Ondanks alles blijft de mythe voortleven
/-
m
ZATERDAG 15 AUGUSTUS 1987
F.XTRA
^^^^^BIJLAG^AME^EIDSCH/ALPHEN^AGBLAD
Hij was de vervulling van de Amerikaanse droom. De
vrachtwagenchauffeur die een superster werd. Met zijn
unieke stemgeluid en 'schokkende' shows zorgde hij
voor het eerste generatieconflict na de Tweede
Wereldoorlog en plaveide hij onbewust de weg naar de
seksuele revolutie. Maar hij was ook verslaafd aan
drugs, kende hevige driftbuien en ging zich te buiten
aan allerlei uitspattingen. Elvis Presley, de Koning van
de Rock and Roll, is al tien jaar dood maar het lijkt alsof
hij nooit is weggeweest.
schillende drugs zoals uit de lijk
schouwing zou zijn gebleken - was
de reactie van Parker typerend. "Dit
verandert niets", zei hij, en terwijl
Presley nog maar enkele minuten
dood was blies hij hem al nieuw leven
in. Hij sloot zo snel contracten af dat
Elvis in het eerste jaar na zijn dood
meer verdiende dan in welk ander
jaar tijdens zijn leven.
Ook anderen profiteerden gretig
mee van de gebeurtenis die één ding
heel erg duidelijk maakte: de levende
Elvis was een probleem geworden, de
dode Elvis was een bezit om trots op
te zijn. Met zijn lichaam waren zijn
fouten en gebreken begraven en de
cultus kon beginnen.
Dat die betovering nog altijd door
werkt werd deze week onbewust
weer eens aangetoond door een Ne
derlandse rechter. Hij bepaalde dat de
platengroothandel Boogaard Trading
BV uit Lopik de door hem verspreide
platen en bandjes met overspeelde
oude opnamen van Elvis uit de han
del moet nemen. De firma had welis
waar de auteursrechten voor woorden
en muziek betaald, maar los van tekst
en muziek hebben ook uitvoerende
artiesten recht op bescherming. "En
zeker Elvis Presley", aldus het vonnis
van de rechter, die het redelijk vindt
dat zijn plaatopnamen tot vijftig jaar
na zijn dood beschermd blijven.
perster' door° Albert Goldman?Newsweeke.a"
De wrangste anekdote rond Elvis
Presley dateert van 1970. De Ko
ning van de Rock and Roll moest
en zou in dat jaar op bezoek bij
president Nixon. Uitgerekend
hij, die binnenshuis inmiddels
was verworden tot een pillenver-
slinder, wilde de president spre
ken over Amerika's grootste pro
bleem in die dagen: het drugsge
bruik en de bestrijding daarvan.
door Paul de Tombe
Waarschijnlijk ook tot zijn eigen
verrassing werd Elvis een onderhoud
toegestaan. Het verhaal wil dat de
zanger zich daarvoor met pepmidde
len zo had opgeschroefd dat hij zo
high als 't maar kon het Witte Huis
binnenkwam. Maar aan het eind van
het gesprek had Elvis Presley wel zijn
doel bereikt en een jongensdroom
waargemaakt. Hij was benoemd tot
federaal agent van het bureau voor
narcotica en gevaarlijke drugs.
Nixon had hem bovendien verteld
dat hij zijn carrière in de showbussi-
ness op elk gewenst moment zou kun
nen inruilen voor een succesvolle
loopbaan in de politiek. Er was dan
echter één stelregel die hij niet mocht
vergeten, waarschuwde Nixon met
vaderlijk geheven vinger: "Verlies
nooit uw geloofwaardigheid".
Anders dan zijn gestruikelde ge
sprekspartner is Elvis Presley die ge
loofwaardigheid tijdens zijn leven
nooit kwijtgeraakt. Hij zag zichzelf
ook allerminst als een junkie. Inte
gendeel, hij beschouwde de drugs die
hij op grote schaal innam als medicij
nen voor zijn overspannen geest. En
zelfs toen hij zo ver heen was dat hij,
115 kilo zwaar, nauwelijks meer een
podium kon beklimmen, was hij nog
in staat de bewondering van miljoe
nen mensen over de hele wereld af te
dwingen.
