'Wij zijn voor scholen
vaak laatste strohalm'
'Nationale verzoening' in
Afghanistan nog ver weg
Reportage
Adviesbureau ontdekt onderwijs als werkgebied
Mwwr.
Steeds meer werkloze jonge theologen
...WWfM...
Advies- en organisatiebu
reaus zijn in het bedrijfsle
ven tamelijk gewoon. Be
drijven schakelen deskun
digen in om voor netelige
problemen een oplossing te
zoeken. In het onderwijs is
dit nieuw. Louk Borsboom
van het organisatiebureau
Hilferink en Croonen uit
Apeldoorn is een pionier op
dit gebied. Het voortgezet
en hoger beroepsonderwijs
kent voor hem geen gehei
men. Kan het onderwijs de
problemen echt niet meer
aan of hebben we van doen
met een nieuwe vorm van
windhandel? Een gesprek.
door
Theo Haerkens
DEN HAAG - „Scholen werken
veel te veel op de korte termijn. Ze
kijken niet vooruit en durven niet
te kiezen. De leraren hebben de
problemen waar ze op dit moment
mee te kampen hebben voor het
grootste deel aan zichzelf te dan
ken; niet individueel, maar wel als
groep. Het is maar goed dat Deet-
man er eens goed de bezem door
haalt".
Gespierde taal uit de mond van
de man die eens, als dertigjarige, de
jongste rector van het land was,
Louk Borsboom. Hij kent de pro
blemen in het onderwijs. Na zijn
studie wis- en natuurkunde gaf hij
zeven jaar les. Negen jaar was hij
rector van een grote scholenge
meenschap. In zijn vrije tijd nam
hij zitting in tal van advies en be
stuursorganen in het onderwijs.
Nu staat hij als eerste aan het hoofd
van de afdeling onderwijs van een
commercieel bureau van organisa
tieadviseurs. „Ik had behoefte aan
nieuwe uitdagingen. Ik heb nu van
mijn hobby mijn beroep gemaakt",
stelt hij vast.
Hij ziet zichzelf als een soort su
permanager die door ervaring wijs
geworden, anderen kan helpen.
„Maar bij elk klusje leer ik nog",
benadrukt Bosboom. Hij verwijt
de scholen, de besturen, de direc
ties en de leraren, dat ze niet weten
wat ze willen. In de strijd om de
leerling, om de gunst van de ou
ders, hebben ze zich in allerlei
bochten gewrongen en daar pluk
ken de scholen nu de wrange
vruchten van.
Bedreiging
Leraren die elkaar het licht in de
ogen nauwelijks gunnen omdat de
aanwezigheid van de één een on
middellijke bedreiging is voor de
rechtspositie van de ander. Bors
boom gruwt ervan. Hij vindt, dat de
sterke rechtspositie van zijn voor
malige collega's averechts werkt.
„Het systeem schaadt het onder
wijs. Als er ergens een vacature is,
krijgt een middelmatige leraar de
voorkeur boven een goede als die
laatste de positie van een ander be
dreigt".
In zijn praktijk maakt Borsboom
geregeld mee dat mensen op één
school eikaars gevangenen gewor
den zijn. „Niemand durft meer weg
te gaan. Een leraar van dertig weet
dat hij tot zijn zestigste blijft op de
school waar hij nu werkt, omdat
verandering van school een ver
zwakking van zijn rechtspositie be
tekent". Als er dan conflicten ont
staan, kan het hoog oplopen. Met
zijn drie collega's houdt Borsboom
zich onder meer bezig met het op
lossen van dergelijke ruzies.
„Wij zijn volstrekt objectief, we
zijn immers onafhankelijk",
schetst hij de situatie waarin hij re
gelmatig opereert. „Als op een
school de verhoudingen zo ver
ziekt zijn, vertrouwen de mensen
elkaar niet meer. Wij zijn dan de
laatste strohalm". Hevige ruzies
waar schoolbesturen hem bij halen
kennen geen winnaars. Borsboom
betreurt het dat vaak pas hulp van
buiten wordt ingeroepen als de
zaak muurvast zit. „De speelruimte
is dan erg klein geworden en de
schade enorm".
Naar de bliksem
„Ruzie op school verziekt de
sfeer en jaagt de leerlingen weg.
Als conflicten voortduren, is een
reputatie snel naar de bliksem en
zoeken ouders een andere school".
