Vaagheid troef rond
nieuw paspoort in '88
Achtergrond
In Suriname
geen plaats
voor de pers
Bij kerksluiting geen 9stukje volkstoneer opvoeren
Order gegund aan bedrijf met minste ervaring
DEN HAAG - De kraamkamer van het nieuwe paspoort staat nog vol stof van het gebak
kelei waarmee het ontstaan van het nieuwe reisdocument gepaard is gegaan. Ruzies die
nog steeds niet voorbij zijn. Toch verzekert de directie van het bedrijf dat verantwoorde
lijk is voor de produktie, dat het nieuwe paspoort vanaf 1 januari 1988 kan worden
verstrekt.
Elders, en met name in de Tweede
Kamer, wordt dat optimisme ern
stig in twijfel getrokken. Op initia
tief van de Kamerleden Kohn-
stamm (D66) en De Visser (PvdA)
laat het parlement momenteel een
onderzoek instellen door de Alge
mene Rekenkamer naar de tot
standkoming van het contract tus
sen de Staat en de firma KEP BV.
Dit bedrijf won de strijd om de or
der van gerenommeerde instellin
gen als de Staatsdrukkerij en de
Haarlemse bankbiljettenfabrikant
Joh. Enschede Zn. Dat onder
zoek moet in oktober zijn afge
rond.
door
Jos Heymans en
Jan Harren
Het nieuwe Nederlandse pas-
poort wordt niet duurder dan het
huidige- mogelijk zelfs goedkoper -
dan het huidige. De produktiekos-
ten zullen weliswaar hoger zijn.
Maar doordat gemeenten er min
der werk aan hebben, kunnen de
gemeentelijke legeskosten dalen
van gemiddeld 27 gulden naar f
14,50. Bij elkaar komt de prijs op
hooguit 70 gulden.
Wel kan het nieuwe paspoort een
duur grapje worden voor gezinnen
met kinderen. Zij kunnen namelijk
niet meer op het nieuwe paspoort
worden bijgeschreven en zullen
een eigen reisdocument moeten
aanvragen. Voor jongeren tot 16
jaar zal het paspoort niet meer dan
de kostprijs van f27,50 gaan bedra
gen en aan kinderen jonger dan vijf
jaar wordt het voor f 13,75 beschik
baar gesteld.
Plastic kaart
De Tweede Kamer heeft trou
wens ook nog steeds geen voor
beeld gerien van de paspoortkaart
die KEP moet gaan maken. Ka
merlid Piet de Visser vroeg er eni
ge tijd terug naar tijdens een be
zoek aan het kantoor van KEP-di-
recteur Van Assen in Bameveld.
De Visser: "Ik vroeg Van Assen:
laat die nieuwe pas nou 's zien. Hij
gooide een model op tafel en zei:
dit is het formaat maar dit wordt
het niet; we zijn nog steeds aan het
testen".
Het toekomstige paspoort gaat
bestaan uit een hardplastic kaart
van 88x125 millimeter, iets kleiner
dan het huidige paspoortboekje.
De kaart krijgt een achtergrond
volgens een grafisch ontwerp dat -
merkwaardigerwijs - afkomstig is
van Joh. Enschedé Zn. De foto
en de andere persoonsgegevens
worden er langs fotografische weg
op aangebracht. Ze vormen daar
door één geheel met de achter
grond, waardoor het niet mogelijk
is om bijvoorbeeld de foto te ver
wijderen zonder tegelijkertijd ook
de veiligheidskenmerken te be
schadigen.
In principe kan met de kaart
worden volstaan. Maar omdat voor
een aantal landen eén visum is ver
eist, wordt vooralsnog ook een vi
sumboekje gedrukt waarin de
kaart wordt ingenaaid.
Het toekomstige paspoort moet
worden voorzien van een kleuren
foto. Nu al heeft KEP te verstaan
gegeven dat niet elke fotograaf een
paspoortfoto mag leveren. Van As
sen: "De foto zal aan speciale eisen
moeten voldoen. Daarom gaan wij
contracten afsluiten met fotogra
fen die hebben aangetoond dat zij
aan die eisen kunnen voldoen". In
de praktijk zal dat erop neerkomen
dat alleen fotozaken die zijn voor
zien van een speciale sticker pas
poortfoto's mogen maken.