Pas vlak voor zijn overlijden (offi
cieel aan een hartkwaal, maar ver
moedelijk door een overdosis) begon
naar de buitenwereld door te sijpelen
dat hij zwaar verslaafd was geweest
aan de drugs, hevige vreet- en woede
aanvallen had gekend en zich had
overgegeven aan perversiteiten. On
danks die schokkende onthullingen
van 'ontslagen lijfwachten die het ver
haal huilend vertelden, leeft de Pres-
ley-legende onverminderd voort.
Precies tien jaar geleden stierf hij,
maar het lijkt alsof hij nooit is wegge
weest. Nog altijd worden aan hem ge
richte brieven bezorgd op Graceland,
het landgoed in Memphis waarop de
koning zijn hof hield en dat na zijn
dood een bedevaartsoord is gewor
den. Nog altijd verschijnen er boeken
over hem, worden zijn platen uitgege
ven en is hij onderwerp van tv-spe-
cials.
Elvis, tijdens zijn leven al aanbeden
door miljoenen, is uitgegroeid tot een
mythe. Een heilige voor talloze volge
lingen die consequent hebben gewei
gerd zijn slechte kanten te zien. Hoe
wel hij op dat moment verloofd was
met ene Ginger Alden, stierf Elvis
voor hen aan liefdesverdriet, veroor
zaakt door de scheiding van Priscilla
Beaulieu. Dat zijn doktoren hem zo
veel medicijnen voorschreven, dat
kon Elvis niet helpen. Hij had ze maar
te slikken.
Zij koesterden de nagedachtenis
aan de frisse, gezonde Amerikaanse
jongen die altijd zo goed was voor zijn
moeder, Cadillacs weggaf aan zijn lijf
wachten (de Memphis-maffia) en diep
gelovig heette te zijn. Voor hen was
hij de vervulling van de Amerikaanse
droom, de man die binnen een jaar op
klom van armoedzaaier tot miljonair,
van eenvoudige vrachtwagenchauf
feur tot superster. Dank zij zijn unie
ke stem, zijn baanbrekende stijl en
vooral dank zij zijn'schokkende op
treden. Elvis was niet de uitvinder
van de rockmuziek, maar maakte het
genre populair met de eerste rockcon-
certen zoals die nu alom bekend zijn.
Hij wilde niet bewust de rebel uithan
gen, maar veroorzaakte wel het eerste
generatieconflict na de Tweede We
reldoorlog en in al zijn aanvankelijke
preutsheid was hij met zijn suggestie
ve heupbewegingen de voorloper van
de seksuele revolutie.
Voldoende redenen kennelijk om
de zanger bovenaardse gaven toe te
dichten. "Hij was Jezus-achtig", te
kent het Amerikaanse weekblad
Newsweek op uit de mond van Geor
ge Klein, een discjockey uit Memphis
en destijds vriend van Elvis. "Eens,
toen we op wegwaren, bracht Elvis de
wagen tot stilstand. Zie je die wolk,
zei hij, die wolk ga ik bewegen. En de
wolk bewoog. Misschien door de
wind, dat weet ik niet. Elvis keek al
leen maar naar ons en lachte".
dere generatie inpalmde. Met zijn
liedjes veranderde tevens zijn hou
ding. Van stoer bonkig en mannelijk,
leek hij zwak en kwetsbaar geworden.
Hij ging nooit meer uit en sloot zich
met zijn altijd aanwezige 'ja-knikkers'
op in een huis, waar hij honderden
groupies naar zijn slaapkamer liet ha
len. In het openbaar speelde hij echter
overtuigend de All American Boy.
Vandaar dat hij na zijn dood op 42-
jarige leeftijd een martelaar werd toen
de verhalen over de sex- en drugs
schandalen loskwamen, toen Kolonel
Parker 'ontmaskerd' werd als zijn ma
nipulator en de souvenir-industrie be
zit van hem nam en goedkope prulla
ria begon uit te braken om maar zo
veel mogelijk aan Elvis te verdienen.
Misschien ligt daar wel de verkla
ring voor de nog altijd voortdurende
Elvis-cultus. Niemand wist wie hij
echt was. Zijn ook al mysterieuze
dood op 16 augustus 1977 maakte
hem tegelijkertijd kwetsbaar en on
kwetsbaar. Hij bleek heel anders dan
altijd was voorgesteld, maar juist die
tegenstelling maakte de geheimzin
nigheid rond zijn figuur alleen maar
groter en deed de cultus groeien. Zon
der dat mysterie en zonder de herin
nering aan zijn provocerende eerste
optredens zou hij waarschijnlijk voor
niemand iets hebben betekend.
