Matigheid troef bij
Vocalisten Concours
'Tristan und Isolde': geflopt en geslaagd
Russen pakken alvast
eerste winst in Venetië
Oude-muziekfestival trekt
zelfde aantal bezoekers
Zakelijk leider van 'De
Appel' trekt zich terug
Gaudeamus Muziekweek
telt 260 inzendingen
PAGINA 24
KUNST
MAANDAG 7 SEPTEMBER 1987
DEN BOSCH (GPD) - Weten jon
ge, veelbelovende zangers en
zangeressen niet waar Den
Bosch ligt? De oogst van het 34e
Internationaal Vocalisten Con
cours dat afgelopen week in Den
Bosch werd gehouden, was wel
erg mager. Slechts een zangeres,
de Britse sopraan Fioni Came
ron, kreeg een eerste prijs. Van
alle deelnemers beschikte zij
over de beste papieren voor een
succesvolle carrière: een mooie
stem, perfecte techniek, artisti
citeit en uitstraling.
Tevens ontving zij de Erna
Spoorenbergprijs (3000 gulden)
voor haar talent voor het opera
vak en een prijs voor haar ver
tolking van het werk van Neder
landse componisten.
Een veelbelovende zangeres
met als enig minpunt haar wan
smaak op gebied van kleding.
Haar verschijning deed even
denken aan de operadiva Bian-
ca Castafiori uit de stripverha
len van Kuifje.
Met deze eerste prijswinnares
was de koek wel op. Verder vie
len slechts tweede en derde prij
zen. De overige deelnemers pres
teerden niet slecht maar be
schikten over te weinig capaci
teiten of bleken nog niet rijp
voor de Bühne. Het is veelzeg
gend dat geen enkele bas, alt of
mezzo-sopraan tot de finale wist
door te dringen.
„Het lijkt wel of er geen grote
stemmen meer zijn", constateer
de juryvoorzitter Ruud van dei-
Meer. Het concours heeft volgens
hem geen grote verrassingen op
geleverd. De pianist Thom Bol
len. een van de begeleiders op
het concours beaamde dit. „Uit
schieters komen zelden meer
voor. wel neemt het aantal men
sen dat redelijk presteert toe".
Bij de sopranen kregen de Bel
gische Marie-Noelle de Callatay
en de Chinese Qilian Chen een
derde prijs. Beide zangeressen
beschikten over een fraai stem
geluid en een boeiende voor
dracht. De Amerikaan Robert
Swensen kreeg de tweede prijs
bij de tenoren. Bovendien ont
ving hij een prijs voor zijn ver
tolking van het werk van Neder
landse componisten. De in
Maastricht afgestudeerde Itali
aanse tenor Andrea Poddighe
ging naar huis met een derde
prijs.
De tweede prijs bij de baritons
ging naar de Pool Adam Krus-
zweski. Een zanger met lef, een
mooie stem en aandacht voor de
voordracht. Misschien kan hij
nog iets aan zijn pedante hou
ding op de Bühne veranderen.
Hij moest de tweede prijs delen
met de Canadese bariton Erik
Oland, die vooral opviel door
zijn charmante presentatie.
Oland kreeg bovendien een prijs
voor zijn vertolking van Neder
landse muziek.
Klasse apart vormde de Russi
sche deelnemer Erik Kurmanga-
liev. Een frêle verschijning met
Aziatische trekken die publiek
en jury met stomheid sloeg zodra
hij zijn mond opendeed. Wat is
dit in vredesnaam, vroeg men
zich af.
Kurmangaliev's stem met zijn
perfecte techniek en enorme dra
matische kracht laat zich het
beste vergelijken met die van een
vrouwelijke alt. Hij is zeker geen
counter-tenor, zoals hij in dit
concours was ingedeeld. Wat
Kurmangaliev dan wel is, daar
over waren de meningen ver
deeld.
Zijn lerares (tevens jurylid)
Nina Dorliac geeft als verkla
ring dat Kurmangaliev nooit de
baard in de keel heeft gekregen.
