Mensa De Bale dicht voor niet-studenten DE TUDi 'kroniek over VAN TUENÊMMPn Fusie drie bouwverenigingen met ingang van 1988 een feit Aantal bijzondere scholen moet wellicht verdwijnen Leerstoel Duitse taal toch weg uit Leiden Man twee weken dood in woning VRIJDAG 4 SEPTEMBER 1987 LEIDEN Als patriottische vrijcorpsen langs zijn huis marcheerden, dan haal de Berkheij poppen voor de dag die de Oranjes voorstelden. (foto gemeentearchief) Dit jaar houdt een groot aantal Nederlandse musea tentoonstel lingen over de patriottentijd. Rondom een bepaalde figuur, een bepaalde gebeurtenis of met een ander lokaal aanknopings punt wordt in herinnering ge bracht wat er in Nederland zoal voorafging of volgde op de ge beurtenissen bij Goejanverwelle- sluis. Het Leidse stadsbestuur had zich vanaf het begin van de pro blemen niet onbetuigd gelaten, maar toen er ook nog oorlog met Engeland uitbrak protesteerde het fel tegen de .inactiviteit, flauwhertigheid en traegheid en vroeg om een onderzoek ernaar. De prins van Oranje klaagde bit ter over dit voorstel dat voortge komen heette te zijn uit de kring van patriotten die zich in Leiden had gevormd. Maar ook de aanhangers van de prins roerden zich. Onder hen waren hoogleraren als Kluit, Pestel, Sandifort en Allamand; studenten als Bilderdijk en Van der Palm en ook de roerige bak ker Trago. Onder hen was ook de Leidse lector in de natuurlijke historie Johannes le Francq van Berkheij (1729-1813). Berkheij is een van de kleurrijkste mensen die ooit aan de Leidse Universi teit les hebben gegeven. Als oudste telg van een groot gezin moest hij, door de vroege dood van zijn vader, al snel in zijn eigen onderhoud voorzien. Zo handelde hij eerst in schilde rijen en rariteiten. Hij zou ook nog op zee gevaren hebben en één van zijn vele vijanden stuur de het verdichtsel de wereld in dat hij op een van die reizen bij na een matroos doodstak en om die reden gekielhaald werd. Maar zijn vijanden dichtten hem van alles toe. Zo veranderden ze zijn jicht in een vreselijk soort geslachtsziekte. Berkheij ontwikkelde een vu rige liefde voor de dichtkunst en een bezeten belangstelling voor de natuur. Hij trok daarmee de aandacht van een aantal Leidse professoren, slaagde erin aan de universiteit te gaan studeren en promoveerde er zelfs tot doctor in de medicijnen in 1761. In 1762 was hij werkzaam als arts in Amsterdam, maar Berk heij zat meer in het weiland dan in zijn praktijkkamer. Die prak tijk sloeg dan ook niet aan, zijn huwelijk evenmin. Na zijn echt scheiding ging hij samen wonen met een meisje dat hem zeven kinderen schonk. Hij verhuisde naar Warmond om er sluiswach ter te worden. In 1773 werd hij wederom aan de universiteit ver bonden als lector in de natuurlij ke historie, een vak dat onder meer biologie, landbouwkunde en aardrijkskunde omvatte. Zijn wetenschappelijke faam, die tot in deze tijd reikt, dankt hij aan het schrijven van zijn Na tuurlijke Historie van Holland. In zes dikke delen, natuurlijk on voltooid, stortte hij daarin alles wat in de 18de eeuw bekend was over de geografie en geofysica van Holland, over mineralen en mensen, over paarden en koeien. In die tijd evenwel was Berk heij beroemder door zijn letter kundige activiteiten. Geen dicht genootschap of hij was er lid van. Hij verheerlijkte Leiden bij de herdenking van toen 200 jaar ge leden doorstane beleg. De slag bij de Doggersbank (1781) inspi reerde hem tot vele pompeuze dichtregels, geheten Zeetriomph der Bataafsche Vrijheid. Berk heij was het die het lustrum van de Leidse universiteit in 1776 luister bijzette