Diepe bitterheid en
positieve berusting
OVERZOMEREN
Firma mag alleen
overdag bedrijf in
Tewerkgestelden blikken terug op parkaanleg in crisisjaren
Minder insekten na
een kwakkelwinter
Rooie rug
voor een
karweitje
DONDERDAG 23 JULI 1987
REGIO LEIDEN
VOORSCHOTEN - In de
hoogtijdagen van de crisis,
begin 1937, had de
Voorschotense burgemeester
W.F. Berkhout een groots plan.
Zo'n 60 werklozen zouden vlak
achter het gemeentehuis een
flink park aanleggen en
daarmee twee vliegen in één
klap slaan: Voorschoten werd
een stuk aantrekkelijker en
steuntrekkers werden
loontrekkers. Raadsleden en
middenstanders juichten. Dat
laten kranten en
advertentieblaadjes uit die tijd
duidelijk zien. Berkhout
bracht Voorschoten op een
hoger peil, heette het. Maar hoe
zat het met de werkers, die hun
uitkering verloren bij een
werkweigering? Hoe vonden
zij het werk in het park? En:
hoe keken ze er later op terug?
door
Paul van der Kooij
Een zoon van een van die werklo
zen van toen schetst een somber
beeld. Vader vond het karwei vre
selijk vernederend en wierp direct
na de huldiging zijn goudkleurige
medaille met het portret van Wil-
helmina in de vers gegraven vijver.
Tientallen jaren later kon hij nog
met bitterheid praten over het vele
graaf- en sjouwwerk....
De achttien kalenderweken heb
ben onmiskenbaar een stempel ge
drukt op het leven van de inmid
dels overleden Voorschotenaar. En
de zoon wil er dan ook persoonlijk
voor zorgen dat het jubileum van
het drie hectare grote park, dat
eind volgende maand wordt ge
vierd, geen kritiekloze hommage
aan het adres van Berkhout wordt.
Voorschoten moet weten dat zijn
frasen over "een sociaal belang van
de eerste orde", holle frasen waren,
Natuurlijk, de mensen gingen er
drie gulden in de week op vooruit,
ze kregen werkschoenen, boter
van 11 cent en blikjes pork. Maar
ze werden wél nagewezen in het
uitdijende dorp en hadden geen
keus. Geen werk? geen uitkering!
Zo ging dat in de jaren dertig.
Niet tobben
Het is, vijftig jaar na dato, niet
eenvoudig parkaanleggers aan het
woord te krijgen. Velen zijn inmid
dels overleden, aangezien zij in de
crisisjaren al vrouwen (en kinde
ren) hadden en vaak 30 jaar of ou
der waren. Anderen vertrouwen
het geheugen niet genoeg. In een
vertrouwelijk gesprek met beken
den halen ze graag even uit, maar
zodra er een notitieblok of recorder
bij komt wordt het anders.
De 81-jarige H. van Tol wil wél
verhalen over zijn periode in het
park en andere levenservaringen.
Met het klimmen der jaren weet hij
steeds beter dat er heel wat scheef
zit in deze wereld, maar heeft hij
een houding van: zo is dat nu een
maal. De adel adelde en arbeiders
als Van Tol moesten ondertussen
hard werken. Geen koffie tijdens
de pauzes en al snel een bedrijfs
blindheid door het metaallassen
zonder oorknopjes.
Het zij zo. Wat helpt het om daar
veel over te tobben? De vitale en
joviale Voorschotenaar fietst lie
ver, werkt graag in zijn tuintje en
was tot voor kort penningmeester
van de Algemene Bond van Oude
ren (ANBÖ). Hij heeft de kersverse
ANBO-oorkonde zorgvuldig be
waard, evenals de 50 jaar oude me
daille van Berkhout.
Als hij terugkijkt op zijn veelbe
wogen leven en de paar weken in
het Voorschotense park, kan hij
gewoonweg niet somber worden:
"Wat geweest is, is geweest. Dat
moetje achter je laten liggen", zegt
hij. En geen moment wordt hij be
vangen door de strijdbaarheid die
veel van zijn PvdA-medebroeders
zo vaak bezitten. Hij valt liever te
rug op christelijke leuzen als 'In
het zweet des aanschijns zult gij
brood eten'.
