'Met tests en afzondering
kweek je schijnzekerheid'
over bezuinigingen bestaan
Achtergrond
'Er is hoopbinnen EuropaNieuw leven erbuiten
Justitie voelt niets voor verplicht aids-onderzoek gevangenen
MAANDAG 3 AUGUSTUS 1987
De naam 'Er is hoop'
gelisatiecampagnes - die is be
dacht door het Instituut voor
Evangelisatie in Doorn - blijft
voorbehouden aan acties in Eu
ropa. Gebleken is, dat de verta
ling van het woord 'hoop' in veel
Afrikaanse en Aziatische landen
op problemen stuit. Daarom zul
len in Afrika en Azië de campag
nes worden gehouden onder het
motto 'Nieuw leven'.
Kalevi Lethinen, aftredend di
recteur van de Europese afdeling
van 'Campus Crusade for Christ',
deelde dat mee op een Europese
stafconferentie van 'Campus
Crusade' in Dalfsen. Leo Habets,
aftredend directeur van het Insti
tuut voor Evangelisatie, wordt
zijn opvolger in deze functie.
Op de bijeenkomst in Dalfsen
riep Habets zijn 630 medewer
kers op tot meer evangelisatie.
"Niet werkloosheid, milieuver
vuiling of aids vormen de groot
ste bedreiging van het leven in
West-Europa, maar de afwijzing
van Jezus Christus door grote
delen van de bevolking. Veel
mensen denken dat ze Jezus wel
kennen, maar ze hebben een
voorstelling van hem op grond
van vooroordelen, waarna ze dat
beeld afwijzen''.
Habets kondigde aan, dat
'Campus Crusade' in 1989 een
Europese studentenconferentie
wil houden. Een van zijn 'onmo-
gelijke dromen' is om op middel
bare scholen met evangelisatie
werk te beginnen. "De beweging
blijft jong zolang er genoeg jonge
bij komen".
Document van paus. De
paus zal'op korte termijn een do
cument over de fundamenten
van de moraaltheologie (ethiek)
uitgeven. Dat maakte hij zater
dag bekend in een 'apostolisch
schrijven' ter gelegenheid van de
200ste sterfdag van de stichter
van de Orde der Redemptoris
ten, Alfonds van Liguori.
"Het moderne leven roept vra
gen op die niet gemakkelijk zijn
op te lossen", schrijft de paus.
"De onopgeefgbare norm voor
een ethisch verantwoorde le
venswandel is het Woord van
God, door het leerambt van de
kerk, het pausschap, op authen
tieke wijze uitgelegd".
De heilige Alfons heeft als mo
raaltheoloog vooral de nadruk
gelegd op de samenhang tussen
waarheid, welzijn en vrijheid.
"Die zienswijze is in de moderne
tijd bijna geheel verloren ge
gaan", zo meent de paus. "De
herontdekking hiervan is een
van de belangrijkste taken van
de kerk".
Uit betrouwbare kringen in
het Vaticaan is te horen, dat de
curie - het hoogste bestuursor
gaan van de Rooms-Katholieke
Kerk - aanvankelijk bezwaren
had tegen het nieuwe document.
Op het Tweede Vaticaans Conci
lie werden plannen om zoiets uit
te geven om praktische redenen
al in de ijskast gezet. Ook nu heb
ben bisschoppenconferenties uit
Noord-Amerika, West-Europa en
Afrika zich over het nut van zo'n
stuk kritisch uitgelaten. Zij vre
zen dat regels en voorschriften
systematisch zullen worden
vastgelegd, terwijl nu al is te
voorspellen dat die op lokaal ni
veau niet altijd op dezelfde ma
nier kunnen worden nageleefd.
Abortus
De Braziliaanse bisschop
penconferentie wil, dat abortus
en euthanasie in de grondwet
worden verboden. Dat blijkt uit
voorstellen die zijn ingediend bij
de grondwetgevende raad. Daar
naast willen de bisschoppen
steun van de overheid voor hét
particuliere onderwijs dat niet
op winst is gericht, en voor het
behoud van geestelijke verzor
ging in de krijgsmacht.
De voorzitter van de bisschop
penconferentie, mgr. Luciano
Mendes, overhandigde de voor
stellen, ondertekend door ruim
1.7 miljoen Brazilianen, aan
voorzitter Ulysses Guimaraes
van de grondwetgevende raad.
