'Komt dat zien, komt dat zien!'
Duitse banken lief voor zwarte 'spaarders'
IichaamsaMjkingen als kermisattractie in de vorige eeuw
Verborgen rente-inkomsten, maar ook verzwegen omzet en steunfraude
ZATERDAG 15 AUGUSTUS 1987
EXTRA
PAGINA
Gepreparerde gedrochten met vissestaarten en een dierenkopje. dooraaavs door zeelieden uit Japan meegenomen, deden het goed op de kermissen van de
negentiende eeuw. irocoGPDi
Niet te stillen was in de vorige
eeuw de honger naar een van
de oudste kermisattracties: de
tent waarin het publiek zich
kon vergapen aan wat 'de
wonderen der natuur' werd
genoemd. Behaarde vrouwen,
reuzen en dwergen, dikken en
dunnen, Siamese tweelingen,
de mensen stonden ervoor in
de rij. Indrukken van een
oeroude vorm van
amusement, toen er van
Frankenstein en Dracula nog
geen sprake was.
Geldt het zich verlustigen aan an
dermans lichaamsgebrek tegen
woordig als onbetamelijk, onze
voorouders koesterden dienaan
gaande enigszins andere maatsta
ven. Nog tot het begin van deze
eeuw was het tentoonstellen van
menselijke gedrochten een in brede
kring aanvaarde vorm van volksver
maak die zowel de artiesten als hun
exploitanten meestal een stevige
duit opleverde.
door Jan Haverkate
Dat hield overigens niet in dat alles maar
kon, want ook in deze branche had men
zijn normen. Valse afwijkingen als echte
verkopen werd niet gewaardeerd, en
met het exposeren van overleden fami
lieleden moest je ook voorzichtig zijn.
Zoals Alexander Hartkopff, de impresa
rio van de overdadig behaarde Miss Ju
lia Pastrana, heeft gemerkt.
Alexander was een gewiekst heerschap.
Om zich van het alleenvertoningsrecht
te verzekeren, besloot hij met zijn attrac
tie te trouwen, hetgeen op zichzelf niet
verboden was maar allerwegen werd
dat toch als een begin van concurrentie
vervalsing gezien. Zijn broodwinning
dreigde echter in gevaar te komen toen
eerst Julia, die intussen zwanger was ge
worden, in het kraambed stierf en korte
tijd later ook de baby. Hartkopff kwam
toen op een wel heel macaber idee. Zo
wel Julia als de baby liet hij balsemen en
met beide lichamen, opgesteld in glazen
kisten, reisde hij de kermissen af.
In Wenen bevond zich onder zijn pu
bliek een zekere heer Saltarino, die in
zijn in 1895 verschenen boek Fahrend
Volk een levendige beschrijving van hei
tafereel heeft nagelaten. ,,Daar stond
ze", lucht hij zijn verontwaardigd ge
moed, „gekleed in een roodzijden jurk,
met een gruwelijke grijns op haar ge
zicht, met haar kind gekleed in een
soortgelijke jurk. Het kind zat als een pa
pegaai op een 'stang naast haar. En bui
ten, buiten regende het en ik had diep,
diep medelijden met dit lichaam on
danks het feit dat het niets meer horen
of zien kon. Arme Miss Julia".
Het Provinciaal Overijssels Museum
in Zwolle heeft er een traditie van ge
maakt om gelijktijdig met de Zwolse
kermis een tentoonstelling te wijden aan
een bijzonder aspect van dit oeroude
volksvermaak. Deze keer is de keus ge
vallen op het soort kermisattractie als
hierboven: de tent waarin het publiek
zich kon vergapen aan wat eufemistisch
werd genoemd 'de wonderen der na
tuur'. Ook op hedendaagse kermissen
komt dit soort attracties nog wel voor, zij
het dat de exploitanten die dames met
dikke borsten, levende geraamtes, weer
wolven, spoken en andere gedrochten in
de aanbieding hebben, nu hun toevlucht
moeten nemen tot trucages om niet met
de wet op de lijkbezorging in botsing te
komen.
