Amsterdam paradijs voor autokrakers lï Verborgen verleiders Denkwijzer Jeugdbendes gaan 'specialiteit' van junks hoe langer hoe meer overnemen eu. K. ui. HTs oe. Onze taal ZATERDAG 15 AUGUSTUS 1987 EXTRA In de hoofdstad een auto parkeren en de autoradio erin laten is een riskante aangelegenheid. Amsterdam heeft de twijfelachtige eer een paradijs te zijn voor autokrakers die het op een autoradio en eventueel andere kostbaarheden hebben voorzien. Van alle in Nederland vorig jaar gestolen autoradio's is bijna eenvijfde juist in Amsterdam verdwenen. En niet langer meer worden auto's vrijwel uitsluitend gekraakt door junks. In toenemende mate worden er jeugdbendes gesignaleerd *die nog gerichter te werk gaan dan verslaafden. De man in het café in de Rapenbur gerstraat is bepaald niet verlegen te noemen. „Nog iemand voor een Blaupunkt?" Er wordt niet gerea geerd en mokkend zet hij zich weer achter zijn borreltje. De plastic tas met daarin, in een vuilniszak, ver moedelijk de autoradio, blijft bij zijn voeten staan. De woedende blik van de barkeeper ontgaat hem. door Huub Klompenhouwer „Altijd hetzelfde," kankert de naar schatting zo'n dertig jaar oude scharre laar. „Dagen lopen ze je kop gek te zeu ren of je niet een aardig radiootje voor ze te koop weet. Dan heb je d'r een en dan is er niemand voor. Is het niks voor jou?". Hij wacht het antwoord niet af. „Een meier (honderd gulden). Dat ding moet zeker negen van die flappen gekost heb ben. En digitaal hoor". Plaag Diefstal uit auto's is in de grote steden een plaag die binnen de criminele top tien in Amsterdam het fietsen stelen al aardig benadert. Vorig jaar werd er een recordaantal aangiften gedaan in Am sterdam: niet minder dan 49.670. Gemid deld worden er dus per dag 136 auto's opengebroken in Amsterdam. Recher cheurs vragen zich bovendien af of ie dereen nog wel een gestolen autoradio bij de politie, aangeeft. Als de radio niet onder de autoverzekering valt is iedere motivatie daarvoor weg. De hoofdstad heeft de twijfelachtige eer koploper in Nederland te zijn. Rotterdam, Den Haag en Utrecht volgen op bescheiden af stand met respectievelijk 17.000, 16.755 en 3170 aangiften per jaar. Een rechercheur van het bureau War* moesstraat:„Je kunt er de klok op gelijk zetten dat het voor 90 procent auto's van toeristen zijn die opengebroken worden. Nogal logisch, omdat juist die mensen nogal wat spullen in hun auto achterla ten. Ze zijn een makkelijk doelwit voor die autokrakers". Chef recherche van het bureau War moesstraat, Jagerman,-zegt het anders: „Ik denk dat slechts één op de vier slachtoffers Nederlander is. En inder daad zijn er ook nogal wat toeristen on der die Nederlanders. Dagjesmensen die met de auto naar de hoofdstad komen. Van de buitenlanders is een opvallende meerderheid van Duitse afkomst. Hoe dat komt? Het is misschien generalise rend, maar ik denk dat veel Duitsers de neiging hebben om nogal opzichtig hun bezittingen te laten zien in de auto. Ze hebben meestal heel goede en dure auto radio's en zijn wat slordiger met het ach terlaten van kostbaarheden in hun au to". Schroevedraaier Het café aan de Rapenburgerstraat. De prijs voor de Blaupunkt is inmiddels ge daald tot 75 gulden. „Lager ga ik niet, of je moet in plaats daarvan mijn rekening betalen die ik hier nog heb lopen". De waterige oogjes van de man scheppen de verwachting dat die rekening nog wel eens hoger zou kunnen zijn. Met de blik van iemand die 's zondags op de eerste kerkbank zit legt hij uit dat die 75 gul den ook de prijs is die hij ervoor betaald heeft. „Je bedoelt zeker dat je voor 75 gulden aan schroevedraaiers