'We staan toch altijd
nog voor een dreiging'
Ramos door coup
stevig in zadel
Afcent-bevelhebber generaal Leopold Chalupa neemt afscheid
Oecumenische opening winterwerk Zoeterwoude
MANILA - Het harde optreden
van de regeringsgetrouwe troepen
onder leiding van opperbevelheb
ber generaal Fidel Ramos tijdens
de jongste rebellie op de Filipijnen
betekent een ommekeer in het be
leid dat Ramos tot nu toe gevoerd
heeft ten aanzien van opstandige
legeronderdelen. Door het. optre
den van het leger werd de muiterij
de bloedigste tot nu toe. De op
stand. waarbij het defensie-hoofd
kwartier Camp Aguinaldo door
bombardementen en beschietin
gen door het leger in een ravage
veranderde, eiste zeker 25 levens
en 275 gewonden.
door
Criselda Yabes/AP
Hoewel de generaal ook bi£ de
jongste couppoging aanvankelijk
aanbood met de muiters te onder
handelen, liet hij later de kazerne
van Camp Aguinaldo bestormen
door elite-commando's. Hiermee
heeft hij althans voorlopig dege
nen die hem een te lankmoedige
houding verwijten de wind uit de
zeilen genomen en lijkt hij zijn po
sitie versterkt te hebben.
Toen bij de eerste couppoging in
juli 1986 een groep muitende solda
ten zich verschanste in een hotel in
Manila, wachtte Ramos eenvoudig
af tot duidelijk was dat de opstan
delingen geen enkele steun onder
de bevolking genoten. De coup
ging uit als een nachtkaars, en Ra
mos strafte de betreffende solda
ten met 30 keer opdrukken. De of
ficieren die eraan hadden meege
daan werden in hun functies ge
handhaafd.
Bij de tweede opstand, in januari
van dit jaar, legde Ramos tot woe
de van de medewerkers van presi
dent Aquino haar bevel tot bestor
ming van het televisiestation waar
kolonel Oscar Canlas zich met en
kele tientallen medestanders had
verschanst naast zich neer. In
plaats daarvan opende hij onder
handelingen met de kolonel, en
haalde hem over zich over te ge
ven. De man die Ramos aanspoor
de tot onderhandelingen was kolo
nel Gregorio Honasan, de leider
van de jongste rebellie.
De toegevende houding van Ra
mos werd ingegeven door de ge
dachte dat de eenheid onder de
strijdkrachten koste wat kost ge
handhaafd moest blijven, en dat
soldaten nu eenmaal niet op hun
kameraden horen te schieten. De
vrees bestond dat doorbreken van
deze code zou leiden tot grote ver
deeldheid in het leger, en mogelijk
tot openlijke ongehoorzaamheid.
Zijspoor
Dit beleid wekte-echter grote er
gernis bij andere hoge officieren,
die het als een teken van zwakte
beschouwden. Bovendien wist de
staf van president Aquino niet
meer of Ramos nu trouw was aan
de president of aan de principes
van het leger. Vooral na de couppo
ging in januari is Ramos het mik
punt geweest van pogingen om
hem geruisloos op een zijspoor te
zetten.
Een groep gepensioneerde gene
raals oefende druk uit op de presi
dent om Ramos te vervangen. Ze
lieten een rapport naar de pers uit
lekken. Daarin werd gesteld dat de
post van opperbevelhebber moet
worden vervuld door een militair
zonder politieke aspiraties, die het
regeringsbeleid met harde discipli
ne ten uitvoer legt. In het voorjaar
gingen er anonieme brieven rond
door de kazernes, waarin werd ge
suggereerd dat Ramos gevechtser
varing mist en teveel politicus is.
Ramos, die is opgeleid aan de
Amerikaanse militaire academie in
West Point, reageerde fel toen deze
brieven in de openbaarheid kwa
men. ,,Geen makkelijke baantjes
voor Ramos, 37 jaar, vergeet U dat
niet", beet de generaal verslagge
vers toe, met een verwijzing naar
zijn dienstjaren.