Zo raken we aan de tweede activi
teit van de adviesorganisatie. Bors
boom en de zijnen helpen scholen
een antwoord te vinden op de ont
volking. Voor meer kinderen kan
het organisatiebureau niet zorgen.
Maar het kan wel helpen bij het
vinden van oplossingen voor een te
snelle terugloop van het aantal
leerlingen in vergelijking met
scholen in de buurt.
Hij zegt in staat te zijn de oorzaak
van deze terugloop in drje weken te
achterhalen. „De school zelf kan
dat niet omdat het beeld dat be
stuur, directie en leerkrachten van
de school hebben, haast per defini
tie anders is dan het beeld dat de
omgeving er op na houdt". Bors
boom zoekt uit wat eraan schort
(„Als je binnenkomt en het is er een
rommeltje, zegt dat al wat"), verge
lijkt dat met het beeld dat de school
van zichzelf heeft en komt vervol
gens met een advies. „Om enkele
voorbeelden te noemen: de school
moet ervoor zorgen dat er niet zo
veel lessen uitvallen, dat de wis
kundeleraar zijn taalgebruik wat
kuist of dat de buitenlandse leerlin
gen beter worden opgevangen".
Het voornaamste vindt Bors
boom eigenlijk dat scholen niets
beloven dat ze niet kunnen waar
maken, want dat tast de geloof
waardigheid aan. „Als je niet in
staat bent de lesmethode aan te
passen voor kinderen van buiten
landse afkomst, moet je daar dui
delijk over zijn. Dat is eerlijker dan
die leerlingen naar je toe halen om
dat je anders een leerkracht kwijt
raakt".
Zware onvoldoendes
Scholen hebben te lang gepro
beerd van twee walletjes te eten. Ze
wilden veel leerlingen hebben zon
der zich extra in te spannen, waar
door ze uiteindelijk door de mand
vielen. Het resultaat van de slag om
de leerling is, dat kinderen op scho
len terecht komen waar ze niet
voor geschikt zijn. „De scholen
doen te veel water bij de wijn om
het aantal leerlingen op peil te hou
den", aldus Bosboom. „Zo zitten er
op het vwo te veel leerlingen die ei
genlijk op de havo thuis horen"
Hij vertelt van een middelbare
school waar leerlingen met zware
onvoldoendes overgingen als ze in
het volgende jaar dat vak riiet ko
zen in hun keuzepakket. „Die scho
len komen zichzelf tegen: de maat
schappij wil nu eenmaal mensen
die wel Frans en Duits spreken".
Borsboom gebruikt graag ter
men die eerder aan een marketing
bureau dan aan het onderwijs doen
denken. „Scholen zien nu in dat ze
kapot gaan als het product, de leer
ling, niet goed is. Een geslaagd pro
duct verkoopt zich vanzelf aan de
ouders, aan de maatschappij. Met
mond-op-mond reclame redt een
school het dan best. Ik probeer het
specifieke karakter van het onder
wijs te combineren met het zakelij
ke uit het bedrijfsleven", verklaart
Borsboom.
„Op scholen heeft de directie
nauwelijks greep op wat er in de
klas gebeurt. Problemen worden
met de mantel der liefde bedekt
omdat de rector de eerste is onder
zijn gelijken. Hij is niet de verte
genwoordiger van het bestuur op
school; de gezagsverhouding die in
het bedrijfsleven normaal is, ont
breekt".
Concurrentie
Borsboom ziet graag stevige con
currentie tussen scholen. De beste
moet maar over blijven. Dat lijkt in
tegenspraak met zijn opvatting dat
de strijd om de leerling de kwaliteit
van het onderwijs aantast. Maar de
organisatieadviseur beziet dat an
ders: „Ouders kiezen nu voor scho
len waar hun kind wat leert, een
school waar de studieresultaten
goed zijn. Het hoeft niet meer zo ge
zellig te zijn en zo leuk. Vooral de
generatie ouders die zelf het Maag
denhuis bezette en de mond vol
had van democratisering,
schreeuwt om discipline," stelt hij
vergenoegd vast.
