Veel musici van kwaliteit op North Sea Festival
Lange zit in het voetbalstadion
U2 brengt de Kuip in vervoering
Een dode en gewonde bij
concert van David Bowie
PAGINA 16
RADIO-TV-KUNST
IV
MAANDAG 13 JULI 1987
Het North Sea Jazz Festival 1987 met
Miles Davis, Dexter Gordon, Jack De-
Johnette, Courtney Pine, Art Ensemble
of Chicago, Last Exit, Oliver Lake,
George Russell, Dizzy Gillespie, Ornet-
te Coleman en vele anderen. Gehoord
in het Congresgebouw, Den Haag op
vrijdag, zaterdag en zondag.
DEN HAAG - De uitputtingslag
die het North Sea Jazz Festival
wordt genoemd is voorbij. Dit
monsterevenement van drie dagen
met meer dan 75 concerten per dag
over twaalf zalen verspreid kan
geen echt hoogtepunt of diepte
punt kennen, want niemand kan
ooit alle optredens zien. Wel is de
kwaliteit over de gehele breedte
zodanig, dat er zelfs gedurende één
dag meerdere bijzondere concer
ten te beleven zijn.
Op vrydag, toen de toeloop op
bepaalde plaatsen van het congres
gebouw al bijna verstikkende vor
men aannam, was eigenlijk nog het
minst te beleven, althans program
matisch gezien. Een optreden dat
met de nodige scepsis tegemoet
werd gezien was dat van Dexter
Gordon die dankzij zijn opvallende
spel in de film 'Round Midnight'
een renaissance in populariteit
kent. De berichten over zijn ge
zondheid die waren vooruitge
sneld, deden het ergste vrezen voor
zijn saxofoonspel. Dat bleek reuze
mee te vallen. Niet alleen werd
Gordon door een heel goede ritme
sectie van Cedar Walton (piano),
Pierre Michelot (bas) en Billy Hig-
gins (drums) ondersteund, na een
aarzelende start, waarbij Gordon
werd overvleugeld door vibrafo-
nist Bobby Hutcherson, kwam de
lange tenorist bijna als vanouds
voor de dag.
Veel minder indruk maakte de
nu jaarlijkse verschijning van de
ster Miles Davis. Veel meer dan
een goed spelende Kenny Garrett
op altsax had zijn nieuwe band niet
te bieden. Veel oud repertoire en
veel vaag geblaas in het laag van de
leider, terwijl de rest van de groep
ongeïnspireerd zijn taak verrichtte.
Iets beter deden het kwartet van
Branford Marsalis en Jack DeJoh-
nette's Special Edition het die
avond, hoewel gezegd moet wor
den dat beide leiders naar hun ei
gen maatstaven iets onder de maat
bleven. Marsalis probeerde ten-
minste serieus te musiceren, wat
ook wel mag, als je zijn uitgespro
ken opvattingen over muziek en
zijn collega's kent.
Op de eerste avond traden even
eens de 'Bird'-prijswinnaars aan.
Voor de derde maal koos de inter
nationalejury drie voor de jazz ver
dienstelijke jazzmusici, die ook sa
men in een optreden hun kunnen
moesten bewijzen. Dit jaar viel de
eer altsaxofonist Benny Carter,
bassist Niels Henning Orsted Pe-
dersen en altsaxofonist Piet
Noordyk (de laatste voor Neder
land) te.beurt, een keuze waar men
weinig moeite mee kan hebben.
Vooral Carter, inmiddels bijna
tachtig jaar oud, viel op door zyn
beheersing en evenwichtig spel.
Als men met gesloten ogen luis
terde, zou het onmogelijk zijn deze
bijzondere stilist als bejaarde voor
te stellen.
Op muzikaal heel ander terrein
viel een andere, bijna zestig jaar
jongere saxofonist op. De Brit
Courtney Pine mocht het laatste
jaar buitengewoon veel publiciteit
krijgen, maar behalve op de plaat
konden wij in Nederland niet veel
hoogte krijgen van zijn werkelijke
kunnen. Het zelfverzekerde optre
den van Pine moet aan alle specu
laties een eind gemaakt hebben,
want hij liet in zijn concert zien dat
hij niet alleen technisch maar ook
qua ideeën zijn mannetje staat.