Zijn stem is dus ongemuteerd.
niet 'gebroken'. Iets unieks in de
zangwereld. Zijn zingen geeft
enig idee hoe vroeger castraten
moeten hebben geklonken. Zij
bereikten hun specifieke geluid
door zich te laten opereren. Bij
Kurmangaliev is dit langs na
tuurlijke weg bereikt. Er waren
boze stemmen die beweerden dat
je met hormomen tegenwoordig
veel kunt bereiken.
Hoe dan ook: Kurmangaliev
ontpopte zich als fenomeen dat
zijn toehoorders tot ontroering
wist te brengen. Zelden zal de
Bach-aria 'Es ist vollbracht' zo
fluisterzacht en doorleefd heb
ben geklonken ..Als je je ogen
dicht doet. is het net of Kathleen
Ferrier is herrezenzei iemand
uit het publiek. Toch presteerde
de Rus minder dan in de halve
finale. Hij kreeg een tweede
prijs.
Er bestaan plannen om vol
gend jaar de zangers en zange
ressen niet langer in te delen in
stemsoort, maar in de genres
lied-oratorium-opera. Voor de
vocalisten en hun prestaties een
goede zaak, omdat zij zich dan
in hun specifieke genre kunnen
manifesteren. De TROS heeft zo
wel radio- als televisieopnames
van het concours gemaakt. Tele
visie: vrijdag 25 september op
Nederland 1 van 23.05 tot 00.05
uur. Radio: zender 4, dinsdag 13
oktober van 13.30 tot 16.00 uur.
MARGOT KLOMPMAKER Fiona Cameron beschikte over de beste papieren.
Prijs Marion Bloem
AMSTERDAM (ANP) - Marion
Bloem heeft zaterdag, de laatste
dag van het Cinekid internationale
kinderfilm- en -televisiefestival in
De Meervaart in Amsterdam, de
VPRO Kid-Screen Award gekre
gen.
Het eerste Cinekidfestival, waar
mee de kinderfilmmaand is begon
nen, is volgens de organisatoren
een groot succes geworden: ruim
4.000 bezoekers hebben het festival
in Amsterdam bezocht en ruim
100.000 kinderen hebben via de
VPRO-televisie gekeken naar de
met de 'Filmzienprijs' bekroonde
Zweedse film 'Mijn leven als hond'
van Lasse Hallström.
Op de laatste dag van het festival
is ook de prijs van de kinderjury
uitgereikt. De keus van de kinder
jury is gevallen op de film 'De jon
ge magiër' uit 1987 van de Cana
dees Waldemar Dziki.
Expositie bij 'Ars'
De aankondiging van de expositie
van zeven vrouwelijke kunste
naars bij 'Ars', onlangs in deze ko
lommen afgedrukt, wekte de in
druk dat de tentoonstelling alleen
op dinsdag en woensdag van tien
tot twaalf uur is geopend. Voor de
ze expositie kan men echter ook
van donderdag tot en met zondag
van 13.00 tot 16.00 uur in de Ars-
studio terecht. De exposanten zijn
steeds aanwezig, echter anderszins
dan in het bericht te lezen viel.
i Nes (boven op de toren) en George Gray
Scène uit 'Tristan und Isolde' met o.a. Deborah Polaski knielend op de voorgrond), Jard i
(geheel rechts). (foto Bert Nienhuis
Regisseur en decor-ontwerper weggefloten
Tristan und Isolde' van Richard
Wanner door de Nederlandse Opera.
Belangrijkste solisten: George Gray,
Deborah Polaski, Jard van Nes en
John Brócheler. Concertgebouwor
kest o.l.v. Hartmut Haenchen. Regie:
Jürgen Gosch. Gezien en gehoord
zondag 6 september in het Muziek
theater in Amsterdam. Voorstellin
gen ook op 9,12,15,19 en 22 septem
ber.