door een allegori sche sledevaart, een kopie van de inwijdingsoptocht van de uni versiteit, uit 1575. Maar nu op het ijs. Nog beroemder evenwel was Berkheij door zijn politiek en thousiasme. Zijn gehechtheid aan het Huis van Oranje leefde hij uit in vlugschriften en pam fletten onder de schuilnaam vrank en vry, dus iedereen wist wie het was. Als de patriottische vrijcorpsen, waartegen hij zo fel geprotesteerd had, langs zijn huis marcheerden, plaatste hij poppen voor zijn raam die de Oranjes voorstelden. De poppen- man was zijn bijnaam. Na afloop van een academische plechtig heid werd Berkheij, toga nog aan, op weg naar huis op de Non- nenbrug lastiggevallen door eni ge stadsgenoten en studenten, aanhangers van het vrijcorps. Berkheij wierp zijn toga op de grond en riep: Daar legt nu den lector, nu ben ik burger en zelf- sverdediger. Wie 't hart heeft val aan. De zaak liep met een sisser af. Zijn leven eindigde hij in ar moede. ten huize van zijn doch ter Geertje. Door processen, te gen hem aangespannen door zijn politieke vijanden had hij zijn collecties van naturalia en zijn boeken moeten verkopen en was hij wat hij had gespaard kwijtge raakt. Hij werd ontslagen als lec tor en bij de kruitramp in 1805 stortte ook zijn huis nog in. On gebroken leefde Berkheij voort, op 82-jarige leeftijd bracht hij voor een vriend nog een uitge breide vissenverzameling tot stand. Op 13 maart 1813 overleed hij. Op zijn grafsteen had hij gewild: Hier ligt het stoffelijk deel van Jan le Francq Berkheij Hij leefde en stierf getrouw aan heidens burgerij Zijn leer was de Natuur, zijn dichtkunst vrank en vry Tot nut van 't algemeen en Hol lands Maatschappij. Het is er nooit opgekomen. In de maand oktober echter organi seert het Academisch Historisch Museum, ter goedmaking van dit onrecht, een tentoonstelling over hem. Een monument voor Berk heij, op een moment dat hijzelf gekozen zou hebben. WILLEM OTTERSPEEr LE FRANQ VAN BERKHEIJ EN DE POPPEN VAN ORANJE LEIDEN - De woningbouwvereni gingen Tuinstadwijk, Ons Belang en de Protestants Christelijke Wo ningbouwvereniging (PCW) gaan per 1 januari 1988 op in één corpo ratie. De besturen van de drie ver enigingen hebben hierover over eenstemming bereikt. De uitgangs punten voor het beleid zijn inmid dels vastgelegd in een fusienota, die maandag wordt gepresenteerd. De leden van de drie corporaties wordt de komende weken ge vraagd in te stemmen met de sa menvoeging. De fusie komt niet als een verras- LEIDEN - In het bijzonder basis onderwijs moeten waarschijnlijk scholen fuseren of verdwijnen. PvdA-wethouder Van Dongen (on derwijs) zei dit gisteren toen zij de opening verrichte van de openbare basisschool De Viersprong. De nieuwe basisschool aan de Ti- morstraat is ontstaan na een fusie van vier scholen: De Wigwam, De Zonnehoek, de Karei Doorman- school en de Gunningschool. Het was de gemeente die in 1982 op het idee kwam de vier scholen samen te voegen tot één basisschool om dat dit voor de toekomst meer ze kerheid zou bieden. De wethouder verklaarde blij te zijn dat de fusie van de vier scho len zo vroeg tot stand was geko men. "Op het ogenblik is er in Lei den geen enkele openbare school die bedreigd wordt door een fusie of zelfs een opheffing van de school. Dit in tegenstelling tot scholen van het bijzonder onder wijs". Volgens W. Sanders, voorzitter van de stichting katholiek onder wijs, gaat het om twee scholen: één katholieke en één protestants- christelijke. "Maar of er sprake zal zijn van een fusie of zelfs het ver dwijnen van deze scholen, is nog niet duidelijk. Zeker