In dezelfde bevlogen bewoordin
gen laat een van de vele professionele
Elvis-naapers zich uit. 'Een imitator
als ik is als een priester in zijn kerk. Ik
treed alleen maar op omdat God zelf
niet lichamelijk aanwezig kan zijn".
Natuurlijk - en gelukkig - reageert
niet elke fan zo. De 300(!) Elvis-fan-
clubs in de wereld, met een Neder
landse vestiging in Voorschoten, ken
nen veel leden die hun idool alleen
eren vanwege diens muziek. Boven
alles was Elvis natuurlijk een genie
dat instinctief de oude rhythm and
blues mengde met de gospel- en de
country westemmuziek van die
tijd, een genre dat 'rockabilly' ging
heten. Hoewel deze blanke versie van
de rock and roll nagenoeg gelijktijdig
omarmd werd door latere beroemd
heden als Buddy Holly, Roy Orbison
en Jerry Lee Lewis, en Elvis zelden
zelf een song componeerde, werd hij
toch de onbetwiste koning van de
rock.
Talloze hits en een platenverkoop
die na zijn dood steeg tot boven het
nooit bereikte miljard exemplaren
zijn er de onweerlegbare bewijzen
van. De inspirerende werking die van
hem uitging op andere groten van de
showbussiness is een ander voor
beeld. Bob Dylan, Bruce Springsteen
en The Beatles traden in zijn muzikale
voetsporen, waarbij vooral het ver
haal over de laatsten aardig is.
Toen de Beatles voor het eerst in
Amerika kwamen weigerde Elvis bot
weg hen te ontmoeten. Hij zag die jon
gens uit Liverpool niet alleen als riva
len, maar verwierp ook 'hun smerige
onverzorgde uiterlijk en hun ophit
sende muziek' die de Amerikaanse
jeugd had verlokt tot immoreel ge
drag en het drugsgebruik dat hij bij
anderen zo verfoeide. "Ik wil die
klootzakken niet zien", barstte hij uit
tegen zijn aandringende manager
'Kolonel' Tom Parker, in wiens mani
pulerende handen hij meer en meer
een marionet werd.
De enige
Bij hun tweede Amerikaanse tour
nee, een jaar later, kwam het er dus
toch van en de avond werd als een
succes beschouwd. Hoewel er toch
ook iets anders bleef hangen. John
Lennon, die zijn bewondering al eer
der had neergelegd in de uitspraak
"Vóór Elvis was er niets", verwoord
de het een en ander de volgende dag
tegen de lijfwachten van Presley.
"Toen we voor het eerst hier kwa
men wilden al die gasten als Dean
Martin en Frank Sinatra en dat soort
lui naar ons toe komen. Alleen omdat
wij alle vrouwen hadden, alle meiden.
Maar wij bewonderen en mogen hen
niet echt. Er was maar één persoon in
de Verenigde Staten die we ooit heb
ben willen ontmoeten, hoewel hij ons
niet wilde ontmoeten. De enige was
Elvis Presley. Wij kunnen niet vertel
len wat voor gevoel dat was gister
avond".
Zo praat je na het bezoek aan een
vorst. En Elvis was altijd The King ge
bleven, ook toen hij na zijn diensttijd
(1960) zijn stijl rigoureus veranderde
en met soft-songs en ballades de ou
Elvis en Priscilla met hun pasgeboren dochter Lisa Marie
in februari 1968. uotoAP>
op de meest onverwachte momenten
in slaap viel. Linda Thompson, zijn
voorlaatste vriendin, vond hem eens
met zijn gezicht in een vol bord kippe-
soep. Als ze zijn hoofd er niet had uit
getrokken was Elvis de eerste man in
de geschiedenis geweest die in een
bord soep was verdronken.