Het is de bedoeling, dat Brazilië
nog vóór het eind van het jaar
i grondwet krijgt.
Naar schatting van deskundi
gen worden er elk jaar in Brazilië
meer dan een miljoen illegale
abortussen uitgevoerd.
Het stadsbestuur van Rio de
Janeiro besloot afgelopen dins
dag, dat abortus voortaan is toe
gestaan als zwangerschap het ge
volg is van verkrachting of als
het leven van de moeder gevaar
loopt. De Rooms-Katholieke
Kerk heeft dat besluit afgewe
zen. Volgens aartsbisschop kar
dinaal Eugenio Sales van Rio is
abortus 'altijd wreed' en 'een
zeer ernstige belediging van
God'. "Aan verkrachte vrouwen
zal de staat juist alle steun moe
ten geven, maar niet de valse
gunst van een tweede geweld
daad".
De kardinaal - bekend om be
paalde conservatieve opvattin
gen - liet zich ook uit over nog
een heel andere zaak. Hij zal vol
gend jaar niet meer meedoen aan
de officiële Vastenactie van de
Braziliaanse bisschoppenconfe
rentie. Al jaren heeft Sales pro
blemen met de vaak kritische do
cumenten van de vooruitstre
vende leiding van de bisschop
penconferentie. Hij komt nu met
een eigen actie in zijn bisdom.
Vervolging
Een groep rooms-katholie-
ken in Slowakije heeft bij het Va
ticaan geklaagd over vervolging
van priesters. "Met die vervol
ging gaat de Tsjechoslowaakse
regering in tegen de akkoorden
van Helsinki", schrijven zij.
Twee Slowaakse priesters wer
den tot voorwaardelijke gevan
genisstraf veroordeeld omdat ze
zonder goedkeuring van de auto
riteiten de biecht hadden ge
hoord en in een particuliere wo
ning de eucharistie gevierd. Bei
de rechterlijke uitspraken zijn in
hoger beroep bevestigd.
In de Moravische stad Olo-
mouc werd een pastoor ontsla
gen. In een brief aan het bureau
voor religieuze zaken van de
Tsjechoslowaakse regering ver
wijten meer dan 200 rooms-ka-
tholieken uit deze stad de autori
teiten, dat zij de geestelijkheid
voortdurend in de gaten houden
en priesters steeds minder de ge
legenheid geven "hun pastorale
werk te doen en een positieve in
vloed op de gelovigen uit te oefe-
Gehuwde priester. In aan
wezigheid van zijn vrouw, beide
zonen en twee kleindochters is
zaterdag in Weybridge in het zui
den van Engeland de 76-jarige
David Mead Briggs tot rooms-ka-
tholiek priester gewijd. Briggs
was vroeger anglicaans priester,
maar ging in 1955 over naar de
Rooms-Katholieke Kerk. Bin
nenkort gebeurt hetzelfde met
nog twee gehuwde vroegere an
glicaanse priesters. De drie zijn
de eersten in Engeland.
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Warga-Wartena-War-
stiens (Fr.) kandidaat mevrouw
E. J. de Ridder Hattem, naar
Neuw-Stadskanaal G. P. den
Hollander Stavoren, naar Bleis-
wijk voor deelwerk kandidaat J.
van der Heijden Bennekom, naar
Bergen op Zoom H. M. Boogert
Amersfoort.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: bedankt voor Mitchell
(Ontario) L. W. Bilkes Ermelo.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Sprang-Capelle, in
combinatie met Dovenzorg, R.
Boogaard Leiden, voor Nieuw-
dorp J. C. van Ravenswaay Er
melo, voor Borssele J. J. van Ec-
keveld Zeist, voor Kapelle-Bie-
zelinge B. van der Heiden Woer
den.
Doopsgezinde Broederschap:
aangenomen naar Wageningen
e.o., in samenwerking met de af
deling Wageningen van de Ne
derlandse Protestanten-Bond G.
Tj. Kindt Wieringen-Den Helder.
Baptistengemeenten: be
dankt voor Groningen G. Leu-
venink Almelo.
