je Mimi Heratö
Smid Mans: 'Vuur fascineert altijd'
U.S. ships'
pass safely1
by missiles
DAAR MOET U KENNIS MEE MAKEN
DE KRANT VOOR UW EIGEN STUK VAN NEDERLAND
PARAPLUHANGEN IN RIJNSBURG
Nieuwkoopse museum geeft overzicht boerensmeedkunst
Block of clinic's funds stirs anger
PAGINA 10
Will
REGIO
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1987
I I
Ja, zend mij het Leidsch Dagblad naam'
gedurende 7 weken voor 25,-.
Ja, ik wil een: maand ab. straat
S (automatische betaling) a 23,25. postcode:plaats
I kwartaal ab. a 68,95 telefoon:ivm bezorg kontrole
halfjaar ab. a 137,90 bank of girorekening:
jaar ab. a 262,40.
Ik wil automatisch betalen en heb (j kUnt deze bon opsturen naar het Leidsch Dagblad
LefdschDagb^kadè. Antwoordnummer 10050, 2300 VB Leiden.
RIJNSBURG - In Rijnsburg werden gisteren in het
kader van de feestweek een aantal sportieve activitei
ten gehouden. Op het plein voor het gemeentehuis
stonden zogenaamde recordwedstrijden op het pro
gramma. De deelnemers konder onder meer op een
kunststier rijden, paraplu-hangen en aan het van de
televisie bekende bibberstaalspel deelnemen.
De wedstrijden werden door de oranjevereniging
georganiseerd in samenwerking met het open jonge
rencentrum 't Kraaienest. Eerder op de avond stond
een wandeltocht door Rijnsburg en omgeving op het
programma. Voor de jeugd werd in het open jongeren
centrum een disco georganiseerd. Medewerkinfg ver
leende de groep Shannah uit Den Helder.
Vandaag wordt de feestweek besloten met een vis
wedstrijd in het Oegstgeesterkanaal, een taptoe voor
het raadhuis en een lampionoptocht.
ARTSEN
De weekenddienst begint zaterdag om 8
uur en eindigt zondag om 24 uur.
Spreekuur van 12-12.30 uur (alleen voor
spoedeisende medische hulp).
Voor de patiënten van de artsen:
Groep 1 - Tan, Janssen, Zwijnenburg,
Meyer, R. v. Leeuwen, Verhage, Groe-
neveld en de Ruiter:
za 8 uur tot zo 8 uur: Y. Groeneveld,
Brikkenwal 19, tel. 218611, spreekuur
Rosmolen 2.
zo 8 uur tot 24 uur: J. de Ruiter, tel.
125096, spreekuur: Rosmolen 2.
Groep 2 - Bergmeyer, Pieterse, v. Gent,
Taytelbaum, v. Luyk, Klaassen, Rus,
Kruis en De Lange:
za 8 uur tot zo 8 uur: M.Th.Bergmeier,
tel. 121701, spreekuur: Oude Singel 76.
zo 8 uu tot 24 uur: F.B.Kruis, Klaproos
34, tel. 126371, spreekuur: Minnebroe-
dersgracht 41.
Groep 3 - Pleiter, J. v. Leeuwen, Smit,
W. de Bruyne, J. de Bruyne, Stolk, Jur-
gens, Fogelberg en v.d. Muijsenbergh:
za 8 uur tot zo 8 uur: J. de Bruijne, Kern-
straat 11, tel. 141225.
zo 8 uur tot 24 uur: H. Landman, Kern
straat 11, tel. 120412.
Groep 4 - v. Wingerden, Lahr, v. Rijn,
Bénit, Nieuwenhuis, Roos, Boer, v.d.
Waardt, Arnou, J.G. Zaayer en R.E.
Zaayer:
za 8 uur tot zo 8 uur: J.&R. Zaaijer, tel.