Dat neemt niet weg dat veel
scholen in het voortgezet onder
wijs de gevolgen ondervinden van
de sterke terugloop van het aantal
geboorten, zo'n vijftien jaar gele
den. Noodgedwongen geven zij
hun zelfstandigheid prijs en fuse
ren met andere scholen. Borsboom
(„Ik heb zelf een scholengemeen
schap in Rotterdam met 500 leer
lingen uitgebouwd tot een school
met 900 leerlingen") is er niet zo
rouwig om. Grotere scholen heb
ben meer te bieden en de directeur
is meer manager dan leerkracht:
„Een directeur op een kleine
school houdt ziéh bezig met het op
vangen van leerlingen die uit de les
gestuurd zijn en dat gaat ten koste
van het beleid".
Het organisatiebureau houdt
zich ook bezig met het begeleiden
van dergelijke fusies. Soms wordt
het adviesbureau benaderd om een
fusie voor te bereiden. Andere ke
ren begeleidt het bureau het hele
proces en zit als neutrale voorzitter
de vergaderingen voor. „Maar het
gebeurt ook dat wij de eerste con
tacten leggen. De directeur van een
christelijke lts kent de directeur
van een roomse mavo echt niet",
verklaart Bosboom.
Maandag zullen de ministers van
buitenlandse zaken van Afghanis
tan en Pakistan in Genève plaats
nemen in afzonderlijke ruimtes,
vanwaaruit ieder op zijn beurt Die-
go Cordovez, de 'pendeldiplomaat'
van de Verenigde Naties voor be
middeling in het Afghaanse con
flict, zijn mening te kennen zal ge
ven over de voorstellen van de an
dere partij met betrekking tot de
terugtrekking van de Sovjetrussi-
sche militairen uit Afghanistan.
door
Kees Broere/ANP
Deze tiende ronde in de bespre
kingen tussen Kabul en Islamabad
zal volgens Cordovez een vlugger
tje kunnen worden. Waarnemers
verwachten dat de Afghanen, ge
steund door Moskou, met een
nieuw tijdschema zullen komen
voor de terugtrekking uit Afgha
nistan van de naar westerse schat
ting ongeveer 115.000 Sovjetrussi-
sche soldaten, die samen met Af
ghaanse militairen al sinds decem
ber 1979 de strijd aanbinden tegen
de islamitische Mujaheddien
('strijders') in Afghanistan.
Pakistan (dat zegt de Mujahed
dien in Genève te vertegenwoordi
gen, een mening die door de strij
ders zelf overigens niet expliciet
wordt onderschreven) eiste toen
het vertrek van de Sovjetrussen
binnen zeven maanden. Afghanis
tan meende in maart nog dat daar
voor 18 maanden nodig zouden
zijn. Verwacht wordt dat nu het
aanbod wordt gedaan de Sovjetmi
litairen in 12 maanden tijd naar
hun land te laten terugkeren, of
zelfs binnen het jaar. De terugtrek
king zou een feit moeten worden
nadat in Afghanistan een wapen
stilstand is bereikt tussen het be
wind in Kabul en de islamitische
Mujaheddien. Maar juist daar ligt
het grote obstakel.
De Afghaanse leider Najib tracht
tot een wapenstilstand te komen
door een proces van 'nationale ver
zoening', dat hij in januari van dit
jaar afkondigde en inmiddels tot
begin volgend jaar heeft verlengd.
Een van de doelen van de verzoe
ning is het tot stand brengen van
een coalitieregering met de islami
tische oppositiepartijen. Die moe
ten dan wel eerst bereid zijn hun
wapens in te leveren en vreedzaam
te onderhandelen.
Felix Ermacora, speciaal rappor
teur mensenrechten van de Ver
enigde Naties, bezocht begin au
gustus drie van de 29 Afghaanse
provincies. Zijn eerste oordeel
over het verzoeningsproces was
voorzichtig optimistisch. In zijn
perscommuniqué prees hij de me
dewerking van de Afghaanse rege
ring bij zijn onderzoek. Over de
oorlog kon hij concreet slechts
meedelen dat hij „het inslaan van
mortiergranaten in de verte (had)
gehoord".
Kort na de terugkeer van de VN-
rapporteur kwam de officiële Sov-
jetrussische krant Pravda met een
minder optimistisch verhaal over
de situatie in Afghanistan. De
krant wilde niet stellen dat de poli
tiek van nationale verzoening op
een fiasco uitloopt, maar schreef
wel dat „dit beleid moeilijker uit
voerbaar is dan men aanvankelijk
had kunnen verwachten". Volgens
de Pravda hebben inmiddels 6.000
opstandelingen de samenwerking
met de regering gezocht en zijn
60.000 - van de meer dan 3 miljoen -
Afghaanse vluchtelingen huis
waarts gekeerd.
