Een dorp dat de autoroute
letterlijk links laat liggen
Het grenswisselkantoor
Jazeneuil: tegen wind en lawaai achter hoge hagen verscholen
ZATERDAG 8 AUGUSTUS 1987
EXTRA
17
De verkeersborden in Frankrijk
zijn anders dan die in België. De
mensen ook. Maar mensen zijn
niet alleen anders als de ver
keersborden anders zijn, weet
Lewi Dekeeger. De 28-jarige be
diende van het grenswisselkan
toor in Rekkem bevindt zich
niet alleen luttele meters van de
Belgisch-Franse grens. Hij zit
ook kort op de grens tussen Wa
len en Vlamingen. Een drielan
denpunt, hoewel er officieel van
maar twee landen sprake is.
Neem alleen al de bank waarvoor
hij werkt. Dat is een Waalse bank,
de Banque Crédit Comrnercielle.
Zijn directeuren zijn Walen. Ze den
ken Waals, ze spreken Frans, ze ver
staan Vlaams, met moeite.
Walm
"Ik spreek en versta vlot Frans,
want anders had ik deze job niet,
maar ik denk Vlaams". Het vierkan
te hok, een soort container waarin
hij de hele dag in hoog tempo geld
zit te wisselen, bevindt zich op
Vlaams gebied, nog net. Links is
Wallonië, recht vooruit is Lille.
Rechts is een raam, het enige. Dat
kijkt uit op internationaal terrein,
op vrachtwagens. Steeds andere
vrachtwagens en toch steeds het
zelfde beeld. Altijd diezelfde loop
jongen in zijn bruine stofjas die tus
sen de vrachtwagens door met pa
pieren heen en weer sjouwt. "De zo
mer en de winter d'n gansen dag
door die walm van bureel naar bu
reel". Zo zou Lewi Dekeeger zijn le
ven niet willen slijten.
"De grens is geen lijn, maar een
verschil in mentaliteit. Als ze mij
zouden droppen en mij zouden
blinddoeken, dan zou ik voelen
wanneer ik in Wallonië zou zijn.
Maar voor de Fransen zijn ook de
Walen Belgen, .buitenlanders voor
al, étrangers. Fransen zijn chauvi
nistischer dan wij. Ze leven nog in
de tijd van la gloire. Ze komen bin-
Geldwisselaar Lewi Dekeeger: "Ik blijf een bediende". (foto gpd)
nen, spreken Frans, en verwachten,
eisen, dat ge in het Frans antwoordt.
Ik heb de taal moeten leren, vijfjaar
avondles gevolgd. Anders had ik
hier niet gezeten".
Niet dat hij erg tevreden is met
zijn baan. "Het is beter dan dat ge in
een fabriek zoveel stuks per dag
moet doen. Of in een groot gebouw
in Brussel op de zoveelste verdie
ping uw werk moet verrichten".
Bediende
In die luttele vierkante meters
van zijn hok heeft hij zijn eigen ver
antwoordelijkheid. Dat ziet hij als
het enige voordeel. Want hogerop
kan hij niet, hij blijft gevangen tus
sen het grensoverschrijdend ver
keer. „Ik blijf een bediende"
In zijn vrije uren geeft hij rijles.
Een eigen rijschool is zijn droom.
"Als ik zou de mogelijkheid heb
ben", mijmert hij.
Voorlopig zit hij vast aan de
grens. Die grens tussen Frankrijk
en België is, denkt hij, duidelijker
dan die tussen Nederland en België.
Fransen en Belgen, dat is een we
reld van verschil. "Dat hebt ge kun
nen zien op sportief gebied, tijdens
de mondiaal in Mexico. Het Franse
voetbalteam speelde om de derde
en vierde plaats tegen België. Gelijk
kemphanen stonden de douaniers
tegenover elkaar. De Hollanders
juichten voor de Belgen. De Fran
sen zouden nooit voor de Belgen
juichen".
PIETER VAN DE VLIET
Zomaar een Frans dorpje langs de E-3. Of liever gezegd de
A-10, want de lange strook beton van het Deense
Frederikshaven naar Lissabon heet niet overal hetzelfde.
De A-10 is trouwens weer onderdeel van de E-34, zoals De
Weg in Frankrijk doorgaans wordt genoemd. Maar genoeg
daarover. Jazeneuil, metz'n zevenhonderd inwoners, staat
centraal in deel 4 van een serie over wat je langs De Weg
allemaal kan tegenkomen.
