Wereldwijde wedijver leidt tot
gedaanteverandering industrie
Vredesplan geen miskraam
Achtergrond
Marmnoetconcerns trekken zich terug op kernactiviteiten
Hervormde en gereformeerde confessionelen werken samen
PAGINA 2
MAANDAG 17 AUGUSTUS 1987
De teller staat voorlopig op ongeveer 2000. Zoveel banen
verdwenen er in minder dan een jaar tijd bij diverse
Philips-vestigingen door het hele land. Het begon in de
cember vorig jaar, toen het concern aankondigde de
produktie van zwartwitbeeldbuizen en de montage van
huishoudelijke apparaten in Stadskanaal te beëindi
gen. Er verdwenen zo'n 400 banen. Het eindigde voorlo
pig eind juli met de verkoop van Philips-dochter PDM
in Oosterhout aan het Duitse chemieconcern Agfa-Ge-
vaert waardoor 300 arbeidsplaatsen verloren gaan.
Internationale concurrentie
dwingt de grote ondernemingen
hun produktiestructuur opnieuw
te bezien. Het streven is een flexi
beler organisatie te creëren, die
snel op veranderingen m de markt
in kan springen. Schmidt wijst in
dit verband ook op de invloed van
de individualisering ('iedereen wil
iets anders dan de buurman'). Gro
te, logge ondernemingen zijn
meestal niet erg ingesteld op het
produceren van kleine series.
Bovendien koesteren veel onder
nemers sinds enkele jaren het ide
aal van de voorraadloze produktie.
Grote voorraden kosten immers
geld en het kapitaal dat daarin ge-
investeerd is kan niet elders wor
den gebruikt. Ze kijken daarbij
vaak vol afgunst naar de Japanse
industrie. Het succes van de auto
industrie bijvoorbeeld is voor een
belangrijk deel te danken aan het
feit dat de grote autofabrikanten
een beroep kunnen doen op een
uitgebreide toeleveringsindustrie,
die 'just-in-time' de gevraagde on
derdelen bij de fabriekspoort afle
vert. Dat wil in de praktijk vaak
zeggen op een termijn van enkele
Het is nog maar zeer de vraag of het
daarbij blijft. De Industriebond
FNV is bang, zo blijkt uit een enke
le maanden geleden gepresenteer
de nota, dat er de komende jaren
bij Philips-vestigingen in Neder
land vier- tot vijfduizend banen
moeten verdwijnen. Die angst lijkt
niet ongegrond, want Philips is be-
zig meteen grondige reorganisatie.
door
door Nicole Lucas
'Terug naar de kern' is het motto.
Philips is in de loop der jaren veel
te veel zelf gaan doen, zei topman
ir. J. Muntendam onlangs, en daar
wil de multinational nu vanaf. Al
les wat niet wezenlijk met het pro
duceren van elektronica te maken
heeft moet de deur uit, zodat Phi
lips zich op een beperkt aantal acti
viteiten kan concentreren.
De ontwikkeling bij Philips staat
niet op zichzelf. De hele industrie is
in beweging. De tijd van de mam-
moetbedrijven lijkt voorbij. Grote
ondernemingen bekijken hun or
ganisatie opnieuw en gooien alle
overbodige ballast overboord. Al
lerlei 'branche-vreemde' activitei
ten moeten het ontgelden. „Je
moet doen waar je goed in bent",
verwoordt drs R. Schmidt, beleids
medewerker van het economisch
bureau van de NMB, de achterlig
gende filosofie.
Ook wordt kritisch bekeken in
hoeverre het noodzakelijk is be
paalde produktieonderdelen die
wél van belang zijn voor de 'kern
activiteiten' zélf te blijven doen.