Wat op de tentoonstelling vooral treft,
is hoe kort geleden het nog maar is dat
het als vermakelijkheid in het openbaar
vertonen van deze menselijke gedroch
ten normaal werd gevonden. In het na
jaar van 1901 bracht het circus Barnuvi
Bailey een bezoek aan ons land met
een collectie levende menselijke ge
drochten waarbij de regisseur van een
horrorfilm zich de vingers zou aflikken.
De monsters werden geëxposeerd in een
zogeheten Side Show, een verhoogd po
dium in een lange voortent die tegen de
circustent was gebouwd. Daar kon men
zich onder meer vergapen aan een hin
doe met een dubbel lichaam, een Siame
se tweeling, een romp-met-hoofd en een
gom-elastieken man, een wezen van wie
de opperhuid los op de onderhuid lag zo
dat hij zijn lichaam de meest buitenissi
ge uitstulpingen kon geven.
Het soort attractie dat door Barnum
Bailey in Amerikaanse stijl was geper
fectioneerd tot The Greatest Show on
Earthwas in het begin van de 17de
eeuw tamelijk onschuldig begonnen als
een reizende tentoonstelling van was
De schattingen lopen uiteen van 400
miljoen tot vele miljarden. Verzwegen
Nederlandse kapitalen, veilig
opgeborgen in de kluizen van
buitenlandse banken, buiten bereik van
de belastingdienst. Exotische oorden als
de Antillen en de Bahama's zijn een
begrip in het zwarte geld-circuit, maar om
uit handen van de fiscus te blijven is het
helemaal niet nodig om naar de andere
kant van de wereldbol te reizen.
Geregeld verschijnen er in de kranten
geregeld advertenties van Duitse ban
ken in de grensstreek. Nederlanders
worden aangespoord hun spaarcenten
toe te vertrouwen aan Duitse bankiers,
wier service aan de Hollandische Kuil
den onbegrensd lijkt. Duitse naamval
len? Keyn Problem. Zaken doen kan men
bij veel Duitse banken in het grensge
bied gewoon in het Nederlands.
Machteloos
Doodgewone advertenties zijn het.
Van annonces als „Uw financiële belan
gen worden prima behartigd, u kunt bij
ons ook een safe huren" gaan er dertien
in een dozijn. De belasting leest ze als
volgt: „Breng uw spaargeld hier naartoe,
dan hoeft u geen belasting te betalen
over de rente".
Een belastinginspecteur uit Doetin-
chem: „Al jaren worden gelden over de
grens gebracht om ervoor te zorgen dat
de fiscus er geen vat op krijgt. En dan
gaat het niet alleen om rente-inkomsten
te verbergen, maar ook om zaken als ver
zwegen omzet of steunfraude. Het is
senbeelden. Het wassenbeelden-mu
seum van Madame Tussaud bijvoor
beeld is uit een dergelijke collectie
voortgekomen. De exploitant maakte
die beelden zelf en kleede ze met twee
dehands goed aan. Geleidelijk zien we
daarna een scheiding ontstaan tussen
zogenaamde Historische en Anatomi
sche Kabinetten.
Kabinetten
In de Historische Kabinetten treffen
we vooral historische en tot de verbeel
ding sprekende tableaus aan zoals het
huwelijk van kroonprins Willem met
Anna Paulowna in 1816 en het doodsbed
van Napoleon. In het Anatomisch Kabi
net, dat oorspronkelijk een onderdeel
van het Historisch Kabinet was maar als
grote publiekstrekker al snel een zelf
standige kermisattractie werd, kon men
zich vergapen aan wasafbeeldingen van
het inwendige van het menselijk li
chaam, zoals het anatomisch beeld van
een drie maanden zwangere vrouw,
Thisbe genaamd. Voor de bezichtiging
moesten zes stuivers worden neergeteld
en gezien het delicate karakter van het
beeld mochten de vrouwen het afzon
derlijk bezichtigen.
