MtöK//
Armoe drijft Polen naar
Nederlandse bollenvelden
Reportage
Politie Rio kan terreur niet aan
meivmHirKomx,
in
mziMMOHfóWifó
HqhmhmlhrBlow
^PQ'dpHHST^NP.,.m,
9Aardig oecumenisch gebaar9 stuitte op bezwaren
VRIJDAG 7 AUGUSTUS 1987
RIO DE JANEIRO (UPI) - De po
litieauto hield stil voor een cafe
in de sloppenwijken van de rand
van Rio de Janeiro, de hoofdstad
van Brazilië, en de in burger ge
klede politieman Sebastiao
Freitas stapte uit en liep naar
binnen. Aan de bar liet hij zijn
penning zien aan de morsige bar
keeper.
In de schaduwen klikten twee
geweren die werden gericht op
Freitas' hoofd. „Wegwezen, rot
zak", gromde de barkeeper.
„Laatje revolver hier. Met jou re
kenen we een andere keer af'.
Zweet gutste langs zijn wangen
en Freitas legde berustend zijn
revolver op de bar, liep de zaak
uit met de handen op zijn hoofd
en reed weg.
Op de terugweg naar het
hoofdbureau, over een modderi
ge weg langs armzalige hutjes,
gaf Freitas een slechte tip de
schuld van de bedreiging met de
dood. „We kregen weer de ver
keerde informatie", zei hij. „We
hoorden dat we-alleen maar een
drugshandelaar hoefden op te
pakken, en in plaats daarvan ko
men we terecht in een wapende
pot en krijgen bijna nog een ko
gel op de koop toe".
Het was een nieuwe vernede
rende mislukking voor de slecht
uitgeruste politie van Rio in haar
strijd tegen de georganiseerde
misdaad in de noordelijke wijk
Baixada Fluminense, een van de
gewelddadigste gebieden in heel
Brazilië. Door gebrek aan geld en
opleiding is de politie geen partij
voor de doodseskaders. Deze
werken voor bendeleiders die
van het gebied hun eigen rijkje
hebben gemaakt.
Bijna dagelijks worden lijken
neergegooid op straat of zelfs
voor politiebureaus - slachtoffers
van de 'justitie' van de doodses
kaders. De autoriteiten begon
nen onlangs een twee weken du
rende campagne tegen het ge
weld in Baixada, maar de met
veel publiciteit omgeven opera
tie mislukte jammerlijk. Freitas
en andere politiemensen menen
dat het chronische geweld in de
sloppenwijken het gevolg is van
de afschuwelijke sociale omstan
digheden. En dat zijn problemen
die de politie niet kan oplossen.
Herhaaldelijk zijn de politie
mensen gedwongen te patrouil
leren in 13 jaar oude Volkswagen
Kevers zonder werkende radio's.
Na een beperkte opleiding wor
den ze de straat op gestuurd zon
der wapenstok, holsters, kogel
vrije vesten en zelfs uniformen.
Ongeschoren, vette politieman
nen in oude spijkerbroeken, ge
scheurde hemden en leren jasjes
maken het voor burgers moeilijk
de politie te onderscheiden van
misdadigers, waardoor niet een
voudig is de medewerking te
krijgen van het publiek.
„Na drie maanden opleiding
gaven ze me handboeien, een
pistool en zes kogels waarmee ik
drie maanden moest doen", ver
klaarde een 23-jarige politieman.
„De regel hier is te schieten om te
doden, want anders is de kans
groot datje een vuurgevecht niet
overleeft".
Daarentegen groeien de zwaar
bewapende, goed geïnformeerde
doodseskaders. Die bestaan uit
huurmoordenaars en voormalige
politiemensen die de lage lonen
en het lakse justitiële optreden
beu waren. Kerkelijke en maat
schappelijke leiders beweren dat
er wel 500 leden van doodseska
ders opereren in Baixada. Vol
gens de politie vallen er elke
maand 30 slachtoffers, maar in
woners en kerkelijke leiders zeg
gen dat gemiddeld dagelijks tien
mensen verdwijnen en dat maan
delijks wel 200 lijken worden
ontdekt. Het gebeurt herhaalde
lijk dat als in de maandagkrant
wordt gemeld dat in het week
einde 33 lijken werden gevon
den. Het gebied wordt zo geter
roriseerd dat arbeiders op het
plaatselijke kerkhof elke dag vijf
extra graven aanleggen voor
slachtoffers van verwachte aan
slagen door doodseskaders.