gekocht hebt", snauwt de barkeeper die het ge sprek op afstand volgt. Na het aanbod van een tweede borrel tje wil de man wel kwijt dat hij vlak bij Artis even aan het werk is geweest. Met niet de minste schroom vertelt hij vier tot vijf radio's op een middag te kunnen pakken. Met een priem dwars door het portier onder het slot en dan heel rustig in de auto gaan zitten. De radio gaat er in negen van de tien gevallen in een oog wenk uit. Een meegenomen plastic zak dient om niet te opvallend met die radio weer uit de auto te stappen. Meestal heeft hij zijn vaste afnemers. „Je snapt toch zelf ook wel dat het hart stikke link is om met zo'n radio rond te zeulen. Normaal ben ik zo'n radio dan ook binnen een half uur weer kwijt". Hij heeft er de pest over in dat de junks de handel een beetje verpest heb ben. „Vroeger kreeg je nog wel een be hoorlijke prijs voor zo'n radio. Maar te genwoordig mag je met een meier tevre den zijn. En dan moet het nog een rede lijke radio zijn, anders heb je hooguit een geeltje (vijfentwintig gulden). Als die junks moeten scoren nemen ze ge noegen met een fooi, zodat die handel nu Met een z.g. center-pointer gaat het snel en effectief, maar met een oude bougie lukt het ook. In het district Warmoesstraat zijn het vooral de junks die de autokraken ple gen. Ondanks de verscherpte surveillan ce, en zelfs ondanks het opzienbarend stijgende aantal arrestaties, neemt het aantal inbraken hier nog gestaag toe. Ja german: „Ik heb wel eens met zo'n junk geprobeerd erover te praten. Hij vertel de doodgemoedereerd dat ie meestal zo'n acht auto's opengebroken had, voordat ie zich zorgen begon te maken over de pakkans. Gelukkig zien we nu dat met demedewerking van justitie de 'circuitvervmlers', de jongens die om de haverklap gepakt worden, in voorarrest gaan en zo in eijt geval langer van straat blijven". Piek De absolute piek van de autokraak in de Amsterdamse binnenstad ligt in de kleine uurtjes. Na twaalven 's nachts en dan vooral op plekken waar weinig volk loopt of nauwelijks controle is van buurtbewoners. De onderdoorgangen bij het Centraal Station, de Prins Hen drikkade en de parkeerplaatsen rond de Oosterdokskade bijvoorbeeld zijn favo riete plaatsen voor de junks, die dan ook roekeloos hun slag slaan. Politievoorlichter Leo Detering wijst er op dat het niet langer meer de ver slaafden zijn die het gemunt hebben op radio's en andere kostbaarheden in au to's. „Je hebt ook een categorie straat bendes, groepjes jongeren die hun slag slaan om van het geld de bloemetjes bui ten te zetten. Ze leven er een luxe leven tje van". Het zijn vooral de betere merken ra dio's en in het bijzonder de digitale die de aandacht trekken van het legioen au tokrakers. „Met een paar dure speakers op de achterplank van de auto en veel knopjes aan de radio is de aandacht van die autokrakers snel getrokken. Meedo genloos gaat dan de priem door het por tier of, als 'het om een goed beveiligde auto gaat, wordt het raam met. een cen terpointer in een oogwenk ingeslagen. Vooral in de kleine uurtjes is die laatste methode favoriet. Evenementen Zo'n centerpointer is een stuk gereed schap waarbij een veer een stalen pin laat uitschieten. De kracht van die pin is zo sterk dat er geen autoruit tegen be stand is. Junks zullen zich er niet zo snel van bedienen. Een oude bougie, het on derstuk in een doek gewikkeld, is ook goed genoeg om een ruit kapot te krij gen. Detering: „Het zijn vooral grote evene menten die veel publiek trekken, waar die bendes hun slag slaan. Soms heel ge raffineerd. De een steekt het portierslot open en na een poosje komt nummer twee, die