Najib doet onmiskenbaar pogin
gen de Mujaheddien tegemoet te
komen. Zo liet hij onlangs de naam
van het land veranderen van „de
mocratische republiek Afghanis
tan" in kortweg „republiek Afgha
nistan". Het woord democratie zou
bij de opstandelingen te veel asso
ciaties met het gehate communis
me wekken. Een van de opstande
lingenleiders reageerde op dit ge
baar uiterst laconiek: „Welke naam
je een ezel ook geeft, het blijft een
ezel".
Stingers
Westerse diplomaten in Pakis
tan, die de westerse pers wekelijks
kond doen van hun kijk op de ont
wikkelingen in Afghanistan, heb
ben de afgelopen maanden her
haaldelijk bericht over opmerkelij
ke successen van de islamitische
verzetstrijders in hun strijd tegen
de Sovjetrussisch-Afghaanse mili
tairen. Die successen zijn niet in de
laatste plaats te danken aan de - of
ficieel niet toegegeven - leverantie
door de Verenigde Staten aan het
verzet van Stingers, handzame
luchtafweerraketten van 'zo'n 1,5
meter lengte, die al menig Af-
ghaans en Sovjetrussisch toestel
naar beneden hebben gehaald.
Moskou heeft berichten tegenge
sproken als zouden Afghaanse pi
loten weigeren op te stijgen voor
gevechtsmissies. In andere berich
ten is meer dan eens gesproken
over desertie van Afghaanse solda
ten. Ook zouden steeds meer Sov-
jetrussische militairen grote moei
te hebben met hun aanwezigheid
in Afghanistan, die na na bijna acht
jaar oorlog nog altijd geen over
winning heeft opgeleverd.
Voor het bereiken van een wa
penstilstand is alleen de overhan
diging van wapens door het verzet
niet voldoende. Ook binnen de re
gerende Afghaanse Volksdemocra-
tische partij bestaat onenigheid
over de te volgen koers voor een
toekomstige regering. In juni ver
klaarde Najib zich bereid contac
ten te leggen met aanhangers van
de voormalige Afghaanse koning
Zahir Shah, die in 1973 werd ver
dreven. Maar de in Rome verblij
vende Shah liet al snel weten niet
met de communisten in een over
gangsregering zitting te willen ne
men. Bovendien verklaarden enke
le islamitische verzetsgroeperin
gen zich tegen de terugkeer van de
man die 40 jaar lang het koning
schap bekleedde.
Abdul Wakil, de Afghaanse mi
nister van buitenlandse zaken, gaf
gisteren aan dat het bereiken van
een „vredesakkoord" nog iets ge
heel anders is dan het daadwerke
lijk bereiken van de ondertekening
van een dergelijk akkoord door al
le betrokken partijen. Bovendien,
zo zei hij, vormt ook de betrokken
heid bij het Afghaanse conflict van
buitenlandse mogendheden - de
VS en Iran, dat bepaalde facties in
het verzet steunt - een van de „nog
onopgeloste problemen".
Twee handen
De Sovjetunie heeft duidelijk ge
maakt dat het van de geld en man
schappen verslindende oorlog af
wil. Ook Pakistan wenst inmid
dels, om redenen van binnenland
se veiligheid, dat aan het conflict
een einde komt. De miljoenen Af
ghaanse vluchtelingen binnen Pa
kistaanse grenzen stellen het be
wind van president Zia ul-Haq
voor steeds ernstiger problemen.
Ook de Mujaheddien zeggen uit te
zijn op vrede. Toch zijn zij niet be
reid zich met het huidige 'mario
nettenregime' in Kabul te verzoe
nen.
Najibs politiek van nationale ver
zoening en zijn daaraan gekoppeld
verzoek de wapens in te leveren,
wijzen zij nog altijd grotendeels af.
„Er zijn twee handen nodig om te
applaudisseren", merkte Najib op
ten aanzien van deze afwijzing. De
Afghaanse leider beschikt op dit
moment slechts over de eigen
hand.