Daarna stelde het instituut Art En
semble of Chicago met een goed
doorwrocht programma ook het
gehoor niet teleur, en kon van een
geslaagde eerste dag gesproken
worden.
Tegengif
De volgerlde dag, toen duidelijk
werd dat er dit jaar waarschijnlijk
weer meer bezoekers naar het Con
gresgebouw zouden trekken werd
zeer slap geopend met een Gersh-
win-concert van het Metropole Or
kest met de gasten Diane Schuur,
Jeffrey Garth en Adam Makowicz.
Vooral de zangprestaties van
Schuur en Garth waren niet om
over naar huis te schrijven en wer
den geëvenaard door de middel
matige arrangementen. De ruim
denkende Taj Mahal draaide voor
de bezoekers een saai elektrisch
bluesprogramma af en een andere
teleurstelling was het ongeïnspi
reerde concert van trompettist
Wynton Marsalis, broer van boven
genoemde Bradford.
Een grotere tegenstelling met
het door violen overladen Metro
pole Orkest was niet denkbaar in
de vorm van het verfrissend harde
en levendige spel van het kwartet
Last Exit, dat eindelijk een een
heid is geworden. Deze vrije punk
achtige muziek mag dan structueel
weinig toekomstperspectief heb
ben, het is goed tegengif tegen alle
formule-achtige nette muziek die
steeds meer de overhand lijkt te
krijgen.
Verder waren op de zaterdag een
uitstekend Oliver Lake kwartet en
een onverwacht agressief George
Russell Orkest te horen, waarbij de
luisteraar stevig werd uitgedaagd.
Lake koos voor een evenwicht tus
sen de bop en de avant-garde, daar
bij goed op weg geholpen door pia
nist Rod Williams (een belofte voor
de toekomst), drummer Pheeroan
Ak Laff en bassist Fred Hopkins,
die de verworvenheden van de
nieuwe zwarte jazz eens even op
een rijtje zetten. Russell speelde
met electronica en kon rekenen op
het uitstekende solospel van de
Deense trompettist Palle Mikkel-
borg, die Miles Davis makkelijk op
zijn eigen terrein aankan.
De laatste dag, de jazzfanaten
Waren al aardig uitgewoond, bood
een eerste hoogtepunt in de vorm
van de Dizzy Gillespie Big Band
ter gelegenheid van zijn zeventig
ste verjaardag, waarin namen als
Bob Stewart, Steve Ture, Jon Fad-
dis, Sam Rivers en Arturo Sandq,-
val verenigd waren. Een onbetwist
hoogstandje van dat optreden was
de trompetbattle tussen Faddis en
Sandoval, waarin stratosferische
hoogten werden afgetast. In uitste
kende arrangementen gestoken
oude nummers vormden een pas
send feest ter gelegenheid van Gil-
lespies zeventigste jaar.
Geheel anders was het gesteld
met Richie Coles All Stars daar
voor, die ondanks de aanwezigheid
van Hank Crawford, weinig meer
te bieden had dan technisch goed
gespeelde, afgekloven bopücks
zonder emotionele meerwaard(
Een scherp contrast met de preste 1
ties van de groep van fluitist Jame
Newton, die juist heel goed ge
bruik maakte van zijn technisch
mogelijkheden, hoewel het sai
spel niet altijd even doorzichtij
was.
Reputatie
Een dieptepunt van de dag ech
ter was het optreden van Alice Col-
trane, de pianiste/organiste die,
kennelijk nog mag voortteren op
de reputatie van wijlen haar echt
genoot, John Coltrane. Een enor
me rommel was het samenspel, ter
wijl de twee jonge saxofonisten er
heel weinig van terecht brachten.
Een onbetwistbare topontmoeting
i was dat van Ornette Colemans Pri
me Time en trompettist Don Cher
ry. Colemans Prime Time klinkt li
ve nu bijna zo helder als op de
plaat, terwijl duidelijk werd dat er
een doorgaande lijn is van Cole
mans verrichtingen van de jaren
zestig naar nu.
Dezelfde zondag bracht ons ech
ter ook een tegenvallende Randy
Brecker, die heel serieus de akoes
tische jazz heeft omarmd. Ook
Bennie Wallace, de harde zuidelij
ke tenorsax, kon niet voorkomen,
dat het een vervelend vlees-noch-
vis concert werd.