Medische Diensten
316008, spreekuur: R.P. Geerlingspad
11.
zo 8 uur tot 24 uur: D. van Wingerden,
Boshuizerkade 31, tel. 310047.
Groep 5 - Schaefer, Jasperse, Crul,
Kooyman, De Jong, Prince, Reinders,
D. Hammerstein en A. Hammerstein:
za 8 uur tot zo 8 uur: J. Reinders, G.
Brandtstraat 29, tel. 760947.
zo 8 uur tot 24 uur: J.L. Schaefer, Rijns-
burgerweg 11, tel. 173964.
Leiderdorp
za en zo: dr Lesuis, tel 221467. spreek
uur: beide dagen van 12.30 tot 13.00 uur,
Hoofdstraat 8, tel. 894539.
Oegstgeest
van za 10 uur tot ma 7.30 uur: J.B. Hu-
genholtz, Prins Hendriklaan 4, tel.
155666.
Voorschoten
za: W. van Dam, Palestinalaan 29, tel.
3960; zo: A. Meiman, J.W. Frisolaan 13,
tel. 2493.
Warmond
L. Lempers, Churchillaan 13, Voorhout,
tel. 02522-10140.
spreekuur: Hofcampweg 65.
Zoeterwoude
via het antwoordapparaat van een van
de Zoeterwoudse huisarten, tel. 01715-
1219 of 1614, verneemt u welke huisarts
de weekenddienst waarneemt.
APOTHEKEN
De avond-, nacht- en zondagsdienst van
de apotheken in de regio Leiden, wordt
waargenomen van vr 31/7 tot vr 7/8 door:
Apotheek Zuid-West, Brahmslaan 18-
20, Leiden, tel. 071-763134.
Apotheek Linnaeus, Kempenaarstraat
31, Oegstgeest, tel 071-173330.
Wassenaar
Apotheek Langstraat, Langstraat 156,
TANDARTSEN
De weekenddienst voor Leiden, Leider
dorp, Oegstgeest en Warmond wordt
waargenomen door:
Voor patiënten van tandartsenpraktijk
Haaswijk, Simon Vestdijklaan 28,
Oegstgeest, is tandarts van Mierlo tele
fonisch bereikbaar onder nummer 071-
155375; tevens spreekuur van 11-12 en
17-18 uur.
W. Kuiters, Hoge Rijndijk 38, Leiden,
tel. 125215, doet dienst in eigen praktijk.
S. Freeke, Laan van Meerburg 2, Zoeter-
woude-Rijndijk, tel. 071-414547 of
410Ö50, doet dienst in eigen praktijk.
Wassenaar
J. Klaver, Hofcampweg 65, tel. 18221,
spreekuur van 17.30 tot 18.00 uur.
"Prettig werk", vindt Mans
"net als in het museum hier. De
bezoekers willen het allemaal
eens zelf proberen, ook de meis
jes. Bij de kandelaar, waar ik dik
wijls mee begin, kan ik drie ver
schillende technieken laten zien,
zowel op het aanbeeld als in de
bankschroef. Voor schoolklas
sen heb ik wel letters gemaakt,
ook allemaal uit een stuk. Zelf
heb ik nog tot het einde van het
jaar opdrachten, maar dat doe ik
niet hier in het museum. Vroeger
toen er nog geen elektrisch licht
was, moet zo'n smederij met een
smid met opgerolde hemdsmou
wen die in wolken rook en roet
het gloeiend ijzer bewerkte, voor
buitenstaanders iets geheimzin
nigs gehad hebben. Iets grieze
ligs dat tegelijkertijd aantrok".
Typerend
Mans duikt in plakboeken die
de rijke historie van het Nieuw
koopse smederijleven laten zien.
"Kijk dit was nu typerend. Vader
met vijf zonen die alle vijf smid
waren. En dit is een kopie van de
toren op het Reghthuysplein, die
ik eens heb gesmeed. Dat was
juist heel fijn werk, de traptre
den en ramen moesten precies
gelijk worden. De toren wordt nu
gebruikt als trofee bij schaats
wedstrijden".