In 1850 vinden we op de kermis het
Kabinet van Dr. Kahn. De griezel toont
anat!&nische beelden, misgeboorten in
was en in alcohol, potten met ongeboren
baby's in diverse ontwikkelingsstadia
en schedels. In ruime mate waren ook
voorbeelden voorhanden van verschrik
kingen die de mens te wachten stonden
als hij zijn seksuele driften niet kon be
teugelen. De wasafbeeldingen van door
geslachtsziekten veroorzaakte misvor
mingen hadden officieel ten doel het pu
bliek tot voorzichtigheid te manen, maar
de opvoedkunde was uiteraard niet
meer dan een dekmantel om de sensatie
zucht van het kermispubliek te bevredi
gen en de kassa te laten rinkelen.
Een van de weinige Anatomische Ka
binetten die nog bestaan is dat van Dr.
Spitzner. Het dateert van 1856 en is ge
vuld met een uitgebreide collectie anato
mische wasmodellen die zo natuurge
trouw waren nagemaakt dat zijn kermis
tent in de vorige eeuw zelfs door medi
sche studenten werd bezocht. Maar Dr.
Spitzner had nog meer verrassingen in
petto, zoals geraamten van foetussen,
doorsnedes van een strottenhoofd, be
vallingen met de keizersnede en natuur
lijk een afdeling geslachtsziekten, want
daar lustte men wel pap van. In 1963
stond het Museum Spitzner nog op de
kermis in Gent, nu wordt het in Parijs
gerestaureerd.
Toen het kermispubliek de schok van
het Anatomisch Kabinet te boven was,
gingen de exploitanten op zoek naar
nieuwe pikantierieën om de klanten-
stroom op gang te houden. Onder de op
voedkundige dekmantel van het Anato
misch Kabinet stroopten de spullebazen
stad en land af naar levende gedrochten
om ze op de kermis tentoon te stellen.
geen geheim dat er mensen zijn die hier
een uitkering genieten en in Duitsland
een baantje hebben. Het geld dat ze in
Duitsland verdienen zetten ze dan vei
ligheidshalve ook op een Duitse bankre
kening".
De fiscus staat vrijwel machteloos. Be
staat er een gegrond vermoeden dat er
op een Duitse bank geld staat dat de Ne
derlandse fiscus toebehoort, dan is de
enige manier om erachter te komen het
ministerie van financiën in te schakelen.
Het ministerie neemt contact op met het
Duitse Finanzambt, dat op zijn beurt
zich tot de bewuste bank kan wenden.
De eerder genoemde belastinginspec
teur: „Er moet een enorme machinerie
op gang worden gebracht. Ik heb wel
eens geprobeerd om deze procedure op
gang te brengen, maar dat is met gelukt.
In het gunstige geval, als iedereen dus
bereid is medewerking te verlenen, gaat
er een paar jaar overheen en dan het
meestal te laat, omdat de zaak dan in
middels al achterhaald is".
Generaal pardon
De minister van financiën is van plan
een .generaal pardon' af te kondigen
voor mensen die nu eerlijk vertellen dat
Een pionier op dit gebied mag zich de
Amerikaan Phineas Taylor Barnum noe
men. In 1835 weet hij de hand te leggen
op de negerin Joice Heth die hij op ker
missen als de voormalige verzorgster
van George Washington presenteert.
Maar zijn grote succes komt pas als hij in
1842 de dwergmens Tom Thumb ont
dekt. Beetje bij beetje bouwt hij zijn ver
zameling curiosa in de daarop volgende
jaren uit.
