Het kruitvat staat op springen
Verbazing over Amerikaans amateurisme in Golf-conflict
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1987
EXTRA
PAGINA 17
De Golf-oorlog dreigt te escaleren. Hoofdzakelijk door toedoen van de Verenigde Staten en
Frankrijk, die deze week besloten hun vlooteenheden fors uit te breiden ten faveure van een
vrije doorvaart voor de tankers en andere koopvaardijschepen, zo luidt de motivatie voor het
maritieme machtsvertoon. Iran heeft er de afgelopen dagen geen geheim van gemaakt
economische doelen in de Golfstaten aan te vallen als Koeweit - bondgenoot van Irak - onder
bescherming van de Amerikaanse marine in staat blijft de olie voor Bagdad te exporteren.
Voor de Iraakse president Sadam Hoessein kan dat aanleiding zijn de vuurpauze in de
tankeroorlog te doorbreken. Wat onvermijdelijk zou betekenen dat de westerse grootmachten
bij het conflict betrokken raken. Onze correspondent in het Midden-Oosten sprak in de
Verenigde Arabische Emiraten met Nederlanders en westerse diplomaten die in de afgelopen
jaren op de een of andere manier de desastreuze en soms lucratieve gevolgen van het
Golf-conflict hebben meegemaakt
De kasten in de hypermodern inge
richte directiekamer van scheeps
werfeigenaar Reinier Meuleman in
Dubay puilen uit met foto-albums.
Het is zijn hobby. Een verzameling
van in kleuren afgedrukte zeesche
pen. Maar in de plastic mapjes van
die fleurig ogende albums zit nu het
menselijkerwijs gesproken treurige
resultaat van drie jaar tankeroorlog.
door Taco Slagter
Forse ronde gaten in de scheepshuid
die onschuldig lijken in vergelijking met
de volgende foto waarop een totaal ver
nielde machinekamer of een navigatie-
brug van een supertanker is te zien. Met
hier en daar uitvergrote, lange bloedspo
ren van de gewonde of omgekomen ma
chinist. Geraakt door de scherven van
een Franse Exocet-raket, het meest be
proefde projectiel in aanvallen op zee
schepen, waarmee boven de Golf razen
de Iraakse gevechtspiloten kwistig zijn
omgesprongen.
Meuleman haalt zo af en toe de schou
ders op terwijl hij door de albums bla
dert. Alsof het vakantiefoto's zijn die hij
al te vaak heeft gezien. Het zijn 120 in
detail gefotografeerde wrakken die zijn
bedrijf 'Albwardy' heeft gerepareerd.
Eenderde van alle geraakte schepen die
met hulp van sleepboten of op eigen
kracht de havens van de Arabische Emi
raten konden bereiken.
„We hebben er goed aan verdiend",
geeft hij toe. „En we zullen nog genoeg
te doen krijgen. Het gaat hier met al die
Amerikanen, Fransen en Britten uit de
hand lopen. Iran en Irak hebben beiden
geen baat bij een te lange wapenstil
stand in de tankeroorlog. Nu staan er al
beschadigde schepen op de wachtlijst.
Bij een escalatie zullen de reders via een
telefonisch antwoordapparaat te horen
krijgen dat er niet vijf, maar misschien
wel twintig wachtenden vóór hen zijn".
Antwoord
Is er reden voor de wereld om de adem
in te houden? Aanvankelijk leek het er
op dat het incident met een mijn waarop
de Koeweitse, maar van vlag veranderde
supertanker Bridgeton (voordien Al
Rekka) onder Amerikaanse marinebege
leiding tien dagen geleden bij het Iraan
se eilandje Farsi voer, letterlijk met een
sisser zou aflopen. Maar de situatie wij
zigde zich snel.
De Amerikanen zochten naarstig naar
een antwoord op een uit de Eerste We
reldoorlog daterende oorlogstaktiek. De
Iraniërs hadden al na het succes van één
mijn door dat dit de manier is om de
'grote Satan' in grote problemen te bren
gen. Het Pentagon vond een in de denk
wijze van een supermacht passende op
lossing: de militaire spierballen nog
meer te laten zwellen.