dan zonder argwaan te wekken het portier opent en zijn slag slaat". Alleen al in 1986 werden er 1640 auto krakers aangehouden. De cijfers voor de eerste helft van dit jaar beloven zelfs toe te nemen, niet in de laatste plaats door een succesvollere nieuwe variant van het Zeedijkplan. Ook de projectmatige aanpak van het autokraken - het surveil leren in burger in buurten die slecht staan aangeschreven - werpt zijn vruch ten af. Niettemin hebben de recher cheurs nog steeds hun handen vol aan de afhandeling van aangiften. Zijn radio's met een zogeheten securi ty code werkelijk een gedegen antwoord op dat openbreken van de auto? Die ra dio's hebben een code die alleen de eige naar weet. Zodra de stroom van de radio onderbroken wordt, werkt de radio niet meer. Alleen de eigenaar kan die radio hercoderen. De scharrelaar in het café aan de Ra penburgerstraat grijnst. „Ik heb twee keer zo'n radio in handen gehad. Mazzel gehad, want ik heb 'm doorverkocht zonder dat die goser wist dat ie er niks aan had. Maar meestal laat ik die dingen wel met rust, want ik moet niet te lang met zo'n ding rondzwerven. Da's veel te link". Hercoderen De politievoorlichter zegt geen geval len te kennen waarbij een security code door helers of daders opnieuw geco deerd kon worden. Maar een woordvoer der van de Keulse politie zegt dat men in Keulen wel 'betrekkelijk eenvoudig' die gecodeerde radio's wist te hercoderen. „Wat met mensenhanden gemaakt is kan ook met mensenhanden nagemaakt worden", was de simpele uitleg van de Keulse woordvoerder. Hij zei er wel bij dat er vanuit de Keulse criminele wereld nog geen geluiden waren gehoord dat het inderdaad ook door helers wordt ge daan. En in Eindhoven, waar Philips als uit vinder van het systeem nog altijd hoog opgeeft over die gecodeerde autoradio's, heeft de politie een dag lang het hoofd mogen breken over het hercoderen van een aantal van die radio's. Ze slaagden er niet in. Marijke van Hoorn van de Phi lips Persdienst: „We hebben niet de pre tentie om het helemaal absoluut te stel len. Als men er zelfs in slaagt ruimte vaartprogramma's te kraken, dan moet ook het coderingssysteem van Philips op den duur wel te hercoderen zijn. Ab soluut veilig zijn die radio's nooit. Maar zeker tot nu toe werkt het systeem per fect". „Je kunt wel proberen die codes te gokken, maar iedere keer als je een code intikt en de combinatie klopt niet, zul je een kwartier moeten wachten voor je een nieuwe combinatie kunt intikken. Dat kost tijd. En de ervaring leert dat autokrakers en helers zo snel mogelijk altijd van hun gestolen spul af willen". De Amsterdamse cijfers zijn veront rustend. Het baart de toeristische wereld grote zorgen. Ook de vergelijking met enkele buitenlandse steden is weinig po sitief voor de hoofdstad. Wenen bijvoor beeld, toeristisch gezien van een gelijk niveau als Amsterdam, telde vorig jaar 5625 aangiften van diefstal uit auto's. Keulen kwam in 1986 op 27.510 en Frankfurt, een stad met een erkend groot drugsprobleem, had 25.450 aangif ten geteld. Bewaking Helemaal vergelijkbaar zijn die cijfers niet. De Duitse steden tellen veel meer bewaakte parkeergarages. Ook de Utrechtse politie zegt dat het aantal aan giften in die stad sterk is teruggelopen door de inschakeling van particuliere bewakingsdiensten bij parkeergarages en grote parkeerterreinen. Amsterdam telt echter betrekkelijk weinig parkeer garages, die veelal overvol zijn. Dus is de toerist genoodzaakt de auto op straat te parkeren. Met alle risico's van dien. DOOR JOOP VAN DER HORST Er zijn woorden genoeg in het Neder lands. De meeste mensen kennen maar een