AMSTERDAM - De emoties laai
den hoog op gistermiddag in het
Muziektheater, waar de eerste
produktie van de Nederlandse
Opera in het nieuwe seizoen in
première ging. Deze emoties gol
den de geslaagde en geflopte uit
voering van Richard Wagners
'Tristan und Isolde', in welk ma
gistrale werk liefdes(on)geluk en
doodsverlangen de muzikale lijn
aangeven.
Unaniem was het premièrepu-
bliek in zijn waardering voor de
vocale prestaties van de belang
rijkste solisten op het podium en
voor de verrichtingen in de bak,
waar het Concertgebouworkest
zich van zijn allerbeste kant liet
horen, aangevoerd door de muzi
kaal directeur van de Nederland
se Opera, Hartmut Haenchen,
die zich met deze produktie in
ons land voor het eerst als diri
gent van een Wagner-opera pre
senteerde.
Eensluidend was men echter
ook in zijn afkering van de regie
door Jürgen Gosch, die in som
mige kringen als een soort goe
roe van het Duitse regisseurswe
reldje schijnt door te gaan. Uit
het langdurige en luide boe-ge
roep kon alleen maar de conclu
sie worden getrokken dat het pu
bliek zich wat de enscèring van
deze merkwaardige 'Tristan und
Isolde' betreft geen knollen voor
citroenen wenst te laten verko
pen. Trouwens, ook de decor- en
kostuumontwerper Gero Troike
werd onbarmhartig uitgefloten.
Als twee geslagen honden dro
pen beiden af, toen het publiek
niet ophield met boe te roepen.
In scherp contrast met al het
gehoon waren de nadrukkelijke
ovaties voor de jonge dirigent
Hartmut Haenchen en de Ameri
kaanse titelrolvertolkers (George
Gray en Deborah Polaski) alsme
de voor de Nederlandse mezzo
sopraan Jard van Nes, die de
zware rol van Brangane, Isoldes
vertrouwelinge, op zich heeft ge
nomen. Deze laatste toonde zich
zichtbaar ontroerd door al het ge
juich dat nog in sterkte toenam,
toen de Amerikaanse Isolde-ver-
tolkster naar voren trad. De
spontane omhelzing van Hart
mut Haenchen was illustratief
voor de spanning, die zich na de
ze eerste Wagner-uitvoering op
het podium van het het nieuwe
Muziektheater ontlaadde. Een
Wagner-uitvoering, die in de-
twee pauzes van het vijf uur du
rende werk heel wat discussies
opleverde.
Als een paal boven water staat
het gegeven, dat deze 'Tristan
und Isolde' in muzikaal opzicht
een belevenis is geworden. Niet
alleen spreidde het met grote
zorgvuldigheid gedirigeerde
Concertgebouworkest een in
drukwekkende klankrijkdom
ten toon, maar leverde vooral
ook het door Wagner voor de
eeuwigheid geschapen liefdes
paar een krachttoer, die volko
men terecht zoveel respect af
dwong. De anecdote wil dat de
eerste vertolker van de Tristan-
rol enkele weken na de première
in 1865 in München overleed als
gevolg van de 'bovenmenselijke'
vermoeienissen van de repetities
en opvoeringen. Helemaal waar
of een beetje waar, het verhaal is
in elk geval kenmerkend voor de
zwaarte van de rol(len).
In positieve zin opvallend ge
durende deze rampzalig verlo
pen muziektheatervoorstelling
was de vrijwel perfecte balans,
die er bestond tussen het geluid
van het orkest en dat van de vo
calisten. Vrijwel nergens gingen
de stemmen ten onder in het ge
luid van het orkest, zelfs niet in
de door Wagner zo veelvuldig
voorgeschreven forte-p
Verantwoordelijk voor de
ramp, die zich bij deze 'Tristan
und Isolde' voltrok, was de regie.
Wellicht is die bij Gosch ingege
ven door de gedachte, dat de
grootste kunst de kunst van het
weglaten is. Voor wie op zoek is
naar de essentie, naar de kern
van alle dingen, dus ook naar die
van het door liefde en dood be
heerste leven, geldt dat zeker.