Vraagtekens
De Tweede-Kamerleden De Vis
ser en Kohnstamm proberen er al
geruime tijd achter te komen hoe
de contracten met KEP tot stand
zijn gekomen. Achter de gebeurte
nissen die hebben geleid tot de
aanwijzing van KEP als producent
van het nieuwe paspoort, kunnen
inderdaad vraagtekens worden ge
plaatst.
De voormalige staatssecretaris Van Eekelen - momenteel minister i
defensie - gunde de paspoortorder tot ieders verbazing aan KEP. (foto c
Drie combinaties van bedrijven
mochten in 1985 offerte doen: de
Staatsdrukkerij, Joh. Enschedé in
samenwerking met Agfa-Gevaert
in Antwerpen en de KEP-combina-
tie, bestaande uit Kodak, Elba en
Philips. De eerste twee bedrijven
hadden hun sporen in de produk
tie van fraudebestendig drukwerk
voor de overheid reeds verdiend.
De Staatsdrukkerij met het huidi
ge paspoort en het rijbewijs en
Joh. Enschedé met het bankpa
pier. De KEP-combinatie leek der
halve kansloos.
KEP, inmiddels omgedoopt tot
Kenmerk en Personificatie BV, is
meer of minder toevallig ontstaan
uit informele contacten tussen Ko
dak-man Kurvers, Philips-verte-
genwoordiger Van Assen en Elba-
directeur Baard. Elba is de druk
ker in het gezelschap. Het bedrijf is
voortgekomen uit de Speciaal
Drukkerijen' in Schiedam, de naam
die Nederland kent van bioscoop-
en stadionkaartjes en sinds enige
jaren van de strippenkaart.
Baard is de drij vende kracht ach
ter KEP. Van Assen: "Ik kwam
Baard tegen bij Kodak. Hij vèrtel-
de mij dat hij aasde op de order
voor het nieuwe paspoort. Zelf was
ik ook geïnteresseerd. Als interna
tionaal sales-manager van Philips
ben ik betrokken geweest bij het
Belgische paspoort. Philips <vil
graag de terminals leveren die
straks in de gemeentehuizen wor
den geplaatst. Baard en ik kwamen
elke veertien dagen bij elkaar om
te brainstormen. We hebben toen
ook contact gezocht met Joh. En
schedé en de Staatsdrukkerij.
Maar na één gesprek hebben we
nooit meer iets gehoord. Ik ben
toen alleen met Baard verder ge
gaan".
Erg verwonderlijk hoeft het trou
wens niet te zijn dat Enschedé en
de Staatsdrukkerij niet op Elba za
ten te wachten. De komst van Elba
betekende een inbreuk op de (on
geschreven) taakverdeling binnen
de drukkerswereld. Bestaande ver
houdingen, met name op het ter
rein van het drukken van waarde
papier, werden verstoord. Dat
werd nog eens geaccentueerd toen
de toenmalige staatssecretaris van
buitenlandse zaken, Van Eekelen,
de paspoortorder tot verbazing van
velen aan de 'indringer' en buiten
staander KEP gunde.
Testrapport
Als argumenten voor de keuze
werden genoemd dat KEP het
meest fraudebestendige paspoort
zou leveren en bovendien een to
taalpakket bood, waarin ook een
opzet voor transport en financiële
afhandeling was opgenomen. Ver
bazing alom, omdat nauwelijks
kon worden geloofd dat Enschedé
en de Staatsdrukkerij met hun
naam en faam kwalitatief minder
zouden zijn dan KEP. Hoewel de
Tweede Kamer herhaaldelijk
vroeg om bewijzen voor de fraude
bestendigheid van het KEP-pas-
poort, weigerde Buitenlandse Za
ken de testrapporten beschikbaar
te stellen. Wel werd verzekerd dat
Engelse immigratie-autoriteiten
met de Nederlandse keus konden
instemmen.