Vier jeugdige toeristen hebben
de smidse tijdelijk overgeno
men. De oudste bedient de blaas
balg, terwijl de anderen met
gloeiende wangen staan te hame
ren. "Kijk mama, er komen ster
retjes vanaf', klinkt de juicht-
kreet. "Goed zo, nu de bak met
watet in en tien tellen laten af
koelen. Langzaam tellen, anders
is het nog heet", adviseert zijn
moeder. "En nu het vuur laten
uitgaan, want de heer Mans wil
naar huis en wij ook". Het is ge
zegd tegen dovemansoren; de
blaasbalg wordt nog eens extra
aangeslingerd. "Geeft niks, dat
doen ze allemaal", lacht Mans,
terwijl hij met enkele welgerich
te slagen het werk van de jonge
smid afmaakt. "Alsjeblieft, een
pook voor de open haard. Ik leg
er nog een krul in, dan kun je
hem ophangen".
"Het zijn niet alleen de jonge
ren die niet van het vuur af te
slaan zijn", vertelt hij. "De oude
ren net zo goed. Wie eenmaal een
hamer in zijn handen heeft ge
had, kan er niet meer afblijven".
NIEUWKOOP - "Echt vakwerk,
dat is toch het mooiste dat er is.
En je kunt het verschil altijd
zien". De Nieuwkoopse smid P.
Mans pakt een kandelaar van de
tafel en wijst daarin de fouten
aan. "Deze is hier niet gemaakt,
ik weet niet hoe we eraan komen,
maar het is duidelijk prutswerk.
Hij is helemaal scheef en er zit
geen duidelijke lijn in. En verge
lijk deze nagels eens. Bij de een
is de unt geknipt in plaats van
geslagen. Dat kost minder tijd
door
Jeannette van Haatten
natuurlijk, maar ze zijn ook min
der sterk. Slecht werk!"
Mans is al vijftig jaar in het vak
werkzaam en kent het geheim
van de smid. Een gedeelte van
dze geheimen draagt hij over aan
bezoekers van het Nieuwkoopse
Smederijmeuzeum aan het
Zuideinde. Twee keer per week
worden daar de vuren aangebla
zen en verandert de werkplaats
van het pitoreske huisje in een
rokerige smederij. Vooral jeugdi
ge bezoekers krijgen er niet ge
noeg van met behulp van een
echte blaasbalg het vuur nog een
keer te doen oplaaien en dan op
het roodgloeiende ijzer te slaan
tot letterlijk de vonken er vanaf
vliegen.
"Vuur fascineert altijd", vertelt
Mans, terwijl hij nog eens laat
zien hoe een hamer het best is
vast te houden. "Voor grote groe
pen is het hier eigenlijk te klein.
Kinderen willen allemaal een
stuk ijzer bewerken en dan zijn
twee vuren en twee aanbeelden
te weinig. Ik maak hier alleen
voorwerpen die uit één stuk be
staan. Ik ga hier niet staan las
sen, dat is me te gevaarlijke met
veel mensen om me heen".
Mans komt niet uit dit gebied.
Hij werd geboren in Amersfoort
en verhuisde vaak. Nu werkt hij
al zevenendertig jaar als smid in
het plassendorp. Sinds de ope
ning van het Smederijmuseum,
ruim vijf jaar geleden, leidt hij
bezoekers rond, geeft demon
straties en vertelt graag en veel
over oude collega's die hij nog
persoonlijk heeft gekend.
