De vrouw is Maria of
Eva, maagd of hoer
Cliché als rode draad door Europese geschiedenis
DANSLES?
f PAGINA 16
MAANDAG 3 AUGUSTUS 1987
EXTRA op maandag
In Nederland melden zich
tegenwoordig vrijwel
evenveel jongens als meisjes
aan voor een universitaire
studie. Ruim een eeuw
geleden, in 1871, moest Aletta
Jacobs minister-president
Thorbecke nog om
toestemming vragen om
'academische lessen te mogen
waarnemen'. En weer
honderd jaar daarvoor was de
vraag of vrouwen hogere
opleidingen zouden kunnen
en willen volgen al helemaal
niet aan de orde.
Er is door de eeuwen heen veel
veranderd in het leven van vrou
wen. Maar niet iedere verandering
was altijd een verbetering. De his
torici Els Kloek, Fia Dieteren en
Antoinette Visser laten dat zien in
het boek 'Naar Eva's beeld.' Daarin
wordt een overzicht gegeven van
de geschiedenis van vrouwen in de
Europese cultuur van het oude
Egypte tot nu. Het is, hoe kan het
Florence Nightingale (1820-
1910) probeerde zich te ontworste
len aan de Victoriaanse omgeving
waarin ze opgroeide. Ze werkte als
'verpleegster' tijdens de Krimoor-
log en zette daarna in Engeland
voor meisjes van haar eigen stand
een echte verpleegsteropleiding op.
anders in 220 bladzijden, een vo
gelvlucht door de historie. Toch
zijn de auteurs er aardig in ge
slaagd een beeld te geven van wat
er in de loop der tijd met vrouwen
is gebeurd.
Over het dagelijks leven van
vrouwen in het verleden weten we
nog maar weinig. Alleen enkele
zeer opvallende dames hebben de
geschiedenisboeken gehaald. Zo
als Jeanne d'Arc (1412-1431), die
als zeventienjarig meisje in man
nenkleren een legermacht aan
voerde om Orléans van de Engel
sen te bevrijden. Of de Engelse ko
ningin Victoria (1819-1901), die
haar naam gaf aan een tijdperk. En
ook Cleopatra is bekend, al was het
alleen maar uit de strips van Aste-
rix en Obelix.
Maar hoe bijvoorbeeld het leven
van slavinnen in het oude Athene
er uit zag, of dat van kloosterzus
ters in de Middeleeuwen is in duis
ternis gehuld. Dat komt voor een
deel omdat daar tot voor kort ook
maar weinig belangstelling voor
was. Bovendien hebben historici
bij het reconstrueren van het verle
den lange tijd vooral gebruikge
maakt van schriftelijke bronnen.
Maar schrijven was de kunst van
een elite en dan nog voornamelijk
het mannelijk deel daarvan. „Eeu
wenlang", zo stellen de auteurs,
„bleven vrouwen ondergeschikt
aan mannen. Daarom is in de ge
schiedenis hun stem verloren ge
gaan."
Beschaving
Sinds kort komt daarin verande
ring. Onder invloed van de vrou
wenbeweging groeit de belangstel
ling voor het leven van vrouwen in
vroeger tijden. In Engelstalige lan
den spreekt men in dat verband
van 'her-story' in plaats van his-
story'.
Dat onderzoek naar de geschie
denis van vrouwen brengt soms
merkwaardige dingen aan het
licht. Zo golden de Grieken, en ze
ker de Atheners tijdens de vijfde
eeuw voor Christus, eeuwenlang
als de grondleggers van de wester
se democratie en beschaving. Te
genwoordig komen sommigen
echter in verlegenheid als de posi
tie van de Griekse vrouw aan de
orde komt. De auteurs: „De manier
waarop Griekse vrouwen werden
achtergehouden en in een isole
ment gebracht, valt moeilijk te rij
men met beschaving".
Een Atheense vrouw had weinig
zeggenschap over haar eigen leven.