Ondanks deze verzekeringen is
nog steeds onduidelijk welk procé
dé KEP nu eigenlijk gaat gebrui
ken. In eerste aanleg had Kodak
(de derde partner in de combinatie)
een systeem ontwikkeld dat de
goedkeuring wegdroeg van Bui
tenlandse Zaken. Het ging om een
fotografisch procédé, waarbij foto
en andere persoonsgegevens één
Voor de produktie
onlosmakelijk geheel vormen met
de achtergrond die - evenals .bij-
bankbiljetten - is voorzien van vei
ligheidskenmerken.
Op basis van dit Kodak-procédé,
sloot Buitenlandse Zaken op 6 juni
van het vorig jaar het contract met
KEP. Kodak was op dat moment
echter alweer verder. De research
afdeling van het bedrijf in de Ame
rikaanse stad Rochester had een
nieuwe technologie ontwikkeld.
Daarmee wordt de informatie - ook
de foto - langs elektronische weg
(met een computer) op de pas
poortkaart aangebracht. Een revo
lutionaire ontwikkeling, waarvan
het resultaat in september 1986 in
Rochester werd gedemonstreerd
aan de KEP-directie.
Maar KEP en Buitenlandse Za
ken wezen de vinding van de hand.
Volgens Van Assen durfde het mi
nisterie het nieuwe procédé nog
niet aan omdat het zichzelf nog
niet had bewezen. Van Assen: "Het
systeem was nog niet uit-ontwik-
keld. Je kon nog manipuleren met
de foto's. Met het oog op eventuele
fraude kun je dat natuurlijk niet
hebben".
Kodak-Directeur Siewert beves
tigt dat Buitenlandse Zaken een
beproefde technologie wenste.
"Onze kwaliteit voldeed volgens
het hoofd van het Bureau Paspoor
taangelegenheden, Uiterlinden,
niet aan de eisen van het ministe
rie". In november van het vorig
jaar werd Kodak gelast op haar
schreden terug te keren, mede om
dat het bedrijf niet kon garanderen
dat de nieuwe techniek op tijd ge
reed zou zijn.
Einde
Kodak voelde er echter niets
voor om op het vertrouwde procé
dé terug te vallen. Daarmee kwam
een voortijdig einde aan de rol van
Kodak in KEP en tevens aan die
van Kodak-man Kurvers, die op
dringend verzoek van de KEP-di
rectie (Baard en Van Assen) uit het
bedrijf werd teruggetrokkèn. Van
die ontwikkeling is de Tweede Ka
mer, aldus D66-er Jacob Kohn
stamm, nooit officieel op de hoogte
gesteld.
Zelfs de verzoeken van Kodak
directeur Siewert aan Buitenland
se Zaken om het contract te ont
binden en het parlement in kennis
te stellen van de'uitgespeelde rol
van het bedrijf, werden niet geho
noreerd. Kodak behield wel zijn
positie als 'bevoorrecht leveran
cier', wat betekent dat KEP bij de
aanschaf van fotografisch mate
riaal altijd offerte zal moeten vra
gen aan Kodak.
Voor KEP ontstond een enorm
probleem. Een jaar voor de geplan
de datum van levering was een be
langrijke partner weggevallen. De
hulp werd ingeroepen van een an
der bedrijf: Agfa-Gevaert. In dit ge
val niet de Antwerpse divisie die
gespecialiseerd is in professionele
beveiligingssystemen en samen
met Joh. Enschedé een jaar eerder
offerte had uitgebracht. Gekozen
werd voor Agfa-Gevaert in West-
Duitsland, die voornamelijk mate
riaal voor de' amateurfotografie
vervaardigt.
Zelfs met Joh. Enschedé werd
weer contact gezocht. Van Assen:
"Agfa bouwt voor ons de machine
die de nieuwe paspoortkaart gaat
drukken. Met Joh. Enschedé zijn
we in onderhandeling over de pro
duktie van het visumboekje".
Dat boekje zou nog achterwege
kunnen blijven, als de visumplicht
van Nederlanders wordt afge
schaft. Buitenlandse Zaken meent
dat de grotere fraudebestendig
heid van het paspoort en het feit
dat de kaart machinaal te lezen is
(waardoor de reiziger automatisch
wordt geregistreerd), visa eigenlijk
overbodig maken. Aan een aantal
landen, onder meer de VS, zal wor
den gevraagd de visumplicht voor
Nederlanders af te schaffen.