Niettemin meldde de Manila
Chronicle in juni van dit jaar dat
president Aquino Ramos een zetel
in het Huis van Afgevaardigden
had aangeboden als hij bereid zou
zijn vervroegd met pensioen te
gaan. Ramos ontkende in alle toon
aarden dat het aanbod ooit was ge
daan, en velen waren van mening
dat het gerucht was verspreid door
een van de naaste medewerkers
van de president.
Steunbetuiging
Aquino heeft herhaaldelijk ge
zegd dat ze niet van plan is Ramos
te pensioneren voordat zijn benoe
mingstermijn afloopt, en dat is pas
over drié jaar. Ramos is de enige
militair op de Filipijnen die bij pre
sidentieel besluit is uitgezonderd
van de pensioengerechtigde leef
tijd van 56 jaar.
De president verklaarde afgelo
pen weekeinde dat het haar de af
gelopen 18 maanden steeds duide
lijker was geworden dat Ramos en
zij „gemeenschappelijke vijanden
hebben gekregen". "De afgelopen
18 maanden hebben generaal Ra
mos en ik iedere bedreiging voor
de regering en onze democratie
weerstaan," zei ze, in een duidelij
ke steunbetuiging aan de generaal.
Waarnemers wijzen erop dat al
thans een deel van de wrevel over
Ramos onder de Aquino-staf voort
komt uit jaloezie, omdat men er re
kening mee houdt dat de generaal
in 1992, als de ambtsermijn van de
president afloopt, een serieuze pre
sidentskandidaat is. Ramos ver
keert in een uitstekende positie om
zijn imago bij de bevolking vorm te
geven en te versterken, ten koste
van de ambities van andere politi
ci. President Aquino is krachtens
de grondwet niet herkiesbaar.
Ramos houdt zich, al dan niet uit
berekening, zorgvuldig op de vlak
te over zijn toekomstplannen. Een
medewerker van hem zei onlang-
s:„Ik zeg vaak tegen hem dat hij
zou moeten overwegen president
te worden, maar het enige wat hij
dan zegt is: .Laten we daar nu niet
aan denken. We moeten eerst het
land stabiliseren'."
BRUNSSUM - Als de deur
van zijn zwaarbewaakte ka
mer in het Afcent-hoofd-
kwartier te Brunssum open
gaat, bestaat er geen enkele
twijfel meer over datgene
dat generaal Leopold Cha
lupa (60) die ochtend bezig
houdt. Hij toont tussen
duim en wijsvinger nadruk
kelijk de onderscheiding
van Grootofficier in de orde
van Oranje-Nassau met de
zwaarden, die hij korte tijd
daarvoor namens de nog
zieke koningin Beatrix van
minister Van Eekelen van
Defensie ontving.
door
Ron Brown
„Ik dacht, kom, ik zal op deze ma
nier tevoorschijn komen, dan hoef
ik niet veel meer toe te voegen aan
het grootste nieuws dat ik vandaag
te melden heb," straalt de vier-ster-
rengeneraal die tot volgende
maand nog opperbevelhebber van
de geallieerde strijdkrachten in
midden-Europa is en voor wie on
derscheidingen toch niet vreemd
zijn.
Even later blijkt waarom juist
déze onderscheiding zoveel voor
hem betekent. Chalupa heeft zor
gen gekend over de beeldvorming
rond de 'Sjakie Plof-affaire': hij
was immers de Duitse militair die
de Nederlandse luitenant-generaal
G. Berkhof, 'ontsloeg' als chef staf
van Afcent. Een affaire die nog
steeds zeer gevoelig ligt in militair
Brunssum.
Weinig ingewijden twijfelen nog
aan de juistheid dan wel de onver
mijdelijkheid van Chalupa's be
sluit, maar de publiciteit rond deze
geruchtmakende zaak heeft men
binnen de Afcent-burcht bijzonder
pijnlijk gevonden.
Ongunstig
„Mijn voornaamste zorg was in
dertijd dat deze kwestie een on
gunstig effect zou hebben op mijn
uitstekende relaties met de plaat
selijke gemeenschap en op de nau
we banden met mijn Nederlandse
vrienden," vertelt Chalupa, nadat
een wat minder hoge officier de on
derscheiding weer heeft losge
maakt en eerbiedig opgeborgen.