De Amerikaanse marinevloot van 16
schepen wordt binnenkort uitgebreid
met het supermoderne slagschip Mis
souri, drie ondersteunende oorlogsbo
dems en een eskader dat nu opstoomt
uit de Indische Oceaan, bestaande uit
het voor anti-mij nenhelikopters ge
schikte vliegdekschip Guandalcanal
met nog eens drie fregatten in het zog.
Frankrijk (in diep diplomatiek conflict
gewikkeld met de Iraniërs) besloot zijn
slagkracht in de Golf op te voeren met
het vliegdekschip Clemenceau en drie
met geleide projectielen uitgeruste sche
pen. Het wordt straks dringen bij de
Straat van Hormoes, de nauwe zeeweg
naar de Golf.
Het zijn hoofdzakelijk de in de Emira
ten wonende buitenlanders die zich over
de verslechterende ontwikkelingen zor
gen maken. Want volgens de veelal goe-
vernementeel ingestelde kranten en ra
dio- en televisiestations richten de sjeiks
hun aandacht in de eerste plaats op de
besteding van hun rijkdommen. Uitbrei
ding van het bomenbestand en de nodi
ge grasveldjes, in hun zanderige minis
taatjes lijken belangrijker dan het poli
tieke en militaire pokerspel van de Wes
terse grootmachten in de Golf.
Goed ingevoerd
Twee Nederlanders die al jaren in de
Verenigde Arabische Emiraten (VAE)
wonen, willen over de gevaarlijke situa
tie in de Golf wel hun mening geven. Ze
zijn uit hoofde van hun functie in de re
gio goed ingevoerd, maar staan tevens
op strikte anonimiteit. Ze zijn bang dat
de sjeiks van kleur zullen verschieten als
zij, onbekend met het begrip vrije me
ningsuiting, het eigengereide commen
taar horen. Tenslotte beschouwen de
heersers hen als 'gastarbeiders', hoe
hoog hun positie in het bedrijfsleven
ook is en hoe belangrijk deze hoogge
kwalificeerde heren voor de economie
van de Verenigde Arabische Emiraten
ook zijn.
Bovendien vrezen zij repercussies van
de zijde van Iran. Hoewel de emiraten de
strijd van 'broeder' Irak met zakken vol
dollars en herhaaldelijke adhesiebetui
gingen ondersteunen, onderhouden de
sjeiks omwille van het 'zakelijk even
wicht' goede contacten met het regime
in Teheran.
Je weet maar nooit, moeten de Arabi
sche stamhoofden, dagelijks denken als
ze hun in militair opzicht weerloze woes
tijnkoninkrijkjes overzien. Maar boven
al verdienen de emiraten veel geld aan
handel met Iran die zelfs dit jaar weer
torenhoog omhoog is geschoten.
Het emiraat Dubay is vanuit een oude
traditie bij uitstek het handelscentrum
voor Iran. „Oorlog of geen oorlog", zegt
de alhier woonachtige Nederlandse
scheepsbouwdeskundige, „dit emiraat
heeft gedurende de zeven jaar van de
Irak-Iran-oorlog naar Teheran een neu
trale positie ingenomen. Dubay probeert
het Zwitserland van de Golf te zijn".
De zegsman ziet dit emiraat niet on
middellijk het slachtoffer worden van
Iraanse wraakacties als Irak of de wes
terse vioot in de Golf op een of andere
manier de tankeroorlog provoceert. Hij
vindt het 'bijzonder stom', dat met name
de Verenigde Staten zich in het moeras
laat wegzakken waarin Koeweit en de
Sovjetunie deze westerse supermacht
hebben gedreven. „Ze hadden nooit aan
die escorte-service moeten beginnen.
Bovendien blijkt keer op keer hoe naief
de Amerikaanse strijdkrachten zijn,
wanneer zij zich in het wespennest van
het Midden-Oosten wagen".
Stupiditeiten
Waar de Nederlandse scheepvaartdes-
kundige zich vooral aan ergert is dat -
voordat de tanker Bridgeton door een
mijn was getroffen - zijn schepen in de
zelfde vaargeul hetzelfde was overko
men. „Maar die Amerikanen dachten
met al hun vuurkracht: dat overkomt
ons niet. Bovendien weet ik van heel na
bij dat vóór de afvaart van de twee tan
kers het zuidelijk deel van de vaarroute
wel op mijnen was onderzocht, maar
voor de noordelijke Golf was dat om niet
goed verklaarbare redenen veronacht
zaamd."