Buitenspel
Van de oorspronkelijke mede
dingers naar de paspoort'produktie
staat nu alleen nog de Staatsdruk
kerij buiten spel. Toen de order
aan KEP werd gegund, gelastte
premier Lubbers dat het bedrijf
een joint-venture moest aangaan
met de Staatsdrukkerij opdat deze
het visumboekje kon drukken.
Maar de Staatsdrukkerij had zijn
buik al vol van het nieuwe pas
poort en weigerde.
Voor de produktie van het nieu
we paspoort is op last van Buiten
landse Zaken een speciale onder
neming opgericht, KEP BV, een
onderdeel van de KEP Holding BV
met als directie Baard en Van As
sen. Het stichtingsbestuur wordt
gevormd door vier personen op
voordracht van Buitenlandse Za
ken, de Nederlandse Investerings
bank, Philips en Elba.
In de onderhandelingen die Joh.
Enschedé met KEP voert, heeft het
Haarlemse bedrijf overigens ook
zijn eigen veiligheidsspecialisten
ingebracht. Enschedé kan zich bo
vendien voorstellen dat zij betrok
ken wordt bij de verdere ontwikke
ling van het paspoort, die nodig is
om de fraudebestendigheid voort
durend te kunnen aanpassen aan
nieuwe eisenen technieken. De
Haarlemmers willen alleen mee-
doen in het paspoortproject als ze
een wezenlijk deel van de koek
krijgen.
Enschedé beschikt over een ge
specialiseerd laboratorium, waar
op ook bijvoorbeeld de Centrale
Recherche Informatiedienst (on
derdeel van het ministerie van jus
titie) terugvalt wanneer vervalsin
gen aan het licht zijn gekomen.
Voor het transport van bankbiljet
ten beschikt het bedrijf tevens
over een eigen organisatie.
Incasso
KEP krijgt m het nieuwe sys
teem een belangrijke rol in het in
nen van de paspoortgelden. Wie
een paspoort aanvraagt, betaalt
vooruit aan het gemeentehuis. De
gemeente mag van dat bedrag haar
eigen leges (ongeveer f 14,50) hou
den, en moet de rest op grond van
een incasso-overeenkomst tussen
Buitenlandse Zaken en KEP aan
de paspoortfabrikant afdragen.
Die maatregel is getroffen omdat
gemeenten in het verleden niet al
tijd even veel haast hebben ge
maakt 'met het afdragen van de
rijksleges aan Buitenlandse Zaken.
KEP maakt vervolgens onder in
houding Ivan - maximaal - f 27,50
aan produktiekosten het resteren
de bedrag (rijksleges) over aan Bui
tenlandse Zaken.
Het is de bedoeling dat het pas
poort in Barneveld wordt geprodu
ceerd. Na vragen daarover uit de
Tweede Kamer zei staatssecretaris
iVan der Linden (buitenlandse za
ken) dat die plaats niet is gekozen
ómdat directeur Van Assen en de
toen nog als bestuurder optreden
de plaatselijke korpschef daar toe
vallig wonen. Barneveld, zo heette
het, ligt centraal en dicht bij een
belangrijk knooppunt van snelwe
gen.
Volgens Van der Linden zou in
Barneveld een geschikte produk-
tieruimte gevonden zijn. Maar na-
vraag bij Van Assen leert, dat het
bedrijf daar wel over een kantoor-
en een opleidingsruimte beschikt,
maar tot dusver geen grond heeft
kunnen vinden voor de bouw van
een fabriek. Het nieuwe paspoort
zal daarom, in elk geval de eerstko
mende jaren, worden gemaakt in
Schiedam. Elba-directeur Baard
heeft zijn bedrijf daar inmiddels
uitgebreid met een drie verdiepin
gen hoog gebouw, dat aan KEP
wordt verhuurd. Voor de produk
tie van het nieuwe paspoort wor
den werknemers van Elba aan
KEP uitgeleend.