Wat Barnum en Bailey grossiersgewijs
deden, deed menige zich al dokter uitge
vende Nederlandse kermisklant op de-
tailhandelsschaal. Wat was er op dit ge
ze al jaren in het geniep een spaarpotje
hebben. De inspecteur: „Ze krijgen dan
niet de normale boete van honderd pro
cent, maar wel een naheffing voor de ja
ren waarin geen opgave is gedaan. Dat er
nu maandelijks 250 miljoen gulden over
de grens zou verdwijnen, zoals de Rabo
bank beweert, geloof ik dan ook niet
In het verlengde van de overeenkomst
met de banken ligt een gelijktijdige ver
hoging van de rentevrijstelling. Voor ie
dereen gaat vanaf 1 januari gelden dat
1000 gulden van de rente, die men in een
jaar heeft ontvangen, belastingvrij is.
Voor een echtpaar dus 2000 gulden. Die
hoeft dan ook niet langer te worden ver
rekend met rente die men heeft betaald
voor de hypotheek op het eigen huis.
Kinderen die niet zelf belastingplichtig
zijn, mogen ieder ook nog eens 500 gul
den spaarrente ontvangen zonder dat de
ouders door de belastingdienst ervoor
worden aangeslagen.
Trouwens, binnenkort wordt ook een
poging gedaan om het Nederlandse ka
pitaal, dat in verschillende buitenlanden
is geparkeerd, in kaart te brengen. In het
belastingformulier wordt waarschijnlijk
volgend jaar een vraag opgenomen naar
buitenlandse spaartegoeden. Nogmaals
de inspecteur: „Die vraag kun je natuur
bied op de Nederlandse kermissen in de
vorige eeuw zoal te zien? Siamese twee
lingen bijvoorbeeld. De misschien wel
beroemdste tweeling was Chang en Eng,
twee in 1811 in Siam geboren broers die
ter hoogte van het borstbeen met elkaar
vergroeid waren maar een volledig ge
scheiden bloedsomloop en ademhaling
hadden. Rond 1829 werden ze door een
artiestenagent ontdekt, die ze voor het
eerst in Boston tentoonstelde. In de ja
ren dertig zijn ze ook enkele keren op de
Amsterdamse kermis te zien geweest.
Op hun tournees verdienden ze een ver
mogen, zodat ze op 55-jarige leeftijd kon
lijk met nee beantwoorden. Maar houdt
er wel rekening mee dat er over een aan
tal jaren waarschijnlijk een overeen
komst komt tussen ons ministerie van
financiën en het Duitse Finanzambt. Op
dat moment kunnen wij de gegevens
van Duitse banken krijgen over rekenin
gen van Nederlanders".
Chocolaatjes
Op minder dan vijftien kilometer na
de grensovergang bij Dinxperlo doemen
de eerste buitenwijken van Bocholt op.
De Höflichkeit op het hoofdkantoor van
de Stadtsparkasse op de Markt wordt
onderstreept door chocolaatjes bij de
koffie. De heren Wilhelm Fisser en Hei-
ner Gerbaulet, respectievelijk Sparkas-
senbetriebswirt annex Marktbereichslei-
ter en Bankkaufmann op de afdeling Fi-
nanzierungs- en Anlageberatungwillen
best wat over hun hollandische Kunden
kwijt.
Jazeker, de belangstelling vanuit Ne
derland voor een rekening bij de Stadt
sparkasse één van de grootste bankke-
tens in Duitsland, neemt toe. Een gelei
delijke toename, benadrukt Gerbaulet.
Geen uitschieters en zelfs geen piek
méér toen onlangs bekend werd dat Ne
derlandse banken hun boeken voor de
den gaan rentenieren.
Reuzen van zowel het mannelijk als
het vrouwelijk geslacht waren ook in
trek. Vaak in combinatie met dwergen,
om het contrast beter te laten uitkomen.