is dat ze on der de norm van minimaal 125 leer lingen vallen. In oktober, novem ber zal over deze zaak met de mi nister worden gesproken". Zowel de fusie als de nieuwe huisvesting van De Viersprong hebben de afgelopen jaren heel wat voeten in de aarde gehad. Ook aan de goedkeuring van de bouw plannen door het ministerie van onderwijs is een lange weg vooraf gegaan. "Het woord 'eindelijk' is dan ook zeker op zijn plaats", zei onderwijswethouder Van Dongen gisteren. "Maar als we terugkijken is het zeker de moeite waard ge weest". Na de verbouwing is het onder komen van de nieuwe basisschool een praktisch geheel nieuw com plex geworden, waaraan boven dien een stukje nieuwbouw is 'vastgeplakt', met een speellokaal en een nieuwe aula. De wethouder noemde het een gebouw waarin kinderen fijn basisonderwijs kun nen volgen. "Gelukkig hebben wij voor de verbouwingen van open bare scholen op tijd toestemming van het ministerie gevraagd want op dit moment zijn die veel moeilij ker te krijgen. Met het verbouwde onderkomen van de Viersprong zijn nu ook alle basisscholen in Leiden-Noord en De Kooi goed on der de pannen" verklaarde de wet houder tevreden. Gisteravond werden ouders van leerlingen in de gelegenheid ge steld om de vernieuwde school te bekijken en vandaag is de opening gevierd met de leerlingen zelf. Dat gebeurde met het hijsen van de ei gen vlag en het oplaten van ballon nen. Daarna volgde een optocht door de wijk. sing. Al eerder werd bekend dat het samengaan noodzakelijk was omdat Ons Belang en Tuinstad- wijk - twee kleine woningbouw verenigingen - er financieel zeer slecht voorstaan. Het ministerie van volkshuisvesting is bovendien niet bereid toestemming te verle nen voor het opknappen van 400 woningen aan de Marnixstraat en de Van 's Gravesandelaan als er niet zou worden gefuseerd. Ook de gemeente Leiden is voorstander van een fusie van de twee kleine woningbouwverenigingen met de grotere en financieel sterkere PCW. Gesprek De drie corporaties zijn overi gens al geruime tijd met elkaar in gesprek over een samenvoeging. Aanvankelijk deden daar ook de woningbouwverenigingen Ons Doel en De Goede Woning aan mee. Halverwege het vorige jaar liepen die onderhandelingen vast omdat de vijf corporaties het niet eens konden worden over de be stuurlijke structuur van de nieuwe organisatie. In januari van dit jaar gingen Tuinstadwijk, Ons Belang en de PCW afzonderlijk verder. Dat leid de dus uiteindelijk tot de nu be reikte overeenstemming. Overi gens is het opmerkelijk dat voorzit ter J. de Geus van PCW vorige week nog in deze krant de indruk wekte dat de berichten over een eventuele fusie voorbarig zouden zijn. "Dat de gemeente optimis tisch is, is haar verantwoordelijk heid. Het zijn uiteindelijk onze le den die beslissen over een fusie", stelde De Geus toen. Ons Doel en De Goede Woning zijn nu nog de enige woningbouw verenigingen in Leiden die niet zijn gefuseerd of plannen hebben te fuseren. Al eerder gingen een aantal andere corporaties op in de Woningbouwvereniging Leiden. Wat Ons Doel en De Goede Woning nu van plan zijn, is nog niet be kend. Overigens heeft Ons Doel sinds enkele maanden na een in tern conflict een nieuw bestuur. LEIDEN - Aan de Leidse universi teit zal de leerstoel 'Duitse taal- en letterkunde van de nieuwere tijd' toch verdwijnen. Aanvankelijk zag het ernaar uit dat deze leerstoel, ondanks de door minister Deet- man (onderwijs en wetenschap pen) opgelegde bezuinigingsopra- tie, behouden zou blijven. Maar het faculteitsbestuur, gesteund door het college van bestuur van de uni