TAD LEIDEN Huisarts moet zelf meer doen en minder vaak doorverwijzen LEIDSCH DAGBLAD 0VER Lopsenstraat Onderzoek in Alphense en Leidse regio j Meisjes mishandeld Brandje in school snel geblust Beheerder bestolen Jongen (11) aangereden s VRIJDAG 7 AUGUSTUS 1987 De Lopsenstraat is de enige straat in de Transvaalbuurt (het wijkje achter het belastingkan toor), die niet naar hoofdrolspe lers uit de boerenoorlogen in Zuid-Afrika verwijst. De Paul Krugerstraat, President Stein- straat en Cronjéstraat dragen na men van mannen die rond de eeuwwisseling, in de tijd dat het stratenplan en namen door de gemeenteraad werden goedge keurd, in hoog aanzien stonden bij de Nederlandse bestuurders. Nederland stond in de jaren 1899-1902, toen de tweede vrij heidsoorlog woedde van de boe ren tegen de Engelsen, aan de kant van de Zuidafrikaanse boe ren. Tegenwoordig wordt wat ge nuanceerder tegen de boerenge neraals aangekeken. De Lopsenstraat is echter later dan genoemde straten verwezen lijkt. Het deel van de Morsweg tot aan de Joubertstraat kreeg gestalte neergezet in 1910. Het tweede deel werd tegelijkertijd met de Transvaalkade en Trans- vaalhof in 1928 gebouwd. De Lopsenstraat ligt boven de ge dempte Lopssloot. De naam her innert aan het convent van Lob- sen of klooster van St. Hierony- musdal der Reguliere Kanunik- ken, dat in 1400 ongeveer op de plaats van de Beestenmarkt stond. Aanvankelijk had dit klooster goede inkomsten, edoch wegens toenemende verarming (De ka- nunicken hadden zoo kwaad huis gehouden, dat zij hunne schulden niet konden betalen) werd het klooster aan de stad overgedragen. Die belastte het St. Catharinagasthuis op de Breestraat, in 1826 verbouwd tot Stadsgehoorzaal, met het beheer. Het klooster lag buiten de vesten en werd in 1572 door de Geuzen in brand gestoken om de Span jaarden bij het beleg geen dek king te verschaffen. De Blauw poort die daar schuin tegenover lag zou daar vandaan onder vuur kunnen worden genomen. Pestlijders Niet alleen de straat, maar ook een sloot, brug en sluis droegen de naam van het klooster. De sloot diende lange tijd als toe- voerweg van het toen in vol be drijf zijnde Pesthuis. Ze stond in verbinding met het Galgewater. In de Morsweg lag de Lopsbrug en daaronder bevond zich de Lopssluis. In 1771 maakten re genten van het Pesthuis zich zor gen over de slechte staat van de sloot. In de notulen van 1771 tot 1775 wordt uit de doeken gedaan waarom. Het Pesthuis had over water slechts twee toegangswe gen. De een ging via de Lops sloot die in verbinding stond met het Galgewater. De andere sloot liep naar de Endegeestervaart en via de Poelgeesterwetering naar de Haarlemmertrekvaart. De laatst genoemde vaarweg was echter zo nauw dat daar nau welijks een roeiboot doorheen kon. De Lopssloot was in princi pe wel zo breed dat twee Rhijn- schuiten elkaar konden passe ren, ware het niet dat in de loop der jaren omwonenden de sloot onbruikbaar hadden gemaakt door het inwerpen van vuilig heid, maaken van schoeiingen en opbouw van huisjes op de grond. Bovendien had de Lopssloot het voordeel dat men in korte tijd buiten de stad was. Bij de andere route moest nog door een deel van de stad worden gevaren en Het vakgebied van de huisarts begint danig uitgehold te raken. Een scala van behandelingen die huisartsen gemakkelijk zelf kunnen doen en die ook tot hun oorspronkelijk takenpakket behoren, hebben zij in de loop der jaren in handen van specialisten gegeven. Enerzijds doet de arts aan die ontwikkeling vrijwillig mee omdat hij de behandelingen niet zelf wil doen, anderzijds oefenen heel wat patiënten grote druk op hem uit door nadrukkelijk om doorverwijzing naar een specialist te vragen. Gevolg: de huisarts lijdt imagoverlies, patiënten komen onnodig in de medische molen terecht, en er worden, omdat specialistische hulp duurder is, onnodige kosten gemaakt. De ziekenfondsen, hierin gesteund door de commissie Dekker, vinden dat aan deze situatie hoognodig iets moet worden gedaan. De huisarts moet volgens hen terug naar af: een aantal van de zogenoemde diagnostische en