Wanneer dat niet het geval is wor
den die uitbesteed aan andere be
drijven. Op die manier is niet alleen
Philips bezig te reorganiseren,
maar ook bedrijven als DAF, DSM,
Océ van der Grinten en Rank Xer-
Meedenken
Schmidt is één van de samenstel
lers van een rapport dat de NMB
twee jaar geleden al weer uitbracht
over de veranderingen die gaande
zijn in de industrie. Daarin werd al
een snelle toename gesignaleerd
van het uitbesteden van werk door
grote bedrijven. Die ontwikkeling
heeft zich sindsdien voortgezet en
doet zich onder meer voor in de
metalelektro-industrie, vooral de
autoindustrie, en de machine-in
dustrie.
Het gebruiken van toeleveran
ciers is natuurlijk niet nieuw. Gro
te bedrijven zetten altijd al zoge
naamde 'jobbers' in om pieken in
de produktie op te vangen. Wat wel
nieuw is is dat het uitbesteden nu
expliciet als ondernemingsstrate
gie wordt gehanteerd. De vraag
'zelf maken of kopen?' wordt
steeds vaker gesteld.
De snelle technologische ont
wikkeling maakt dat produkten en
produktieprocessen gauw verou
deren. Het is voor grote bedrijven
daarom bijna onmogelijk alles bij
te houden. Bovendien ontbreekt
het aan kapitaal om op alle terrei
nen te kunnen investeren in onder
zoek. Het intensiever inschakelen
van toeleveranciers wordt dan aan
trekkelijk.
Er ontstaat daardoor, naast de
traditionele 'jobber', behoefte aan
een nieuw soort toeleverancier, die
zelf aan produktontwikkeling
doet. Zo'n toeleveringsbedrijf, aan
geduid als 'trendsetter', 'main-sup
plier' of (in Philips-kringen) 'co-
maker', wordt geacht zelf mee te
denken. „Je kunt dan profiteren
van de kracht van anderen. De rela
tie met de toeleverancier is in we
zen veel intensiever dan vroeger",
aldus een voorlichter van het Eind-
hovense concern. „In de high-tech
moet je er van op aan kunnen dat je
produkten op tijd geleverd krijgt
en bovendien dat ze goed zijn, want
het luistert allemaal zeer nauw".
Het toeleveringsbedrijf nieuwe
stijl moet aan hoge eisen voldoen.
De opdrachtgevers, de grote be
drijven dus, selecteren en controle
ren hun 'meedenkers' nauwkeurig.
Via 'vendor rating', het beoordelen
van leveranciers, blijven tenslotte
alleen de besten over. Of, in de
woorden van Philips-topman C.
van der Klugt: „De aanbieding van
een toeleverancier moet concurre
rend blijven: de relatie moet ook op
de langere duur niet tot automatis
men leiden".
Japan
De Japanners beheersen de
kunst van het uitbesteden als geen
ander. In feite bestaat de Japanse
economie uit twee delen: de sector
van de grote bedrijven enerzijds en
die van de toeleveranciers ander
zijds. De zeer grote ondernemin
gen kunnen niet bestaan zonder
duizenden kleine bedrijven, die
dienen als toeleveranciers. Het uit
besteden van Droduktie vindt
In de auto-industrie is het uitbesteden van werk zeer gebruikelijk. Het Japanse Toyota heeft zelfs de beschikking
wer 36.000 toeleverende bedrijfjes en 200 wat grotere 'sub-contractoren'. (foto Volvo Car)
plaats aan steeds kleinere bedrij
ven tot in de twaalfde graad. De ke
ten eindigt daar in de huiskamer.
Onderdelen voor.de Nissan-autofa-
bricage worden in achterafstraat-
jes gemaakt en het plaatwerk van
de Honda wordt in de voorkamer
geperst.
Een fabrikant als Toyota bijvoor
beeld heeft de beschikking over
zo'n 36.000 toeleverende bedrijfjes.
De relatie gaat meestal niet recht
streeks. De kleine bedrijfjes leve
ren aan zo'n 200 grotere zogenaam
de 'subcontractoren' die nauw sa
menwerken met Toyota.