Schrapen
Van Tol heeft in zijn werkzame
leven van alles aangepakt en is nog
nooit een dag te laat op zijn werk
gekomen. Hij was van beroep me
taalwerker in de scheepvaart, maar
gaf zijn krachten ook aan zand-,
verf- en grindhandels. Als straten
maker in Rijswijk mocht hij zelfs
nog even de hand schudden van
koningin Wilhelmina. Het was de
ze opgeruimde en werkzame in
stelling die hem aardig door de cri
sis van de jaren '30 heen hielp. "Ik
heb nooit langer dan drie maanden
zonder werk gezeten", zegt hij dan
ook, niet zonder trots.
Begin 1937 brak zo'n baanloze
periode aan. Van Tol viel terug van
30 gulden in de week naar f 10,80.
De huur van zijn woninkje bedroeg
drie gulden en het was echt schra
pen geblazen in zijn huishouding.
Knellend was ook de dagindeling:
de Voorschotenaar had een aardige
tuin aan de Rijndijk, maar ook tui
nieren verliest op een gegeven mo
ment zijn charme. Echt lange trips
waren niet mogelijk: de Voorscho
tenaar moest zich 's morgens en 's
middags op vaste uren melden bij
sociale zaken. Ambtenaar Van
Meurs, die Van Tol in de oorlog
naar een 'Duitse' geschutsfabriek
zou sturen, stempelde kaarten en
vroeg de vele werklozen of zij nog
wat hadden bijverdiend. Soms had
Van Meurs een klus: dan moesten
de uitkeringsgerechtigden blade
ren vegen voor enkele dubbeltjes.
zelfheeft moeten graven: "Wat geweest
In februari 1937 kwam de ambte
naar met het grote 'duwproject'.
Een zwager van Van Tol tierde dat
het een lust had. "Hij was fel te
gen", herinnert Van Tol zich. De
zwager wilde goed vakwerk, geen
zwaar sjouwwerk met veel kruiwa
gens en kilo's klei. En zo mokten er
meer, ook tijdens het werk. Vooral
de dagelijkse inspectietochtjes van
Berkhout maakten de tongen los.
Als een veldheer kwam de burge
meester langs, zo herinnert Van
Tol zich. "Niemand groette hem.
Hij v/as niet erg geliefd, zeker niet.
We noemden hem spekkie. Als hij
weg was natuurlijk".
Dergelijke voorvallen bevorder
den de onderlinge band, die toch al
sterk was. "Bij slecht weer kaart
ten we in de keet", zegt de Voor
schotenaar. "En we hebben heel
wat grapjes uitgehaald. Zo zal ik
nooit vergeten hoe we Thijs voor
een gulden door het water hebben
gejaagd". De opzichter van de Hei-
demij vond dat allemaal best, als
de aanleg maar op schema bleef.
Van Tol herinnert hem als een aar
dige, joviale kerel, die nooit verve
lend deed tegen laatkomers: "Als
je zei dat je je niet lekker voelde of
je had verslapen, deed-ie niet moei
lijk". Van écht lijntrekken heeft hij
echter nooit iets gemerkt. Hij zou
er ook niet zo voor zijn: "Het is
toch logisch dat mensen wat doen
voor hun geld?"
Ook nu. Van Tol heeft geen enke
le moeite met de werkverschaf
fingsplannen die regelmatig opdui
ken: "Jongens van 16, 17 krijgen
700 gulden in de maand, terwijl ze
LISSE - Bij de dienst
openbare werken van de
gemeente Lisse zijn de af
gelopen weken tientallen
meldingen binnengeko
men van overlast door
wespen. "Opvallend veel
meer dan in voorgaande
jaren", meent E. Hoogka
mer, als chef van de alge
mene dienst direct verant
woordelijk voor de onge-
diertebestrijding in het
bollendorp. Het met een
venijnige angel uitgeruste
insect is een van de zo
mergasten die de onge-
diertebestrijders jaarlijks
handenvol werk bezor
gen.