klein deel van onze totale voorraad. Ook geleerde personen schoppen het zelden verder dan de helft van alles wat er in een woordenboek staat. Er zijn veel meer Nederlandse woorden dan de meeste mensen denken. Toch is het een aardige sport om nieuwe woorden te bedenken. Mis schien net zo zinloos als een spelletje boter-kaas-en-eieren, maar ook net zo aardig. Makkelijk is het bedenken van woor den als tral, kaks, muk, gotelen, of boe- zig. Al moet je nog opletten of ze toeval lig al bestaan. Kaks bestaat al en bete kent 'zogenaamd, voor de schijn' Moeilijker is het om betekenissen te verzinnen. Natuurlijk moet een nieuw woord een nieuwe betekenis hebben. Het is niet toegestaan om bestaande betekenissen te kiezen en te zeggen: een tral is hetzelfde als een voordeur. Zeg Frits, wil jij de tral even dichtdoen? Wie zo doet maakt het zich te makkelijk. Een echt nieuwe betekenis voor tral zou bijvoorbeeld kunnen zijn: 'het stukje plastic dat meestal om de greep van een autosleuteltje zit'. We kunnen dan zeggen: autosleutels zijn vaak herken baar doordat daar een tral op zit. Maar ik heb zo'n vermoeden dat er voor die plastic omhulsels van autosleuteltjes al lang een woord bestaat. Twintig jaar geleden lanceerde een professor in de taalkunde het woord roort. Als betekenis stelde hij voor: 'trek hebben in een sigaret'. Voor trek in eten hebben we het woord honger, voor trek in drinken hebben we dorst en het nieu we woord roort zou dan slaan op trek in roken. Overigens was het niet zijn be doeling om werkelijk een nieuw woord aan onze taal toe te voegen. Hij wilde juist aantonen dat je zoiets wel kan pro beren, maar dat het niet lukt. Het aardigste is om uit te gaan van bestaande woorden. Enkele weken ge leden noemde ik hier bijvoorbeeld in- breiden. Dat is een originele variatie op het reeds bestaande uitbreiden. Een gemeente die huizen bouwt zonder haar grondgebied uit te breiden maar gebruik maakt van braakliggende stuk ken grond binnen de bestaande bebou wing, doet aan inbreiding. Dat is een zinvolle en bruikbare betekenis, en die is gekoppeld aan een begrijpelijk woord. Ik doe vandaag een poging enkele nieuwe woorden te verzinnen die aan sluiten bij reeds bestaande als handig, benig, koppig, mondig, lullig, potig, bui kig, hardnekkig, rondborstig en lichtvoe tig. Met al die lichaamsdelen plus -ig worden eigenschappen aangeduid. Meestal karaktereigenschappen. Oor spronkelijk hoorde mondig niet in dit rij tje thuis, maar dat is een ander verhaal. Voor ons taalgevoel hoort het er tegen woordig wel bij. Ondertussen zijn lang niet alle li chaamsdelen benut. Waarom zouden we niet tenig, orig of armig kunnen zijn? De betekenissen liggen zelfs voor de hand. Iemand met lange tenen is dan een tenig persoon. Kinderen die te veel opvangen van gesprekken van grote mensen zijn nogal orig. Armige perso nen omhelzen graag. Vooral staats hoofden en oudere tantes zijn erg ar mig. Ik ben eigenlijk wel benieuwd welke betekenis de lezer uitkiest voor duimig, hielig en knieig. Stuk voor stuk prima Nederlandse woorden; ze wachten al leen nog op een bruikbare betekenis. En als u toch bezig bent, denk dan ook eens na over hardpolsig, rondnavelig en lichtkuitig. Van wat voor personen zou den we kunnen zeggen dat ze eerlijk zijn, hard werkend, maar helaas een klein beetje lichtkuitig? U denkt dat u weet wat er met u gebeurt, maar u weet het vaak niet. Een voor beeld. U bent voor een paar dagen met vakantie in Londen en u bezoekt de grote warenhuizen in de Londense winkel straat bij uitstek, Oxford Street. Wande lend tussen kledingrekken, cosmetica- uitstallingen en elektronica