„En dat was nu uitgesproken de plaats
waar het kon gebeuren: een dicht bij de
door Iran verklaarde oorlogszone liggen
de vaargeul, de enige die in dit ondiepe
water Koeweit met de zuidelijke Golf
bindt. Notabene ligt daar vlak in de
buurt het Iraanse eilandje Farsi, van
waar de revolutionaire gardisten al vele
malen met kleine bootjes aanvallen op
schepen hadden geopend. Ik begrijp
weinig van dit soort stupiditeiten".
De zich om het onbenullige optreden
van de Amerikaanse marine kwaad ma
kende Nederlander noemde Koeweit en
de Sovjetunie medeverantwoordelijk
voor de huidige spanningen in de Golf.
Dat is juist. Moskou bood enkele maan
den geleden de emir van Koeweit mili
taire begeleiding van zijn olietankers
aan, toen het voor het emiraat steeds
moeilijker werd de olie-export door de
Golf ongeschonden op peil te houden.
Dat bracht het Witte Huis in stelling.
Washington zag niet graag dat de in
vloed van het Kremlin in het Midden-
Oosten langs deze weg toenam. Er volg
de een soortgelijk aanbod van het Penta
gon. Koeweit hapte gretig toe. Het land
was slim genoeg om te beseffen dat haar
kwetsbare positie als directe bondge
noot van Irak met twee supermachten
aan z'n zijde voor een veel minder hoge
politieke prijs veilig te stellen zou zijn.
Reserves
Maar Washington raakte in last. En
niet omdat de olie-export in het alge
meen in gevaar was gekomen. „Onzin",
zegt de Nederlandse scheepsbouwdes
kundige, en met hem westerse diploma
ten in Dubay en het verderop gelegen
emiraat en hoofdstad van de VAE, Abu
Dhabi. „In de oliestroom naar het Wes
ten en Japan heeft geen moment een on
derbreking gezeten. Koeweit kon door
de tankeroorlog wat minder produceren.
Maar die verliezen, alsmede die van Irak
en Iran, worden ruimschoots goedge
maakt door de beschikbare immense re
serves in de overige oliestaten van het
Midden-Oosten. Door de met de olieprij
zen verband houdende quotering van de
OPEC zijn de olieproducerende emira
ten èn Saoedi-Arabië zelfs gedwongen
minder te verkopen".
Wie dat uit eigen waarneming kan be
vestigen, is een andere Nederlander die
eveneens beslist anoniem wenst te blij
ven. Hij werkt in Abu Dhabi op directie
niveau voor een groot Europees bedrijf,
dat de olievelden van Al Zukum en
Umm Ash Sha'if voor de kust van het
emiraat exploiteert.
„Uit deze 500 bronnen haalden we niet
lang geleden 500.000 barrels (van 159 li
ter) per dag. Nu is de produktie terugge
bracht tot 180.000 barrels. De sjeiks ver
dienen er zich nog suf aan, maak je geen
zorgen. Onze produktiekosten liggen op
2,8 dollar per barrel. Kijk naar de huidi
ge olieprijzen, dan kun je de netto winst
uitrekenen. De sjeiks moeten doof wor
den van de kassabei".
Het is tevens de ervaring van de 'olie
man' ("noem mij maar zó, jongen") dat
de autotochtone bevolking en de 1,3 mil
joen voornamelijk uit India en Pakistan
afkomstige echte gastarbeiders in de
VAE over het algemeen een grote apa
thie voor de huidige ontwikkelingen aan
de dag leggen. Zo niet de Nederlander.
„Ik ben ervan overtuigd dat het fout
afloopt. Ik heb me zitten bescheuren
toen ik via de televisie hoorde dat de
Bridgeton door een mijn was geraakt. In
plaats dat de Amerikanen de tankers be
schermen, moest dat al lek geslagen
schip voorop gaan varen. Een mam
moettanker als grootste mijnenveger ter
wereld, wie had dat kunnen bedenken.