„Gelukkig is dat niet het geval ge
weest. En deze onderscheiding vat
ik op als een indicatie daarvan; als
een blijk van waardering. Ik ben er
trots op".
„Wij militairen kunnen onze su
perieuren en ondergeschikten nu
eenmaal niet uitzoeken. Ze zijn er,
en je moet er mee werken. Ik heb
Berkhof aanvankelijk dan ook vol
ledig geaccepteerd. Hij kwam ook
van de genie, net als ik, dus het had
best een goede relatie kunnen wor
den".
„Het is anders gelopen, dat is al
lemaal uitvoerig in de publiciteit
geweest. Het voortijdig vertrek,
zullen we zeggen, van generaal
Berkhof, had ik me in mijn laatste
jaar hier bij Afcent graag bespaard.
Maar generaal Berkhof was, naar
mijn mening, nu eenmaal niet de
optimale keus als chef staf. Daar
om heb ik in overleg met het de
partement van defensie dat besluit
genomen; trouwens, het besluit tot
overplaatsing is formeel in Den
Haag gevallen. Persoonlijk hoop ik
in ieder geval dat Berkhof grotere
voldoening vindt in zijn huidige
activiteiten dan bij Afcent het ge
val was," zegt de generaal onbewo
gen.
Gesloten
Voor veel buitenstaanders is hij
een gesloten boek; zij zien slechts
een charmante, grijze militair, vrij
klein van gestalte, die zich uiterst
diplomatiek en moeiteloos door
het receptie- en ceremoniecircuit
beweegt.
In zijn werkkring is het anders;
daar wordt hij soms 'de snelste
menselijke computer' of erger ge
noemd, en is hij berucht wegens
zijn toorn, die het Afcent-hoofd-
kwartier van hoog tot laag kan
doen sidderen. De generaal wuift
die kwalificaties achteloos weg.
„Ik heb me altijd aan de drie H's
gehouden: Hirn, Herz und Hu
mor," meldt hij vlotjes en op een
wijze die verraadt dat hij dit ver
haal vaker verteld heeft. „Ik heb
mijn hersenen, Hirn, zo optimaal
mogelijk gebruikt en al mijn erva
ring altijd zo goed mogelijk be
nut".
„Ik ben veeleisend, dat is waar,
maar niet alleen wat anderen be
treft; ik stel dezelfde eisen aan mij
zelf. En ik tracht steeds te laten
merken dat er een hart in deze man
zit. Wanneer ik kwaad ben, is dat
na vijf minuten weer over. Ik ben
een emotioneel mens, en geen
computer. Ik ben meer Zuidduits
georiënteerd dan Pruisisch. Maar
ik duw wel hard door om mijn
overtuigingen en eisen duidelijk te
stellen. En humor is ook belang
rijk; die kun je benutten om iets te
verduidelijken of een dreiging weg
te nemen".
„Het grootste compliment vind
ik eigenlijk nog altijd dat officieren
die me van vroeger kennen en die
me nu in privé-gesprekken bij mijn
voornaam noemen, steeds zeggen
dat ik in mijn hele loopbaan nooit
veranderd ben. Ik ben gebleven
wie ik was".
Hartstochtelijk
De generaal heeft die dag naast
zijn onderscheiding trouwens nog
een reden om in zijn sas te zijn; zijn
geliefde voetbalclub Bayern Mün-
chen heeft dit weekeinde gewon
nen. „Omdat ik op tijd terug was
van dienstreis om ze te steunen,"
concludeert hij tevreden. De gene
raal, een hartstochtelijke voetbal
supporter, is ook lid van Aleman-
nia Aachen. Ziet hij, net als Rinus
Michels, als kenner een overeen
komst tussen voetbal en oorlog?
„Voetbal is niet wat wij soldaten
als oorlog zien. Er zijn grenzen aan
het supporterschap; wat nu soms
rond de voetbalvelden gebeurt -
ook in West-Duitsland - iets als het
Heizel-drama, mogen we nooit ac
cepteren. Ik denk dat Michels eer
der bedoelde dat je als voetbal-
coach net als een frontsoldaat al
tijd in de vuurlinie staat".
