Op zondag na Sint Margriet,
mijd dan maar de Molenvliet
Paalzitten is soort verslaving
DONDERDAG 23 JULI 1987)
De Alphense leraar Henk Habermehl, tevens
raadslid voor het CDA en amateur-historicus, heeft
naar aanleiding van het ruimen van de algemene
begraafplaats aan de Castellumstraat in Alphen,
een oude vertelling aan de vergetelheid ontrukt.
Het gaat over een gebeurtenis, die zich in en bij de
voormalige boerderij naast de begraafplaats aan
het eind van achttiende eeuw rond Sint Margriet
afspeelde. Het pand, dat nu nog dienst doet als
kantoor van het consultatiebureau voor alcohol en
drugs, wordt binnenkort gesloopt.
20 Juli is de feestdag van Sint Margriet, bij wie de
volgende legende hoort: Margaretha van Antiochië
zou door haar vader, een heidense priester, zijn
verstoten en na een verbitterd gevecht met de
duivel en na andere wonderbaarlijke
gebeurtenissen zijn onthoofd. In het Oosten werd
zij reeds vroeg vereerd. In het Westen werd zij
vanaf de zevende eeuw een populaire heilige, een
zogenoemd noodhelpster die speciaal werd
aangeroepen bij zwangerschap en bevalling. Ook
was zij patrones van de boerenstand.
Haar feestdag is folkloristisch van belang. Uit de
statistieken blijkt dat de periode van 18 tot 22 juli
tamelijk droog is. Regent het die dagen toch dan is
de kans op een week of vier onbestendig weer
groter dan wanneer die dagen droog zijn.
Twee zegswijzen: 'Sint Margriet, dertig dagen
regen of niet' en 'Regen met Sint Margriet geeft zes
weken boerenverdriet'.
Maar toen hij achter in de stal
de trommel openbrak, sloeg het
noodlot toe. Juist zijn hartstocht,
de molenaarsdochter op weg
naar het kermisgewoel, voelde
zich aangetrokken door de half
geopende staldeur en keek naar
binnen. In een ondeelbaar ogen
blik sloeg de kortsluiting tussen
liefde en wanhoop, tussen teleur
stelling en hartstocht zijn ver
stand en zinnen kapot. In een
schreeuw kuste en wurgde hij
het meisje.
Nauwelijks bij zinnen begroef
hij daarna, zo gehaast dat zijn
geest nog niet verder was dan
haar laatste aanblik, het lijk van
het meisje en de geldkist ter
weerszijden van de mesthoop.
Niemand anders had er de stilte
verbroken en slechts het paard
staarde roerloos, met grote voch
tige ogen, naar zijn duivels be-
Entree naar de
voormalige be
graafplaats aan
de Castellum
straat. De bezoe
ker ontwaart ach
ter het hek de twee
bruine beuken.
(foto T. Spadon)
drijf. Toen de knecht de omwoel
de grond met wat mest bedekte,
flitste een achterhoef naar zijn
hoofd en nèt te laat kromp hij in-
Een korte stonde later mengde
hij zich tussen boeren, burgers
en buitenlui in het markt- en ker
misgewoel en 's avonds toen
flambouwen in de goudscheme-
rige zomeravond flakkerden, be
groef hij het geld dat hij de hele
tijd in zakjes tussen zijn kleren
gedragen had, aan de Lage Zijde
in het bosje van Haat en Nijd.
Toen hij die avond laat, maar
niet al te laat, op de boerderij te
rugkeerde, heerste er onrust om
dat de roof was ontdekt. De vol
gende dag namen de boosheid en
bezorgdheid in de buurt toe. toen
de dochter van de molenaar van
de Kerkmolen verdwenen bleek.
De veldwachter verscheen, de
marechaussee werd gewaar
schuwd, maar veel kermisvolk
was al doorgereisd, de handela
ren waren voortgetrokken en
ook de soldaten hadden hun
mars vervolgd.