versiteit, heeft nu besloten om de leerstoel niet opnieuw te bezetten nadat de huidige 'bezetter', prof. dr. M.H. Würzner, in 1990 met eme ritaat gaat. Ook zullen muziekgeschiedenis en pre-industriële geschiedenis uit Leiden verdwijnen, terwijl sociale geschiedenis in Rotterdam zal wor den geconcentreerd. Op deze manier wil de letterenfa culteit de bezuinigingen doorvoe ren. Begin van dit jaar werd de fa culteit voor vijf ton aangeslagen. De studierichting Duits zou wor den opgeheven, maar na felle protesten zag de minister hiervan af. Hij zou trachten de bezuinigin gen te realiseren door de geschie denisopleidingen van Leiden en de Erasmusuniversiteit van Rotter dam elkaar te laten aanvullen. Maar volgens het beleidsplan van de faculteit der letteren is op deze manier slechts een bezuini ging van twee ton haaibaar. Om die twee ton te halen moeten pre-in dustriële geschiedenis en muziek geschiedenis verdwijnen, zullen de leerstoelen sociale- en economi sche geschiedenis worden samen gevoegd en moeten doctoraalstu denten sociale geschiedenis voor taan naar Rotterdam. De overige drie ton kan worden bezuinigd door muziekgeschiede nis en Duits bij letteren weg te ha len. In 1991 zullen hier drie volledi ge arbeidsplaatsen verdwijnen. Met ingang van het cursusjaar 1989-1990 kunnen studenten voor het bijvak muziekgeschiedenis al niet meer in Leiden terecht. LEIDEN - De Leidse politie heeft gisteren een 43-jarige Leidenaar dood in zijn woning aan het Wag- nerplein aangetroffen. De man bleek al veertien dagen geleden te zijn overleden. Omwonenden waarschuwden gisteren de politie omdat zij de Lei denaar al enkele weken niet had den gezien. Agenten forceerden daarop de toegang tot de woning. In de slaapkamer werd het levenlo ze lichaam aangetroffen dat al in vergaande staat van ontbinding verkeerde. Volgens een arts is de man vermoedelijk rond 21 augus tus overleden. "Daar moeten de niet-studenten dan maar terecht", stelt Gorsen. Vaste bezoekers van De Bak zeg gen dat van de 1200 maaltijden die elke dag worden klaargemaakt minstens de helft wordt genuttigd door mensen die niets met de uni versiteit te maken hebben. Studen ten zelf neigen ertoe om De Bak ongezellig te vinden. Bekend is de aanduiding 'vreetschuur'. De oran je lichten en de formica-tafeltjes worden niet echt uitnodigend ge vonden. Vaste mensabezoekers denken daar anders over. De maat regel staat ook haaks op de doel stelling om De Bak aantrekkelijker te maken en zo meer mensen aan te trekken, zoals door bedrijfsleiding in verschillende interviews werd geventileerd. Bejaarden Bij de vraag of bejaarden, die toch beslist niet over een ruime beurs beschikken, ook de toegang wordt ontzegd, trekt Gorsen een verbeten gezicht. "In principe wel. Ik kan nu niet zeggen dat we voor hen een uitzondering maken". Over *het controlesysteem heeft Gorsen nog geen vaststaande ideeën. Waarschijnlijk wordt een medewerker bij de ingang gezet die iedereen naar een toegangsbe wijs vraagt. In het plakkaat aan de deur is ook vermeld dat de beslissing is genomen 'onder druk van de hore ca'. Gorsen zegt dat vanuit de Leid se horeca geen concrete klachten zijn ingediend. "Het is al jaren zo dat we met de horeca rekening moeten houden. Dat doen we dan ook, want we zijn allebei professio neel bezig met het verstrekken van maaltijden: wij aan de studenten en zij aan de Leidse burgers. De studenten staan bij ons primair. Daarbij willen we in goede harmo nie met de horeca blijven". De wachtenden die zich gisteren om 16.45 uur voor de deur opstel den, spraken maar over één ding: de