Een deel van het probleem
wordt gevormd door de lage
dunk van het publiek voor de po
litie. „Gedurende de twintig jaar
militaire dictatuur werd de poli
tie gebruikt voor politieke onder
drukking, en de autoriteiten slo
ten de ogen voor excessen", ver
klaarde gouverneur Wellington
Moreira Franco, van de deelstaat
Rio de Janeiro, waar zo'n 15,5
miljoen mensen wonen. „We
moeten het openbare vertrou
wen herstellen dat de politie is
bedoeld het leven te bescher
men", zei hij.
De eerste stap, aldus Moreira
Franco, is een eind te maken aan
de corruptie onder de politie
mensen. Momenteel wordt tegen
meer dan 270 politiemannen een
justitieel onderzoek ingesteld,
waarna ze mogelijk in staat van
beschuldiging worden gesteld.
Verscheidene politiemensen zei
den dat de lage lonen hen dwin
gen de misdaad op te zoeken.
Een gewone agent verdient on
geveer 220 gulden per maand,
een hoge politiefunctionaris on
geveer 650 gulden. „Je moet wel
praktisch een deeltijd-misdadi
ger zijn om te kunnen eten of je
gebit te laten behandelen", ver
klaarde de' 30-jarige politieman
Jose Quimonte, die per maand
500 gulden verdient bij een 48-
urige werkweek.
Uit bezorgdheid over het aan
tal moorden dat in vier jaar met
30 procent steeg, van 2.924 geval
len van een gewelddadige dood
in 1983 tot 4.996 in 1986, gaf gou
verneur Moreira Franco onlangs
bevel tot „operatie Baixada", een
twee weken durende bliksem-
operatie tegen de georganiseerde
misdaad. Na een week kregen de
teleurgestelde politiemensen ge
noeg van de operatie, waarna ze
over de politieradio leuzen tegen
Moreira Franco zongen op de
toon van het liedje uit diens ver
kiezingscampagne.
Volgens kerkelijke en maat
schappelijke leiders is het optre
den tegen de misdaad slechts
een tijdelijke oplossing voor de
voortgaande sociale en economi
sche crisis. „We maken nog
steeds mee dat arme plantage-ar
beiders en boeren uit het noor
den komen naar de steden in het
zuiden van Brazilië", verklaarde
Luiz Thomaz, een priester die in
de sloppenwijken werkt. „De re
gering van deze deelstaat weigert
in te zien dat rond Rio nieuwe
sloppenwijken ontstaan doordat
bestaande sociale programma's
niet aan de groeiende behoefte
kunnen voldoen", zei hij. „Geld
besteden aan onderwijs en wel
zijn zou meer helpen dan gewe
ren en machtsvertoon".
ALKMAAR - De Polen zijn hard op weg de nieuwe
gastarbeiders van West-Europa te worden. Dit jaar
komen er nog Polen in groten getale naar Neder
land, voornamelijk om tijdelijk werk te vinden in de
bloembollensector. Maar de voorposten van het le
ger goede en goedkope Poolse arbeidskrachten heb
ben het al te bureaucratische Nederland al links la
ten liggen.
Terwijl maar liefst drie Nederlandse ministeries
met elkaar in de clinch liggen over de vraag of de
Polen nu wel of niet tijdelijk in de bollen mogen
werken, hebben deze hun blik al gericht op Zweden
en Engeland. En als daar het aanbod van werk stag
neert, dan is er wel wat te doen in andere Westeu-
ropese landen als Duitsland, België' of Frankrijk.
'Jeszcze Polska nie zgin ela'. De eerste regel van
het Poolse volkslied betekent: 'Nog is Polen niet
verloren'. Als je de geschiedenis van Polen bekijkt,
getuigt dat volkslied van grenzeloos optimisme. De
huidige Poolse staat ontstond pas na de Tweede We
reldoorlog en geldt met zijn circa 35 miljoen inwo
ners, als een van de armste communistische landen
van Europa. De munteenheid, de ziotv. giert als een
lekgeprikte ballon door de laagste regionen van de
internationale valutamarkt.
