus sen de vroegere concentratie kampen Ravensbrück en Sach- senhausen waren de christenen zelfs in de meerderheid. De Evangelische Kerk had onder ei gen verantwoordelijkheid haar leden opgeroepen deel te nemen aan een „pelgrimsweg van het leven" over de wegen waarlangs in april 1945 de doodsmarsen van concentratiekampgevange nen voerde. De christelijke en communis tische deelnemers liepen hier eensgezind naast elkaar, totdat de route bij een kerk aankwam, waar de eerste groep binnen een gebedsdienst hield en de tweede buiten op het marktplein strijd liederen zong. Tentoonstelling IKV. „Oost- Europa? Dat zoeken we op" Zo heet de tentoonstelling waarmee het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) van 18 september af diver se burgerlijke gemeenten m het land gaat aandoen. Het Vredes beraad wil met de expositie de discussie over de contacten tus sen Oost en West stimuleren. „De tijden van de grote de monstraties waarin de mensen als het ware naar ons toekwa men, zijn voorbij. Nu is de situa tie omgekeerd en gaan wij naar de mensen toe. Een terugkeer naar de basis dus. Met de ten toonstelling maken we gebruik van de toenemende interesse in de Oost-Westrelaties". Dit zei IKV-secretaris Mient- Jan Faber op een persconferen tie in Utrecht, waar het nieuwe initiatief werd gepresenteerd. Uit een onderzoek, dat in op dracht van het Vredesberaad en de gemeente Delft is gehouden, blijkt dat meer dan 200 gemeen ten in Nederland op een of ande re manier aandacht besteden aan de problematiek van vrede en veiligheid. De expositie die is gemaakt door vijf studenten van de Rein- wardt Academie van Museologie in Leiden, wordt 18 september in Den Bosch geopend. "Verzuim en verwachting". De werkgroep Kerk en ontwikke lingssamenwerking van de Raad van Kerken in Nederland herdenkt op zaterdag 10 oktober zijn 20-jarig bestaan. Ter gele genheid hiervan heeft de Raad van Kerken een bijeenkomst be legd die onder het thema „ver zuim en verwachting" in de Utrechtse Geertekerk wordt ge houden. In 1967, het jaar waarin de werkgroep werd opgericht, le ken de oplossingen voor de grote wereldvraagstukkeri van ar moede en (onder)ontwikkeling nog binnen handbereik. Nu in 1987 weten we beter. De nood is gebleven - of zelfs groter gewor den - de noodzaak voor ant woorden evenzeer, aldus de uit nodiging. De bijeenkomst in Utrecht is mede bedoeld om de vraag te stellen „hoe reël onze verwachtingen toen waren, wat wij hebben verzuimd en hoe wij onze eigen rol in de toekomst DPR in Utrecht bijeen. Kar dinaal Simoms vindt dat „de on zalige verdeeldheid waaronder wij katholieken al jarenlang ge bukt gaan en die door alles heentrekt" overwonnen moet worden. Hij deed deze oproep in zijn openingstoespraak tot de nieuwe Diocesane Pastorale Raad van het Aartsbisdom Utrecht. „Hoe komen wij tot meer eenheid en eensgezindheid in geloof en geloven? Hoe komen we tot goede gezonde oecumene in onze eigen geloofsgemeen schap?", zo vroeg de kardinaal de nieuwe DPR. „U mag er in ieder geval van overtuigd zijn dat ik als bisschop de geluiden die uit de Raad komen altijd serieus zal nemen en afwegen en nooit als vrijblijvende geluiden zal be schouwen" GEREFORMEERDEKERKEN VRIJGEMAAKT Beroepen te Eindhoven: A. de Jager te Neerlandia (Canada). GEREFORMEERDE GE MEENTEN Beroepen te Vlaardingen en Wageningen: B. van der Heiden te Woerden. Beroepen te Alblasserdam: Chr. van der Poel te Yerseke. Beroepen te Eemnes-Buiten (toe zegging): C. van de Scheur te Ne- derlangbroek. Beroepen te Om meren: A. van der Stelt te Berg- eijk. Beroepen te Amersfoort: J. H. Smeets te Kamperland. Aangenomen naar Diemen: J. de Korte te Oude en Nieuwe We tering. Aangenomen naar 's-Graven- zande (toezegging): H. Buning te Deventer. Aangenomen naar Zierikzee: N. de Boo te Uitwijk, die bedank te voor Ens-Kraggenburg en voor Giessen-Oudekerk. Bedankt voor Arnhem: G. A. Knossen te Delft. Kommer Damen. even zonder pijp maar knoopsgat. ..Ik denk dat wij penman drie tot een andere werf' wel met een bloem in zij ner keer zoveel omzetten als (Archieffoto)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 2