Lilliputters traden op in circusprogram
ma's, maar ook op kermissen waren ze
wel te zien. Een bekende Nederlandse
lilliputter was Simon Paap, in 1789 in
Zandvoort geboren en slechts 56 centi
meter groot. Al in 1800 staat hij, elf jaar
oud, op de Amsterdamse kermis. Na zijn
dood wordt hij in Zandvoort begraven,
maar zijn lichaam verdwijnt op myste
rieuze wijze uit het graf. Het skelet blijkt
zich later in een particulier anatomisch
kabinet te bevinden.
Ontvangen
Een andere beroemde dwerg was Jan
Hannema uit Franeker, in 1845 door zijn
vader in Amsterdam tentoongesteld on
der de naam Admiraal Tromp, een be
wust gekozen bijnaam vanwege de gelij
kenis met die van Tom Thumb van Bar
num Bailey. Jan Hannema schopt het
ver. In 1848 maakt hij een reis naar En
geland waar hij, evenals zijn beroemde
naamgenoot, door koningin Victoria
wordt ontvangen. Het was overigens in
het midden van de vorige eeuw aan de
Europese hoven een rage om dwergen te
ontvangen.
In 1878 werd in Ossendrecht bij de fa
milie Musters een meisje geboren, Pauli
ne genaamd. Op 18-jarige leeftijd was zij
nog niet groter dan 48 centimeter. De
zwager van Pauline zag een immer
vloeiende bron van inkomsten in het
verschiet, en uiteraard was de kermis de
plaats om haar tegen betaling te verto
nen. Als Prinses Pauline reisde ze in een
speciaal voor haar gemaakt koetsje door
het land.
Ze had niet alleen succes in Neder
land. maar ook in de omliggende landen
en uiteindelijk stak ze in 1894 de oceaan
over voor een tournee door Amerika. Bij
het Procter Theatre in New York ston
den de Amerikanen in de rij, maar het
succes was slechts van korte duur want
tijdens diezelfde tournee stierf ze. Haar
gebalsemde lichaam werd terugge
bracht naar Nederland, waar het in haar
geboorteplaats werd opgebaard, ver
sierd met een kroontje met diamanten.
Veel getoonde abnormaliteiten waren
ook dikke en dunne mensen. In het be
gin van de vorige eeuw was de Dikke
Heer van Leeuwarden een bezienswaar
digheid op menige kermis, terwijl de 8-
jarige Hermanus Schumacher, die ruim
200 pond woog, er ook mocht zijn. Al
was men van het vertonen van kinderen
niet afkerig, de voorkeur ging toch uit
naar dames, ook wel Minerva's ge
naamd. Een van de beroemdste dikke
dames was Annie van Wanrooy die al op
16-jarige leeftijd optrad als Big Edda.
Als zich later ook haar zoon Henk bij
haar heeft gevoegd, treden zij op als
broer en zus van The Big Family. Het
publiek ziet echter liever een dikke moe
fiscus gaan openen. Dat voornemen is
beide heren overigens bekend. Ze heb
ben erover gelezen, „Al met al bestaat
ongeveer één procent van ons cliënten
bestand uit Nederlanders", schat Fisser.
En in geld uitgedrukt? „Ja", aarzelt hij,
„das'ist etwas mehr".
Nederlandse klanten zien ze graag bij
de Stadtsparkasse. Banken hebben nu
eenmaal geld nodig om te bankieren en
of dat nu Duits of Nederlands geld is, dat
doet er niet toe. De Stadtsparkasse Bo
cholt verkeert, door haar vestiging in een
grensstad in de positie om Nederlandse
klanten te trekken. Vandaar die adver
tenties in Nederlandse kranten. Die ove
rigens, zo benadrukt Fisser, volstrekt
niet de bedoeling hebben om de gute
Nachbarnschaft met Nederland in ge
vaar te brengen.