door
Dick van der Plas
Wespen bouwen hun nesten nog
al eens in de onmiddellijke nabij
heid van of zelfs in woningen en
gebouwen, waarbij met name de
spouwmuren, zolders en de plek
jes onder de houten vloer favo
riet zijn. De klachten over deze
insecten komen dit jaar veel
vroeger dan anders, is de indruk
van Hoogkamer. "Meestal wor
den we er pas in de tweede helft
van augustus mee geconfron
teerd", zegt hij. "Maar we heb
ben nu al weken gehad waarin er
per dag vier tot vijf meldingen
binnenkwamen".
Een verklaring voor het feit dat
de wespen zich dit jaar al erg
vroeg aandienen, heeft Hoogka
mer niet direct bij de hand. Hij
noemt wel de strenge winters
van de afgelopen drie jaar als
mogelijke oorzaak voor de grote
omvang van de wespenzwermen.
"Het klinkt vreemd, maar tijdens
een kwakkelwinter worden veel
meer insecten uitgeroeid dan bij
een winter met een aaneengeslo
ten, lange vorstperiode. Het ge
beurt namelijk nogal eens dat de
diertjes er bij zachte winters al
vroeg op uittrekken en dan wor
den overvallen door de vorst. Bij
een lange periode van tempera
turen onder het nulpunt komen
ze vaak pas tegen de lente te
voorschijn, met veel meer kan
sen om te overleven".
De medewerkers van de Lisse-
se dienst openbare werken ne
men de meeste klachten over
wespenzwermen niet zelf in be
handeling. De inwoners wordt
gewoonlijk geadviseerd zich in
verbinding te stellen met een ge
specialiseerd bedrijf. "De ge
meente is eigenlijk te klein om
alle vormen van ongediertebe-
strijding zelf ter hand te nemen",
zegt Hoogkamer.
Het opruimen van een wespen-
zwerm is een nogal kostbare aan
gelegenheid. Volgens Hoogka
mer moet op een bedrag van tus
sen 70 en 100 gulden worden ge
rekend als de klus betrekkelijk
snel wordt geklaard. Wordt het
moeilijker, doordat de zwerm
geen vaste verblijfplaats heeft,
dan wordt dit automatisch ho
ger.
voor en valt volgens de chef van
de algemene dienst zelfs niet on
der de verantwoordelijkheid van
de ongediertebestrijding. "Bijen
worden niet als ongedierte be
schouwd en mogen zelfs niet
worden uitgeroeid. Wel kan het
natuurlijk zeer hinderlijk zijn als
zo'n enorme zwerm plotseling
naast of in je woning neerstrijkt,
maar dan is er altijd wel een im
ker te vinden die het volk wil
weghalen".
Van de bewoners wordt de no
dige zelfwerkzaamheid verwacht
als hun huis wordt bevolkt door
een andere ongenode 'zomer
gast'; de honden- of kattenvlo.
Vooral bij thuiskomst van
vakantie kunnen de diertjes een
ware plaag vormen. Als de vaste
thuisbasis - het harige huisdier -
afwezig is, vormt het hoogpolige
tapijt de ideale plaats om zich
spectaculair te vermeerderen. De
enige adviezen die Hoogkamer
in dit verband kan geven, is goed
stofzuigen en het hanteren van
de poeder- of spuitbus met insec
tenbestrijdingsmiddel. "De pro
blemen zijn ook wel te voorko
men door de hond of kat in het
voorjaar al te voorzien van een
vlooienband en deze regelmatig
te vervangen. Verder is het be
langrijk om voor het vertrek naar
het vakantie-adres goed te stof
zuigen, zodat de eitjes uit het
vloerkleed worden verwijderd".