De organisatie mag zichzelf een
pluim op de hoed steken, ook al
was het eigenlijk veel te druk, zo
dat sommige optredens slechts van
grote afstand konden worden ge
volgd. Men slaagde er namelijk
ook in vele andere musici van kwa
liteit naar het festival te halen,
waarvan de prestaties zeer hoog
genoemd kunnen worden, maar
hier slechts terloops vermeld wor
den: Cecil Taylor, John Carter en
Bobby Bradford, Frank Morgan,
Woody Shaw, het Ronnie Mathews
Trio, Adam Makowicz, George
Wallington, Roy Hargrove en Gary
Burton.
KEN VOS
Bij Hollandia's 'Beton'
Bono Vox van U2 tijdens het concert in de Rotterdamse Kuip.
Feyenoord-stadion: U 2. Bono Vox
(zang, gitaar), The Edge (gitaar, toet
sen en zang), Larry Mullen (drums)
en Adam Clayton (bas). Aantal toe
schouwers: 46.000. Gezien en ge
hoord: vrijdag.
ROTTERDAM - Een on
vergetelijk optreden van U2 het
afgelopen weekeinde in de Kuip.
U2 ('you too') is de afgelopen ze
ven jaar uitgegroeid tot de popu
lairste popgroep van de jaren
tachtig. Na de legendarische de
buutelpee 'Boy' bouwden de vier
Ieren (midden-twintigers) hun
succes uit tot ongekende propor
ties, die ten tijde van de live
plaat 'Under a bloodred sky' een
hoogtepunt beleefde. Een voor
lopige climax, want het dit jaar
verschenen meesterwerk 'The
Joshua Tree' heeft alle mogelijke
twijfels rond de muzikale status
van de band weggenomen en be
reikt enorme verkoopcijfers.
Zeven jaar geleden speelde U2
nog in de Amsterdamse Melk
weg, de jaren daarop in Paradiso,
vervolgens in Ahoy' en op grote
festivals. Nu is zelfs een voetbal
stadion te klein om alle fans te
vreden te stellen. De 92.000 kaar
tjes (voor twee voorstellingen)
waren in enkele uren verkocht
en dat is sneller dan waar ter we
reld ook, zo liet Bono Vox dank
baar weten.
Het grote succes van U2
schuilt in de originaliteit, de to
meloze inzet en vooral de op
rechtheid van de band. Waar an
dere popgroepen zich koesteren
in succes, in goedkope herhalin
gen vallen en lijden aan zelfover
schatting, proberen de Ieren de
graad van perfectie te bereiken.
Enkele jaren geleden dreigde de
band ten onder te gaan aan een
overdosis emotionaliteit, die leek
te ontaarden in te theatrale pre
sentaties. De grens van religieu
ze pathos én bombast werd ge
vaarlijk dicht benaderd.
U2 staat nu weer met beide be
nen op de grond. Bono Vox weet
zyn dadendrang op het toneel te
beperken, al is alleen zijn uitstra
ling al genoeg voor hysterische
taferelen. De EHBO kreeg vrij
dag en zaterdag 300 toeschou
wers in behandeling die in een
zeer vroeg stadium gestrekt wer
den afgevoerd.
Zy moesten een muzikaal
spektakel missen dat zijn weerga
niet kent. Vanaf het openings
nummer 'Where the streets have
no name' tot de traditionele af
sluiter '40' sidderde de Kuip van
genot. De vier rasmuzikanten
speelden als nooit tevoren. Met
name The Edge is uitgegroeid tot
een gitarist die foutloos ieder ge
wenst geluid uit zijn instrument
weet te krijgen. Opzwepend in 'I
will follow' en het massaal mee
gezongen 'Pride', subtiel in 'With
or without you' en huilend in
'Bullet the blue sky\ een van de
hoogtepunten.
'MLK', The unforgettable fire',
'Sunday bloody sunday', 'Party
girl', 'The electric co', 'New
year's day' en 'I still haven't
found what I'm looking for': alles
werd met gejuich, aanstekers en
gezang ontvangen en met ovaties
beloond. Dat gold ook de inge-
vlqchten fragmenten uit 'Help'
(Beatles), 'Ruby Tuesday' en
'Sympathy for the devil' (Stones)
'Riders on the storm' (Doors).