Geen bankgeheim
Aan de rente kan het in elk geval niet
liggen dat Nederlanders hun financiële
heil over de oostgrens zoeken. Betriebs-
wirt Fisser legt omstandig uit dat de ren
te bij Duitse banken, afhankelijk van de
periode dat het geld vast staat, een half
tot een heel procent minder is. Op een
kapitaal van enkele tienduizenden gul
dens toch een aardige strop.
der met een dikke dochter en de act
wordt aangepast. Hoe zwaar Annie pre
cies heeft gewogen is niet bekend. Haar
zoon Henk heeft het later gehouden op
ongeveer 400 pond. Henk heeft het nog
tot het einde van de jaren twintig als
Miss Lola volgehouden op de Neder
landse kermissen.
Skeletmensen of levende geraamten
mochten zich ook in een warme belang
stelling van het publiek verheugen. De
meest beroemde was Claude Ambroise
Seurat, die in 1830 op de Amsterdamse
kermis te zien was. „Zijn gebeente is vol
strekt van alle vleesch ontbloot", luidde
de advertentie waarin hij werd aange
prezen. „Niettegenstaande niets afschu
welijks. Men kan onbeschroomd zijn
persoon, zelfs de dames, bezigtigen"
Die bezichtiging duurde van 10.00 uur 's
morgens tot 23.00 uur 's avonds. De man
werd op den duur zo zwak dat hij nau
welijks nog kon staan.
Vrouwen en mannen met overdadige
haargroei hebben het 19de eeuwse pu
bliek ook mateloos geboeid. Een van de
bekendste was de in 1865 in Amerika ge
boren Anny Jones-Elliot, die later in de
Side Show van Barnum Bailey zou te
rechtkomen. In 1861 stond op de kermis
in Amsterdam een zekere Madame Clo-
fullia, ook met baard. Om het publiek
van de echtheid te overtuigen mocht
men de baard betasten en eraan trekken.
Andere beroemde haarmensen waren
JoJo de Poedelman en Lionel de Mense
lijke Leeuw. Een publiekstrekker was
verder een zekere Scapiglione, een man
met een haardos in de vorm van een Ro
meinse helm. Volgens de reclame groei
den zijn haren zo snel dat een dagelijkse
kappersbeurt noodzakelijk was, anders
kreeg hij het te warm.
Bij de haarmensen bevinden we ons in
het overgangsgebied tussen mens en
dier. Haarmensen of beestmensen heb
ben de mensheid altijd gefascineerd zo
als blijkt uit talloze sprookjes en mytho
logische verhalen. Dat geldt ook voor de
zeemeermin, een andere overgangsfi
guur tussen het mensen- en dierenrijk
die op de kermissen te zien was. Daarbij
ging het altijd om geprepareerde ge
drochten met vissestaarten en een die
renkopje.
De meeste zeemeerminnen bereikten
Europa via zeelieden die deze monster
tjes meebrachten uit Japan, waar ze een
functie vervulden in de spookhuisjes bij
de tempels. De enige nog in Nederland
aanwezige zeemeermin werd in 1882
door J. Blomhoff, een Nederlands kolo
niaal ambtenaar, uit Decima in Japan
meegebracht. Hij nam nog veel meer
mee naar huis en zijn collectie wordt be
waard in het Museum voor Volkenkun
de in Leiden.
Kermisexploitanten die er niet in
slaagden de hand te leggen op echte ge
drochten, ontzagen zich niet het publiek
met de meest fantastische vervalsingen
om te tuin te leiden. Dat kwam een ker
misklant in Purmerend in de vorige
eeuw duur te staan, zoals in de Schager
Courant van 26 november 1868 is te le
zen: „Op de laatst gehouden kermis te
Purmerend", staat daar te lezen. .,zijn
twee meisjes uit Zaandam, die zich als
dienstmeisjes in een kermistent hadden
verhuurt, tegen haren wil door den hou
der van die tent gemetamorphoseerd in
getijgerde dames, door haar beide over
het gehele lichaam te bestippen met nx-
trum argent. De volgende dag worden zij
aan het publiek voorgesteld als „De Da
mes met de Tijgerhuid". Daar een van
haar de tijgervlekken verloren had, wil
de de houder van de tent haar in eene
negerin herscheppen, waaraan zij zich
evenwel nog tijd voor de vlugt wist te
onttrekken".