De druk van de grotere produ
centen op de toeleveranciers om op
zo kort mogelijke termijn zo goed
koop mogelijk te leveren is vaak
enorm. Pieken in de produktie
worden opgevangen door meer of
minder toeleveranciers in te scha
kelen. Bij een neergaande econo
mie zijn die dan ook als eerste de
klos. de arbeidsomstandigheden in
de bedrijfjes onderaan de keten,
ook wel aangeduid als sweatshops,
zijn vaak zeer slecht. De lonen zijn
extreem laag, de werkdagen lang.
Afhankelijk
De Nederlandse situatie is daar
mee niet te vergelijken, aldus
Schmidt. „In Nederland is het toch
meestal zo dat een co-maker niet
afhankelijk is van één klant zoals
dat in Japan het geval is. Men zet
niet al zijn middelen op één paard".
In zijn ogen hebben zowel uitbeste
der als co-maker voordeel bij de re
latie. „Het uitbestedende bedrijf
draagt technologie en know-how
over aan de toeleverancier. Zeker
als zo'n bedrijf werkt voor meerde
re opdrachtgevers, bestaat er een
brede basis voor technologische
ontwikkeling".
Daarvan profiteert, zo meent
Schmidt, uiteindelijk de hele Ne
derlandse economie. „Je tilt het
technologisch plan van het be
drijfsleven op. Dat is een belangrij
ke factor voor Nederland om op
den duur concurrerend te zijn".
Toch is' het niet allèmaal goud
wat er blinkt. Toeleveranciers wor
den gevraagd op zeer korte termijn
te leveren. Dat geeft natuurlijke
een grote mate van onzekerheid.
Ze proberen die op te vangen door
veel te werken met tijdelijke ar
beidskrachten. En door op hun
beurt weer delen van de produktie
uit te besteden. Bijvoorbeeld aan
bedrijven die niet aan de eisen van
het 'co-makership' hebben kunnen
voldoen en uit de boot zijn geval
len. Er kunnen zo hele ketens ont
staan, waarbij de zeggenschap naar
beneden toe vaak toch steeds klei
ner wordt.
Ook Schmidt moet dat toegeven.
„De co-makers hebben het voor
deel van de exclusiviteit, die kun
nen eisen stellen aan de opdracht
gever. Maar voor de 'jobber' geldt
dat natuurlijk niet, daar bepaalt de
uitbesteder de prijs".
Trend
De trend bij grote bedrijven om
zich steeds meer te beperken tot
hun kern-activiteiten kan dan ook
uiteindelijk tot nieuwe opbbuw
van de industrie leiden. Aan de top
.van de pyramide staat de uitbeste
der. Direct daaronder bevinden
zich de gespecialiseerde toeleve
ranciers die werken met geavan
ceerde technieken en apparatuur.
Bij de ontwikkeling van produkten
werken ze nauw samen met de op
drachtgever. Deze positie is echter
maar voor een beperkt aantal hoog
technologische bedrijven wegge
legd. De brede basis wordt dan ook
uiteindelijk gevormd door minder
moderne bedrijven, die niet geacht
worden mee te denken. Zij krijgen
slechts de opdracht zo goed en
goedkoop mogelijk aan de wensen
van de klant te voldoen.
iOrtega (Nicaragua)
Duarte (El Salvador)
d' Azcona (Honduras)
Akkoord Midden-Amerika biedt reële kansen
MEXICO-STAD - Het i
de vredesakkoord van de vijf
Middenamerikaanse presidenten
is met gemengde gevoelens ont
vangen. De eerste reacties van
direct betrokkenen als Washing
ton ('we zullen de Contra's niet
zonder meer laten vallen'), de
Contra's zelf ('geen wapenstil
stand als daar niet direkt met ons
over wordt onderhandeld') en
het gewapende verzet van El Sal
vador ('Duarte zal nog een hoop
concessies moeten doen voordat
wij bereid zijn om mee te doen'),
doen bijna denken dat het om
'een miskraam' gaat, een doodge
boren initiatief.