En over ervaring in de vuurlinie
aan het front kan Leopold Chalupa
meepraten. „Mijn militaire carrière
is niet als officier begonnen, maar
als zeer jonge, zeventienjarige ge
wone soldaat aan het front en daar
na als krijgsgevangene. Een deel
van die krijgsgevangenschap heb
ik in Engeland en Schotland door
gebracht. Dat was een zeer belang
rijke, indrukwekkende heropvoe
ding. De Britten bleken totaal an
ders te zijn dan we in Duitsland in
de Hitlerjugend hadden gehoord.
Hitler-Duitsland bleek niet het
echte Duitsland. Die heropvoeding
heeft mij er in 1956 toe gebracht
toe te treden tot de nieuwe Bun-
deswehr. Ik wilde meehelpen een
herhaling te voorkomen".
Rang
„Nu, vlak voor mijn pensioen,
zeg ik dat dit ideaal volledig ver
vuld is. Niet omdat ik vier-sterren-
generaal ben geworden; want als
jonge officier keek je iedere keer
slechts weer uit naar de volgende
rang; dat was steeds het belang
rijkste. Verder dacht je niet".
„Dat ideaal is vervuld omdat we,
sinds de NAVO als democratische
alliantiebestaat, voor de NAVO-lid-
staten ononderbroken vrede heb
ben gekend. We hebben strate
gieën afgewisseld, van afschrik
king naar de zg. 'flexible response'
die een agressor in onzekerheid
moet laten over onze militaire reac
tie. En we hebben succes ge
boekt".
De generaal verwijst daarmee
naar de recente verklaring van
Bondskanselier Kohldat hij bereid
is de 72 Westduitse Pershing 1A-
raketten te ontmantelen als in Ge-
nève een ontwapeningsakkoord
wordt bereikt. „Die Pershings zijn
terecht nooit automatisch in de on
derhandelingen meegenomen
maar benut als een speciaal pres-
Generaal Chalupa: de Pershing 2 is ontwikkeld als tegenmaatregel voor de SS-20. Als die raketten niet waren
geplaatst, was ervoor de SowjetUnie geen reden geweest om te onderhandelen over de SS-20. ifotoGPDi.
siepunt. Het enige raketsysteem
voor deze korte afstand aan NA-
VO-zijde is - buiten de kernkop
pen - immers in het bezit van de
Bundeswehr. Het is een belangrijk
drukpunt gebleken".
„Het is een kwestie van balans
en flexibiliteit in onze nucleaire
opties. De Pershing 2 is ontwik
keld als tegenmaatregel voor de
SS-20, om meer flexibiliteit te bie
den. Als die raketten nooit ge
plaatst waren, was er voor de Sow-
jet-Unie nooit een reden geweest
om te onderhandelen over de SS-
20".
Afweer
„Een ontwapeningsakkoord in
Genève zal de NAVO flexibiliteit
kosten. Het is aan ons om de politi
ci nu te adviseren inzake maatrege
len die garant staan voor het feit
dat er voldoende respons-moge-
lijkheden blijven bestaan om ge
loofwaardig te blijven in onze af-
„De toenemende ontspanning is
natuurlijk goed, evenals een ge
zond evenwicht. Maar er zit een
ironisch gevaar aan vast. Hoe kun
je het NAVO-verband in stand
houden als zoveel mensen zich niet
langer bedreigd voelen? Je moet
vasthouden aan je militaire moge
lijkheden om je defensie geloof
waardig te houden. Zoiets is niet
alleen afhankelijk van militairen,
maar ook van de burgers".
„Onze grote zorg, of liever, onze
grote uitdaging, is daarom het
overtuigen van jongere generaties.
Ik zeg generaties, meervoud, om
dat veel vaders van jonge dienst
plichtigen tegenwoordig ook al
niets anders meer gekend hebben
dan tijden van welvaart. Hoe leg je
mensen, die de oorlog niet ervaren
hebben, uit dat dit leven niet van
zelfsprekend is, maar bereikt door
grote offers?"