De inflatie is zo sterk, dat veel huishoudelijke ar
tikelen voor een modaal gezin onbetaalbaar zijn.
Een uurloon van vijf tot misschien zeven dubbeltjes
is normaal. En juist door dit extreem lage uurloon
worden de Polen steeds gewilder als tijdelijk werk
kracht in West-Europa. Daarbij is de Poolse rege
ring lachende derde, want het Westeuropese geld
worden in Polen gewisseld vanwege het aantrekke
lijke valutaverschil.
Bij de Amsterdamse Grenswisselkantoren
(GWK) gaat men er van uit, dat de waarde van 285
zloty (de nationale Poolse munteenheid) overeen
komt met die van een gulden. Wisselt men de gul
dens in voor dollars of Duitse Marken en brengt men
die vervolgens aan de man op de florerende zwarte
markt in Polen zelf. dan vangt men misschien wel
vier of vijf maal dit bedrag. Dat maakt van een Pool
die de kans krijgt om tijdelijk in een Europees land
te werken bij terugkeer in zijn stad of dorp een
'nieuwe rijke'.
De nieuwste gastarbeiders van Europa
Een volwassen man, die in Polen
vijf dubbeltjes per uur verdient,
verdient bijvoorbeeld bij een bol-
lenboer 10 gulden per uur. Dat is
twintig keer zijn normale uurloon.
Met dit geld gaat hij terug naar Po
len en wisselt het op de zwarte
markt om voor zloty's. Al met al
verdient hij dan naar onze begrip
pen 40 gulden per uur. De mensen
kunnen in Polen peperdure medi
cijnen kopen en zich enige luxe
permitteren. Met het verdiende
geld kan de aanschaf van een
(tweedehands) auto worden bekos
tigd.
door
Peter Zethoven
en Ruud Kersten
Rond 1981, tijdens en na de grote
voedsel- en kledingactie voor Po
len verschenen de eerste Poolse
seizoenarbeiders in ons land. Vorig
jaar kwamen er 30.000, dit jaar
36.000 Polen voor vakantie of fami
liebezoek naar Nederland. Hoewel
de meeste Polen wel weten, dat in
Nederland en met name in het bol-
lenwerk erg moeilijk wordt gedaan
over werkvergunningen, hebben
ze zich duidelijk niet laten af
schrikken om toch naar ons land te
komen.
Bij navraag bij het Alkmaarse
Gewestelijk Arbeidsbureau blijkt
dat er tot op heden 100 werkver
gunningen zijn afgegeven voor
Poolse arbeidskrachten. Directeur
H. Baak verwacht dat dit aantal de
komende weken nog .zal groeien,
nu is aangetoond dat niet voldoen
de Nederlandse arbeidskrachten
voor het seizoenwerk op de bollen
velden te vinden zijn. Maar dan
moeten ze het cao-loon verdienen
en verzekerd zijn. Dit najaar zullen
bloembollenbranche en arbeids
bureau opnieuw om de tafel gaan
zitten teneinde een definitieve op
lossing voor volgend jaar te ont
werpen.
Inmiddels hebben de Polen ook
andere EG-landen, zoals Engeland,
'ontdekt' om er te werken. Ray
mond Huwae, tot voor kort woon
achtig in het Noordhollandse Win
kel en nu stafmedewerker bij een
middelgroot aannemingsbedrijf in
Londen: "Hier werken en wonen
de Polen onder precies dezelfde
omstandigheden als de eerste
Turkse en Marokkaanse gastarbei
ders in Nederland. In het zuidwes
ten van de stad, waar ons bedrijf
meestal activiteiten ontplooit, heb
ben we er ongeveer 800 geteld.
Omdat ze vaak geen echte vak
kennis op een bepaald gebied be
zitten, komen ze enkel in aanmer
king voor het vuile werk op de
bouwplaats. Sjouwen van grond
stoffen, cement maken, schoonma
ken, dat soort dingen. Per week
verdienen ze afhankelijk van het
werk tussen de honderd en de hon
derdvijftig pond voor zestig uur
hard werken. Een Engelse bouw
vakker zou daar niet voor aan de
slag gaan. Maar voor een Pool is 150
pond een astronomische beloning,
vooral als je het voor hen gunstige
valutaverschil erbij telt.