Echter, waar muziek en theater
samen muziektheater
zit men toch wel op de verkeerde
koers als met
middelen een
fect wordt bereikt in plaats van
een maximum aan resultaat. Het
lijkt aardig gevonden om in een
grote ruimte met een minimaal
aantal strak uitgevoerde zetstuk
ken alle bewegingen in een ver
traagd tempo door de zangsolis
ten, als slow- motion, te laten uit
voeren. Die uiterst langzaam uit
gevoerde bewegingen corres
ponderen weliswaar met de
enorm lange melodielijnen van
Wagners indringende muziek,
maar ze accentueren juist in ver
hevigde mate de lange duur van
het werk en bevestigen het voor
oordeel van velen dat opera
meestal een statische aangele
genheid is.
Juist in een tijd dat er een
groeiende aandacht is voor het
theatrale aspect van de opera,
zonder overigens de muziek in
de verdrukking te willen laten
komen, is het dubbel zo jammer
dat Gosch er met zijn slaapver
wekkende enscenering en Troi
ke met zijn lelijke, eenvormige
kostuums -moeten die rare jur
ken de tijdloosheid van het gege
ven suggereren?- niet in zijn ge
slaagd de ogen van het verbij
sterde publiek voortdurend op
het toneel gericht te houden. Ge
lukkig hebben oren de eigen
schap zich te kunnen spitsen. Bij
deze geslaagde en geflopte 'Tris
tan und Isolde' is dat geen schra
le troost.
PIETER C. ROSIER
DEN HAAG (ANP) - De inzichten
van de zakelijk leider Harm van
Duin en artistiek leider Erik Vos
van het Haags toneelgezelschap De
Appel zijn „onverenigbaar" geble
ken. Daarom heeft zakelijk leider
Harm van Duin besloten zich terug
te trekken.
Volgens bestuursvoorzitter Vink
dachten de beide leiders verschil
lend over de organisatie van de to
neelgroep. Bovendien is sprake
van „onverenigbaarheid van ka- Artistiek leider Erik Vos, die
rakters". Van Duin was al zeven sinds de oprichting van De Appel
jaar zakelijk leider van De Appel, in 1972 aan de toneelgroep is ver
bonden, zal voorlopig de leiding al
leen op zich nemen. Het bestuur
zal een nieuw zakelijk leider aan
trekken. Het aftreden zal geen in
vloed hebben op de optredens van
De Appel, al komt het volgens
Vink wel ongelegen aan het begin
van het nieuwe theaterseizoen. Op
het programma van De Appel
staan dit najaar 'Niemandsland'
van Harold Pinter en 'Faëton' van
Joost van den Vondel.
VENETIE (GPD) - Nadat eerder
dit jaar de Russen de erelijsten
hadden gedomineerd van de film
festivals van Rotterdam, Berlijn en
Cannes (maar gek genoeg niet van
hun eigen Moskou), hebben ze nu
ook in Venetië alvast de eerste
winst binnen gehaald. De Russi
sche debuutfilm Vzlomsjik (De
Dief), geregisseerd door Valeri
Ogorodnikov, is tot winnaar uitge
roepen van de Week van de Kri
tiek.
Of die bekroning wel zo terecht
is, daarover valt te discussieren.
Zuiver filmisch gezien hebben met
name de Duitsers Schrader en
Schütte beter gepresteerd. Ogo-
rodnikow heeft echter de harten
gestolen via een Glasnost-effect:
Hij geeft uitgebreid aandacht aan
de Moskouse subcultuur van revol
terende jongeren en hun versie van
de "New Wave"-muziek. We zien
jonge Russen in de weer met Hea
vy Metal, met hanekammen en
provocerend geverfde smoeltjes,
terwijl hun ouders aan de drank
zijn geraakt. De openhartigheid
om vanuit een dergelijke hoek naar
de Sovjet-maatschappij te durven
kijken, moet gestimuleerd worden,
zo redeneert dan de FIPRESCI-ju-
ry, waarin de Oosteuropese critici
per traditie zwaar vertegenwoor
digd zijn.