„We zitten nog niet op de auto
bahn naar de eeuwige vrede; we
staan nog altijd voor een dreiging.
De boodschap dat deze maatschap
pij, deze alliantie, dit land, de moei
te waard is om verdedigd te wor
den; is een grote uitdaging, en niet
alleen voor militairen".
Schatting
„De informatie die burgers krij
gen, is vaak noodgedwongen on
volledig of selectief. Men moet al
tijd onderscheid blijven maken
tussen politieke intenties en moge
lijkheden. Beide moeten belicht
worden. Intenties kunnen snel
weer veranderen. Maar we moeten
ze wel waar kunnen maken, we
moeten overtuigend zijn. Bij het
Warschau-pact worden verklarin
gen over vredesintenties nog
steedsteniet gedaan door een mili
taire capaciteit die verreweg over
schrijdt wat zelfsin de meest royale
schatting nodig is voor verdedi
ging".
Ziet de generaal in zijn 'Ruhe-
stand' dan een loopbaan in de poli
tiek liggen? „Nee, ik ga nu geen
tweede carrière meer beginnen. Ik
ben trouwens geen lid van een po
litieke partij; ik vind dat een sol
daat dat niet hoort te zijn. Ik heb
nu een huis bij Aken gekocht, om
puur pragmatische redenen. Ten
eerste kan ik als Sudeten-Duitser
niet naar huis, in Tsjechoslowakije
zullen ze me wel niet willen heb
ben en daar is trouwens geen fami
lie meer. Ten tweede wonen al
mijn officiële en persoonlijke
vrienden in deze regio rond Aken
en ook in Limburg. Mijn dochter
woont hier met twee van onze drie
kleinkinderen. Men zal mij in de
gemeente Brunssum en op Kaal
heide bij Roda JC nog wel eens
zien, na mijn pensioen. Maar poli
tiek, nee. Ik heb ook geen plannen
om voorzitter van een voetbalclub
te worden. Misschien neem ik
straks wel een of meer adviseur
schappen op mij; ik heb wat aan
biedingen gehad".
Zonen
De naam Chalupa zal voor de
Bundeswehr overigens niet verlo
ren gaan. De twee zoons van de ge
neraal zijn beroepsofficier (de oud
ste is majoor). „En zeer geplaagd
door de naam Chalupa. Heetten ze
maar Mayer," verzucht de gene
raal. „Zij willen zich niet optrek
ken aan de vier sterren van hun va
der, maar je krijgt altijd wel wat ge
praat; het ligt gevoelig. Er wordt
tegenwoordig trouwens wel meer
aan carrièreplanning gedaan, dan
in mijn tijd. Maar het is echt te
vroeg voor de volgende generaal
Chalupa. Zet dat maar niet in de
krant; ik wil mijn zonen niet ont
moedigen. Zeg maar dat ze zich on
afhankelijk van hun vader willen
ontwikkelen".
Maakt de generaal zich nog zor
gen over het verruilen van zijn
zwaar bewaakte woning in Kasteel
Puth in Voerendaal voor een bur
gerbestaan in Aken? „Ik ben daar
niet fatalistisch over, ook niet non
chalant, maar honderd procent be
scherming bestaat toch niet. En
wat is het doel van een aanslag op
mij? Als gepensioneerde ben je een
minder lucratief doel en verlies je
je publiciteitswaarde".
Hij erkent dat zijn naam nog wel
enige bekendheid heeft. „Ach, dan
verander ik die misschien. Zijn
mijn zonen ook tevreden".
De bevelhebber van de F
den.
- Al 37 jaar geen gemakkelijke baantjes -
strijdkrachten generaal Ramos, mid-
(foto EPA)
Rooms-katholieken en protes
tanten in Zoeterwoude-dorp ope
nen komende zondag hel winter
werk met één gezamenlijke ge-
zinsdienst in de Christus Die-
naarkerk. De (hervormde)
Dorpskerk is die morgen geslo
ten. In deze dienst zal ook de
'Maaltijd van de Heer' worden
gevierd. De verkondiging zal
vooral gericht zijn op de jonge
ren.