"Terwijl de Polen in Engeland
staan te fluiten op de bouwsteigers,
heerst op menig bollenbedrijf in de
kop van Noord-Holland verslagen
heid. Zowel bij de bollenkwekers
als onder de tientallen Polen, die.
als ze niet mogen werken, straks
berooid naar huis terugmoeten.
Velen van hen staken hun laatste
zloty's in de aanschaf van benzine
voor de piepkleine Polski Fiat, om
op het tijdelijke werkadres in de
kop van Noord-Holland te belan
den. Maar zonder werk ook geen
geld voor benzine. Het is aan ook 1
niet denkbeeldig, dat veel Polen
hier aan het eind van de zomer zul
len stranden, omdat ze niet moch
ten werken bij de bollenbedrijven.
Groepscommandant P. Kok van
de rijkspolitie in Anna Paulowna
geeft aan dat de politie hierop extra
toezicht uitoefent. "Wij voeren een
verscherpt controlebeleid. Met de
burgemeester van Anna Paulowna.
het openbaar ministerie en de
standsorganisaties zijn daarover
afspraken gemaakt. De politie kan
twee dingen doen. Of je doet het zo,
dat je ongeacht het bedrijf alles
pakt wat je kan pakken, of je laat
het. Anders krijg je al gauw rechts
ongelijkheid. Daarom hebben we
ook gezegd, we pakken alles".
Een bollenkweker uit de omge
ving van Den Helder, die liever zijn
naam niet in de krant wil: "We
moeten iedere Pool 25 gulden per
uur betalen. Dat betekent, dat de
man of vrouw voor Poolse begrip
pen grofweg 100 gulden per uur
vangt. Ik vraag mij weieens af, wie
zoiets verzint. Kost het verscherpte
politietoezicht al geld, wat te den
ken van de surveillerende helikop
ters, die ik hier over mijn boerderij
heb zien vliegen Even kijken of er
Polski Fiatjës op het erf staan. Ik
heb zelfs gehoord dat ze nacht
vluchten maken. Brandt er licht in
je schuur, staat de controle op de
stoep. Ik vind het meer dan erg".
Visa simpel te krijgen
De export van bloembollen, een miljardenbedrijf in Nederland. Poolse
arbeiders pikken er in toenemende mate een graantje van mi
Dominik Chlastawa, een 21-jarige student culturele antropologie uit Po-
znan, staat van 's morgens zeven tot 's middags half vijf aan de sorteerma-
chine van een bollenbedrijf uit Breezand. Eerder had hij al bij zes andere
kwekers tevergeefs aangeklopt voor werk, maar die konden geen werk
vergunning voor hem krijgen. De zevende, het bedrijf waar hij nu werkt
kon dat wel.
Dominik: "Je komt hier in Nederland twee categorieën Polen tegen.
Enerzijds studenten, die het thuis redelijk goed hebben, maar toch een
zakcentje kunnen gebruiken. Maar de meeste Polen hebben het veel
slechter. Deze mensen werken hier vaak om zich toch dure, luxe artikelen
als een auto te kunnen permitteren. Die zijn vaak financieel tot het uiter
ste gegaan om hier wat te verdienen".
Zelf geeft Dominik zijn verdiende geld, zo'n tachtig gulden per dag, in
het Westen uit: "Ik houd van skiën en surfen. In Polen kan ik bij voor
beeld geen goede ski's kopen. Dat doe ik hier".
Over het geldverkeer in Polen zelf weet hij te vertellen, dat ook westers
geld goed kan worden besteed in Polen: "Er zijn speciale winkels, waar
allerlei luxe artikelen worden verkocht en vaak tegen lagere prijzen dan
hier. Om woekeren tegen te gaan en om zelf ook vreemde valuta in han
den te krijgen heeft de Poolse regering onlangs zelf speciale kantoren ge
opend waar westers geld legaal kan worden omgewisseld tegen zwarte-
marktprijzen".
Volgens Dominik is het vrij simpel voor de Polen om visa te krijgen.