Hoe kon dat nu in godsnaam met een
supermacht gebeuren? De ayatollahs la
chen zich rot".
Geen reden
Het taalgebruik van de 'olieman' is
vermoedelijk inherent aan de keiharde
arbeid op een olieplatform, maar geeft
ook iets weer over de woede dat er iets
rampzaligs in de Golf staat te gebeuren.
„Er was geen enkele reden voor de Ver
enigde Staten en welk land dan ook om
zich er nu in te mengen", zegt hij.
„Mijn analyse is dat die cowboys in
het Witte Huis de gelegenheid hebben
aangegrepen om Irak voor de nederlaag
te behoeden. Maar op deze wijze een bij
zonder gecompliceerde oorlog proberen
naar je hand te zetten, dat pakt onher
roepelijk verkeerd uit. Het is alleen on
der internationale diplomatieke druk
mogelijk een politieke oplossing te be
reiken. Want al stuur je hier duizend ka
nonneerboten heen, geen van de partij
en zal daarvoor het hoofd ooit buigen".
De 'olieman' zou overigens graag zien
dat er een einde aan de oorlog kwam. Hij
heeft de gevolgen van de tankerslag in
de Golf van nabij meegemaakt. Hij was
verschillende keren 'off-shore' (buiten
gaats) toen in de buurt van een olieplat
form een tanker door een Exocet-raket
werd geraakt. Nóg dichter bij het gevaar
was hij toen vorig jaar november de Ira
kezen een platform in het olieveld Abu
al Koosh bombardeerden.
„Voor dit veld hebben zowel Abu Dha
bi als Iran een concessie. De platforms
liggen zo dicht bij elkaar dat je elkaar
kunt zien. Het was een enorme klap, dat
kan ik je verzekeren. Later hebben de
Iraniërs uit wraak onze olie-installaties
aangevallen. Waarschijnlijk uit brood
nijd, omdat de sjeik van Abu Dhabi, die
persoonlijk eigenaar van die oliebron is,
van de situatie profiteerde door extra
hard te laten pompen. Helaas raakten de
Iraanse vliegtuigen de bemanningsver-
blijven. Er vielen zes doden".
Staatsgeheim
Sinds die tijd is sjeik Said van Abu
Dhabi wel enigszins op zijn hoede. Met
geld is alles te koop, dus ook wapens om
zijn goudmijnen in zee te beschermen.
Het is vermoedelijk een diep staatsge
heim, maar een andere goed ingelichte
bron in Abu Dhabi onthulde deze week
dat rond het eilandje Tash raketten
staan opgesteld. Tash dient als overslag
station voor de tankers.
Het probleem is echter dat waarschijn
lijk niemand op het eilandje (ter grootte
van Schiermonnikoog) bij machte is die
projectielen af te vuren. En ook niet de
militairen van de VAE, die hier inder
haast zijn gelegerd. De emiraten be
schikken over een klein legertje van
huurlingen van wie de meesten afkom
stig zijn uit Noord-Jemen en het emiraat
Oman. Volgens westerse diplomaten in
Abu Dhabi zijn deze soldaten slecht ge
traind en mag niet worden veronder
steld dat ze verstand hebben van gea
vanceerde, door radar geleide wapens.
Voor wat betreft de door de Chinezen
geleverde 'zijderups-raketten' waarmee
de Iraniërs sinds de Amerikaanse inter
ventie in de Golf de scheepvaart in de
straat van Hormuz bedreigen, is het al
niet ander gesteld. Aangenomen mag
worden dat de Iraanse soldaten nog niet
vertrouwd zijn met dit recent geleverde
wapentuig. Maar ook al zou dit wel het
geval zijn, dan nog lijken de raketten erg
onbetrouwbaar.
De 'zijderups' is een imitatie van de
sterk verouderde Russische Styx-raket
die bovendien nog langzaam vliegt en
dus gemakkelijk door met computers
voorgeprogrammeerde onderschep
pingsraketten ver voor het doel zijn neer
te halen. De deskundige in Dubay zei er
over: „Het is net Chinees vuurwerk,
maar het gaat ook wel eens niet af'.