Er zijn in Zoeterwoude wel
meer oecumenische diensten.
Daarvoor blijft gelden dat ze af
wisselend worden gehouden in
de Christus Dienaarkerk (dorp),
de Dorpskerk en de Sint Jan
(Zuidbuurt). Op die zondagen
vindt in de andere kerken de ei
gen dienst gewoon doorgang.
Buitendag. Met een dienst
om half 11 in een boerenschuur
in Noorden (Noordenseweg 43)
begint de Leidse doopsgezind-
remonstrantse gemeente op zon
dag 13 september een 'buiten
dag'. Het programma (vertrek uit
Leiden om half 10) staat al een
beetje in het teken van het 350-
jarig bestaan van het doopsge
zinde kerkgebouw in Leiden, dat
volgend jaar zal worden gevierd.
De boerenschuur is voor deze
dienst gekozen om de deelne
mers enigszins te verplaatsen in
de kerkelijke situatie van die tijd
(schuilkerken).
De lunch staat tussen de mid
dag klaar in de pastorie van de
Nieuwkoopse remonstrantse ge
meente. Na de lunch wordt in
groepen een historisch spel voor
bereid. Om half 3 is de opvoering
in de remonstrantse kerk. Bij
voldoende belangstelling kun
nen deelnemers ook kiezen voor
een rondvaart over de Nieuw
koopse Plassen. De dag wordt
om 4 uur besloten met een
avondmaalsviering.
Stevenshof
Volgende week donderdag,
10 september, zullen veertig Por
tugezen de Stevenshof bezoe
ken. Zij behoren tot de Portuge
se protestantse kerk van dcpres-
byterianen.
Die is begonnen met een ont-
wikkelingsprojekt. In twee arme
vissersdorpen, Cova en Gala,
wordt geprobeerd de levensstan
daard omhoog te brengen. Er is
een crèche gekomen voor de
kleintjes en schoolgaande kinde
ren worden in de vrije tijd sociale
vaardigheden bijgebracht. De
criminaliteit is duidelijk afgeno-
De oprichter en leider van dit
projekt, dominee Neto, maakt
jaarlijks een reis naar het buiten
land, met enkele medewerkers
en een jeugd-volksdansgroep uit
deze dorpen. Zij willen aandacht
vragen voor de problemen waar
de protestantse Portugese kerk
en de samenleving voor staan, en
laten zien wat het projekt in Co-
va en Gala uitwerkt.
Iedereen die daarvan wil horen
is welkom in het gebouw 'De
Dijkhof, Rijndijk 125, op don
derdag 10 september om half 8.
Dat wordt een afwisselende
avond met onder andere een dia
presentatie van de Portugezen,
een optreden van het jeugdkoor
'Dabar' en volksdansen.
Praatgroep nabestaanden.
Het Oecumenisch Aandachts
centrum in Den Haag (School
straat 18) organiseert dit najaar
voor de zesde keer een praat
groep voor nabestaanden van
mensen die zichzelf doodden.
Gedacht wordt aan partners, ou
ders, kinderen, gezinsleden. In
de groep staan de ervaringen van
de deelnemers centraal. Telkens
blijkt weer, dat lotgenoten elkaar
zo tot steun kunnen zijn.
De bijeenkomsten zijn bedoeld
voor mensen uit Zuid-Holland
en van alle levensovertuigingen
Ze worden eenmaal per week ge
houden in oktober, november en
december, op een nader af te
spreken vaste middag. De groep
wordt begeleid door mevrouw J.
Timmerman-Palland en ds. F
Nijssen, beiden medewerker van
het Aandachtscentrum.