Er werd flink geroddeld over
de zinnelijke molenaarsdochter
en over de vraag met wie zij er
vandoor zou zijn. De dorpsbevol
king was voorts gesterkt in de
overtuiging dat markt en kermis
aardig waren, maar dat je beurs,
geldkist of dochter op zo'n dag
wankel bezit bleken.
In oktober, bij het aflopen van
de diensttijden, vertrok de boe
renknecht en merkwaardiger
wijs raakte zowel de hofstede als
de bouwmansfamilie in verval en
versukkeling. Enige jaren later
kwam de wat afgetakelde boer
derij te koop en de notaris was al
blij toen een stugge boer met een
vertrouwde naam het spul kocht.
De man was vrijgezel; weerhield
de hoefvormige paarse vlek op
zijn hoofdhuid de vrouwen van
een verbintenis met geld en bun
ders?
De hoeve werd opgeknapt en
eigenhandig plantte de boer er
twee bruine beuken achter.
Ogenschijnlijk kwelde hem geen
enkele wroeging toen hij de bo
men ingroef, maar niet zo diep
dat hij de geldkist of het lijk
hoefde te beroeren.
Toch was hij geen rusthebber:
geen knecht kon hij lang velen,
geen meid hield het bij hem uit,
geen vrouw wenste hij als hoed-
Bij na twee eeuwen geleden is
het gebeurd. Het was zo'n
rustige plek achter het dorp.
De hoeve Bijdorp lag beza
digd als een herkauwende
koe vlak achter de dorpskerk
langs de Molenwetering en
na een paar honderd meter
begrensde de Kerkmolen de
schier oneindige polder.
Langs het kanaal achter Al
phen lagen bijna paradijselij
ke boomgaarden waarin ge
kweel van vogels de wisse
ling der seizoenen begeleid-
de.
door
Henk Habermehl
Die dag was de drukkende zo
merrust nog intenser door de le
vendigheid van de kermis op de
eerste zondag na Sint Margriet.
De dorpskom was gevuld met al
lerlei handelaren en kermisklan
ten. De boeren uit de omtrek wa
ren toegestrooomd en een groep
doortrekkende soldaten had
dankbaar het bivak opgeslagen
en de rust met een dag verlengd.
Op die kermismiddag was de
boerderij een toonbeeld van wel
vaart, rust en verlatenheid. Ge
zin, meiden en knechten waren
opgegaan in het dorpsgewoel. De
stallen waren al weken leeg en
kalkblank geschuurd. Op het erf
scharrelden nog wat kippen, ter
wijl de meeste soortgenoten dut
ten. Niets verstoorde de lome zo-
mergeluiden; slechts een terug
kerende knecht stapte vlug de
stal binnen en zocht zich van
daaruit een weg naar de opkamer
van het woongedeelte.
Hij was nog niet zo lang op de
boerderij, maar desondanks was
hij smoorverliefd op de dochter
van de watermolenaar die hij
ontmoette als hij het land inging
of die hij zag als zij over het paad
je langs de Molenvliet de hoeve
voorbij ging. Het meisje had zijn
liefde beantwoord, maar was af
wijzend geworden toen ze merk
te dat hij van zijn eertijds welge
stelde ouders niets te verwach
ten had als erfenis. En de dochter
uit het molenhuisje, opvallend
als een toorts, had haar zinnen
niet alleen op liefde, maar ook op
koeien en bunders gezet. De
knecht had dit noodlot aange
voeld en brak zich wanhopig het
hoofd over een uitweg.
En die had hij die dag beseft.
De geldkist van de hoeve moest
zijn geluk en toekomst schragen.
Sneller dan hij had vermoed,
wist hy de schrijn onder de bed
stee open te breken en de kist te
bemachtigen. Niemand had hem
naar de plaats zien terugkeren en
nu kon hij zijn lust en leven ko
pen.
ster van de bedoening. Vrolijk
keek hij nooit, vrienden had hij
niet en slechts een hond verge
zelde hem op zijn vele zwerftoch
ten over de Kruiskade diep in de
polder. Een wandelende boer
vond men al vreemd, maar meer
nog dat hij zijn paarden nooit bij
de hoeve duldde. Achter de
Kerkmolen stond hun stal en
nooit mocht een afgetuigd paard
bij de woning; maar altijd drom
den zij, in het weiland gelaten,
als fluisterend, bij het molen
huisje bijeen.