De strijd om de paspoortorder
lijkt te zijn gestreden, maar hele
maal zeker is dat nog niet. De
Tweede Kamer heeft nog een aan
tal noten op haar zang en wacht
met spanning het onderzoek van
de Algemene Rekenkamer af. Vol
gens Kohnstamm is de uitbeste
ding van de paspoortproduktie aan
een particulier bedrijf een van de
eerste grotere privatiseringsacties,
waarop de controle van het parle
ment, met name door het vaak
mysterieuze gedrag van Buiten
landse Zaken, tot nu toe volstrekt
onvoldoende is|
UTRECHT - De berichtgeving
over Suriname in de Nederland
se pers is al twintig jaar weinig
meer dan incidenten-journalis
tiek.
door
Leonie van Bladel
In de koloniale tijd werd hetj
laatste stukje tropisch Neder
land vooral bezocht door verslag-,
gevers die het koninklijk huis op
een reis door De West begeleid
den. Of ze deden Suriname aar
in het kielzog van een parlemen
taire missie. Slechts zelden
den er reportages gemaakt, die
buiten een dergelijk verband
tot stand kwamen.
In de jaren zeventig nam de be
langstelling voor Suriname toe
als gevolg van de onafhankelijk
heidsbesprekingen. Maar de
meeste verslaggevers w;
nooit eerder in de tropen ge
weest. Zij hadden nauwelijks tijd
zich in de gecompliceerde, veel
kleurige etnische samenleving te
verdiepen, zo daar al belangstel
ling voor bestond.
De belangstelling van de Ne
derlandse pers voor de besteding
van het ontwikkelingsgeld
kwam in dezelfde routine terecht
als waardoor het persbeleid vóói
de zeventiger jaren werd geken
merkt: incidentele aandacht. Wat
er verder nog werd gepubliceerd
was het werk van enkelingen, die
het land voorgoed in hun hart
hadden gesloten. Zij berichtten
over de scheefgroei in de jonge
republiek Suriname, maar v,
den als kenners van het land
de:militaire coup in 1980 uit het
land geweerd.
De huidige machthebbers in
Suriname hebben die aanpak
sindsdien systematisch volge
houden, vooral na de moord op
vijftien prominente Surinamers
in december 1982. Het was een
voorbode van de totale verkrach
ting van de persvrijheid, die zo
nadrukkelijk in de Surinaamse
grondwet verankerd lag, en
waarmee in de nieuwe ontwerp-
grondwet zo opzichtig wordt ge
sjoemeld.
cSoms werden Nederlandse
journalisten, die zieh toegang tot
het land hadden weten te ver
schaffen, in de kraag gegrepen.
Om de schrik er in te jagen kon je
in Fort Zeelandia worden vastge
houden, zoals GPD-verslaggever
Ruud de Wit overkwam, of wor
den beschoten door de militairen
(Gert van Brakel, NCRV-radio).
Slechts bij officiële gelegenhe
den, als de onafhankelijkheids-
viering of de herdenking van de
militaire coup, liet de overheid
nog wel eens enkeling toe, over
het algemeen journalisten dié
onbekend waren met het land.
De officiële nieuwsvoorziening
vanuit Suriname loopt nu via het
SNA, het Surinaams Nieuws
Agentschap, geleid door majoor
Doedel. Maar de samenleving
paste zich snel aan want tiental
len Surinamers zorgden er via de
uitstekende telefoonverbinding
voor dat ieder gerucht een secon
de later in Nederland was. Jam
mer genoeg heeft de overheid be
lemmeringen voor de automati
sche verbindingen opgeworpen,
terwijl het uiterst moeilijk is om
de informatiestroom op zijn
waarheidsgehalte te toetsen. De
enèrgie die..dat kost, heeft het
groepje belangstellende journa
listen nog verder uitgedund.
Het toetsen van het waarheids
gehalte van de berichtgeving
blijft moeilijk, maar het is nu de
praktijk zelf die de berichtgeving
doorprikt.
Zo berichtte SNA, het persbu-
:au waarop het ANP zich gro
tendeels baseert, met enige re
gelmaat over de aanwezigheid
van ex-president Chin a Sen in
Oost-Suriname. Het ANP, wijs
geworden door de feiten, stuurt
sinds twee weken geen bericht
van SNA meer de wereld in zon
der daarop een reactie te hebben
gevraagd in de kring van het Su-
amse verzet.