Voor nadere informatie of een
afspraak voor een oriënterend
gesprek kan men mevrouw Tim
merman bellen tussen 8 en 10
uur 's avonds. 070-231826, of het
Aandachtscentrum, dagelijks tij
dens winkeluren, 070-651412,
graag vóór 10 september
Werelbond
Dr. K. Blei, secretaris-gen-
raal van de Nederlandse Her
vormde Kerk, is gekozen tot
voorzitter van de Europese com
missie van de Ware, de Wereld
bond van Hervormde en Gere
formeerde Kerken. Hij volgt de
Schot Douglas Shaw op, die deze
functie zeven jaar heeft vervuld
De Europese afdeling kwam
vorige week in Wenen bijeen.
Van de Nederlandse kerken zijn
de hervormden, gereformeerden
en remonstranten er lid van.
Ds. T. Harder, christelijk ge
reformeerd predikant in Amers
foort, is deze week in dienst ge
treden als hoofd pastorale dienst
van het protestants-christelijke
rust- en verpleeghuis 'De Lich
tenberg' in die stad. Komende
zondag neemt hij afscheid van
zijn gemeente. Zijn collega A.
Broersma uit Lelystad zal hem 's
middags bevestigen tot predi-
kent met bijzondere opdracht.
Ds. Harder kwam de laatste
tijd meermalen in het nieuws
toen hogere besturen van zijn
kerk zich uitspraken tegen zijn
minder strak geachte opvattin
gen inzake abortus provocatus.
Hij was als bestuurslid medeve
rantwoordelijk voor de aanvrage
van het Amersfoortse ziekenhuis
'De Lichtenberg' om een abor
tus-vergunning. Harders kerke-
raad bleef achter hem staan.
Deze kerkelijke zaak - die een
paar jaar heeft geduurd - is on
langs in der minne geschikt. Er
kwam een verklaring waarin de
kerkbesturen en Harder zich
konden vinden.
Overigens vindt Harder het
prettig dat hij, dankzij zijn nieu
we functie, nu minder met dat
'kerkbestuurlijke' te maken
heeft. "Ik ben wél dichter tot de
kern van het evangelie gena
derd", zei hij onlangs in zijn ant
woord op een vraag.
Kerkepad
Het elfde seizoen van
NCRV's 'Kerkepad' wordt de ko
mende zaterdagen, 5 en 12 sep
tember, in Schiedam afgesloten
(aanstaande zaterdag is ook nog
de tweede keer van de Friese
route rond Wieuwerd). In oud-
Schiedam staan open - op loop
afstand van elkaar - de rooms-
katholieke Sint Liduinakerk, de
oud-katholieke Sint Jan de Do
per, de lutherse kerk (vroeger
gistpakhuis), de hervormde Sint
Janskerk en het gebouw (de
vroegere rk Havenkerk) van Jo-
han Maasbach Wereldzending.
"Oud-Schiedam laat zien waar
in een klein land groot kan zijn",
schrijft de NCRV-gids niet zon
der milde ironie. "Een kerkelijke
staalkaart". "Centrum van heili
genverering en jeneverstokerij,
waar in 1894 een zwaarmoedige
dichter-dominee vrijwillig de
dood vond". Bedoeld wordt
Francois Haverschmidt, die on
der het pseudoniem Piet Paal-
tjens tal van verzen en verhalen
schreef en die na de dood van
zijn vrouw in 1891 wegzonk in
een steeds diepere melancholie.
In de hervormde Sint Jan
wordt op beide zaterdagen om 5
uur een bijzondere dienst gehou
den ter afshiting van het 'Kerke
pad'-seizoei. Komende zaterdag
is daar nogeen extraatje met een
orgelconcert om kwart over 8
door de Fraise organiste Viviane
Loriaut.
Volgend jaar komt 'Kerkepad'
terug, zo liet de NCRV weten.
Hervormde Kerk: beroepen
te Diemen J. de Korte Oude en
Nieuwe Wetering, te Hoogeveen
W. Dekkff Rotterdam-Delfsha-
ven; aangenomen naar Den
Haag-Loosduinen (deelwerk be-
jaardenzoig) kandidaat K. A.
Bakker Den Haag. Christelijke
Gereformterde Kerken: beroe
pen te Den Haag-Scheveningen
P. Beekhiis Rotterdam. Gere-
formeerd< Gemeenten: bedankt
voor Klaaswaal N. W. Schreuder
Goes.