Maar de tot vorige week duide
lijk aanwezige oorlogsdreiging is
plotseling naar de achtergrond
verdwenen. En de uitzichten op
vrede in deze licht ontvlambare
regio zijn nog nooit zo groot ge
weest. De mogelijke ontwikke
lingen op een rij gezet.
Guatemala
Voor Vinico Cerezo, de nog
jonge christendemocratische
president van Guatemala, komt
de ondertekening van het regio
naal vredesakkoord als een ge
schenk uit de hemel. Het bete
kent voor hem een reëele kans
om de Guatemalaanse militairen,
die sinds 1954 een hoofdrol in de
lokale politiek hebben gespeeld,
definitief aan zijn gezag te onder
werpen.
De afgelopen maanden was er
een duidelijke toename te con
stateren van de activiteiten van
de sinds 1954 regelmatig opdui
kende ultra-rechtse doodseska
ders. Met het vredesakkoord in
de hand heeft Cerezo nu weer
nieuwe mogelijkheden. Tot
groot ongenoegen van het Guate
malaanse leger houdt hij vol dat
bepaalde onderdelen van de ge
maakte vredesafspraken ook van
toepassing zijn op Guatemala.
Een akkoord met de guerrilla
strijders zou hem eindelijk een
vaste greep op het leger geven.
En met de te verwachten interna
tionale steun in de rug, kan hij de
guerrilla-strijders veel bieden.
Belangrijk daarbij zijn de al lang
door hemzelf gewenste ontman
teling van de 'strategische ont
wikkelingspolen', de op concen
tratiekampen lijkende dorpen,
en een ontbinding van de burger
wachten, de zelfverdedigingspa
trouilles, waarin het leger drie
miljoen boeren heeft gemobili
seerd.
Sandinisten
Als er één groepering belang
heeft bij de Middenamerikaanse
vredesafspraken, dan zijn het
wel de Sandinisten in Nicaragua.
Op het moment dat de door Was
hington uitgestippelde uitput
tingsoorlog hen op bijna alle
fronten begint op te breken,
dient zich plotseling een kans
aan om alsnog door de Amerika
nen te worden erkend als wettige
regeerders.
In eerste instantie heeft de Ni
caraguaanse president Daniël
Ortega zich bijna net zo hard op
gesteld als vóór de onderteke
ning van de vredesakoorden.
Dus: geen onderhandelingen
over een wapenstilstand met de
Contra's, maar met hun baas - de
Amerikaanse regering - en geen
intrekking van de noodtoestand
als ook de agressie niet wordt ge
staakt.
Maar de Sandinisten hebben
zich door de jaren heen een
meester getoond in het innemen
van uiterst radikale standpun
ten. Juist daardoor konden zij op
beslissende momenten vergaan
de concessies afdwingen.
Zo ontstond in 1983 het besluit
om mee te doen aan het opstellen
van een regionaal vredesakkoord
en ook het onverwachte aanvaar
den van de Contadora-acte voor
Midden-Amerika, nadat de vier
andere Middenamerikaanse lan
den al akkoord waren gegaan.
Als Washington toen niet had in-
gegerepen, was er wellicht nu al
vrede geweest in Midden-Ameri
ka.
Bovendien vonden er in 1984
in Nicaragua, voor Latijnsameri-
kaanse begrippen, voorbeeldige,
verkiezingen plaats. En dan ten
slotte, dit jaar, het constructief
meepraten over het in eerste in
stantie tegen hen gerichte plan-
Arias, de basis voor het huidige
vredesakkoord, waarbij volgens
Washington uiteindelijk veel te
veel concessies aan Nicaragua
zijn gedaan.
De Sandinisten hebben op het
ogenblik alleen maar te winnen.
Het opheffen van de noodtoe
stand en het weer toestaan van
het oppositie-blad 'La Prensa' en
de rooms-katholieke radiozender
'Radio Catolica', zijn nu zaken
s de show kunnen ste
len.