merkt u na enige tijd nauwelijks meer dat er voort durend achtergrondmuziek wordt ge draaid. Van die weinig opvallende, ge ruststellend bedoelde, omfloerste muziek zoals die in vliegtuigen bij start en lan ding ten gehore wordt gebracht. Wat u al helemaal niet merkt is dat in bepaalde warenhuizen door de muziek heen boodschappen worden gesproken, zoals "do not steal" (steel niet) of "please pay" (betaal s.v.p.). Die boodschappen worden namelijk verkondigd op een ge luidsterkte die net beneden de drempel ligt waarop de meeste mensen nog be wust kunnen horen. Warenhuisdirecties hebben naar dit wapen van beïnvloe ding van het onbewuste gegrepen in de hoop zo te kunnen bereiken wat met be wakingsdiensten en vliegende schotels of kettingen aan hun artikelen niet goed. lukt, namelijk dat de klant via de cassiè- re de zaak verlaat. Deze techniek van de zogenaamde sub- liminale (sub beneden. Urnen drem pel, dus beneden de waarnemingsdrem pel) beïnvloeding is overigens al betrek kelijk oud. In de jaren vijftig deden psy chologen in Oost en West al driftig onder zoek naar de effecten van subliminale beïnvloeding met zowel gehoor- als ge zichtsprikkels. Uigangspunt voor dat on derzoek was de theorie van Freud, de kampioen van het onbewuste, dat men sen niet alleen bewust maar ook onbe wust waarnemen. Volgens die theorie gevoelens en gedrag van mensen beïn vloeden zonder dat ze zich van die prik kels bewust zijn of hoeven zijn. In de psychologie spreken we vandaag de dag van subliminale waarneming wanneer wij zinvol reageren op prikkels die zo zwak zijn of zodanig met andere optreden, dat wij ons van die prikkels niet bewust zijn. Er zijn dus ten minste twee vormen van subliminale beïnvloe ding. De meest eenvoudige is er een waarvan veel industrieën in hun recla mes gebruik maken. Een autofabrikant laat in een tv-spot zijn nieuwste model in een woestijn tussen twee zacht glooiende zandheuvels door rijden en alleen de zeer oplettende kijker ziet dat de heuvels ver rassend veel op vrouwenborsten lijken. Hier is dus geen sprake van beïnvloe ding van de seksuele prikkels beneden de visuele waarnemiygsdrempel. Als de kij ker zich niet van de seksuele prikkel be wust is terwijl er onbewust mogelijk wel een prikkelende invloed van uitgaat) komt dat, omdat de aandacht wordt af geleid door andere prikkels in het spotje. In onderzoek is aangetoond dal deze vorm van beïnvloeding effectief kan zijn. Een heel eenvoudig, maar in dit op zicht illustratief experiment is het vol- gende. Een psycholoog laat een proefper soon een reeks willekeurige getallen op zeggen. Terwijl de proefpersoon bezig is getallen te verzinnen, hoort de psycho loog onbewogen toe. Alleen bij het getal 10 of een veelvoud daarvan (20, 30, 100, etc.) knikt hij even. Wanneer de proefper soon vijfendertig getallen heeft opge somd, vraagt de psycholoog hem een half uurtje te oiitspannen in een naastgele gen vertrek. Als het half uur voorbij is wordt de proefpersoon gevraagd de door hem genoemde getallen op te schrijven H ip h ii yich nnn kan he door René Diekstra hoogleraar psychologie te Leiden Wat blijkt? De proefpersoon blijkt zich vooral de tientallen, die hij heeft ge noemd, te herinneren. Wanneer hem ge vraagd. wordt hoe dat komt, weet hij het antwoord niet. De meeste proefpersonen geven als verklaring dat tientallen ge makkelijker te onthouden zijn. Maar dat is onjuist, want hetzelfde effect wordt ook bereikt met willekeurige andere groepen van getallen. Met andere woorden: de proefpersoon heeft de hoofdknik van de psycholoog niet bewust waargenomen, terwijl deze wel zichtbaar was en zijn