Toen hij tientallen jaren later,
in zeer goeden doen, vereen
zaamd en wat gemeden, stierf,
keek het dorp verbijsterd naar de
begrafenis die door de notaris
nauwkeurig voorgeschreven
was. De wagen met de lijkkist
werd getrokken door paarden
waarvan de hoofden, ook de
ogen, met zwarte maskers be
dekt waren; ieder paard moest
daarom met de hand aan het bit
worden geleid.
De rit voerde naar Rijnstroom
en toen weer terug door de Pa
penstraat. Geluid was nauwe
lijks te horen, omdat de hoeven
helemaal omwikkeld waren. Het
graf was niet op het kerkhof bij
de oude dorpskerk, maar tussen
de twee beuken. Om het graf
werd later, ingevolge de testa
mentaire beschikking, de nieu
we dorpsbegraafplaats aange
legd. Al het geld was aan de ge
meente nagelaten onder de strin
gente voorwaarde dat daar een
begraafplaats zou komen en
vooral dat de plek tussen de twee
beuken eeuwig onaangeroerd
zou blijven. De woning moest
worden bestemd tot weeshuis.
De gulheid van de overledene
werd nog lang geprezen en zijn
eigenaardigheden raakten gauw
vergeten, zij het dat het lot van
de paarden menig zuinig boeren-
hart verwondde: zij waren alle
doodgeschoten en langs de Mo
lenvliet begraven.
Maar wie nu op de avond van
de eerste zondag na Sint Mar
griet langs de Molenvliet loopt,
kan tegen twaalf uur nog zien
hoe uit de Schoolstraat geruis
loos een platte wagen nadert die
de Weeshuisbrug over komt, de
oude begraafplaats opdraait en
tussen de beuken stilhoudt. De
ogen van de paarden zijn on
zichtbaar, want zwarte kappen
bedekken de hoofden.
En wie hier op een donkere
avond geld verliest of zelfs met
opzet een munt op de begraaf
plaats werpt, kan de grafkettin
gen horen rinkelen en verstijft
bij het bloedstollende gehuil.
De vloek van het geld verstoort
de rust van ieder die hier de rust
verstoort of geld laat rinkelen.
Politie Alphen
waarschuwt
voor zwendel
ALPHEN AAN DEN RIJN - De
Alphense politie wil alle vrouwen
waarschuwen voor zwendelprak-
tijken van een kledingbedrijf in
Loon op Zand. Deze firma, Laros
genaamd, zou textiel verkopen aan
woonwagenbewoners die deze op
hun beurt weer zouden slijten aan
voornamelijk alleenstaande vrou
wen. Tegelijk hiermee zou een
kaartje van de firma worden over
handigd met het advies op dat
adres een kledingstuk te laten ma
ken. Bij aflevering zou blijken dat
voor de prijs van het kledingstuk
wel twee of zelfs drie exemplaren
zouden kunnen wor4en gemaakt.
De politie adviseert niet met La-
ros in zee te gaan en als het wel
gebeurt in elk geval te zorgen voor
een prijsopgave.
Amerikaans
honkbalteam
in Alphen
ALPHEN AAN; DEN RIJN - Het
eerste honkbalteam van ICL/A1-
phians speelt zondagmiddag om
half vier een demonstratiewed
strijd tegen Athletes in Action. Dat
team bestaat uit Amerikaanse jon
gens van 20 tot 24 jaar die hun stu
die aan een college of university
hebben afgerond en in het base-
ballteam van hun school een voor
aanstaande rol speelden.
Op uitnodiging van de organisa
tie 'Athletes in Action' reisden zij
onlangs naar Zweden voor demon
stratiewedstrijden en trainingen.
Een deel van de groep is inmiddels
terug naar Amerika, de rest speel
de ook nog wedstrijden in andere
Europese landen. Het team dat
achterbleef, werd aangevuld met
onder andere twee spelers van Al-
phians, derde-honkman Ron Ag-
terberg en catcher Robert Schou
ten. Zij waren daarvoor benaderd
door Cris Harrison, de Amerikaan
se trainer van Alphians die hier
nog tot half september blijft.