Het ongedierte dat door de Lis-
sese dienst openbare werken wel
zelf wordt bestreden zijn muizen
en ratten. Een medewerker van
de dienst besteedt hieraan jaar
lijks gemiddeld zo'n 200 uur. "De
klachten over deze knaagdieren
komen eigenlijk het hele jaar
door binnen, met een piek in de
wintermaanden". De ratten en
muizen worden uitgeroeid met
lokaas waarin een bloedverdun-
nend middel is verwerkt. Het
veroorzaakt volgens Hoogkamer
een 'zachte' dood. "De diertjes
sterven aan inwendige bloedin
gen. Het middel is veel minder
aggressief dan het gif dat vroeger
werd gebruikt".
Een probleem dat voor de
dienst openbare werken wel di
rect verband houdt met de zo
mermaanden, is het botulisme in
het oppervlaktewater. Het virus
dat deze ziekte veroorzaakt ver
spreidt zich bij zeer warme tem
peraturen in snel tempo en eist
vooral onder de eenden veel
slachtoffers. Aan het eind van
vorige week zijn volgens Hoog
kamer bij de Lissese jachthaven
de eerste dode eenden aangetrof
fen. "Deze dieren zoeken hun
voedsel op de bodem en komen
daardoor snel in aanraking met
het virus. Maar ook vissen en
meeuwen worden geregeld het
slachtoffer van de ziekte".
Dijkm
Het meest voorkomende virus,
het zogenaamde type c, is vol
gens Hoogkamer niet direct ge
vaarlijk voor de mens, maar het
type a is dat wel. Zodra botulis
me dan ook in het oppervlakte
water is geconstateerd, neemt de
dienst openbare werken geen en
kel risico. Bij de oppervlaktewa
teren waarin wordt gezwommen,
worden waarschuwingsborden
geplaatst. "In Lisse zijn vooral de
Ringvaart en de Leidsevaart be
kende zwemgelegenheden", al
dus Hoogkamer. Aan het provin
ciaal bestuur wordt ook maande
lijks gemeld of er in of in de na
bijheid van zwemwater botulis
me is geconstateerd.
Zodra het botulisme echt een
probleem wordt, vaak is dat het
geval wanneer de temperatuur
van het water stijgt boven de 22
graden, zoeken medewerkers
van de dienst regelmatig de op
pervlaktewateren af om dode
dieren uit het water te halen. Het
virus dat de ziekte veroorzaakt,
is bijzonder hardnekkig en als de
kadavers niet worden verwij
derd, is de kans op verspreiding
oneindig veel groter. Hoogka
mer: "Juist in een periode dat we
door vakanties met minder per
soneel werken, neemt de werk
druk door dit soort problemen
enorm toe".
daar niks voor hoeven te doen. Dan
zeg ik dat het niet gek is ze iets te
laten doen". Niet omdat dat alle
maal zo leuk is. maar gewoon om
dat dat moet. "Het houdt i
ook van de straat".
Vrouw aangerand
OEGSTGEEST - Een 24-jarige
Oegstgeester vrouw is vannacht
om één uur op de Endegeestlaan in
haar woonplaats aangerand door
een nog onbekend manspersoon.
Zij werd vanachter aangevallen en
onzedelijk betast maar wist op ei
gen krachten aan haar belager te
ontkomen. Eenmaal thuisgeko
men belde zij direkt de politie. Die
heeft de buurt uitgekamd maar
niets of niemand gevonden.
OEGSTGEEST - In Oegstgeest
houden ze weer huis, zich voor
tuinlieden, schoorsteenvegers
en andere ambachtslieden uit
gevende mannen, die absurd
hoge bedragen in rekening
brengen voor de verrichte
werkzaamheden, die meestal
nog worden opgedrongen ook.
Een Oegstgeester mevrouw,
woonachtig op de benedenver
dieping van de bejaardenflat
aan het Haaswijkse Boerhaav-
eplein, is door haar eigen goe
digheid het eerste slachtoffer
van het nieuwe seizoen gewor
den. De opknapbeurt van haar
tuin kwam haar bijna op 1500
gulden te staan.