therapeutische verrichtingen die van oudsher tot het takenpakket van de huisarts behoren, moet hij weer zelf gaan doen. Gevolgen daarvan: het werk wordt er voor de arts aantrekkelijker op, de patiënt blijft waar mogelijk een lange weg door de medische wereld bespaard en de specialisten, van wie er velen klagen dat ze door het vele doorverwijzen van de huisartsen aan hun eigenlijke werk nauwelijks toekomen en mede daardoor idioot lange werkweken maken, krijgen wat meer lucht. Om erachter te komen of bovengeschetste ideale situatie ook tot de reële mogelijkheden behoort, worden in Tilbug en Zwolle thans experimenten gehouden. Onderzocht wordt of huisartsen, door middel van een ander vergoedingensysteem, zelf meer verrichtingen gaan doen en minder doorverwijzen. In Leiden kan elk moment ook een dergelijk onderzoek beginnen, en wel zodra de Ziekenfondsraad positief beslist over een subsidie aanvraag van 425.000 gulden. Aan het onderzoek, dat al met al drie jaar duurt, zullen ruim honderd artsen uit de Leidse en Alphense regio meedoen. Het experiment was in eerste aanleg een initiatief van medisch adviseur van het Regionaal Ziekenfonds Leiden/Alphen dr. G.A. de Haak. Thans zijn erbij betrokken het RZLA, het Centraal Ziekenfonds Haarlemmermeer, het Regionaal Ziekenfonds Gouda-Woerden en de vakgroep Huisartsengeneeskunde van de universiteit Leiden. LEIDEN - 'Terrein terugwinnen'. 'Image huisarts opkrikken'. 'Kwa liteit verbeteren'. 'Kosten terug brengen'. Dr. G.A. de Haak en dr. A.R. Tegelaar, beiden adviserend geneeskundige van het Regionaal Ziekenfonds Leiden/Alphen. en di recteur J.C.H. Kool van het RZLA, weten argumenten genoeg die voor een zo snel mogelijk begin van het 'Leidse' verrichtingenonderzoek pleiten. Komt bij dat naar hun me ning dit onderzoek het qua kwali teit wint van de experimenten die al aan de gang zijn, ja zelfs als trendsetter voor een landelijk be leid zou kunnen dienen. De projec ten in Tilburg en Zwolle zijn vol gens Kool te beperkt van opzet, ter wijl er bovendien, anders dan in Leiden, vrij weinig aandacht is ge schonken aari het aspect 'na-en bij scholing'. door Simone van Driel Alvorens over het eigenlijke on derzoek uit te wijden, nemen De Haak en Tegelaar de oorzaken die zo'n onderzoek noodzakelijk heb ben gemaakt, onder de loep. De Haak: "Dat de huisartsen veel werk aan specialisten uitbesteden, heeft velerlei oorzaken. De huisarts heeft daar zelf schuld aan, hoewel ik niet wil zeggen dat hij te gemak zuchtig is. Veel meer, en dat is iets wat nogal eens over het hoofd wordt gezien, ligt het echter aan de patiënten. Veel mensen leggen een grote druk op de huisarts om hen toch vooral door te verwijzen naar een specialist. 'Wat een huisarts doet, kan nooit veel wezen', die ge dachte leeft er". De wortels voor de scheefge groeide situatie moeten voorts in de jaren '70 woren gezocht, vertelt Tegelaar. "Het was toen 'in' dat huisartsen zich met veel maat- schappelijk-werk-achtige dingen bezighielden - er waren in die tijd ook nog geen hulpverlenende in stanties als het Riagg. Maar gevolg daarvan was wel dat de huisartsen minder tijd hadden voor puur op het lichamelijke gericht werk". Voor de scheefgroei moet overi gens een nuancering worden aan gebracht ten aanzien van 'platte landsdokters'. Kool: "Die doen van oudsher veel meer zelf dan de art sen in een stad met een ziekenhuis om de hoek". Volgens De Haak, vroeger in Alphen werkzaam als adviseur van het voormalig alge meen ziekenfonds Alphen en om streken, doet die situatie zich in de ze contreien vooral in de Alphense regio voor. Los zand Een van de middelen waarvan wordt aangenomen dat ze de ont wikkeling ten goede kunnen ke ren, is een ander vergoedingensys teem. De Haak: "Nu werken zie kenfondsen en huisartsen met een abonnementshonorarium: een huisarts krijgt voor elke zieken fondsverzekerde, of hij die nu nul, eén of twintig keer op zijn spreek uur krijgt, eenzelfde vaste vergoe ding. Je zou je kunnen voorstellen dat wanneer de huisarts voor be paalde verrichtingen apart (extra) wordt betaald, dat voor hem een stimulans