De Amerikaanse studenten ge
ven zaterdag, zondag en maandag
morgen ook trainingen aan leden
van Alphians.
proeven. Op zaterdagavond maken we met u een uitgebreide
verlichtingstour door Parijs met als eindpunt ons hotel.
Zondagmorgen na het ontbijt maken we een stadstour door
Parijs en zorgen ervoor dat u tijdig op de Champs Elysées bent
om een plekje te zoeken voor de aankomst van de laatste etappe
van de Tour de France.
Natuurlijk is er de gehele dag wel iets te beleven, want rondom
de finale van de Tour de France is het een waar spektakel in
Parijs.
Na afloop van deze laatste etappe gaan we weer naar de bus
om de terugreis naar Nederland te aanvaarden waar u weer
afgezet zal worden op de plaats waar u ook opgestapt bent.
Boeking en informatie:
GTA-Reizen Overtoom 477
1054 LE Amsterdam. Tel. 020-126237. Tel. 020-187585.
NOORDWIJKERHOUT - "Ik
weet zeker dat ik het niet tot
het eind toe volhoud. Ik ben
bang op die paai. Ik kon van te
voren niet weten dat het zo eng
zou zijn steeds het water onder
je te zien bewegen. Deson
danks ben ik blij hier te zitten.
Het is heel gezellig, er is veel te
zien en het is leuk om zoiets dat
eens een keer mee te maken'
In Noordwijkerhout poging om wereldrecord scherper te stellen
door
Monica Wesseling
zelf wel eens meemaken. Na
tuurlijk is het afzien, maar daar
door is het gelijktijdig
uitdaging".
Record
Het
plankje op een paal
duinsemeer uit te houden. Zondai
middag om half vijf wordt het
wereldrecord van 104 uur, met
Weinig optimisme ten aanzien van
zijn eigen uithoudingsvermogen,
maar meer dan genoeg plezier bij
de uit New Castle (Engeland) af
komstige 22-jarige Andy Heron.
Heron is een van de achttien deel
nemers aan het wereldkampioen
schap paalzitten dat dezer dagen in
het Oosterduinsemeer in Noord
wijkerhout wordt gehouden.
Heron leerde twee jaar geleden
het 'verschijnsel' paalzitten ken
nen. Hij studeert talen en woonde
daarom destijds een jaar in
Utrecht. Een van zijn huisgenoten,
Carla de Jong, deed mee aan het
wereldkampioenschap. Het grapje mogen
dat hij toen maakte - volgend jaar kamp:
doe ik ook mee -, is nu bewaarheid
geworden.
De Engelsman heeft zich niet
speciaal op de lange zit voorbereid:
"Ik heb maandag en dinsdag wat
extra geslapen en niet te zwaar ge
geten. Iets anders kun je niet
doen". Ook Willem van Duin, een
27-jarige vrachtwagenchauffeur uit kampioen paalzitten kunnen
Noordwijkerhout, is min of meer
onvoorbereid 'de paal opgegaan'.
Van Duin: "Ik ben vijf dagen
achtereen vroeg naar bed gegaan, gen niet. De klok.
Thuis alvast op een paal gaan zit
ten leek me belachelijk, dus heb ik
naar niet gedaan. Mijn streven
elk geval de nacht van vrijdag
op zaterdag nog te blijven zitten.
Daarna zie ik wel weer verder".
Over zijn motivatie om dagen
achtereen op een klein plankje te
zitten, zegt de Noordwijkerhouter:
"Alle jaren heb ik gezien hoe die dagen veel regen
mensen op de paal zaten. Ik wil het weersbuien. Omdat de paalzitters
strijd stilstaan. In aller ijl is het
uurwerk gerepareerd.
Weer
De weersvooruitzichten zijn ove
rigens alles behalve gunstig. Het
KNMI voorspelt voor de komende
het hoogste punt zijn in liet Ooster
duinsemeer, is het voor hen ge
vaarlijk op de palen te blijven zit
ten als er een onweersbui boven
het meer hangt.