Twee mannen belden bij
haar aan en boden aan haar
tuin om te spitten en de grond
met turfaarde op peil te bren
gen. Zij moest daarvoor 425
gulden betalen. Dat kreeg ze te
horen toen de klus geklaard
was. De mannen zouden de
volgende dag terugkomen om
het karwei af te maken en de
tuin verder te verfraaien. De
totaalreking zou op 1500 gul
den komen. Met hulp van de
politie heeft zij die tweede
deal kunnen voorkomen. De
politie kan echter aan de reke
ning van 425 gulden niets
meer doen, die moet ze ge
woon betalen.
Een woordvoerder van de
politie vertelt dat dergelijke
praktijken maar niet uit te
roeien zijn in Oegstgeest. Het
is vaak heel moeilijk om deze
peperdure ambachtslieden
strafrechterlijk aan te pakken.
Ze doen bij voorkeur zaken
met vrouwen op leeftijd. "Die
zijn wat eenvoudiger te over
donderen en betalen uit
angst". Van echte bedreigin
gen is geen sprake, "wel van
intimidatie". Maar dat is niet
strafbaar.
De politie adviseert van te
voren afspraken te maken
over de prijs. Nog wijzer is het
om niet in te gaan op aanbie
dingen aan de deur maar zelf
officieel geregistreerd staande
bedrijven in te schakelen.
DEN HAAG/WASSENAAR - De
firma Th. van den Barselaar aan de
Oostdorperweg in Wassenaar moet
tussen zeven uur 's avonds en ze
ven uur 's morgens haar bedrijf
mijden. De afdeling geschillen van
bestuur van de raad van State heeft
dat bepaald nadat een familie had
geklaagd over geluidshinder. Uit
zondering vormt een periode van
zes weken dat het bedrijf in het
voorjaar. Dan is er veel te doen en
moet het bedrijf eerder beginnen
met het werk.
Twee buren hadden gevraagd de
door de gemeente verleende hin
derwet te schorsen, maar dat heeft
de voorzitter van de afdeling ge
schillen, staatsraad mr. Veringa,
niet gedaan. Volgens de buren ver
oorzaakt het bedrijf vanaf zes uur
's morgens zoveel herrie dat zij
daardoor worden gewekt. Boven
dien bestaat er vrees voor bodem
verontreiniging omdat er mest
wordt opgeslagen en er een werk
plaats is voor voertuigen. Volgens
de buren heeft de gemeente Wasse
naar de voorschriften in de hinder
wetvergunning soepel gehouden
omdat het bedrijf uit het dorpscen
trum weg moest.
Een woordvoerster van de ge
meente bestreed die stelling. Vol
gens haar waren wel degelijk alle
maatregelen genomen om overlast
voor de buren te voorkomen.'De
Klokkendief actief
VOORSCHOTEN - Voorschotena
ren die in het bezit zijn van een
Friese staartklok moeten oppas
sen. De politie meldt dat er van
nacht voor de derde keer deze zo
mer zo'n klok is buitgemaakt bij
een inbraak. Deze keer was het
raak in een hoekwoning aan de Ba
ron Schimmelpenninck van der
Oyenlaan. De staartklokdief is bin
nengekomen door een ruit aan de
voorzijde van het huis te verwijde-
FIETSEN GESTOLEN - Uit een
kelderbox aan de Alphense Venus-
straat zijn gisteren twee fietsen ge
stolen. De inbrekers kwamen bin
nen door de deur te forceren. De
waarde van de gestolen fietsen be
draagt ruim 1300 gulden.
opslag van mest mag alleen op een
vloeistofdichte vloer, terwijl alleen
de voertuigen van het bedrijf ter
plekke mogen worden onderhou
den. Bovendien voldoen de opge
legde geluidsnormen aan de maxi
ma die normaliter gelden in een
rustige woonwijk.
Een zegsman van het bedrijf zei
dat er alleen gedurende een perio
de van zes weken in het voorjaar 's
ochtends vroeg wordt begonnen.
Voor de rest van het jaar vangt het
werk aan om zeven uur.
Vieze regen
nekt vissen
Voorschoten
VOORSCHOTEN - In de sloten
langs het Voorschotense Van
Cleffensplantsoen en de Ger-
brandylaan zijn nog maar wei
nig vissen in leven. Het vele re
genwater van de laatste dagen
is de boosdoener. Dit veroor
zaakt een zogeheten overstort
van het riool in de sloot. Zuur
stof verdwijnt acuut.