Zij woonde achterin het huis, afge
sloten van de buitenwereld. Ze
kwam nauwelijks buiten, zeker
niet zodra ze in de 'huwbare leef
tijd' was gekomen. Dan zocht haar
vader zo snel mogelijk een huwe
lijkspartner, om te voorkomen dat
het meisje haar maagdelijkheid
zou verliezen vóór haar huwelijk.
Wat zij zelf van haar echtgenoot
vond, was niet van belang. Het hu
welijk was een verbintenis tussen
twee families, die daar beide beter
van dachten te worden.
Op de huwelijksdag trok de
bruidsstoet uit het huis van de
bruid naar dat van de bruidegom,
waar de schoonmoeder het meisje
stond op te wachten. De bruid ging
er binnen en zou er haar hele leven
nauwelijks meer uitkomen. Vol
gens Griekse mannen was deze
dag voor een vrouw de mooiste van
haar leven. De schrijfsters van
Naar Eva's beeld wagen dat te be
twijfelen. Na de feestdag werd het
meisje 's avonds opgesloten met
haar nieuwbakken echtgenoot, die
gemiddeld zo'n 15 jaar ouder was
dan zij. Leeftijdsgenootjes van de
bruid zongen buiten luidkeels lie
deren. Volgens de schrijver Theo-
crites had dat als reden dat de
meisjes de stem van de maagd niet
zouden horen als zij 'geschonden'
werd door haar man.
In de Griekse tijd was een vrouw
dus vaak letterlijk onzichtbaar.
Maar al weten we dan weinig vén
haar, we weten wel iets óver haar.
Vrouwen kwamen misschien niet
vaak aan het woord, maar wel in
beeld. Ze zijn beschreven in ge
dichten, romans en toneelstukken
en ze werden afgebeeld op schilde
rijen en prenten.
Die beelden vertellen niet zozeer
hoe vrouwen waren en leefden,
maar hoe er toen over hen werd ge
dacht en hoe zij zich dienden te ge
dragen. In Naar Eva's beeld wordt
getoond dat die ideëen onvoorstel
baar sterk en taai zijn. Vrouwen
worden voorgesteld als Eva of Ma
ria, hoer of maagd: of, in een meer
hedendaagse contekst, als slet of
trut.
door Nicole Lucas
Het ideaal van de moeder en van
de maagd kreeg gestalte in de per
soon van Maria in het christendom.
Maar ook al by de Egyptenaren
werd de moeder-maagd vereerd in
de godin Isis. Natuurlijk kan geen
enkele vrouw aan dat dubbele ide
aal van Maria voldoen. Het oordeel
over haar slaat dan al snel door
naar de andere kant: vrouwen zijn
slecht, ze zijn immers geschapen
naar Eva's beeld. En zij was het die
door haar zwakte het paradijs voor
de mensheid verspeelde en met
haar listen Adam verleidde.
Heksen
De stem van vrouwen mag in de geschiedenis
dan vaak verloren zijn gegaan, het zwakke
geslacht heeft wel degelijk haar 'sporen'
achtergelaten. Dineke Stam en Leontine
Bijleveld tonen dat op originele wijze in het
boek 'Sporen van vrouwen, zes historische
wandelingen door Amsterdam (Uitg. Bzztóh).
Ze hebben uitvoerig speurwerk verricht naar
wat er over vrouwen in het recente en verdere
verleden in de hoofdstad te vinden is.
De zes wandelingen van gemiddeld 2,5 uur
voeren langs vrouwen met heel verschillende
geschiedenissen uit heel verschillende tijden,
van het Begijnhofje tot de vrouwenwerkplaats
Knalpot. De routes zijn helder beschreven en
voor wie toch bang is te verdwalen, zijn er
duidelijke kaartjes.
met het vervolgen van ketters:
mensen die er andere ideëen op na
hielden dan de officiële leer van de
kerk. Het idee was dat ze die ande
re denkbeelden ingefluisterd had
den gekregen door de duivel, de
verpersoonlijking van het kwaad.
In de loop van de 15e eeuw ging
men echter steeds meer geloven,
dat de Satan het anders was gaan
aanpakken. Hij liet het niet meer
bij het oproepen van waandenk
beelden, maar ging tot actie over.