Jan Huybrechts van de organise-
voor de zevende rende Stichting Evenementen
keer dat het wereldkampioen Noordwijkerhout: "Zodra het gaat
wordt gehouden. Zestien
halen we ze van de palen
twee vrouwen proberen het 104 af. De recordpoging is dan mislukt.
30 minuten op een klein Of de deelnemers daarna hun
het Ooster- plaatsen weer innemen, hangt af
van het tijdstip waarop de on
weersbui uitbreekt. Als ze bij voor
beeld zaterdagmiddag van de paal
verbroken. Op dit moment af moeten, is de kans klein dat i
mensen zich
paalzitten
hen, Carla de Jong, Nicol
Bouwmeester en Han de Jong,
doen ook dit jaar weer mee. Com
fortabel is het niet, zo'n wereld
kampioenschap. De deelnemers staat doorlopend
moeten regen en wind trotseren en het weerstation
daarna de moed hebben
Drie nieuw plaats te nemen. Ook als het
een paar keer achter elkaar ge
beurt, zal de strijd wel worden ge
staakt".
De organisatie van het spektakel
contact met
het vliegveld
mogen hun stek niet vóór zondag- Schiphol. Schiphol waarschuwt
middag verlaten willen ze zich als er een onweersbui aankomt, zo
dat de organisatie tijdig hierop kan
inspelen.
Noordwijkerhout is niet de enige
plaats waar paal wordt gezeten,
onmisbaar Sinds maandag zitten in Vinke-
wedstrijdattribuut, bleef tien
nuten voor het begin van de wed-
Simon Schenkel geeft het op
NOORDWIJKERHOUT - Simon
Schenkel, een 38-jarige bloemist
uit Hillegom, heeft vanmorgen
om kwart
de strijd
pioenschap paalzitten opgege
ven. Schenkel had last van zijn
nek.
sen (20) uit Lisse, José Turk (25)
uit Noordwijk, Andy Heron (22)
uit New Castle, Michel Kapoen
zeven als eerste (22) uit Amsterdam, Nico Bouw-
het wereldkam- meester (23) uit Heemskerk, Rob
Wester (33) uit Noordwijk, Mi
chel Drenth (20) uit Noordwij
kerhout, Richard van Loon (28)
uit Noordwijkerhout, Piet de
Peuter (29) uit Noordwijk, Gijs
Elderbroek (37) uit Haarlem,
Dick Jongens (30) uit Purme-
rend, Peter Hakvoort (30) uit
Hoofddorp en Willem van Duin
(27) uit Noordwijkerhout.
De zeventien resterende palen
worden bezet door: Peter Velting
(21) uit Voorhout, Tinie Roos (30)
Noordwijk, Han de Jong (30)
Roelofarendsveen, Winfried Dij
ker (26) uit Lisse, Rene Meeuwis-
tien mensen op een dergelijke
ongemakkelijke plaats. Het is de
bedoeling dat zij na 104 uur en 15
minuten hun zitplaats verlaten. De
deelnemers in Noordwijkerhout
willen een kwartier langer blijven
zitten.
Met de organisatie van het vier
dagen durende evenement is in to
taal ongeveer 50.000 gulden ge
moeid. Dit geld is bijeengebracht
door verschillende sponsors. Huy
brechts: "We zouden liever een ton
tot onze beschikking hebben. Dan
zouden we nog veel meer activitei
ten kunnen organiseren. Helaas is
het niet mogelijk entree te heffen.
Met een bezoekersaantal van onge
veer 150.000 zou dat aardig wat
geld in het laatje kunnen brengen".
De provincie verbiedt het heffen
van entreegeld omdat de oever van
het Oosterduinsemeer openbaar
terrein is.
Verzorging
De paalzitters worden intensief
begeleid en goed verzorgd. Van
woensdagmorgen tot zondagmid
dag staan tien verzorgers klaar
voor, zoals ze het zelf gekscherend
uitdrukken, 'een praatje of een
plas'. Met de regelmaat van de klok
gaan de verzorgers met bootjes
naar de paalzitters toe om te con
troleren of de deelnemers 'er nog
goed bijzitten'.