Argument
"Zijn alle analyses van waarnemers ter
plaatse, en van politici in het Westen en
andere berichten en commentaren in de
wereldpers dan een overschatting van
de werkelijkheid? De zich van de ge
schiedenis, de politiek en de mentaliteit
in het Midden-Oosten bewuste Neder
landse scheepsbouwdeskundige vindt
dat dit geenszins het geval is.
Zolang de Iraniërs met die raketten,
mijnenvelden en zelfmoordcommando's
in kleine, voor de radar onzichtbare
bootjes kunnen dreigen, werkt het en
moeten de Amerikanen er rekening mee
houden totdat het tegendeel blijkt. Tot
zolang bepaalt het hun handelwijze. Dat
is het argument voor Iran ermee door te
gaan".
„Maar een supermacht op deze on
voorspelbare manier irriteren is wel le
vensgevaarlijk. Het marinecommando
heeft met dat simpele mijnincident al zo
veel gezichtsverlies geleden dat er onder
deze spanningen en een niet te onder
schatten militaire eer en trots weinig
voor nodig is om het kruitvat in de Golf
te laten springen".
De vraag is nu wat er de komende da
gen kan gebeuren. Hoewel de Amerika
nen nog over onvoldoende middelen be
schikken om mijnen op te sporen, is de
uitdaging praktisch niet te weerstaan de
nu op de rede van Koeweit gereedlig
gende tankers met lading zo vlot moge
lijk naar de Straat van Hormoes te bege
leiden. De kans is daarbij niet gering dat
een van de schepen weer tegen zo'n drij
vende of dicht onder het water verbor
gen bol knalt.
De Amerikanen zijn nu echter licht in
het voordeel. Als de marineleiding er in
slaagt het tijdstip van vertrek geheim te
houden, dan hebben de Iraniërs veel
minder tijd om in de kritieke vaargeul
nabij het eilandje Farshi mijnen uit te
zetten. Op de heenreis van de tankers
hadden zij het voordeel het tijdsverloop
van de schepen op de minuut nauwkeu
rig te kunnen vaststellen. Mijnen op an
dere punten in de vaarwegen overboord
zetten heeft voor de Iraniërs weinig zin,
want vooral bij Farshi hebben de sche
pen vele alternatieve vaarroutes.
Bagdad
Maar van doorslaggevend belang bij
de vraag of een wereldomvattende crisis
kan worden voorkomen, is het gedrag
van Irak. Bagdad kan de oorlog op het
land alleen maar vertragen door ervoor
te zorgen dat de Iraanse tankervaart ge
stremd blijft. Want zodra de ayatollah's
hun olie weer door de Golf kunnen uit
voeren - voor Irak is dat niet van belang
omdat de export via pijpleidingen ver
loopt - levert dat de 'broodnodige' bui
tenlandse valuta op waarmee zij de wa
penarsenalen weer op peil kunnen bren
gen.
De Amerikanen denken dat ze de Ira
kezen in bedwang kunnen houden. Maar
kan president Sadam Hoessein van Irak
de verleiding weerstaan een supermacht
in actie te brengen tegen zijn vijand? De
in deze reportage geciteerde Nederlan
ders en Westerse diplomaten uit de Ver
enigde Arabishe Emiraten zijn het er
unaniem over eens dat het eerder een
kwestie van weken dan van maanden is.
Scheepswerf-eigenaar Meuleman uit
Dubay kijkt aan het eind van het ge
sprek nog eens naar zijn fotoverzame
ling. Het leed verbeeldende verwrongen
staal heeft het cynisme in hem aange
wakkerd. „Laat die oorlog nog maar een
tijdje doorgaan", zegt hij.
Een uitspraak die hem ontvalt omdat
hij stellig gelooft dat de internationale
politieke wil ontbreekt om aan dit weer
zinwekkend conflict een eind te maken.
De supertanker Bridgeton (op de achtergrond), geflankeerd door een Amerikaans oorlogsschip, op weg naar
Koeweit na op een mijn te zijn gevaren. Beschermd door kledij die bestand is tegen chemische wapens, escorteren
Amerikaanse marine-officieren de tanker Bridgeton naar Koeweit. (foto's ap»