Zuidelijk van Poitiers wordt het ge
ronk van de autoroute in de plooien
van de streek Poilou gesmoord. Elf
duizend uitlaatpijpen per dag schie
ten hier als walmende raketten
voorbij. Voor zijn dure tolgeld heeft
iedere chauffeur er recht op haast.
door Rudolph Bakker
De A-10 voert van Parijs naar Bordeaux
een bijna 600 kilometer lange startbaan
die als onderdeel van de E-34 verkleum
de Noordeuropeanen in vliegende vaart
totaan de voet van de Pyreneeën brengt.
Na lange uren van platte verveling
komt de natuur ten zuiden van Poitiers
pas tot leven. Hier begint het land van de
bocages, onschuldige bosjes als in een
vlaag van onoplettendheid over de heu
vels verspreid. Tussen die bocages ligt
Jazeneuil, tegen wind en lawaai achter
hoge hagen verscholen.
Jazeneuil telt zo'n zevenhonderd in
woners. De romaanse kerk van Johan
nes de Doper spiegelt zich in het rivier
tje de Vonne. Onder het koor ontspruit
een bron die uitmondt in de overdekte
wasplaats. De rivier is niet meer dan een
handbreed diep, kikkervissen scharre
len tussen de waterpest, waterlelies
staan op ontluiken. In de stilte van Jaze
neuil hebben merels en lijsters het voor
het zeggen, alleen in de rede gevallen
door vrouwenstemmen uit een keuken
of het starten van een astmatische 2CV-.
Weinig verzet
Als in 1977 de komst van de nieuwe
autoroute in de gemeenteraad van Jaze
neuil voor het eerst ter sprake komt, is er
weinig verzet. Het tracé ligt drie kilome
ter buiten het dorp. Aan de noordelijke
grens moeten boeren grond aan de we
genbouwers afstaan, maar ze worden er
goed voor betaald. Het belangrijkste ge
meenteraadsbesluit in die julimaand
van 1977 valt tegen de zomervakantie.
Het gaat om de gunning van zeven nieu
we wc's voor de dorpsschool. Ze komen
onder het afdak op de speelplaats, dat
wil zeggen rug aan rug met de mairie
(gemeentehuis).
In bijna alle dorpen van Frankrijk vor
men de dorpsschool en het gemeente
huis een onverbrekelijke eenheid. In Ja
zeneuil is achter de speelplaats - en
daarvan door roestig kippegaas geschei
den - een groentetuin, met in juni nog
prille aardappelplanten, groene toma
ten, magere uien en de kop opstekende
kroppen sla.
Als in 1981 het onderdeel van de auto
route A-10 zuidelijk van Poitiers voor
het verkeer wordt opengesteld, gaan er
een paar dorpelingen vanaf de heuvel
kijken. Daarna keurt niemand de beton
nen racebaan nog een blik waardig. Ja
zeneuil is het centrum in een netwerk
van kleine weggetjes, die door elzen, wil
gen en meidoornstruiken zijn omzoomd.
En door wel anderhalve meter hoge ha
gen, uitstervende windvangers die de
trots van het landschap zijn.
Een van die vele weggetjes voert na
een drietal kilometers tot een kolossale
brug, bij de bouw waarvan kosten noch
moeite - bijna uit schuldbesef - zijn ge
spaard. Deze brug ligt over de autoroute.
Aan de andere kant van de weg is San-
xay. In Sanxay komen toeristen omdat
er 'gallo-romeinse' ruïnes zijn opgegra
ven. Ook Jazeneuil heeft achter de
kerk, dat wil zeggen ter hoogte van de
feeëngrot- gallo-romeinse resten. Dat is
gebleken uit luchtopnamen. Alleen
heeft niemand er nog geld voor over ge
had om tussen de pinkster- en boter
bloemen, ruim besproeid door de Von
ne, wetenschappelijk aan het graven te
slaan. De kerk van Johannes de Doper is
al mooi genoeg. Hij stamt uit de l'2de
eeuw en is zo beroemd dat er iedere
vakantie zelfs tot uit Japan liefhebbers
naar komen kijken.
Druk
Het zou een dramatisch misverstand
zijn te denken dat er in een dorp als Ja
zeneuil niets gebeurt. Burgemeester Re-
my Vierfond heeft het zelfs zo druk dat
het meer dan een uur duurt voordat hij
onverwacht aangetreden gasten kan ont
vangen. De 'mairie' wordt gemoderni
seerd op het ogenblik, en er is een mo
derne feestzaal in wording, en evenzo
een nieuwe kleuterschool. De lagere
school krijgt er zelfs een klaslokaal bij.
Tot nu toe zaten alle 37 kinderen er bij
elkaar.
Burgemeester Vierfond vertelt: "We
zijn hier springlevend, onze bevolkings-
pyramide ziet er goed uit. De laatste tien
jaar hebben we kans gezien Jazeneuil te
verjongen, we hebben nieuwe huizen ge
bouwd en er is werkgelegenheid in fa
brieken en bedrijven in omliggende gro
tere plaatsen".