Dirk Klinkenberg, een van de
verzorgers, legt uit dat er vooral
goed gelet wordt op de geestelijke
toestand van de deelnemers. Klin
kenberg: "We stellen ze vrij een
voudige vragen. Kunnen ze daar
geen antwoord meer op geven of
hebben ze last van hallicunaties,
dan halen we ze na onderling over
leg van de paal af. Je kunt niets ris
keren".
Dat het gevaar voor hallucinaties
niet denkbeeldig is, is vorig jaar
wèl gebleken. Een van de deelne
mers werd van de paal afgehaald
omdat hij doorlopend kruiwagens
met bloemkolen voorbij zag ko
men. Een ander dacht in een vlieg
tuig te zitten. Volgens Klinkenberg
is het tekort aan slaap de belang
rijkste oorzaak van dit soort tijde
lijke inzinkingen. De deelnemers
kunnen immers, zittend op een
piepklein plankje, geen oog dicht
doen.
Volgens de leider van het negen
mannen en vrouwen sterke me
disch team, Johan Janmaat, heb
ben de deelnemers lichamelijk ab
soluut niet te lijden van de wed
strijd. Janmaat: "We houden ze
goed in de gaten. De benen en de
rug worden geregeld gemasseerd
om stijfheid te voorkomen. Boven
dien moet iedereen twee keer per
dag zijn schoenen uittrekken zodat
wij de voeten kunnen controleren
op trombose of andere kwalijke
verschijnselen".
Zo'n lange tijd achtereen zitten,
brengt de maag en darmen wel een
beetje in de war. Ook daarmee is
volgens Janmaat rekening gehou
den. "De deelnemers krijgen uit
sluitend licht verteerbaar voedsel.
Ook het drinken dat ze krijgen, is
tevoren goed uitgekiend. De afge
lopen zes jaar heeft niemand nade
lige gevolgen ondervonden van
deelname aan dit evenement. Dit
jaar zal alles dus ook wel weer goed
gaan".
Dë verzorgers eri verpieegers
staan, net als de deelnemers aar
het kampioenschap, vele slapeloze
nachten te wachten. Desondanks
is het enthousiasme bij de begelei
ders groot. Janmaat: "Het is eer
soort verslaving. De meeste var
ons doen elk jaar mee. Vergelijk
het maar met carnaval. Dat is ook
heel vermoeiend, maar zó leuk dal
je je er niet aan kunt onttrekken".
Als het te erg onweert of als deelnemers hallicunaties vertonen, valt het doek. Het gemis aan slaap i
grootste handicaps, die de paalzitters moeten c
Met het Leidsch/Alphens Dagblad naar
de finale van de Tour de France.
Het Leidsch/Alphens Dagblad
organiseert voor u in
samenwerking met GTA-reizen op
25 en 26 juli a.s. een weekendtour
naar Parijs voor slechts
Toeslag 2-persoons kamer douche |p het arrangement is begrepen:
ot bad 15,- per persoon. Vervoer per luxe touringcar
Toeslag diner 17,50 per persoon. BTWenreisbelastingen
- Logies/ontbijt in een middenklasse hotel in het centrum van
Parijs op basis van 2-persoons kamers standaard
- Verlichtingstour en uitgebreide stadstour door Parijs
- Bezoek aan de finale van de Tour de France op de Champs
Elysées
U kunt op de volgende plaatsen opstappen:
Hillegom - Lisse - Nieuw-Vennep - Leiden - Alphen a/d Rijn,
Boskoop, Waddinxveen.
Tijdens de twee dagen wordt u het volgende programma
geboden.
Vertrek zaterdagmorgen 25 juli vanaf uw opstapplaats. Door
België en noord-Frankrijk rijden we naar Parijs waar we om plm.
15.00 uur aankomen.
De rest van de middag bent u vrij om alvast een kijkje te nemen
in het centrum van Parijs en de sfeer van deze wereldstad te