Echtheid
Deze handelwijze kwam de tenthou
der op een politieonderzoek te staan,
want van bedrog hield men niet. Om
zichzelf tegen elke verdachtmaking te
wapenen, hadden veel exploitanten zelfs
de gewoonte om hun attracties ter plaat
se door een als goed bekend staand arts
te laten onderzoeken. Deze artsen, die
uiteraard belang stelden in fysieke afwij
kingen en zo'n uitnodiging daarom zel
den afsloegen, gaven dan een attest van
echtheid af waarmee de tenthouder het
achterdochtige publiek kon overtuigen.
Aan het vertonen van menselijke ge
drochten op kermissen is pas in de loop
van deze eeuw een einde gekomen,
doordat de griezeltent van de kermisex
ploitant het in alle opzichten moest af
leggen tegen de onbegrensde mogelijk
heden van de bioscoop. Zelfs de in 1932
door Todd Browning gemaakte speel
film Freaks, waarin veel voormalige Bar
num Bailey-gedrochten de hoofdrol
len speelden, kon niet concurreren met
Frankenstein, Dracula en andere mon
sterlijkheden die de mensheid later
heeft bedacht en die vele malen gruwe
lijker waren dan wat er ooit in de Side
Show te zien was geweest.
Tentoonstelling 'Het griezelkabinet van dr. FOM'
Provinciaal Overijssels Museum. Voorstraat :t1 1-
Zwolle. Tot en met zaterdag 22 augustus
Als het de rente niet is, wat is dan het
voordeel van Duitse banken voor Neder
landers? Deze vraag doet even een stilte
vallen bij de Bocholtse bankiers. „Das
fragen wir die Leute nicht", zegt de Be-
triebswirt dan, die er onmiddellijk aan
toevoegt dat dat ook helemaal geen taak
is van een bank. Je vraagt toch ook niet
aan Duitse klanten waarom ze een reke
ning willen openen? Belasting ontdui
ken zegt u9 Nee hoor, ook als je je geld
op een Duitse bank hebt ben je verplicht
aangifte te doen van de rente. Zelfs in
Zwitserland, waar alle klanten een num
mer hebben met een wachtwoord, moet
rente versteuert worden.
Duitsland heeft geen bankgeheim. De
banken zijn er echter niet verplicht hun
boeken te openen op verzoek van het Fi
nanzambt, tenzij er zwaarwegende om
standigheden in het geding zijn en ook
dan nog onder bepaalde voorwaarden.
Een gecompliceerde aangelegenheid,
waarop menige jurist z'n tanden kan
stukbijten.
Intussen blijft de Stadtsparkasse
doorgaan met Nederlands geld binnen
te halen. De service voor Hollanders zal
nog worden opgekrikt. Bankieren is ten
slotte investeren in de toekomst. Zo zal
het binnenkort mogelijk zijn om een
spaarrekening te openen in guldens. De
daarop uit te keren rente wordt even
eens in guldens betaald. We krijgen",
zo vertrouwt Gerbaulet ons toe, „vooral
de laatste tijd nogal veel post uit Hol
land. Mensen die inlichtingen en infor
matie willen. Die post willen we zoveel
mogelijk in de Landessprache beant
woorden. Er zijn hier al enkele mensen
die behoorlijk Nederlands spreken,
maar in de herfst gaan achttien werkne
mers van ons nog een cursus volgen".
Vandaag de dag moeten kermisexploitanten hun toevlucht nemen tot
trucages om niet met de wet op de lijkbezorging in botsing te komen.