"Als je maar papieren bij je hebt, waaruit blijkt datje door een buitenlan
der bent uitgenodigd. Iedere buitenlander die een Pool uitnodigt moet de
ambassade in zijn land namelijk 20 dollar betalen. Uit die papieren blijkt
dan dat de Poolse regering de 20 dollar heeft gehad".
Dominik is vol onbegrip over de moeilijkheden, die de bollenkwekers
ondervinden bij het aantrekken van tijdelijke werkkrachten uit Polen:
"Ik zou het nog kunnen begrijpen, als ik hier een arbeidsplaats zou inne
men, waar een Nederlander zou willen werken. Maar die zijn voor dit>
werk niet te krijgen, terwijl de boeren hier om werkers zitten te sprin
gen".
Secretaris mevrouw A. Geluk
van de protestantse gemeente in
het Brabantse Halsteren heeft
haar functie neergelegd uit on
vrede over een discussie in de
kerkeraad over de vraag wie het
huwelijk van dominee J. P.
Schouten (37) mag inzegenen.
Ds. Schouten en zijn aanstaan
de (ook protestantse) vrouw wil
den voor hun huwelijksdienst op
28 augustus de rooms-katholieke
deken V. Schoenmakers uit Ber
gen op Zoom vragen. Hij is een
goede vriend van hen. Maar de
kerkeraad had daar grote moeite
mee. Die vindt, dat een protes
tantse voorganger het huwelijk
moet bevestigen.
Er is nu een compromis gevon
den: een predikant leidt vrijwel
de gehele liturgie en deken
Schoenmakers verzorgt de
preek. Die oplossing heeft de
goedkeuring van de kerkeraad.
Alleen mevrouw Geluk is van
mening dat zo'n compromis niet
nodig was geweest. Daarom
heeft ze bedankt voor het secre
tariaat van de kerkeraad. De pro
testantse gemeente van Halste
ren is een samengevoegde ge
meente van hervormden en gere
formeerden.
Zelf was mevrouw Geluk voor
commentaar niet bereikbaar. Ds.
Schouten hierover: "Zij vond het
een slechte zaak dat mijn huwe
lijk niet door een katholiek kon
Dat dit rond zijn huwelijk
moest gebeuren, spijt ds. Schou
ten. "Eigenlijk is het een storm in
een glas water. Afgezien van dé,
vriendschap met Schoenmakers
leek het ons een aardig oecume
nisch gebaar. Overigens hoor ik
van de meeste mensen dat ze
zich verheugen op een mooie
trouwplechtigheid
Cursus verboden. Bisschop
Gijsen van Roermond heeft een
geloofscursus van de vier de
kenaten Geleen, Sittard, Schin-
nen en Susteren (Westelijke
Mijnstreek) verboden. Priesters
en kerkbesturen beval hij, dat zij
zich distantiëren van de cursus.
"U doet er beter aan, te varen op
het kompas van de dienst voor
catechese in het bisdom",
schreef de bisschop.
De bestuursleden van de cur
sus zijn diep teleurgesteld. Zij
zullen zich nader beraden zodra
aalmoezenier Frans Vroemen,
priester van het bisdom Roer
mond en samensteller van de in
formatiebrochure over de cur
sus, terug is van vakantie.
Een deken-bestuurslid - hij
wilde niet met name genoemd
worden - zei het heel vreemd te
vinden dat de bisschop de cursus
afwijst. "Het is geen echte ge
loofscursus, maar meer vorming
van mensen in zaken van kerk en
wereld. Zonder enig overleg
heeft de bisschop dit initiatief
neergesabeld en de initiatiefne
mers betiteld als gefrustreerde
Tegen Libelle
De Volle Evangelie Gemeen
te in Utrecht heeft gewaar
schuwd voor een experiment
van het weekblad Libelle met al
ternatieve en paranormale ge
neeswijzen.
Eind vorige maand vroeg het
blad via een huis aan huis brief
de bewoners van twee straten in
Utrecht, aan dit experiment mee
te werken. Doel ervan is, in een
reeks artikelen te laten zien hoe
'gewoon' die therapieën zijn. De
bewoners kunnen gebruik ma
ken van het nabijgelegen Cen
trum voor Integrale Therapie,
waar wordt gewerkt met artsen
en alternatieve en paranormale
genezers. Binnenkort zullen
twee medewerkers van Libelle
de buurtbewoners bezoeken in
verband met 'deze belangrijke
artikelenreeks'.