is om die verrichtingen zelf te doen en minder door te ver wijzen". Of die theorie inderdaad opgaat, is de centrale vraag in het onder zoek. Het antwoord lijkt op het eer ste gezicht 'ja', maa& daarvan is men niet op voorhand overtuigd. "De overheid, de Landelijke ^luis- artsenvereniging en de Zieken fondsraad menen dat minder door verwijzen, meer zelf doen is", zegt De Haak. "Dat ligt kennelijk voor de hand en we hebben ook wel po sitieve verwachtingen van het on derzoek, maar het kan best zijn dat die theorie op los zand is gebouwd. Het ligt niet zo simpel. Het is im mers mogelijk dat de huisartsen, wanneer er voor een aantal verrich tingen wordt betaald, de verrich tingen waarvoor ze geen extra ver goeding krijgen, in handen van de specialist blijven geven. Dat zou de verkeerde weg zijn". Door middel van een vragenlijst wordt de artsen zowel na als voor het onderzoek ge vraagd naar hun taakopvatting juist ten aanzien van de zaken die niet extra worden vergoed. Goed scheef Dat het Leidse project geen één- richtingverkeer van de ziekenfond sen is, moge blijken uit de grote, positieve respons van de huisart sen in de Leidse en Alphense regio op de in september 1986 gestelde vraag of zij aan het onderzoek wil len meewerken. Honderdtweeën vijftig huisartsen kregen deze vraag voorgelegd, 90 procent van hen antwoordde en voor ruim hon derd artsen luidde dat antwoord 'ja'. Enkele cijfers: van de 48 Leidse huisartsen lieten 29 weten aan het onderzoek te willen meewerken, in Alphen zeiden 13 van de 18 aange schreven artsen 'ja', zeven van de negen huisartsen in Leiderdorp en zou men last hebben gehad van nieuwsgierig volk dat de boten met pestlijders vergezelde. De Lopssloot moest kortom worden uitgediept. Een brede sloot zou hard nodig zijn bij uit breken van de pest met de meenigvuldigheid van Rhijn- scheepen en Tentschuitjes die in die tijde geduurig naar en van het Pesthuis vaaren, om de be- smettene persoonen op hetzelfde te brengen. En het karwei moest ook maar snel worden begonnen, omdat men nooit kan weten, zo besluiten de regenten wanneer God goedvinden zal de stad Ley- den met de droevige plaage der peste te straffen. Het geschiedde zoals de regenten het wilden en in 1774 is het werk aanbesteed en uitgevoerd. Nieuwenhuizen Terug naar de Lopsenstraat. Een beeld van de eerste jaren van de Lopsenstraat wordt door C. Zwarts-Verbiest geschetst in een artikel in het Leids Jaar boekje van 1981. Volgens haar waren de eerste bewoners af komstig uit de stegen achter de Haarlemmerstraat zoals de Bou- welouwen- en de Duizendraad- steeg. "Deze vonden het aanvan kelijk helemaal niet zo prettig om hun huisjes in de stegen te verlaten. De huizen werden ook niet zo gewaardeerd. Behalve het ramen zemen en straat schrob ben, dat vond men leuk. Huis raad zal er ook niet veel geweest zijn. Dat kwam allemaal pas la ter, toen de buurt in betere doen kwam". Zwarts-Verbiest was dochter van een kweker wiens tuin tus sen het spoor en de Lopsenstraat in lag. Van de overkant zag de fa milie Verbiest wat zich in de straat afspeelde. Zo staat ook in haar geheugen gegrift hoe zo mers het straatbeeld was. "Bo nen afhalen voor de inmaakfa- briek van Nieuwenhuizen was wel het voornaamste wat wij daarvan te zien kregen. Dat was me een drukte! Het was bijna al tijd vrouwen- en kinderwerk. En vlug dat ze dat konden! De hand wagens reden af en aan. Bij en op de bergen bonen zaten kleine kinderen, dikwijls alleen met een hemdje aan, met hun blote bil letjes op de bonen". Hoe de buurt aan de bijnaam Hakbijlenbuurt is gekomen, daarover bestaan twee theorieën. De meest voor de hand liggende is dat bewoners elkaar met hak bijlen te lijf gingen. Zwarts-Ver biest schrijft dat ze dat nooit ge zien heeft. Wel dat ze elkaar met gasbuizen sloegen! Een interes santer verhaal vertelde een Lei- denaar. Volgens hem sloeg de bijnaam op de keurmeester van Nieuwenhuizen, die controleer de of in de kisten met afgehaalde bonen niet teveel vuil zat. Het ge beurde weieens dat niet-afge- haalde bonen in de kisten terecht kwamen. Des te sneller was