DEN HAAG/ROTTERDAM (ANP)
- Het ministerie van justitie voelt
voorlopig niets voor een verplichte
aidstest voor gedetineerden. De di
rectie gevangeniswezen plaatst
vraagtekens bij de betrouwbaar
heid van deze momentopname. Zij
vreest bovendien dat mensen die
sero-positief blijken te zijn (besmet
met het aidsvirus) een stempel op
gedrukt krijgen. Wel verschijnt
binnenkort een circulaire met
maatregelen in de sfeer van hygië
ne en voorlichting om het besmet
tingsgevaar in alle inrichtingen
(ook tbr-instellingen en instituten
van de kinderbescherming) tot een
minimum te beperken.
door
Inge Crul/ANP
„De verplichte test zal de gemoe
deren nog wel even blijven bezig
houden. En ik acht het ook niet uit
gesloten dat hij er ooit komt - als de
samenleving daarom vraagt. Maar
ik, en ook de geneeskundig inspec
teur, zijn er fervente tegenstanders
van". C. Davids, plaatsvervangend
hoofd van de directie gevangenis
wezen van het ministerie van justi
tie, reageert met begrip maar tege
lijk ook met enige relativering op
de onrust die in het gevangeniswe
zen onder gedetineerden en perso
neel is ontstaan over de risico's op
aids-besmetting.
Onrust
Die commotie dateert van de
laatste maanden, waarin vanuit het
buitenland, met name Spanje, plot
seling verhalen kwamen over Aids
in gevangenissen en zelfs bedrei
gingen met de dodelijke ziekte via
verwondingen of ongewild seksu
eel contact. In ons daarmee nauwe
lijks vergelijkbare en gunstig afste
kende humane gevangeniswezen
zijn tot nog toe geen aidsgevallen
geconstateerd. Als dat zo zou zijn
waren de patiënten naar het zie
kenhuis gegaan, zegt hij.
De ontdekking, of liever, het be
kend worden van drie sero-positie-
ve gevallen in de penitentiaire in
richtingen in Amsterdam, Den
Bosch en zeer recent Rotterdam,
zorgde voor de onrust in het Ne
derlandse gevangeniswereldje.
Werkelijke aantallen kan Justitie
nooit geven, omdat er geen ver
plichte test bestaat en vrijwillige
melding bij binnenkomst van een
gedetineerde beperkt blijft tot de
kamer van de gestichtsarts. D.
Romkema, hoofd begeleiding in
het huis van bewaring in Rotter
dam, sprekend namens de door
vakantie afwezige directeur: „We
wéten het niet. In principe zijn we
niet op de hoogte, de gestichtsarts
heeft zijn beroepsgeheim".
In Rotterdam werd men 'gealar
meerd' doordat een sero-positieve
gedetineerde vanuit zijn eigen
emoties zijn probleem van zich af
trachtte te praten. En daar was dan
de plotselinge confrontatie van
personeel en gedetineerden met
een zaak waarover wel voorlich
ting was gegeven maar die toch
steeds zo ver van ieders bed leek.
Angst
Vanwege zijn gedrag en, bena
drukt Romkema, niet vanwege zijn
fysieke situatie was de bewuste
man onhoudbaar in de betrekke
lijk kleine gevangenismaatschap
pij en werd hij apart geplaatst.
Daarmee was het incident echter
niet voorbij: de gedetineerden
zochten en vonden kanalen om
hun angst voor besmetting naar
buiten te brengen.
Een gedetineerde van de Rotter
damse drugsvrije afdeling: „Bui
ten kan ik zelf mijn omgeving kie
zen, hier niet. Je weet dat hier veel
drugsverslaafden zitten en je weet
ook dat er veel aidspatiënten in die
groep zijn. Dus zeg ik: test de men
sen bij binnenkomst". Die eis laten
de gedetineerden vergezeld gaan
van een wens de virusdragers af te
zonderen: „Net als de drugsvrije
afdeling, niet op een cel, maar in
een aparte vleugel, dat is toch hu
maan". Ook willen ze meer hygië
nische maatregelen zoals weggooi-
scheermesjes, papieren handdoek
jes, weggooihoesjes voor wc-bril-
len en vloeibare-zeepautomaatjes.