Krampachtig
Het mag zelfs niet worden uit
gesloten dat Ortega op een be
paald moment alsnog bereid zal
zijn om met de Contra's te pra
ten. Het is voor de Sandinsten
namelijk van levensbelang dat
Honduras zich aan de belofte
houdt om binnen 90 dagen een
einde te maken aan de mogelijk
heid die de Contra's hebben om
vanuit Hondurees grondgebied
vallen uit te voeren op Nica-
Cerezo (Guatemala)
ragua. En binnen het Hondurese
leger lijkt daartoe een zekere be
reidheid te bestaan.
K Beweerd wordt dat het Hondu
rese leger de doorslag heeft gege
ven door president José Azcona
te dwingen om in Guatemala zijn
handtekening te zetten. En juist
dat deed president José Napo
leon Duarte van El Salvador be
sluiten hetzelfde te doen.
Dat Washington nooit op een
dergelijk 'overspel' van z'n geal
lieerden had gerekend, bleek wel
uit de late en krampachtige reac
ties van de Amerikaanse rege
ring op het grote nieuws. Als het
om een in Washington uitge
kookte manoeuvre was gegaan,
hadden de Amerikanen onge
twijfeld voorop gestaan om het
vredesakkoord toe te juichen.
De Contadora-landen, waar
voor een vooraanstaande rol lijkt
weggelegd in de internationale
commissie van toezicht, hebben
al eerder de mogelijkheid geop
perd van een internationale troe
penmacht aan de Nicaraguaanse
grenzen.
De Contra's zullen bij een der
gelijke situatie voor het blok
worden gezet. Of ze worden als
ballingen ondergebracht in
land dat bereid is ze op te nem
óf ze gaan in op de amnestie die
de Sandinisten aanbieden.
El Salvador
El Salvador is een verhaal
apart. Uitgaande van de zojuist
geschetste, wellicht optimisti
sche gang van zaken in Nicara
gua, moet het Salvadoraanse ver
zet er voor oppassen dat het niet,
net als de Contra's, tussen wal en
schip terecht komt. Want als Ni
caragua recht heeft op interven
tie door internationale veilig
heids-troepen, heeft El Salvador
dat natuurlijk ook.
De Salvadoraanse guerrilla
strijders Voelen zich op het ogen
blik in zekere zin verraden door
de Sandinisten. Toch opent het
vredesakkoord ook voor hen de
mogelijkheid om aan de macht te
komen. En dat is iets wat tot nu
toe ondenkbaar was, omdat Was
hington het nooit zou hebben
toegestaan.
•Verwacht mag worden dat de
rebellen binnenkort van Duarte
zullen eisen dat hij,, als bewijs
van goede wil, alsnog ingaat op
hun, in mei van dit jaar gedane
voorstel. Als eerste stap op weg
naar een vredesdialoog zou het
volgens de gewapende oppositie
tot een humanisering van de oor
log moeten komen: geen sabota
ge meer van economische doelen
door de rebellen, in ruil voor het
staken van de vele luchtbombar
dementen en andere vormen van
geweld tegen de burgerbevol
king. Tot nu toe waren dergelijke
akkoorden onmogelijk vanwege
het felle verzet er tegen binnen
het Salvadoraanse leger. Een be
langrijke bijkomstigheid is dat
de Salvadoraanse oppositie een
goede kans maakt om aan de
macht te komen bij de voor vol
gend jaar geplande parlements
verkiezingen en die voor een pre
sident in 1989.
De samenwerking tussen de
Confessionele Vereniging in de
Nederlandse Hervormde Kerk
en de vereniging Confessioneel
Gereformeerd Beraad in de Ge
reformeerde Kerken heeft als
eerste tastbare resultaat een ge
zamenlijke predikantenvergade
ring. Die wordt gehouden op
woensdag 9 september in Erme-
lo. Dan zal de hervormde hoogle
raar Oude Testament in Utrecht,
dr. C. van Leeuwen, hoofdbe
stuurslid van de Confessionele
Vereniging, spreken over 'Be
vrijding in bijbels licht'.