Alle kans dat de officiële jury op
analoge wijze meent Gorbatsjow
voor zijn politiek een veer op de
hoed te moeten steken en daarom
de Russische competitie-film
Pljumbum een Leeuwtje zal offre
ren. Want in dit werkstuk van Ab-
drasitov wordt uitvoerig gedemon
streerd dat er in bijvoorbeeld een
Russisch provinciestadje clo
chards rondlopen die eenden uit
een park stelen ter consumptie. En
dat er uitgekookte zwarthandela
ren stinkend rijk zijn geworden.
En dat het niet zonder meer prij
zenswaardig is van een 15-jarig jon
getje om ongevraagd als KGB-in-
formant te gaan optreden en dan
zelfs zijn eigen vader te grazen
neemt als die met een stel kornui
ten clandestien is gaan vissen. Als
Sovjet-film mag Pljumbum vanwe
ge de aldus aangeroerde stof inder
daad zeer opmerkelijk heten, maar
de competitie heeft films te zien
gegeven van groter cinematogra
fisch vernuft.
AMSTERDAM (ANP) - De jury
van de Gaudeamus Muziekweek
1987 heeft uit de 260 ingezonden
muziekwerken van jonge compo
nisten zestien composities varië
rend van solowerken tot werken
voor kamerorkest geselecteerd.
Daaronder is één stuk van een Ne
derlander: 'Una storia della mille e
una notte' van David Coppoolse.
De geselecteerde werken wor
den uitgevoerd tijdens de Interna
tionale Gaudeamus Muziekweek
van 11 tot en met 15 september. De
winnaar van de Gaudeamusprijs
zal op 13 september bekend wor
den gemaakt.
Dit jaar is het voor het eerst dat
de inzenders van de Gaudeamus
muziekweek jonger dan dertig jaar
moeten zijn. Voorheen was deze
leeftijdsgrens 35 jaar. Dat stamt
volgens de Stichting Gaudeamus
nog uit de periode dat componis
ten vaak pas rond hun dertigste
voor het eerst de kans kregen hun
composities te horen. Tegenwoor
dig zijn veel componisten rond de
30-35 jaar al aardig gevestigd en
worden hun werken vaak in eigen
land en ver daarbuiten uitgevoerd.
Om de echte jonge componisten
meer kansen te geven heeft de
stichting daarom besloten de ma-
i leeftijd te verlagen.
In totaal werden 260 werkep van
deelnemers uit 29 landen ingezon
den. Deze werden beoordeeld door
een jury bestaande uit Tomas Mar
co, Michael Finnissy en Paul-Heinz
Dittrich. Bij de uitvoering van de
geselecteerde werken zullen alle
componisten aanwezig zijn. Zij zul
len na de concerten in de compo
nistendiscussies praten over de
werken.
De Gaudeamus Muziekweek valt
in drie delen uiteen: de concerten
met de werken van de jonge com
ponisten en een concert met
werken die een prijs hebben be
haald bij het Concours Internatio
nal de Musique Electroacoustique
de Bourges 1987, twee concerten
met werken van drie componisten
die hun cariërre begonnen in de
Gaudeamus Muziekweken van de
jaren zestig (Arne Mellnas, Enrique
Raxach en Tóna Scherchen). Ten
slotte worden nog twee concerten
op de dagen van de componisten
discussie gegeven, waarbij de pia
nist Bernhard Wambach alle veer
tien Klavierstücke van Karlheinz
Stockhausen zal uitvoeren.
Volgend jaar in teken kerkrestauratie
UTRECHT (GPD) - Het Holland
Festival Oude Muziek Utrecht
heeft de afgelopen tien dagen
52.000 bezoekers mogen ontvan
gen. Dat aantal is hetzelfde als
verleden jaar, toen dit festival voor
de vijfde maal plaatsgreep. De lei
ding van het festival legt dit cijfer
bij monde van Frans de Ruiter
toch als winst uit, omdat dit getal
behaald is met een kleiner aantal
concerten in de te betalen afdeling,
namelijk 51 nu tegenover 56 verle
den jaar.