Erg gevoelig voor het argument
dat ze besmette mede-gedetineer
den in feite willen isoleren blijken
de verontrusten niet. Een lid van
de gedetineerdencommissie:
„Laatst was hier hier iemand die
ging helemaal door het lint, sloeg
met zijn hoofd tegen muur, overal
zat bloed. Dat is toch ontzettend
gevaarlijk?"
Spuiten
Niemand bagatelliseert de moei
lijkheden en de gevoelens van de
gedetineerden. Noch op het minis
terie, noch in het Rotterdamse huis
van bewaring. De onrust leidde in
Rotterdam overigens niet tot de
hier en daar gesuggereerde revolu
tiesfeer maar tot overleg tussen ge
detineerden en leiding. Grootste
probleem waar men mee worstelt
is inderdaad de grote concentratie
drugsverslaafden. Binnen de in
richtingen heerst immers, net als
in de 'vrije' maatschappij een ver
hoogd risico op aids door bij voor
beeld het gebruik van vuile spui
ten en onbeschermde seksuele ho
mo- en heterocontacten.
Vanuit plaatselijk overleg, met
name in Amsterdam, raakte Justi
tie al in een eerder stadium betrok
ken bij het denken over maatrege
len tegen verspreiding van aids.
Uit het overleg van directeuren
van inrichtingen kwam de wens
om praktische handreikingen en
dat resulteerde weer in de circulai
re die het Directoraat-Generaal
Jeugdbescherming en Delinkwen-
tenzorg nu op stapel heeft staan.
Davids beaamt de woorden van
de Rotterdamse gedetineerden:
„Als je je afvraagt waar het verschil
ligt met de gewone samenleving
zie je vooral dat de gedetineerde
zich niet aan zijn omgeving kan
ontrekken". Een omgeving die,
geeft hij toe, bevolkt wordt door
een hoge concentratie drugsver
slaafden: meer risico, met daar
tegenover ook meer controlemoge
lijkheden.
Stempel
Davids: „Ons probleem is: moet
je in gevangenissen wel de aidstest
doen die je in de rest van de samen
leving afwijst?" Die vraag is voor
lopig met nee beantwoord. Een
praktisch argument is dat de test
niet meteen betrouwbaar is door
de incubatietijd van zo'n drie
maanden. Dus bij degene die een
week voor hij wordt vastgezet nog
besmet contact had kan hij nog
niets uitwijzen. „Echte zekerheid
heb je dan pas als je iedereen zou
isoleren. Een extra probleem is dat
je met name in een huis van bewa
ring te maken hebt met een sterk
wisselende bevolking zodat de test
zeer regelmatig herhaald zou moe
ten worden", aldus Davids.
Ook zijn er ethische bezwaren te
gen een verplichte aidstest aan te
voeren. Davids spreekt over het
stempel dat je iemand opdrukt.
Het zal, zegt hij, al moeilijk genoeg
Minister Deetman van onderwijs is
op vakantie en heeft veel leer
krachten, studenten en ouders in
onzekerheid achtergelaten over
het volgend schooljaar. Moeten ou
ders en studenten meer zelf gaan
betalen nu er weer verder bezui
nigd moet worden dan voorzien
was? Waar wordt het komend jaar
het mes in gezet? Niemand weet
het nog, het ministerie hult zich in
absoluut stilzwijgen. De woord
voerders van de minister verwijzen
naar Prinsjesdag. Op de derde
dinsdag in september krijgen we te
horen wat ons bovefi het hoofd
hangt.
door
Taco Haerkens
Worden de salarissen van de on
derwijsgevenden alsnog via een
omweg aangepakt zoals die van de
vervangers in het basisonderwijs?
Op pijnlijke wijze is de onderwijs
bonden enige tijd terug duidelijk
geworden dat de minster het ak
koord uit 1985 over de herstructu
rering van de salarissen beter heeft
bestudeerd dan zij. Deetman zegt:
"ik betaal per uur net zoveel als an
ders, maar de vervangers van zie
ken doen minder werk en houden
dus aan het eind van de maand
minder geld over dan de onderwij
zer die normaal voor de klas staat".
De minister die aan het begin
van deze kabinetsperiode moeite
had met het invullen van een mil
jard aan bezuinigingen, is nu op
nieuw akkoord gegaan met het
schrappen in zijn begroting. Om
hoeveel geld het precies gaat,
wordt angstvallig geheim gehou
den. Er circuleren cijfers tot vijf-
honderd- zeshonderd miljoen
gulden, maar hoe zulke bedragen
bijeengesprokkeld moeten worden
is onduidelijk.