Hij zou daarvoor een nieuwe ket
terse sekte van heksen opgericht
hebben, die niet alleen het geloof,
maar ook het leven op aarde be
dreigde. Eén van de bekendste
boeken uit die tijd is de Heksenha
mer, een handboek voor de opspo
ring en veroordeling van heksen.
Daarin werd ook uit de doeken ge
daan waarom vooral vrouwen zich
aan de duivel overgeven. „Daar de
vrouw dus van nature slecht is, en
minder geloof heeft, loochent zij
ook eerder het geloof, hetgeen de
grondslag van de hekserij is," luid
de de uiteindelijke conclusie. Hon
derdduizenden vrouwen eindig
den hun leven daardoor op de
brandstapel.
De laatste heks werd in 1784 in
het Zwitserse plaatsje Glarus te
rechtgesteld. Sindsdien kennen we
enge vrouwen met bezemstelen al
leen nog maar uit sprookjes. Maar
de clichés zijn, steeds aangepast
aan de wisselingen van de tijd, ge
bleven. Ze vormen een rode draad
door de geschiedenis van Europa.
Heksen op
een afbeel
ding van
Hans Bal-
dung Grien
uit 1510. De
heks rechts
heeft een pol
lepel in haar
hand, een
aanwijzing
dat ze iets
akeligs
brouwt.
Waarschijn
lijk maakt ze
slecht weer.
(de renaissance) wel heel dramati
sche gevolgen. Het was de tijd van
de heksenvervolgingen, die in Eu
ropa naar schatting aan éen mil
joen mensen het leven hebben ge
kost. Zo'n zeventig tot tachtig pro
cent van hen waren vrouwen.
De wortels van de heksenvervol
ging lagen in de 12e eeuw> toen in
Zuid-Frankrijk begonnen werd
F. Dieteren, E. Kloek en A. Visser,
Naar Eva's beeld. De geschiedenis van
de vrouw in de Europese cultuur. Uitg.
Elsevier.
SERVIEZEN
Driehoek
Goebel
Thomas
Johnson
Friesland
Wedgwood
Arzberg
Melittc
Villeroy Boch
Midwinter
Ter Steege
MANPOWER
Uitzendorganisatie heeft direkt werk voor m/v
ADMINISTRATIEF MEDEWERKSTER
die affiniteit heeft met cijfers. Bent u geïnteresseerd
in een parttime baan bij een assurantiekantoor, hebt
u administratieve ervaring en vindt u het leuk op den
duur zelfstandig te gaan werken en bent u niet ouder
dan 40 jaar, bel 071-218881 en vraag naar Daniella
Zammito of kom langs op de Schipholweg 100. Lei
den.
Topslager -Rino Verberg
Haarl.str. 180 Leiden
vraagt een
SLAGERSLEERL.
17 jr. soli, na tel. af
spraak 071-126238
b.g.g. 764532.
Schoonmaakbedrijf
vraagt schoonmakers-
/sters voor de avonduren
van 17.30 tot 19.30 uur
voor projecten in Leiden
en Zoeterwoude. Inl. tij
dens kantooruren. Tel
071-215092.
Nette werkster voor 2
ocht. p.week 10,- p.
uur. Tel: 071-175575.
WEEKEND
KRACHTEN
gevraagd voor benzine-
:ion in Voorschoten.
Tel. 071-220459.
Opgelet, woensdagocht.
halftien-5 aug., kunt u
luisteren naar Japie op
radio 5. Hij vertelt u iets
over zijn boek. Zo was
het.
VIA INTERIM
UITZENDBURO
Wij hebben werk voor m/v
VERPLEEGKUNDIGEN A.B ENZ
ook met aantekening
BEJAARDENVERZORGENDEN
GEZINS- EN
BEJAARDENHULPEN
HBO/MBO-V'ers
ERV. VERPLEEGHULPEN
ZIEKENVERZORGENDEN
APOTHEKERSASSISTENTEN
TANDARTSASSISTENTEN
INSTELLINGSKOKS
MEDISCH SEKRETARESSEN
CREATIEF/
BEZIGHEIDSTHERAPEUT
Diensten in overleg dag.
nacht en weekend, voor
kortere of langere tijd. Bel
of kom langs voor info:
SASSENHEIM.