Het hervormde synodebestuur
heeft gepensioneerde predikan
ten die toekomen met hun pen
sioen dringend gevraagd plaats
le maken voor jonge kandidaten.
Op deze manier probeert het iets
te doen aan het probleem van de
werkloze theologen binnen de
Hervormde Kerk. Verwacht
wordt, dat hun aantal - nu onge
veer 60 - in de toekomst zal toe
nemen.
Soms hadden gepensioneerde
predikanten aanvullende inkom
sten nodig omdat ze niet vol
doende pensioen konden opbou
wen. Voor hen mogen uitzonde
ringen worden gemaakt. Maar
aan de andere kant vraagt het sy
nodebestuur hun met klem, hun
verantwoordelijkheid op dit
punt te beseffen. Emeriti kunnen
ook als ouderling, diaken of me
dewerker de kerk nog dienen.
(De gepensioneerde 'bijstand in
het pastoraat' wordt boven zijn
pensioen extra betaald). Boven
dien is er voor velen nog de gele
genheid een preekbeurt te ver
vullen.
De kerkeraden wordt ge
vraagd, in alle vacatures eerst de
keuze van een kandidaat te over
wegen. "De kerk mag haar werk
zoekende jongeren niet zonder
zwaarwegende argumenten
werkloos op de markt laten
staan". Ook kunnen kerk en ge
meente de inzet van jonge predi
kanten niet missen, zegt het syn
odebestuur. Gedacht wordt aan
jeugdwerk, catechese, lessen op
scholen, toerustingswerk in een
aantal gemeenten, maar ook aan
combinatie van werkzaamheden
die nu zijn toevertrouwd aan een
aantal gepensioneerde predikan
ten.
De secretariaten van de pro
vinciale kerkvergaderingen en
de landelijke commissie voor het
beroepingswerk zijn graag be
reid advies te geven over de mo
gelijkheden en over passende
kandidaten.
Pensioen
Vrijgemaakt-gereformeerde
predikanten die in buitenlandse
zusterkerken werken maar daar
vóór in Nederland hebben ge
werkt zullen meedelen in de van
de overheid ontvangen pen
sioengelden. Ouderling G. de
Jonge uit Lisse kwam op de syn
ode - in Spakenburg bijeen - met
dit voorstel en dat werd gisteren
met 26 tegen 10 stemmen aange
nomen. Een commissie had ne
gatief geadviseerd.
Toen de overheid eind 1983 de
bij haar door predikanten opge
bouwde pensioenrechten af
kocht, betaalde zij de gezamenlij
ke kerken daarvoor f. 250 mil
joen. Dat geld werd tussen de
kerken verdeeld. De vrijge
maakt-gerefoemeerden kregen
in totaal f. 6,5 miljoen. Door rente
is dat inmiddels gegroeid tot f.
7,5 miljoen.
De 'commissie van rapport'
ging ervan uit, dat dit een over
eenkomst is tussen de overheid
en de kerken in Nederland en dat
buitenlandse kerken daar buiten
moeten blijven. Maar de speciale
commissie voor de afkooprege
ling wilde de predikanten van
zusterkerken in Australië en Ca
nada wél bedenken. Hun dienst
jaren in Nederland telden name
lijk bij de diensttijdberekening -
nodig om het overheidsgeld re
delijk tussen de kerken te verde
len - mee. Het is ook niet in strijd
met de wet.
Een commissielid uit Kampen
zei: "Het siert u als u deze kans
aangrijpt om volkomen legaal de
lasten van een aantal zusterker
ken in het buitenland te verlich
ten". En een ouderling uit Half
weg, gepensioneerd bankdirec
teur: "Het zou immoreel zijn als
de kerken dit geld zelf hielden.
Of je sluist het door, óf je geeft
het terug aan de overheid".
Vut. Professor dr. G. Th. Rot
huizen, hoogleraar ethiek, evan-
gelistiek en encyclopedie aan de
gereformeerde theologische ho
geschool in Kampen, gaat met de
vut. Op vrijdag 25 september om
3 uur geeft hij een afscheidscolle
ge in het hogeschoolgebouw aan
de Oudestraat 6. Rothuizen (61)
was van 1957 tot aan zijn benoe
ming tot hoogleraar in 1964 stu
dentenpredikant in Leiden.