In dit festival worden niet alleen
concerten gegeven waarvoor kaar
ten gekocht moeten worden, maar
ook veel zogeheten fringe-concer-
ten (franje- of randconcerten) die
gratis toegankelijk zijn en die ver
zorgd worden door nieuwelingen
of onbekenden in het vak.
Een van de problemen waarvoor
de leiding van het festival, met na
me de programmacommissie be
staande uit Frans de Ruiter, die te
vens algemeen secretaris van de
verantwoordelijke stichting Orga
nisatie Oude Muziek is, en musico
loog Jan Nuchelmans zich gesteld
ziet, betreft een regelmatige ver
nieuwing zonder de kwaliteit ge
weld aan te doen. Natuurlijk moe
ten de topensembles zoals The Tal
lis Scholars en The Hilliard En-
Tentoonstelling over patriotten
UTRECHT (ANP) - 'Voor Vaderland en Vrijheid; Revolutie in Nederland
1780-1787'. Onder die titel is er tot 17 oktober in het Centraal Museum in
Utrecht e.en nationale tentoonstelling over de tijd van de Patriotten te
bezichtigen.
De tentoonstelling geeft een overzicht van de tijd van de Patriotten van
1780 tot 1787. Die periode is in de schoolboeken lange tijd afgeschilderd
als een komisch iets, maar volgens dr. N.C.F. van Sas, die aan de voorbe
reiding van de tentoonstelling heeft meegewerkt, is dat beeld oryuist.
Recent historisch onderzoek heeft aangetoond dat de maatschappij van
de Patriotten in hun strijd tegen de prinsgezinden van Stadhouder Willen
V in beweging was. Zij was rijk aan actie en onderhevig aan veranderen
de denkbeelden. Volgens Van Sas kan men spreken van een Nederlandse
Verlichting met eigen kenmerken. In die tijd kwam een proces op gang
naar een betere tijd. Burgers gingen eisen stellen en wilden meedoen aan
de politiek.
De tentoonstelling gaat in op de oorzaken van die processen, hun vor
men, hun invloed en hun betekenis. Aan de orde komen de heldenvere
ring, het wapengekletter en de propagandamachine.
semble worden uitgenodigd. Maar
er gebeurt meer, er worden steeds
nieuwe zaken ontdekt, zowel op
het terrein van het repertoire als op
het gebied van de uitvoeringsprak
tijk. Wat dat aangaat blijft het pro
grammeren een riskante zaak,
maar de bijbehorende risico's moe
ten wel worden genomen, zo stelt
de festivalleiding.
In 1988 zal het Holland festival
Oude Muziek Utrecht officieel op
26 augustus beginnen. Er wordt
echter naar gestreefd een dag of
vier vroeger te beginnen, zodat het
festival nauw verbonden zal zijn
met het grote Utrechtse festijn, dat
zal worden gehouden naar aanlei
ding van de dan voltooide restaura
tie van de vijf Utrechtse midde
leeuwse kerken. Reden genoeg
voor uitbreiding, want als de plan
nen volgens wens verlopen, wordt
het publiek de gelegenheid gebo
den religieuze diensten bij te wo
nen in de gerestaureerde kerken
volgens de officiële tijden. En dat
houdt in dat getijden zoals primen,
lauden, vespers op de officiële tij
den moeten worden bijgewoond.
Dat vereist een apart slaappatroon,
dat zeker niet in overeenstemming
te brengen is met de tijden van de
concerten die in het officiële festi
val worden geprogrammeerd.
Een ander thema dat een rol van
belang zal spelen in het festival '88
is het huwelijk van William and
Mary, de Nederlandse stadhouder
die tevens koning van Engeland
werd en Zijn vrouw.