Teylingerlaan 7
Tel.: 02522-17234.
Voor vakatures buiten de
regio zullen wij u graag ver
wijzen naar één van onze
andere filialen.
BESTEK
Keltum
W.M.F.
Wilkens
B.S.F.
Robbe Berking
Sola Gero
cassettes met 25
tot 50% korting.
MANPOWER
Uitzendorganisatie heeft direct werk voor m/v
SECRETARIAATSMEDEWERKER
Heeft u een HAVO diploma, goede typevaardigheid
en enige ervaring met tekstverwerkers, bel dan 071 -
218881 en vraag naar Daniella Zammito of kom
langs op de Schipholweg 100, Leiden.
DE ZON DIENSTEN B.V.
SCHOONMAAKORGANISATIE
HAGE
is een modern en toonaangevend bedrijf in woning
textiel. Met 15 filialen in de Randstad biedt HAGE
een totaal-assortiment in tapijt, gordijnen en bed
den. Ter versterking van het team woningstoffeer
ders zijn wij op zoek naar
TOP-WONINGSTOFFEERDERS
in freelance verband of loondienst. Woningstoffeer
ders die vanzelfsprekend netjes werken en aan
toonbare ervaring hebben in burgerwerk, bellen snel
HAGE
Tapijt- bedden en gordijnen
Weteringweg 1. 2640 AC Pijnacker, tel. 01736-
4940.
Word rijinstructeur/trice of rijschoolhouder. In sep
tember starten al nieuwe dag- en zaterdagopleidin
gen. Iedere cursist kan vast en zeker op werk, een
fijne baan of een eigen rijschool en een goede toe
komst reken met het Kaderschooldiploma. Vraag
gratis studiegids bij de enige Kaderschool, 04998-
99425.
ONROEREND GOED AANGEBODEN
O VERKOPERS
EN KOPERS
071-214521
ONR. GOED
GEVRAAGD
T.k. gevr. Rapenburg of
dir. omg. woning min. 5.
kamers, 01814-2277.
WOONRUIMTE
AANGEBODEN
T.h.a. beneden woning.
Ind.: grote living, open
keuken, badk. met lig
bad, wc tuintje pr.
ƒ800,- incl. p.m'nd. Tel.:
212930.
Voor
KAMERS
etages etc. v.a. 200.-.
Inl. Buro Hogeland. Mid
delstegracht 24, Leiden,
ook zaterdag geopend
van 12.00-14.00 uur.
071-134654.
SNELKOOKPANNEN
Fissier
W.M.F.
Tefal
Sigg
Lagostina
Marke Tischfein
GLASSERVIEZEN
Zwiesel
Christinenhütte
Leerdam
Cristal d'Arques
Thomas
Bohemia
Royal Albert
Villeroy Boch
De grootste kollektie van de Randstad
en uit voorraad leverbaar.
Vraag naar onze
bruidslijsten.
HAARLEMMERSTRAAT 165
LEIDEN - TEL. 14 08 92
WOONRUIMTE
GEVRAAGD
Student zoekt met spoed
kamer in Leiden tel.
02946-3966.
Rustige j.man (33) zkt
woonruimte in Leiden.
Tel: 071-132096.
Help! R.A. studente
zoekt kamer. Susanne.
Tel: 125938.
Studente zoekt ruime
kamer in het centrum
van Leiden. Tel. 010-
4183870.
U kunt uw kamer-etage
woning gratis bij ons op
geven. Voor inl. Buro
Hogeland, Middelste
gracht 24, Leiden, 071-
134654/134425.
Verhuizingen in binnen-
en buitenland. Piano
transporteur Jan van
Duuren. Tel. 143043.