Kort voor Deetman naar zonni
ger oorden afreisde heeft hij laten
weten de salarisstructuur in stand
te willen houden.
Maar waar moet het geld dan
vandaan komen? De minister wil
in elk geval minder 'dure' leer
krachten.. Een oudere leerkracht is
duurder dan een jongere. Bij het
afnemen van het aantal leerlingen
geldt dat de leerkracht die het
laatst is binnengekomen, het eerst
weg moet. Dat is niet alleen fnui
kend voor de kwaliteit van het on
derwijs - jongeren brengen nieuw
enthousiasme binnen de school
muren - maar ook slecht voor de
begroting. De ramingen op grond
waarvan die is samengesteld, klop
pen daarom niet meer. Deetman
wil nu extra oudere leerkrachten
kwijt.
Simpel ontslaan als er weer eens
een school moet inkrimpen kan
niet en helpt evenmin. De salaris
sen van deze leraren zouden nog ja
renlang op de begroting van onder
wijs drukken. Beter is het daarom
ze vervroegd te laten uittreden.
Leerkrachten die de vut ingaan,
kosten onderwijs niets meer. Het
Algemeen Burgerlijk Pensioen
fonds ABP moet dan voor de kos
ten opdraaien.
Wat zijn de mogelijkheden op dit
vlak? Deetman mag van het kabi
net met de onderwijsbonden on
derhandelen over verlaging van de
van vut-leeftijd naar 58 jaar. Voor
verbetering van de arbeidsvoor
waarden van de ambtenaren is dit
jaar een kleine 800 miljoen be
schikbaar. Veertig procent van de
ambtenaren staat bij onderwijs op
de begroting. Deetman mag naar
verhouding van dat extra geld ge
bruik maken, wat neerkomt op 320
miljoen gulden in twee jaar. Uit
gaande van de vuistregel dat er
dertien leerkrachten betaald kun
nen worden met één miljoen gul
den, betekent dat dat er in 1987 en
1988 2100 leerkrachten vervroegd
de vut in kunnën. Bij elkaar zijn
dat er 4.200.
Daarmee zijn de problemen de
wereld niet uit: de belangstelling is'
ongetwijfeld groot en de vut-plaat-
sen zijn beperkt. Dit nog los van de
vraag of het ABP blij is met deze
onbetaalde rekening van de minis
ter van onderwijs. Wat de maatre
gel precies oplevert is ook niet dui
delijk.
Ook wordt gespeculeerd over
verhoging van les- en collegegel
den. Kort voor zijn vakantie heeft
Deetman de geruchten hierover
gevoed. Maar het is niet duidelijk
wat de minister voor plannen
heeft.
Wil hij de belangstellenden voor
studies als bedrijfskunde ontmoe
digen omdat er straks toch geen
werk is voor mensen met zo'n op
leidingen? Of wil de minister luie
studenten aansporen tot extra in
spanning op straffe van extra colle
gegeld? Wie met zijn studie wil
stoppen, blijft dan niet hangen en
bespaart de overheid zo handen
vol geld. Rechtenstudenten kosten
het rijk jaarlijks 3.600 gulden, stu
denten in technische vakken onge
veer 15.000 en dierenartsen in op
leiding bijna 37.000. Dat geld kan
de minster dan in de zak houden.
In elk geval wil Deetman af van
regelingen waarbij niet tevoren be
kend is hoeveel ze uiteindelijk kos
ten. Bij die regelingen is alleen
vastgesteld hoeveel ze kosten voor
ieder die er gebruik van maakt.
Maar hoeveel mensen dat zijn, is
tevoren niet bekend. Studiefinan
ciering en het speciaal onderwijs
zijn daar voorbeelden van. De laat
ste wordt nu omgezet in een rege
ling waarbij per jaar niet meer dan
een vast totaal bedrag mag worden
uitgegeven.