aanplakbiljetten die de maatre gel aankondigen en op alle toe gangsdeuren zijn geplakt. Zo moei lijk als Gorsen deed over de aanlei ding van de maatregel, zo klip en klaar drukken de wachtenden zich uit. "De laatste maanden kwamen mensen hier dronken de eetzaal binnen. Die verstoorden heel dui delijk de rust". Ook bleken sommi gen een manier te hebben gevon den voor twee man eten te halen en slechts voor één maaltijd te beta len. Een man die al 14 jaar in de men sa zijn maaltijden haalt, zegt dat LEIDEN - Bij de universitaire mensa en ontmoetingscentrum Pom Pom, beide aan de Kaiser- straat, worden vanaf 16 september mensen die geen lid zijn van de universitaire gemeenschap gewei gerd. Met dat besluit worden hon derden mensen gedupeerd, met name werkende jongeren en oude- door Meindert van der Kaaij De directie is van mening dat de studentenvoorzieningen door te veel mensen worden bezocht die niets met de universiteit te maken hebben. Naast studenten kunnen alleen medewerkers van universi teit en hbo-studenten een toe gangsbewijs krijgen voor het stu diejaar 1987/1988. Studenten wor den op vertoon van collegekaarten binnengelaten. De universitaire mensa, ook wel bekend onder de naam De Bak, is een instelling waar dagelijks 1200 maaltijden worden bereid. Mensen van alle standen - veelal alleen staanden zoals studenten, bejaar den, werkende jongeren, geschei den mensen en weduwen en we duwnaars - komen elke dag tussen 17.00 en 19.00 uur een maaltijd ha len in het pand aan de Kaiserstraat en gaan daarna vaak nog een kop koffie drinken in de erboven gele gen ontmoetingscentrum Pom Pom. Volgens de beheerder 'materiële studentenvoorzieningen' H.J. Gor sen was er de laatste maanden sprake van een grote toename van mensen die helemaal geen binding hebben met de universitaire ge meenschap. "We hebben duidelijk als doelstelling het verlenen van service aan studenten. Dat staat bij ons voorop. We hebben van veel mensen signalen gekregen dat de verhouding student en niet-stu- dent verkeerd kwam te liggen. Er waren studenten die zich verdron gen voelden en dan dreigen wij on ze doelstelling mis te lopen", aldus Gorsen. 'Ongezellig' Cijfermatig kan Gorsen de toena me van niet-studenten niet aange ven. "Je kon het duidelijk zien aan de mensen die hier kwamen". Hij wordt heel terughoudend bij het aangeven hoe dat dan te zien was. "Nee, niet aan de leeftijd. Er ko men hier wel wat bejaarden, maar de problemen werden eerder ver oorzaakt door jongere mensen. Hoe dat te zien is, kan ik niet exact aangeven en ik wil daar ook niet teveel op ingaan", zegt Gorsen na veel aarzelen. Volgens hem zijn er voor de mensen die nu geweigerd worden genoeg andere mogelijkheden om op een goedkope manier aan een maaltijd te komen. Hij noemt ver schillende eethuisjes die Leiden telt, die voor minder dan tien gul den een dagschotel verkopen, en de mensa van jongerenvereniging Augustinus aan het Rapenburg die voor iedereen toegankelijk is. Reeds een kwartier voor de officiële openingstijd nemen mensen plaats in de rij voor een m.aaltijd. (foto Henk Bouwman) Met de borden in de aanslag krijgen de bezoekers van De Bak bij de verschillende buffetten hun maaltijd door medewerkers opgeschept. (foto Henk Bouwman) De 68-jarige Raaphorst zegt niet te weten wat hij moet doen als hij wordt geweigerd bij De Bak. "Bin nen een half jaar ben ik de pijp uit", zo weet hij nu al. overnemen? Mannen moeten over dag toch werken! Maar bent u al leenstaand?" Als de vraag bevesti gend wordt beantwoord zegt hij goedig knikkend: "Dan laten ze u ook wel binnen hoor. Zeker