Ds. A. S. Rienstra in Harder
wijk, secretaris van het Confes
sioneel Gereformeerd Beraad,
noemde deze vergadering de
'eerste vrucht' van een samen
werking waartoe dit beraad in
1983 het initiatief nam. Zijn me
debestuurslid dr. B. van Oeveren
uit Leek omschreef de samen
werking toen als een tegenwicht
tegen bepaalde theologische en
politiek linkse ontwikkelingen.
De hoofdbesturen vergaderen
nu een paar keer per jaar samen.
Het is de bedoeling dat de sa
menwerking zal groeien. Er zijn
al plannen, maar daarover kon
Rienstra nog geen mededelingen
doen.
Naar Amersfoort. De Raad
van Europese Bisschoppencon
ferenties komt van 27 tot en met
30 augustus in het klooster 'Ma
ria ter Eem' in Amersfoort bijeen
voor zijn jaarlijkse vergadering.
Bisschop J. Möller van Gronin
gen heeft'al sinds het begin van
de jaren 70 namens de Neder
landse bisschoppen zitting in de
ze raad, die zelf geen besluiten
neemt, maar de bisschoppencon
ferenties adviseert.
Op de agenda van 'Amersfoort'
staat onder meer: de komende
wereldsynode van bisschoppen
in Rome over de plaats en positie
van de leek in de Rooms-Katho-
lieke Kerk, de zielzorg onder isla
mieten, ontwikkelingen op het
gebied van de media, de evange-
lisering van Europa en het vraag
stuk van oorlog en vrede. Zater
dag 29 augustus is er in het kader
van deze vergadering een eucha
ristieviering in de Sint Jansbasi
liek in Laren. Daarvoor zijn de
Nederlandse bisschoppen uitge
nodigd.
Onderwerp van gesprek in
Amersfoort zal ook zijn de we
reldconferentie over vrede, ge
rechtigheid en behoud van de
schepping, die de Wereldraad
van Kerken in 1990 wil houden.
De Wereldraad heeft het Vatyi-
caan gevraagd, deze conferentie
mede te organiseren.
Volgens bisschop Möller zal
het van de reactie van het Vati-
caan afhangen in welke mate de
afzonderlijke landen aan dit pro
ces zullen deelnemen. Möller:
"Het maakt wel wat uit, of het
Vaticaan dit initiatief van de We
reldraad een belangrijke zaak
vindt óf dat het grote bezwaren
heeft".
In ons land is de Rooms-Ka-
tholieke Kerk via de Raad van
Kerken betrokken bij de voorbe
reiding van de conferentie.
Orgel
Komende zaterdag zal het or
gel in de hervormde Dorpskerk
in Bodegraven weer in gebruik
worden genomen. Vier jaar gele
den moest het plotseling uit el
kaar worden gehaald omdat de
historische orgelkas was losge
raakt en gevaarlijk naar voren
ging hellen.
De mankementen aan het or
gel zelf - dat grotendeels moest
worden opgeslagen - bleken mee
te vallen. Die zijn inmiddels her
steld. De komende weken zal bij
het bespelen duidelijk worden
wat er eventueel nog meer aan
mankeert.
Monumentenzorg draagt ruim
f. 188.000 aan de restaurtatie van
de kas bij. De herplaatsing en re
paratie van het orgel kosten nog
eens f. 35.000.
Bij de ingebruikneming zal
Gijsbert Kok het orgel bespelen.
Ook werken mee de organisten
N. van Vliet en mevrouw G. H.
Veenstra-Lok.
Dagmaat-cursussen. Het
leerhuis 'Dagmaat' in Lisse -
niet-commercieel en op brede le
vensbeschouwelijke, godsdien
stige en kerkelijke basis - heeft
drie nieuwe cursussen opgezet.