Dë Leidse oud-koster P. van
Diggelen waarschuwt in het kos
ters-vakblad van deze week voor
onverhoopte kerksluitingen die
onvoldoende met de gemeentele
den zijn doorgesproken. Nu
kerksluitingen door allerlei oor
zaken aan de orde van de dag zijn
- vooral in de grote en middel
grote steden -, komt het nogal
eens voor dat de gemeenteleden
plotseling voor een voldongen
feit worden geplaatst.
"En helemaal uit den boze is
als ze, voordat er een gemeente- -
vergadering is gehouden, uit de
dagbladpers moeten vernemen
wat er met hun kerkgebouw gaat
gebeuren. Dan toch ontstaat on
miskenbaar het gevoel dat de
kaarten al zijn geschud en een
gemeentevergadering nog
slechts gezien kan Worden als
het opvoeren van een stukje
Volkstoneel. Tegenwoordig
wordt veel gesproken over de
'mondige gemeente'. Welnu, ze
ker bij ingrijpende zaken als het
sluiten van een kerk moet die
mondigheid volledig tot haar
recht komen".
Kerksluiting kan veel emoties
losmaken, vooral bij oudere ge
meenteleden. "Die kunnen zeer
dierbare herinneringen aan het
gebouw hebben". Met zulke ge
voelens, zegt Van Diggelen, moet
uiterst zorgvuldig worden omge
gaan. "Vanzelfsprekend is elke
kerkeraad gerechtigd bepaalde
besluiten te nemen zonder tevo
ren de gemeente te raadplegen".
Maar kerksluiting ligt daarvoor
te gevoelig. "Een kerkeraad die
in dat geval zijn gemeenteleden
buiten spel zet vraagt gegaran
deerd om moeilijkheden. Vaak
raken de mensen dan gedemoti
veerd".
Dat kan zich op allerlei manie
ren uiten: in kerkbezoek en fi
nancieel. "Dit is bepaald niet
bevorderlijk voor een stabiel ge
meenteleven. Het kan soms tij
den duren eer alles in góede ba
nen is teruggekeerd".
Van Diggelen noemt in zijn
stukje ook enkele oorzaken van
kerksluiting. Kerken worden te
groot. De bezettingsgraad is de
laatste jaren drastisch teruggelo
pen. De exploitatiekosten rijzen
de pan uit. In plaatsen waar de
hervormde gemeente en de gere
formeerde kerk 'samen op weg'
zijn wordt naarstig gezocht om
de problemen het hoofd te bie
den. Een voor de hand liggende
oplossing is dan dat men geza
menlijk één kerkgebouw gaat ge
bruiken.
(Van Diggelen heeft zelf met
kerksluiting te maken gehad. Hij
was jaren koster van de inmid
dels afgebroken Zuiderkerk in
Leiden).
Ton voor kerk
De hervormde kerkvoogdij'
in de stad Groningen wil f.
110.000 op tafel leggen als de
stichting 'Der Aa-kerk' de ver
antwoordelijkheid voor deze
tweede historische kerk van de
stad (na de 'Martini') overneemt.
De restauratie van de midde
leeuwse Der Aa-kerk is nog in
volle gang, maar moest in 1983
voorlopig worden gestopt we
gens geldgebrek. De kerk kost
de hervormde gemeente op het
ogenblik, zonder dat er iets in ge
beurt, f. 15.000 per jaar aan on
derhoud. Als die gemeente de
kerk na voltooiing van de restau
ratie behoudt, zullen de lasten
snel oplopen tot jaarlijks f.
100.000. Vandaar dat het kerkbe
stuur al in de jaren 60 besloot,
het gebouw na restauratie niet
meer te zullen gebruiken.
De stichting 'Der Aa-kerk'
vroeg voor de overneming van
de kerk een veel hoger bedrag
dan de nu toegezegde f. 110.000,
maar dat wilde en kon de her
vormde gemeente niet betalen.