Overzicht
Het museum is ontstaan op ini
tiatief van een aantal particulie
ren die zagen dat de kleinere
smederijen een voor een uit het
Pole pondering
Iranian ships avoid convoy
Mans: "Een smederij met smid in hemdsmouwen, die in wolken rook en roet het gloeiend ijzer bewerkte, moet voor buitenstaanders
altijd iets geheimzinnigs hebben gehad". (foto t. spadon)
dorp verdwenen. Zij richtten De
Stichting tot behoud van de sme
derij van wijlen de heer Verkiey
op. Met steun van de gemeente,
bijdragen van het bedrijfsleven
en veel vrijwillige arbeid door
enthousiaste dorpelingen werd
het oude pandje geheel gereno
veerd.
Een deel van de oorspronkelij
ke inventaris, aangevuld met ma
terialen die door andere Nieuw
koopse smeden te beschikking
werd gesteld, geeft een goed
overzicht van de boerensmeed
kunst die eens een pijler vormde
van de Nieuwkoopse welvaart.
Naast de veenderij en de land
bouw was het gebied bekend om
zijn smederijen.
Het smeden is vermoedelijk
zo'n drie eeuwen geleden begon
nen als huisniverheid tijdens de
lange winters om het karige in
komen wat aan te vullen. Turf,
dat oorspronkelijk werd ge
bruikt als brandstof voor de
smidse, was hier natuurlijk ruim
schoots voor handen. Toen bleek
dat er in het smeden een boter
ham zat, ontstonden de kleine
bedrijfjes die niet alleen in de
winter, maar het hele jaar door
ijzerwaren vervaardigden. Men
ging zelf de boer op en trok de
stad in om zijn produkten aan de
man te brengen.
Goed belegd is de boterham
die met het smeden werd ver
diend, vroeger zelden geweest.
De romantiek van de oude beroe
pen viel hier ver te zoeken.
Het was eentonige arbeid van
zo'n tien tot vijftien uur per dag
in een onverlichte, rokerige
smidse. De moordende concur
rentie zorgde ervoor dat de prij
zen heel laag bleven. Vraag naar
de produkten was er echter al
tijd, de turfstekerijen, de scheep
vaart en de landbouw hadden al
lemaal ijzerwaren nodig.
Bergafwaarts
In de dertiger jaren, de beruch
te crisistijd, ging het bergaf
waarts met de smederijen en het
uitbreken van de oorlog maakte
er definitief een einde aan. Van
de veertig smidjes zijn nog acht
kleine smederijen over. De ande
ren ruimden hun bedrijfjes op, of
gingen voortaan in loondienst bij
grotere bedrijven die financieel
sterker stonden en tijdig op me
chanisatie waren overgescha
keld. Nog steeds zijn er verhou
dingsgewijs veel smederijen in
het dorp, maar d kleineren zijn
op den duur ook gedoemd om te
verdwijnen, want er zijn prak
tisch geen jongeren meer die
zich willen bekwamen in het ou
de handwerk.
Mans geeft nog wel les in sme
den en is ook als examinator
werkzaam. Maar zijn cursisten
waren dit jaar zes orthopedisten
die voor hun werk een basisken
nis van de smeedkunst nodig
hebben.
Het paalzitfestijn dat het afgelopen weekeinde in Noordwijkerhout
werd gehouden, is voor de regionale kranten in de streek natuurlijk
voorpaginanieuws geweest. Maar het is toch wel verrassend dat de
Amerikaanse krant The Miami Heralddie de aanzet heeft gegeven
tot de val van de voormalige presidentskanditaat Gary Hartdaar
voor niet onderdeed.
Op de voorpagina van dit in de VS zeer gewaardeerde dagblad
verscheen dezer dagen over een breedte van maar liefst vier kolom
men een foto van het 'wereldkampioenschap' in deze 15.000 inwoners
tellende gemeente.
The town of Noordwijkerhout, zoals The Herald het bollen dorp
noemt, dus even wereldnieuws.
Burgemeester F. Winkel kan trots zijn.
(Met dank aan T. Westen van de Vakgroep Engels van de Rijksuni
versiteit Leiden, die ons dit nummer van The Miami Herald toezond).