Ook ds. A. Vos, sinds 1964 di
recteur van het Zendingscen
trum van de Gereformeerde Ker
ken, maakt binnenkort gebruik
van de vut-regeling. Van 1960 tot
1964 werkte hij in Wassenaar.
Zijn afscheid is op 30 oktober om
kwart over 4 in het Dienstencen
trum in Leusden. Zijn opvolger,
K. Berends, wordt algemeen se
cretaris voor Zending en Wereld-
diakonaat.
Uit de brand
'De Blije Werelt'. Prinses
Margriet hoopt op zaterdag 26
september in Lunteren het con
grescentrum 'De Blije Werelt' te
heropenen. Dat werd vorig jaar
gedeeltelijk door brand ver
woest. 'De Blije Werelt' wordt, in
opdracht van het Algemeen Di-
akonaal Bureau van de Gerefor
meerde Kerken in Nederland,
geëxploiteerd door de Rekreatie-
stichting. Het is vooral bekend
door de vele diakonale vakantie
weken en de vergaderingen van
de gereformeerde synode.
Jubileum. Op 21 september
is ds. Joh. Verwelius, Hoochbeen
39 Veenendaal, 40 jaar predikant.
Van 1950 tot 1954 werkte hij in
Bodegraven en van 1961 tot 1967
en 1977 tot aan zijn pensioen in
Waddinxveen.
Zestig. Professor dr. G. H. ter
Schegget, sinds 1982 hoogleraar
namens de Hervormde Kerk aan
de Leidse universiteit voor de
vakken christelijke ethiek en
apostolaat, is onlangs 60 jaar ge
worden. Naar aanleiding daar
van wordt op zaterdag 10 oktober
in de Amsterdamse doopsgezin
de Singelkerk een symposium
gehouden (bijwoning f. 15) onder
de titel 'De wereld heeft recht op
gemeente'. Organisatoren zijn de
hervormde predikant R. Crou-
wel uit Haarlem en de theologi
sche student S. Lamsma uit Am
sterdam.
Sprekers zijn de Westduitse
hoogleraar Nieuwe Testament
dr. K. Wengst, de gereformeerde
industriepredikant dr. L.
Schuurman uit Arnhem en de
rooms-katholieke studentenpas
tor H. Oosterhuis uit Amster
dam.
Orgelkunde. Dr. E. Kooiman
(48), docent Franse letteren en or
ganist aan de Vrije Universiteit
in Amsterdam, is benoemd tot
bijzonder hoogleraar orgelkunde
bij de faculteit der letteren aan
deze universiteit. Internationale
bekendheid geniet Kooiman om
zijn kennis van J. S. Bach en de
Franse barok.
Hervormde Kerk: aangeno
men de benoeming tot predi
kant-voorganger van de Samen
werkende Gemeenten in Hilver
sum (Nederlandse Protestanten
bond, vrijzinnige hervormden en
remonstrantse gemeente) en de
Nederlandse Protestantenbond
te Baarn A. van Lunteren Zeist.
Kerkelijk werker. De chris
telijke hogeschool 'Rijn-Delf
land', met vestigingen in Den
Haag en Oegstgeest, heeft plan
nen ontwikkeld om in januari
volgend jaar een post-hbo-cur-
sus 'kerkelijk werker' te begin
nen, op basis van het rapport van
de hervormde synode van juni
vorig jaar. De hogeschool is op 1
augustus jl. ontstaan dooreen fu
sie van de Christelijke Academie
voor Jeugdwelzijnswerk in Den
Haag en de christelijke Pabo's in
Den Haag en Oegstgeest.
Gekozen is voor een opleiding
voor het jeugd- en jongerenwerk
en diakonaal werk. Naast theolo
gische en sociale vakken krijgen
ook werkvormen zoals spel, ex
pressie, muziek en gespreksme-
thoden aandacht. De cursus
duurt twee en een half jaar met
één avond per week college, één
avond per maand praktikum en
een praktijkstage. Hij is toegan
kelijk voor mensen met een di
ploma hsao, pabo of lero.
Op 30 september om 8 uur is er
een oriënterende bijeenkomst
voor belangstellenden in het ge
bouw van de hogeschool, De
Ruyterstraat 36 Den Haag. Men
kan zich daarvoor telefonisch
aanmelden: 070-602811.
Louk Borsboom: Scholen zien nu in dat ze kapot gaan als het produktde leerling, niet goed
(foto GPD)