Die moest elders in de stad al een
paar kerken sluiten en nog ver
toont de kerkrekening een flink
tekort. Het overleg met de stich
ting is nu vrijwel afgerond, zo
meldt het Groninger Kerkblad.
Document terug. De heer R.
Koning uit Waalre heeft het her
vormde kerkbestuur van Bergen
op Zoom een waardevol histo
risch document teruggegeven
dat hij bij een antiquair had ge
kocht.
Omdat de tekst van het in leren
band gestoken boek hem niet
duidelijk was, wendde Kóning
zich tot het Centraal bureau voor
Genealogie (kunde aangaande
het voorgeslacht). Dat kon hem
na bestudering van het vroeg-ze-
ventiende-eeuwse handschrift
de herkomst onthullen. 4
Het bleek het oudste notulen
boek van Bergen op, Zooms her
vormde gemeente te zijn, ;de
Handelingen des Kerkeraads
tussen 1603 en 1629. Toen in 1973
het kerkarchief werd onderge
bracht bij het Gemeente-archief
in de Markiezenstad, kwam men
tot de ontdekking dat het oudste
notulenboek ontbrak, hoewel uit
correspondentie kon worden
vastgesteld dat het er in 1950 nog
was. Omstreeks 1960 moet het bij
een antiquair terecht zijn geko-
De koper uit Waalre vond, dat
het boek terug moest naar waar
het hoort: het archief van de
Bergse hervormden. Secretaris
W. Nieuwdorp van de kerkeraad
nam het dankbaar in ontvangst
en die vertróuwde het op zijn
beurt toe aan gemeente-archiva
ris C. Vanwesenbeek. Koning
hoopt hiermee een goed voor
beeld te hebben gegeven. Zulke
manuscripten, vindt hij, moeten
niet van eigenaar verwisselen.
(Maar dan moet de eigenaar er
wel zorgvuldig mee omgaan.
Vraag is, hoe dit document bij de
handel kon komen. Was dat slor
digheid of opzet?).
Hervormde Kerk: beroepen
te Harfsen kandidaat mevrouw
B. van den Brink Groningen;
aangenomen naar Bergum me
vrouw G. I. Berkhof Augustinus-
ga (Fr.); bedankt voor Hooge-
veen C. J. Roosa Hardenberg.
Blinden
In de hervormde kerk van
Kortenhoef (bij Hilversum)
wordt in augustus voor het eerst
in ons land een tentoonstelling
gehouden die speciaal voor blin
den is bedoeld. De tentoonstel
ling, die ook voor niet-blinden
interessant is, heeft als thema
'Aanraken geboden' en wordt op
10 augustus door Jules de Corte
geopend.
Het initiatief kwam van de 'oe
cumenische streekgemeente' in
Kortenhoef, die functioneert bin
nen de Hervormde Kerk en
plaats biedt aan oecumenisch ge
zinden uit verschillende kerken,
randkerkelijken en 'zoekenden'.
De streekgemeente rekent het
tot haar taak, iets te doen aan de
vervreemding tussen kérk en
kunst. Zo kan het gebeuren dat
in een kerkdienst de apostel Pau-
,us en de dichter Gerrit Achter-
aerg naast elkaar worden gele-
De meeste beelden voor deze
tentoonstelling zijn uitgezocht
door de blinde hervormde predi
kant A. M. Grandia uit Tiel. Er
worden werken getoond van de
kunstenaars Nel van Lith, Lia
Versteege, W. G. van de Hulst,
Rein Kamphorst en Henriëtte
van der Lugt.
"Het is voor mij een openba
ring, de taal van houding en ge
baren en van het materiaal te le
ren kennen", zei dominee Gran
dia, die vrijwel van jongsaf aan
blind is. "Voelen duurt langer
an kijken. Je bént gedwongen
m al tastend uit alle details een
Haal beeld te vormen. Bij het
ijken ga je meestal van het to-
lal naar de details".
Niet-blinden kunnen
hoe blinden een beeld 'zien'. De
consistoriekamer van de kerk
wordt verduisterd; zienden kun
nen het daar geplaatste beeld
voelen en proberen het met hun
handen te 'bekijken'.
Naast de gewone catalogus is
er ook een handleiding in braille.