Uw pianotransport ver
zorgd door Brandt-Lei-
den, betekent schade en
ergernis vermijden! Ver
huizingen/ Brandt/ Lei
den. tel. 071-120389.
MEUBILAIR
Wij geven 50,- tot
ƒ1000,- voor uw ge
bruikte
BANKSTEL
Ook eeth. en eiken
wandm. Tel. 023-
263411b.g.g. 023-
261235/326329.
T.k. 2-3-zits stoffen
bankstel (beige/bruin).
Tel. 071-222907.
AUTO'S
Omdat onze APK gek., occasions in prima staat ver
keren geven wij 1 vol jaar garantie op alle auto's van
2000,- tot 7000,-. ACR apk-autocentrum. Prof.
Asserlaan 1Voorschoten, (afslag 4e zijstraat van
Raadhuislaan) 01717-8484.
Grote sortering onderdelen i
schadeau-
GEBR. OPDAM BV
071-315101, erkend Stiba deelnemer.
T.k. vak. auto Lelijke
Eend bj. '78 t.e.a.b. tel.
01719-14019.
T.k. vanwege vertrek
buitenland Nissan Sun
ny 1.3L 3-drs '87 6000
km. met. zilver-grijs vr-
.pr. ƒ14.500.-. Inl. tel.
071-170593.
Loop sloop auto's ge
vraagd. Tel. 071-
896072/894946.
T.k. Citroen 2 CV spec.
'85 km.st. 59.700 met
laadbak. Vr.pr. 8800,-.
Inl. 01718-20310.
BETROUWBAAR MERK
PERSONEN- EN
BEDRIJFSWAGENS
L.I.A.AI.
VERTROUWD ADRES
DIVERSEN
BESTO KNIKARMSCHERMEN
BETERE KWALITEIT, VOORDELIG
Inkoop goud. zilver, bestek, sieraden -+- gouden
munten. Cont. geld. St. Annahof 14 tijdelijk adres
Reigershorst 10. Tel.: 213026.
ONDERDELEN
klein elektr. huishoudelijk. Al
le merken, alle modellen. Swaak, Haarlemmerstraat
254, Leiden, tel. 071-215151.
OPLEIDINGEN EN CURSUSSEN
bij ytlplyenaar
zaterdag 15 augustus 12-16 uur 1
Daarna dagelijks 12-17 en 19-21 uur
Slee/ischuur 15. Leiden. Tel. 071-122582.
O
O
O
0)
«0
Q
'Kartel va*t den dlütden
Hoek Engelendaal/Buitenhoflaan
071-412255 - Leiderdorp
Nieuw: kursussen "Be
ter leren slapen" en "So
ciale vaardigheden".
Start: eind aug. in Al
phen inf. folder via tel.
01720-36487.
Verkeersschool
"TEMPO"
ƒ31,90 per les. Div. au
to's tel. 01717-4823,
b.g.g. 070-457626
1E LES ƒ3,95
Ook automaat.
KUNSTGEBITTEN
schans.
TEL. 125566.
WATERSPORT-VAARTUIGEN
BOOT IMPORT LEIDEN
Steady, bij vis-roeiboot onzinkbaar, zeer stabiel. Le
gend, opblaas-sport-vistoerboten v. hoge kwaliteit.
Vamaha, b.b.motoren. Gaarne zenden wij u folders.
Haarlemmerweg 49A, 071-134689.
MU2IEK-RADI0-TV
RADIO - TV - VIDEO DEFECT?
VAN DER GREFT TV SERVICE!
Kopen is goedkoper dan
huren. KTV-video en
stereo v.a. 40,- p.
maand, na inruil en/of
aanbetaling. Ligtvoet,
Gangetje 12, Leiden, tel.
071-140941.
Te koop: Feurich
PIANO
prijs n.o.t.k. (nw.pr.
14.000.-). Barning Lei
den, tel. 134676.
De grootste sortering
muziekinstrumenten
vindt u bij
Music All In
v. L. Stirumstr. 48
Noordwijk, 01719-15698
Ook voor reparaties van al
le blaasinstrumenten.