Wat Jazeneuil zelf betreft, daar somt
de burgemeester de zelfstandigen ge
makkelijk uit het hoofd op: een timmer
man, een smid, een reparateur van land
bouwwerktuigen, een tuigmaker die nu
behanger is, en niet minder dan vier stu-
cadoors.
Overdag zijn de straatjes van Jaze
neuil zo goed als verlaten. Een vrouw
duwt haar fiets moeizaam tegen de heu
vel omhoog, in een tuintje begiet de boe
rin haar anjelieren, rozen en vergeetme-
nieten. Uit de timmermanswerkplaats
schuin tegenover Johannes de Doper
komt de oude Albert Louneau naar bui-
i Burgemeester Remy Vierfond: zo druk als een baasje.
Het dorpje Jazeneuil, een oase van rust op enkele kilometers afstand van
de drukke A-10 waarlangs dagelijks 11.000 uitlaatpijpen ronken.
(foto's Rudolph Bakkcr/GPD)
JAZENEUIL
ten geschoven telkens als hij een vreem
deling signaleert die het hoofd in de nek
werpt om het topje van de romaanse
kerktoren te zien.
Ltkaneau rommelt nog wat aan tussen
zijn zaagmachines en de stapels warm
en geurend hout. Voor vrienden timmert
hij nog wel eens een kast of een venster
luik, maar meestal toch houdt hij het
binnenkomend publiek nauwlettend in
de gaten. Hij lacht een beetje om de in
drukwekkende verbouwing van de mai
rie en voegt er trots aan toe dat hij zich
zijn hele leven in Jazeneuil nog niet
heeft verveeld.
Een enkele toerist maakt wel eens een
foto van hem, in zijn timmerwinkel,
waar het lijkt alsof de tijd heeft stilge
staan. Hij wil dan wel uit beleefdheid
zijn pet afzetten, een idee dat hem uit het
hoofd moet worden gepraat.
Boter en cognac
De Poitou is het land van boter en cog
nac. De boeren van Jazeneuil verbou
wen meestal graan nadat ze hun koeien
aan de kant hadden gedaan. Poitou is
het 'land van het zoete leven', zonder
grote steden, zonder opzienbarende en
luchtvervuilende industrie. In Jazeneuil
zorgt burgemeester Vierfond ervoor dat
de opvallende eenheid van architectuur
geen geweld wordt aangedaan, dat het er
aangenaam wonen blijft.
Hoewel in streken als deze 'de zoon
van het land het altijd wint van de
vreemdeling' wordt buitenlanders er
geen haarbreed in de weg gelegd. Zo
vertelt Vierfond van een Nederlands
echtpaar dat zijn levensavond in Jaze
neuil doorbracht en er nu ook op het
kerkhof begraven ligt.
De Poitou was - met zijn drie landstre
ken de Vendee, Deux Sevres en Vienne
(waartoe Jazeneuil behoort) - altijd het
raakvlak van twee werelden. Hier lag de
grens tussen de langue d'oc van de trou
badours de langue d'oil van het Franse
noorden. Hier vochten de Franse en En
gelse koningshuizen van de Capetiens
en de Plantagenets om de macht, hier
liep in de Tweede Wereldoorlog de de
marcatielijn tussen het bezette en het
vrije Frankrijk en ten slotte is er de geo
grafische scheidslijn tussen protestan
ten en katholieken.
Burgemeester Vierfond is katholiek,
maar niet een protestante vrouw ge
trouwd. Hij vertelt dat 'gemengde' hu
welijken in Jazeneuil in een gemeen
schappelijke dienst door de pastoor en
de dominee worden voltrokken. En er is
nog maar zó weinig van de godsdienst
strijd over dat niemand in Jazeneuil ooit
heeft nageteld hoevelen onder hen op
zondag naar 'de kerk' (dat is de katholie
ke kerk) of naar 'de tempel' (dat is de
protestante kerk) gaan.
In dit paradijs is er iedere zomer een
wedstrijd om het mooiste met bloemen
versierde huis, zijn er elf dorpsvereni
gingen en gaan er jaarlijks nog geen tien
dorpelingen dood.
Geen haast
Achter de autoroute A-10 - en dat is
aan de andere kant van Jazeneuil - looDt
de oude provinciale N 10. Over de auto
route snerpen iedere dag 11.000 auto
mobielen in pijlsnelle vaart tussen de
heuvels voort. Op de N 10 worden per
dag en in rustiger tempo ruim 17.000
automobielen geteld. In het land van de
cognac en de boter hebben mensen als
die uit Jazeneuil geen haast. En de Pyre
neeën kan ze gestolen worden.