Een woordvoerder van de po
litie zegt dat zijn collega, een er
varen hengelsporter, heeft vast
gesteld dat er honderd kilo dode
vis in de sloot ronddrijft. De ge
meente heeft toegezegd de vis te
zullen verwijderen. Door zuur
stof in de sloot te pompen,
hoopt men weer leven in de
brouwerij te brengen.
De plaatselijke visvereniging
Ons Genoegen trok in de herfst
van vorig jaar aan de bel en
klaagde over de slechte kwali
teit van het Voorschotense vis
water. Volgens de vissers ver
zuimt de gemeente de sloten uit
te baggeren waardoor de gevol
gen van de overstort vanuit het
riool veel groter zouden zijn
dan nodig. Massale vissterfte in
Voorschotense sloten komt wel
vaker voor. In andere sloten, zo
als die in de nieuwbouwwijk
Bijdorp heeft überhaupt nau
welijks vis geleefd. Ons Genoe
gen noemde die sloten vorig
jaar "één open riool".
DONDERDAG 23 JULI
Alkemade
laatste etappe avondfiets-
vierdaagse, start tussen 18.30
en 19.00 uur, diverse vertrek
punten.
Katwijk
toeristenmarkt in het cen
trum. tot 21.00 uur.
speedplaytoernooi bij pa
viljoen Willy en Loes, aan
vang 19.30 uur.
jokeren en biljarten bij
wijkvereniging Hoornes/
Rijnsoever, 20.00 uur.
Leiden
Film; 'Down By Law', aan
vang 21.15, Filmhuis LVC,
Breestraat 66.
Noordwijk
zomerbloemen-expositie in
de Ned. Hervomde Kapel,
Hoofdstraat, 19.00 tot 22.00
zomeravondconcert door
Charles J. de Wolff, dirigent
van het Bach-koor Holland,
aanvang 20.15 uur.
strandloop pver 4 of 8 km
georganiseerd door volley
balver. NOVO, aanvang 19.30
uur bij de politiepost.
kapitein', voor de jeugd van 6
tot 12 jaar in de Speleweij,
aanvang 19.00 uur.
VRIJDAG 24 JULI
Alkemade
AVRÓs Top Pop disco
show in Rijpwetering, aan
vang 21.00 uur in de feest
tent, Oud Adeselaan.
kermis in Rijpwetering,
Hertogspark, Oud Adese-
lucht, 10.00 tot 16.30 uur, Vo
gelpark Avifauna.
disco-party m.m.v. Freaka-
ristic, aanvang 21.00 uur, jon
gerencentrum Het Kasteel,
Concertweg.
Katwijk
concert door Jean Guillou
uit Parijs op het Van den
Heuvelorgel van de Nieuwe
Kerk aan de Voorstraat, aan
vang 20.15 uur.
gae), LVC, Breestraat 66.
Voorhout
afbreken van de hutten bij
de Speleweij, aanvang 9.30
bowling voor kinderen van
6 Vm 12 jaar in Noordwijker-
hout, opgeven bij de Spele
weij, vertrek 13.30 uur.
Voorschoten
rondleidingen in Kasteel
Duivenvoorde, tussen 14.00
en 15.30 uur.
Zoeterwoude
feest met circustent en live
band, 19.00 uur, Swetterha-
ZATERDAG 25 JULI
Alkemade
Match drive in show, Rijp-
wetewring, 21.00 uur, feest
tent Oud Adeselaan.
Katwijk
stoomtreinritten door de
duinen ten zuiden van Kat
wijk, ieder heel uur tussen
10.00 en 17.00 uur
middenstands-weekend
Skuytevaert, 14.00 uur,
strand.
vuurwerk op de boulevard
(t.o. de Witte Kerk), aanvang
22.30 uur.
Leiden
rommelmarkt in de Ijs- en
Evenementenhal aan de
Vondellaan, 10.00 tot 17.00