herinnering heeft beïnvloed. Er zijn ook experimen ten gedaan waarin de psycholoog geen hoofdknik gebruikte maar 'mhm.mhm' zei bij bepaalde getallen. Ook dat beïn vloedt de herinnering zonder dat het slachtoffer weet waarom. Tegenwoordig maken psychologen in hun gespreksthe rapie wel eens gebruik van deze methode om hun patiënten te helpen een bepaalde positieve gespreksinhoud vast te houden. Een andere vorm van subliminale beïnvloeding, het aanbieden van zoda nig zwakke prikkels dat ze niet bewust kunnen worden waargenomen, is ook uitvoerig onderzocht. Een voorbeeld. Aan twee groeven oroefversonen wordt een getekend gezicht getoond. In het ene geval staat op het voorhoofd 'boos' - maar zo zwak dat het niet bewust waar neembaar is - in het andere geval 'blij Vervolgens wordt aan de proefpersonen gevraagd een verhaaltje te schrijven over de gezichtsuitdrukking. De inhoud van de beschrijving verschilt tussen de twee groepen, en wel in die zin dat hij steeds sporen blijkt te bevatten van het niet bewust waarneembare woord. Blijk baar zijn wij dus in staat om langs onbe wuste weg woorden te lezen. Er zijn zelfs experimenten gedaan waaruit blijkt dat onbewust gelezen schokkende woorden leiden tot af weerreacties, een verschijnsel dat ook wel waarnemingsverdediging wordt ge noemd. Wordt bij vrouwen het ene oog subliminaal geprikkeld door het woord 'hoer', dan wordt het andere oog tijdelijk ongevoeliger voor licht. Blijkbaar wordt er een soort censuur opgeroepen die de waarneming beïnvloedt en de persoon tegen schokkende informatie beschermt. Interessant is dat bij mannen precies het omgekeerde gebeurt. Als bij hen een oog subliminaal met het woord 'hoer' wordt geprikkeld, dan wordt het andere oog mist gevoeliger voor licht. Er :n» aanwijzingen, dat dit effect niet alleen optreedt bij visuele prikkeling, maar evenzeer bij geluidsprikkels beneden de waarnemingsdrempel. In zijn boek 'Subliminale Verleiding' laat de schrijver Wilson Key zien dat ad verteerders in de Verenigde Staten al ja renlang gebruik hebben gemaakt van deze vorm van beïnvloeding. Onder an dere met tv-spots waarin subliminaal de boodschap "koop, koop" wordt herhaald. Als men tv-scènes, waarin alcohol wordt geschonken laat vergezellen van de su bliminale boodschap "pak een borrel, pak een borrel", dan blijkt inderdaad het drankgebruik bij kijkers wat toe te Subliminale beïnvloeding heeft dus in derdaad effect. Maar er zijn nog veel vragen onbeantwoord. Een daarvan is: hoe sterk of hoe zwak) moet een prikkel beneden de waarnemingsdrempel zijn oni toch nog effect te hebbenHet gebrui kelijke antwoord daarop is dat de prik kel of de boodschap net beneden de waarnemingsdrempel moet liggen. Maar de verschillen in waarnemingsge voeligheid tussen mensen zijn enorm. En dus is er geen uniforme prikkelsterkte die voor iedereen juist beneden de waar neming sdrempel ligt. De Londense warenhuisdirecties zul len hoogstens een deel van de winkelcri minelen met hun boodschap bereiken. En dan is het nog maar de vraag of ze veel succes zullen hebben. Want zelfs als ons onderbewustzijn een bepaalde bood schap opvangt die voor ons bewustzijn niet toegankelijk is, dan zijn we nög niet op slag andere mensen geworden. Er zijn aanwijzingen dat subliminale beïnvloe ding vooral werkt bij die zaken waar voor we echt gemotiveerd zijn. En hoe veel kleine criminelen ziin echt aemoti- veerd om eerlijke klanten te worden zo lang ze de filosofie onderhouden dat 'eer lijk duurder is en het langst duurt bij de kassa'? Reacties op deze rubriek naar Leidsch/Alphens

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 23