De later bestrafte artsen waren me
de verantwoordelijk voor de erbarme
lijke toestand waarin Elvis de laatste
jaren van zijn leven verkeerde. Een
dikke willoze etalagepop, een mario
net in de handen van zijn geslepen
manager Tom Parker. Deze Parker,
eens zelf onderdeel van de mythe
(waarin ze als vader en zoon van el
kaar gehouden zouden hebben), werd
door Goldman keihard ontmaskerd
als de man die Elvis exploiteerde tot
meerdere eer en glorie van zijn eigen
portemonnee. Door een slimme con
structie in het contract was de Neder
lander van geboorte (hij heette eigen
lijk Van Kuijk en was geboren in Bre
da) tegelijkertijd de manager en de
werkgever van Elvis, van wiens ver
diensten hij de laatste tien jaar vijftig
procent opstreek. Hij liet hem spelen
in de vele middelmatige films die Pre
sley zelf haatte en aanduidde als 'va
kantie-dia's', en met een list had hij
hem ook het leger in gepraat. "Dat
was de dag dat Elvis stierf', haalde
John Lennon later aan.
Op de dag dat Presley echt overleed
- aan een overdosis van veertien ver
Opkomst en verloedering van een superster. Boven: de nog jonge El-
vis in zijn gloriedagen. Inzet: 115 kilo lichaamsgewicht op het podium
gehesen. Daaronder: de imposante begrafenisstoet over de Elvis Pre
sley Boulevard in Memphisaugustus 1977. uoto's gpdi
Er liepen in zijn tijd even goed
ogende jongens rond met betere
stemmen, maar in welke geestelijke
of lichamelijke conditie Elvis ook
was, hij had altijd dat speciale. De
aparte uitstraling die hij al snel had
toen hij zijn carrière als zanger een
maal was begonnen. Niet om een
plaatje voor zijn moeders veijaardag
op te nemen, zoals de mythe wil fzijn
moeder was op dat moment al langja
rig geweest), maar om te horen hoe
zijn opgenomen stem zou klinken. El-
vis droomde immers van een loop
baan als filmster en niet als zanger.
Vanaf het moment dat hij als platen-
artiest als een komeet omhoog schoot
veranderde zijn leven dan ook ingrij
pend.
Hoe slecht hem het lukte zichzelf na
die plotselinge metamorfose in de
hand te houden, blijkt uit de vele bio
grafieën die over Elvis zijn geschre
ven. Vooral Albert Goldman heeft in
'Elvis' aangetoond dat het beeld van
de ster die zo gewoon, zo gul, zo gelo
vig en gezond was gebleven, bestond
uit een zorgvuldig opgebouwde leu
gen, in stand gehouden door zakken-
vullende derden.
Drie jaar onderzoek en zeshonderd
gesprekken met mensen die de su
perster van nabij hadden meege
maakt, brachten schokkende feiten
aan het licht. Goldman zet Elvis neer
als een nooit volwassen geworden, ar
rogante en verwende tiener, die na
een aantal desastreuze ervaringen
(zijn diensttijd, de dood van zijn aan
beden moeder en de scheiding van
Priscilla Beaulieu) steeds meer ging
toegeven aan allerlei uitspattingen.
Hij verkwistte zijn geld, kocht alles
wat hij wilde hebben - van vliegtui
gen tot huizen, auto's en revolvers -
en was nagenoeg blut op het moment
dat hij met zijn platen en films al hon
derd miljoen dollar had verdiend.
Maar dat was tot daaraan toe. Daarte
genover stond immers buitengewoon
vrijgevig gedrag. Elvis schonk grote
bedragen aan liefdadigheidsinstellin
gen en gaf tijdens zijn shows dure sie
raden weg aan de vrouwen in het pu
bliek.
Ongenadig
Voor zijn fans kwamen wéér andere
verhalen nog veel harder aan. Met ge
documenteerde verslagen over wilde
nachtelijke spelletjes, even wilde
feestjes met piepjonge meisjes, woe
deaanvallen waarbij Elvis op tv-toe-
stellen schoot en de grote hoeveelhe
den drugs die hij slikte, werd de my
the ongenadig ondergraven. Vier ver
schillende doktoren en een tandarts
stonden volgens Goldman in de
laatste jaren constant klaar om de on
verzadigbare drugshonger van Pre
sley te stillen, tot het moment dat hij
zijn steeds meer uitdijende lichaam
alleen nog maar in beweging kon krij
gen en tot rust kon brengen met be
hulp van die drugs.
De doses die hij nam waren vaak zo
groot dat de zanger, die vanaf zijn
jeugd aan slapeloosheid had geleden.
Pfc