Op 10 september begint de cur
sus 'Verstaan van de bijbel', ze-
ventien donderdagavonden. De
ze is vooral gericht op uitleg van
profetische teksten. De meeste
docenten komen van de drie uni
versiteiten in Amsterdam. Be
langstellenden voor wie de bijbel
een weinig bekend boek is kun
nen zich opgeven voor een nieu
we inleidingscursus 'Kennisma
king met de bijbel' (van oktober
af). De taalcursus 'Bijbels he
breeuws' (in samenwerking met
het Citypastoraat Domkerk in
Utrecht) begint op 28 september.
Voor het volledige cursuspro
gramma en nadere inlichtingen
kan men zich wenden tot: Dag-
maat-leerhuis, Fazantstraat 46,
2162 GM Lisse, 02521-13321.
(Het Dagmaat-leerhuis in Lisse
(en andere plaatsen) bestaat
sinds 1970. Ze hebben het leren
kennen van de bijbel tot doel. De
naam 'Dagmaat' is ontleend aan
dé Statenvertaling van Exodus
16 vers 4, waar het woord wordt
gebruikt ter vertaling van het he
breeuwse 'debar-jom', wat letter
lijk 'woord voor een dag' bete
kent. De deelnemers aan de cur
sussen komen uit de bollen
streek, Haarlem, Leiden, Alphen
aan den Rijn, nog andere plaat
sen in de Randstad en de directe
omgeving daarvan).
'Help'
Bij het Nederlands Bijbelge
nootschap in Haarlem is de der
de herziene en aangevulde druk
uitgekomen van de handleiding
'Help! Ik lees de bijbel', een
praktisch boekje, geschreven in
een taal die jongeren bleek aan te
spreken. Op verzoek van gebrui
kers is de tekst uitgebreid en de
vormgeving sterk verbeterd, me
de door het rijkelijk gebruik van
cartoons van Len Munnik.
'Help! Ik lees de bijbel' geeft
informatie over het ontstaan en
de taal van de bijbel, de volgorde
van de bijbelboeken, moeilijke
woorden en kernbegrippen. Het
helpt om bepaalde onderwerpen
snel te vinden en eindigt met een
leesrooster. dat jonge bijbelle
zers in één jaar in staat stelt om
de grote lijn van de bijbelse
boodschap te volgen.
Was het boekje (218 pagina's, f.
13,50) eerst vooral gericht op de
persoonlijke bijbellezer, de uit
gebreide tekst en nieuwe vorm
geving maken het ook geschikt
voor gebruik bij godsdienston
derwijs en catechese.
Hervormde Kerk: beroepen
te Neede Chr. Bakker Burgwerd-
Lollum (Fr.), te Zierikzee N. de
Boo Uitwijk; bedankt voor Rou-
veen H. Vermeer Achterberg
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Enkhuizen A. Bac
Bodegraven; bedankt voor Tho-
len M. Mondria Waardenburg.
Prelaat. Aartsbisschop kar
dinaal Josef Höffner van Keulen
legt zaterdag het voorzitterschap
van de Westduitse rooms-katho
lieke bisschoppenconferentie
neer. Hij is 80jaar en zijn gezond
heid laat te wensen over. Ruim
tien jaar heeft Höffner die func-
tie bekleed. Op 21 septem.ber
Chili. De Chileense bis
schoppen willen, dat het militai
re regime zijn martelpraktijken
stopzet. Dat staat in een verkla
ring na een driedaagse vergade
ring van de bisschoppenconfe
rentie in Santiago de Chile.
Volgens de bisschoppen be
lemmert de in 1980 gewijzigde
grondwet de totstandkoming
van vrede en nationale verzoe
ning. Daarom moet die grondwet
nog vóór de presidentsverkiezin
gen over twee jaar worden gewij
zigd. De militaire regering moet
er, volgens de bisschoppen, ook
voor zorgen, dat deze verkiezin
gen 'moreel gezag' krijgen.