Bij studiefinanciering ligt dat an
ders: een student heeft nu eenmaal
een minimumbedrag nodig om zijn
huur, studiekosten en levenson
derhoud te betalen. Hoeveel men
sen studiefinanciering aanvragen
is wel ongeveer, maar niet precies
te voorzien. Een leven zonder onze
kerheden zit er ook niet in voor de
minister die op elke werkdag 140
miljoen gulden uitgeeft.
onderwijs Wim Deetman in een college-zaal van de Leidse universiteit.
Ook het personeel van de gevang
nemen om besmetting te voorkomen.
zijn voor het gevangenispersoneel
te leren omgaan met degene van
wie bekend is dat hij virusdrager
Aids is overigens niet de enige
besmettelijke ziekte waarmee Jus
titie in gevangenissen te maken
krijgt: ook tuberculose en hepatitis
B komen onder meer voor. De laat
ste ziekte is zelfs besmettelijker
dan aids en wordt omringd door
stringente voorzorgen die op zich
al een garantie tegen aidsbesmet-
ting vormen. Bij al die ziektes is
echter het essentiële verschil dat ze
te genezen zijn.
Voorlichting
Davids: „De directie moet vol
gens de gevangenismaatregel op
de hoogte zijn van alle besmettelij
ke ziekten. Aids vormt echter een
uitzondering. Je kunt beleidsmatig
ook niets met de constatering van
het virus bij iemand. Want als je
het weet - wat is dan de volgende
stap?"
De maatregelen die Justitie voor
ogen staan concentreren zich op
preventie door hygiëne en inten
sievere en structurelere voorlich
ting dan nu al gebeurt: bij de ge
stichtsarts, op papier, door bijeen
komsten, in de opleiding van peni
tentiair inrichtingswerkers, met
behulp van een videoband die in
de maak is voor allerlei mensen die
te maken hebben met risicogroe
pen zoals ook douane en politie.
Met name de bijeenkomsten voor
gedetineerden zullen zeer regelma
tig gehouden moeten worden door
de steeds wisselende bevolking.
Justitie zal vanuit Den Haag overi
gens de extra middelen die nodig
zijn voor hygiëne ter beschikking
stellen.
Alles geldt voor gedetineerden
én personeel. De laatsten kunnen
immers op talloze manieren te ma
ken krijgen met besmettingsge
vaar: bij het fouilleren, visitatie,
celinspectie, de vuile was, het uit
elkaar halen van vechtende gedeti
moet de nodige maatregelen
neerden - altijd is er de kans dat ze
zich verwonden. De penitentiair
inrichtingswerker zal veel meer
dan voorheen handschoenen moe
ten dragen.
Bloed
Romkema pratend vanuit de
Rotterdamse praktijk: „Dus als er
bloed vloeit niet snel je duim erop,
maar eerst die handschoenen aan.
Een EHBO-er denkt ook eerst na
als hij bij een ongeluk de straat op
rënt".
Veel huizen van bewaring zijn
oud, komt de hygiëne dan niet toch
^1 gauw in gevaar? Romkema:
„Aids krijg je niet van een gebouw
of van de douche. Het gaat om een
mentaliteit die moet veranderen.
Iemand die een vuil verband af
doet kan het niet zomaar ergens
neergooien, om maar wat te noe
men". De aanpak is duidelijk: lie
ver de hele groep benaderen, dan
een kleine groep tot outcasts ma
ken. Romkema: „Met tests en af
zondering kweek je een schijnze
kerheid".
Niemand in het Nederlandse ge
vangeniswezen sluit het gebruik
van drugs binnen de gevangenis
muren uit. Een kans op een vuile
spuit is en blijft een reeële moge
lijkheid aids te krijgen. Ook homo
seksuele contacten in de gevange
nis zijn niet uitgesloten. Het risico
van aids blijft daarbij spelen, zij
het dat dit ook bestaat bij seksuele
contacten tijdens weekeindverlof
of bezoek zonder toezicht. Gratis
spuiten verstrekken zal Justitie
niet doen, condooms zijn wél ver
krijgbaar.
Blijft de mogelijkheid dat men
sen aids gebruiken als terreurmid-
del, als dreigement naar personeel
of medegedetineerden. Zij kunnen
er op rekenen dat ze op dezelfde
manier worden behandeld als de
gene die een mes op iemands keel
zet: er volgen onmiddellijk maatre
gelen op, van afzondering tot over
plaatsing.