de kist vol. De keurmeester bleek aan de andere kant ook wel eens onredelijk te zijn met afkeuren Hij was dan de man met de bijl. Hij besliste immers over het in komen van de pelsters. Op de Lopsenstraat worden geen bonen meer afgehaald .en wordt ook niet meer geknokt zo als in de beginjaren. De Trans vaalbuurt is begin jaren tachtig gerenoveerd en vermoedelijk woont er niemand meer van de begintijd. De Lopsenstraat heeft het aanzien gekregen van een nieuwerwetse straat met een woonerf en speelplaats. MEINDERT VAN DER KAAIJ (Gegevens ontleend aan het ge meentearchief met medewerking van de heer P.J.M. de Baar). Het deel vcni de Lopsenstraat dat stamt uit 1928. gezien in de richting van de Transvaalkade. (foto Wim Dijkman) Dr. G.A. de Haak. J.C.H. Kooien A.R. Tegelaar (v.l.n.r.): "De theorie dat huisartsen minder patiënten doorver wijzen als ze meer zelf behandelingen doen, kan op los zand zijn gebouwd". (foto Jan Holvast) vijf van de negen in Noordwijk wil len meedoen. 'Een lovenswaardig streven' en 'Het zit nu wel goed scheef met de honorering van de huisartsen', zijn enkele motiverin gen die artsen voor hun wens tot deelname gaven. Dat de animo van de Leidse huisartsen lang geen 100 procent is. is overigens logisch, zegt Tegelaar onder verwijzing naar de plattelandsdokter die veel meer zelf doet en minder verwijst omdat er geen ziekenhuis vlak in de buurt is. In Leiden ligt dat met drie ziekenhuizen even anders. De huisartsen werd voor het on derzoek gevraagd aan te geven hoe vaak zij met bepaalde verrichtin gen die in principe tot hun taken pakket behoren te maken krijgen, hoe vaak zij doorverwijzen en wel ke van die laatste verrichtingen ze zelf willen gaan doen als ze daar voor een extra vergoeding krijgen. Op basis van die gegevens is een aantal verrichtingen geselecteerd waarvoor het onderzoek zal gelden. Criterium bij de selectie was onder meer dat do verrichtingen voldoen de vaak moeten voorkomen. Ne genentwintig zijn geselecteerd, on der te verdelen in de vakgebieden chirurgie, oogheelkunde, keel-, neus- en oorheelkunde, gynaecolo gie, inwendige geneeskunde en dermatologie. Een greep uit de handelingen: aanmeten/schoon maken pessarium, allergietest op huisstofmijt en graspollen, uitge breide allergietest, diagnose en be handeling van gonorroe. De artsen krijgen voor de verschillende be handelingen een vergoeding die gelijk is aan het tarief dat ze parti culiere patiënten voor die behan deling mogen berekenen. Vertrouwen Het eigenlijke onderzoek, het apart honoreren van de geselec teerde vergoedingen, duurt 18 maanden. In deze betaalde proef periode wordt bijgehouden hoe veel en welke van de geselecteerde verrichtingen de artsen hebben ge daan en voor welke zaken zij heb ben doorverwezen. Om de kwali teit van het door de arts verrichte werk te meten, wordt onder meer gedacht aan het steekproefsgewijs interviewen van patiënten en het maken van foto's en video-opna mes van chirurgische ingrepen. Anders dan mogelijk in de toe komst als een landelijk systeem van vergoeding per behandeling is ingevoerd, krijgen de huisartsen gedurende het onderzoek een ver goeding per behandeling bovenop hun huidige abonnementshonora rium. Kool: "Er zijn twee redenen dat het ziekenfonds niet zo zwaar heeft getild aan handhaven van het abonnementshonorarium gedu rende het onderzoek. Ten eerste willen we maximale medewerking van de huisartsen, ten tweede is meedoen aan het onderzoek voor de huisartsen een vrij zware belas ting. Het kost ze immers extra tijd en geld". Hoewel bij het onderzoek de ver betering van de positie van de huis artsen voorop staat, telt de patiënt volgens de heren zeker mee. Afge lopen moet het volgens hen zijn met het onnodig verzeild raken van mensen in de medische molen. Dat vergt wel de nodige tijd. Tegelaar: "De patiënt moet het vertrouwen in de huisarts terugkrijgen, ervan overtuigd raken dat die hem voor bepaalde dingen net zo goed kan behandelen als een specialist. Dat is een kwestie van wennen". Broodroof Voor de specialisten zitten er, stelt Tegelaar, ook voordelen aan als