De Volle Evangelie Gemeente
heeft de betrokken bewoners nu
ook een brief geschreven, maar
dan met een ernstige waarschu
wing. "Zorg ervoor dat het para
normale niet normaal wordt. Er
zijn duistere machten onder lei
ding van Gods tegenstander, de
duivel, die op een occulte manier
bezit van mensen trachten te ner
men. Dit strekt zich uit van mag
netisme tot acupunctuur. Daar
tussen ligt een onmetelijk gebied
van occulte beleving. Er is een
mogelijkheid om met uw licha
melijke en psychische klachten
tot God te gaan. Hij geneest en
herstelt, verlost van verslaving
en geeft vrede in uw leven".
Voorganger Gergrd van Rooy
ontkende desgevraagd niet, dat
behandeling door acupuncturis
ten, magnetiseurs en dergelijken
genezing kan bieden. Maar de
prijs die de patiënt ervoor betaalt
is, volgens hem, hoog. "Geestelij
ke gebondenheid, angst en apa
thie komen ervoor in de plaats.
In ons land overheerst de opvat
ting dat iets goed is als het maar
helpt. Dat is levensgevaarlijk.
Mensen die naar een paranorma
le genezer gaan vinden, zonder
het te weten, baat bij een macht
die alleen maar uit is op vernieti
ging".
Alle buurtbewoners kregen
van de Volle Evangelie Gemeen
te een speciaal nummer van de
evangelische maandkrant 'Uit
daging', dat geheel aan het occul
tisme is gewijd. Daarin schrijft
de bekende Sipke van der Land:
"Als occultisten ons voorspiege
len dat zij de oplossing hebben
voor onze problemen, dan weten
we zeker dat ze liegen. Geen
mens kan ons verlossen van het
kwaad. Daarvoor moet je ergens
anders zijn, bij Jezus Christus.
'Schoonmaakactie'
"De geestelijke milieuver
vuiling is al sluipende zover
doorgeschoten, dat wij slechts
met grote moeite weer ontdek
ken waar we naar terug moeten".
Dat schrijft het Ethisch instituut
voor normen en waarden Rain
bow (van ex-EO-directeur J. Do
renbos) in een 'Open brief aan de
geestelijke leiders van Neder
land.
"De bijbel is duidelijk over ge
zonde sexualiteit. Sexualiteit al
leen binnen het huwelijk en het
gezin als basis voor een gezonde
samenleving. Ieder die moeite
heeft met de rechtstreekse taal
van de bijbel doet aan bijbelkri
tiek en moet worden opgeroepen
zich daarvan te bekeren".
De opstellers denken bij het
kwaad van de 'geestelijke milieu
vervuiling' niet alleen aan 'be
drijvers van hoererij', maar ook
aan hen "die in woorden, ge
dachten of daden aan dergelijke
praktijken meedoen". "Zij die
pornobladen produceren, verko
pen of kopen doen mee aan de
nationale hoererij".
Het is 'Rainbow' opgevallen,
dat er bij de geestelijke leiders
van Nederland een 'groot stil
zwijgen' is als het gaat over de
sexuele revolutie. De brief roept
hen op een 'geestelijke nationale
schoonmaakactie' te beginnen.
Portugal in Leiden. Op don
derdag 10 september krijgt de
protestantse gemeente in de Lei-
dens nieuwe wijk 'Stevenshof
bezoek uit Portugal.
Dominee Neto van de zeer
kleine Portugese protestantse
kerk van de presbyterianen is in
de arme vissersdorpen Civa en
Gala een ontwikkelingsprojekt
begonnen, waarvoor hij elk jaar
met een paar medewerkers een
reis naar het buitenland maakt,
dit jaar naar Nederland. Het gaat
hen in eerste instantie niet om fi
nanciële hulp, maar om het ge
ven en krijgen van informatie en
het uitwisselen van ervaringen.
Er komt ook een jeugd-volks-
dansgroep uit deze dorpen mee.
's Avonds is er een feestelijk sa
menzijn in het kerkgebouwtje
'Dijkhof aan de Rijndijk 125. De
gasten zullen bij gemeenteleden
logeren.
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Buren kandidaat H. J.
H. Pap Rhenen.