als u zegt dat u hier de krant bezorgt, want dan heb je bepaalde voorde len. U bent toch van het Leidsch Dagblad?" die mensen eerst in ontmoetings centrum Pom Pom kwamen. "Daar kun je een flesje bier voor 1,25 kopen. Een paar weken gele den zijn ze met de bierverkoop ge stopt. Kon je daar alleen nog maar koffie, thee en frisdranken krijgen. Zo'n maatregel kon mijn goedkeu ring wel wegdragen, maar dit vind ik echt jammer. Nu moeten de goe den lijden onder de kwaden. Ze kunnen toch ook mensen die zich niet gedragen weigeren. Waarom nu dit?". 'Strop' De andere wachtenden beamen zijn verhaal. "Het is voor ons een grote strop", zeggen ze in koor. "Ik kom hier al zeven jaar en nu moet ik doordat anderen zich niet fat soenlijk gedragen ergens anders gaan eten. Dat is een tegenvaller, want ik kwam hier altijd met ple zier". Een ander beweert het finan cieel moeiljk te gaan krijgen. "Het is nogal een verschil dat we moe ten gaan betalen. Hier kost een maaltijd 4.40 gulden en in een eet café kost dat toch al snel twee keer zo veel. Ik hoef daar niet geheim zinnig over te doen, maar dat vind ik teveel". Een 30-jarige man zegt dat de maatregel voor hem nog wel over komelijk is. "Ik ga dan maar naar de mensa van Augustinus. Dat is wel niet zo goed als hier. Daarbij komt dat ik wel voor mezelf wat zal gaan koken. Daar ben ik geen ster in, maar iets in elkaar prutselen, dat lukt me wel. Voor wie ik het erg sneu vind zijn de bejaarden die hier komen eten", zegt hij naar een man van in de zeventig wijzend die verderop rustig zit te wachten tot de deuren stipt om 17.00 uur zullen opengaan. Een trouwe klant van De Bak is Johan Baart uit Leiden. "Deze in stelling is fantastisch voor alleen staanden. Ik kom uit werk en dan heb ik vaak geen puf om nog bood schappen te gaan doen en te ko ken. Belangrijker vind ik echter nog het sociale aspect. Ik heb hier een groot aantal bekenden. Hoewel het eten in de eetzaal misschien massaal overkomt, vind ik het hier toch gezellig. Je maakt eens een praatje en ontmoet weer nieuwe mensen. Na het het eten ga ik nog boven in Pom Pom een kopje kof fie drinken en een krantje lezen. Dat is afgelopen en dat vind ik heel jammer". 'Dé pijp uit' "Meneer ik kom hier al 12 jaar en voor oude mannen zoals ik is dat een strop", zegt de 68-jarige me neer Raaphorst. "Ik heb nooit van mijn leven leren koken. Wat ik ga doen als ik hier geweigerd wordt? Meneer ik zal het u vertellen. Dan ben ik binnen een halfjaar de pijp uit. Ik ben elke dag blij dat ik hier naartoe kan. Doordat de maaltij den niet zo duur zijn, kan ik me ook nog thuis een borreltje veroor loven". Naast de mensen die zich zorgen maken, zijn er mensen die er nuch ter onder blijven. "Ze zullen in het begin wel streng controleren, maar daarna komen we er wel weer in. Als eenmaal het kaf weer van het koren is gescheiden en die alcolho- listen buiten de deur blijven, keert de rust weer terug en kunnen ook niet-studenten hier hun maaltijd halen", zegt hij op rustige toon ter wijl hij zijn sperziebonen, aardap pelen en slavink met zichtbaar ge noegen verorbert. Een andere man die zijn toe komst met vertrouwen tegemoet ziet, is een 70-jarige Leidenaar. "Ik ben al naar de directie geweest. Ze hebben me verteld dat fatsoenlijke alleenstaanden gewoon hier mo gen blijven eten. Er komen hier ook getrouwde stellen eten en dat willen ze tegenhouden. Je ziet hier vaak vrouwen in mooie kleren. Die hebben zeker geen zin om te koken en de vaat te doen. Waarom man nen dat niet van vrouwen kunnen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 15