de huisartsen minder verwijs- briefjes uitschrijven. "Veel specia listen klagen dat ze nauwelijks aan hun 'echte' werk toekomen omdat de artsen zoveel verwijzen en dat ze zoveel overuren moeten maken. Een verrichtingensysteem lijkt ons dan een goede handreiking". De door een specialist gelanceerde stelling dat er sprake is van gesub sidieerde broodroof als artsen voor behandelingen apart krijgen be taald, wijst hij zonder meer af. "Daar is geen sprake van. Het is met meer dan het terughalen van taken die van oorsprong tot de eer- stelijnszorg behoren". Door goede na- en bijscholing voor de artsen moeten specialisten die menen dat huisartsen niet ge noeg ervaring hebben om bepaalde handelingen zelf te kunnen doen. op andere gedachten worden ge bracht. De Haak: "Aan die scholing zullen wij heel veel aandacht beste den. Het gaat vooral om nascho ling. De meeste zaken hebben de artsen immers tijdens hun oplei ding wel geleerd, maar de vraag is of ze die vaardigheid onderhouden hebben. Daar zijn vaardigheids trainingen voor". De nascholing wordt verzorgd door de vakgroep huisartsengeneeskunde van de Leidse universiteit. Veel huisart sen die aan het onderzoek willen meedoen staan zeer positief tegen over nascholing en zien dat ook als voorwaarde voor het welslagen van het werken met een verrichtingen- systeem. Het onderzoek kan elk moment beginnen. Wanneer dat is, hangt geheel af van de beoordeling door de Ziekenfondsraad van de subsi dieaanvraag van 425.000 gulden. In eerste instantie werd het verzoek afgewezen omdat er al andere pro jecten aan de gang zijn, maar vol gens Kool "brandt in de verte nog een klein groen lichtje". En moge lijk dat het ministerie van wvc, als de Ziekenfondsraad definitief nee zegt, over de brug wil komen. Een binnenkort te houden gesprek met de Ziekenfondsraad moet klaar heid in de zaak brengen. Kool hoopt er het beste van: "We zijn ui terst teleurgesteld over de eerste weigering. We hebben de aanloop kosten zelf betaald. Maar zo'n groot bedrag als vier ton kunnen we ab soluut niet alleen opbrengen, dat is uitgesloten". LEIDEN - Twee meisjes van 15 en 17 jaar hebben bij de Leidse politie aangifte gedaan van mishandeling. Het tweetal bevond zich gister avond in café-discotheek The Jam aan de 2e Binnenvestgracht toen een 21-jarige Leiderdorper plotse ling wild om zich heen begon te slaan en te schoppen. Het 15-jarige meisje liep daarbij een pijnlijk been op. De 17-jarige moest naar het Academisch Ziekenhuis wor den overgebracht waar een snij- wond aan haar hals, veroorzaakt door een stuk glas, moest worden gehecht. De jongen is door de poii- tie aangehouden. LEIDEN - De Leidse brandweer heeft gisteren een klein brandje ge blust in een school aan het Ekster- pad (Merenwïjk). Het vuur in de school was door brandstichting on der de voorgevel. Het plexiglas in de voorgevel vatte daardoor vlam waarna ook het plafond begon te branden. De brandweer was zo snel ter plekke dat erger kon wor den voorkomen: De school liep wel rookschade op. LEIDEN - De beheerder van het Antonius Clubhuis aan de Lange Mare is woensdagavond beroofd van een geldbedrag van 1300 gul den en 5000 peseta's. Twee mannen waren op slinkse wijze het zalen centrum binnengedrongen. Toen een van hen door de beheerder naar de uitgang werd begeleid zag de ander kans een kantoortje bin nen te dringen en zijn slag te slaan. LEIDEN - Een 11-jarige Leidse jongen is gisteravond gewond ge raakt bij een botsing met een auto op de kruising Valeriusstraat/Ri- chard Holstraat. De jongen reed met zijn fiets van de stoep plotse ling de rijbaan op waardoor de au tomobilist hem niet meer kon ont wijken. Hij moest met een hecht- wond aan het hoofd en een pols blessure naar het Academisch Zie kenhuis worden gebracht. Bij een botsing tussen een auto en een fietser, op de kruising Ge- restraat/Oranjeboomstraat, is gis teravond de duo-passagier van de fietser gewond geraakt. Het 24-jari- ge meisje liep letsel op aan haar rechterheup, knie, voet en pols. STAD LEIDEN STAD LËTDE N STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 9