Een gevoel van gelukzaligheid
overviel menigeen in het stadion.
Er ontstond iets van zeldzame
saamhorigheid. Dat sfeertje
werd al ver voor het optreden
van ,U2 opgebouwd. Met name
tijdens het concert van The Pre
tenders, waar de zogenoemde
'wave' - een juichende golfbewe
ging door het stadion - rillingen
over tienduizenden ruggen
bracht.
De euforie in de overtreffende
trap werd bereikt in het slotnum
mer, '40'. Daarin verlieten achter
eenvolgens Bono, The Edge,
Adam Clayton en Larry Mullen
met korte tussenpozen het po
dium, terwfjl het publiek het ref
rein 'How long to sing this song'
bleef zingen. Iedereen wist: dit is
het slot, vragen om meer is zin
loos, zo moet de avond worden
besloten. Op weg naar de uit
gang, op de trappen, by de poor
ten, op het plein, op de parkeer
plaatsen, in de auto's en in de
treinen bleef het refrein
weerklinken. Vele minuten lang.
Alsof het kerkgangers betrof die
meezingen met de psalmmuziek
van de organist. Er is maar één
popgroep die dat kan bereiken.
FRED HOOGEDOORN
ALKMAAR - Misschien
had theatergroep Hollandia niet
het AZ-stadion, maar het 'Midden-
Noord-gedeelte' in het Zuiderpark
(de afgesloten tribune waar de 'har
de kern' van de Haagse aanhang
pleegde te vertoeven) als lokatie
moeten kiezen voor 'Beton': het
eerste theaterstuk over voetbal
vandalisme dat ooit in Nederland
is opgevoerd. Een zomerproduktie
van de Noordhollandse theater
groep Hollandia, die dit weekeinde
voor het eerst officieel te zien was.
Weinig toeschouwers bij de pre
mière, maar wel enkele prominen
te kijkers: schrijver/tv-maker Kees
van Kooten bijvoorbeeld, die er
stof opgedaan kan hebben voor
een uurtje Van Kooten en De Bie.
En Dievwertje Blok, tegenwoordig
actief bij de VARA, had ook een
plaatsje gevonden op de zittribune
die is omgebouwd tot een 'theater'
voor 300 bezoekers.
De teksten voor het stuk zijn
voornamelijk geschreven door
oud-international en columnist
Jan Mulder terwijl ook fragmenten
zijn gebruikt van Shakespeare,
Von Kleist, Genet, Céline en Kol-
tès. Te hoog gegrepen voor de mo
dale toeschouwer? Niet volgens
speler/regisseur Johan Simons:
„Het gaat om de thema's geweld en
agressie en die zijn natuurlijk van
alle eeuwen en tijden. Er zijn altijd
mensen geweest die chaos als het
grootste goed zien. Dat zie je in de
politiek, maar ook op de tribune.
Omdat collega-regisseur Paul
Koek en ik verzot zijn op voetbal,
speelt 'Beton' zich op zo'n tribune
af en is het een voetbalstuk gewor
den".
Simons gelooft niet dat hy met
'Beton' de voetbalwereld de ogen
kan openen. „Die illusie hebben
we niet, wel willen we laten zien
dat geweld en vandalisme vele ge
zichten hebben. En dat agressie in
ons allemaal zit. Hoe je die ook uit,
dat hangt van een heleboel facto
ren af, zoals afkomst, opvoeding,
de cultuur waarin je zit".
Die opvatting kreeg enkele we
ken terug duidelijk gestalte tydens
OVERLEDEN - De Amerikaanse
platenproducent John Hammond,
die onder anderen Billie Holiday
en Bob Dylan ontdekte, is op 76-
jarige leeftijd overleden.
Hammond, een groot liefhebber
van jazz en blues, heeft veel in
vloed gehad op de populaire mu-
(foto Erik Terpstra), ziek in de Verenigde Staten.
LONDEN (AP) - Bij het concert dat
David Bowie zaterdagavond in
kasteel Slane in Ierland heeft gege
ven, is een fan verdronken en an
dere gewond geraakt.
Een 20-jarige fan van Bowie uit
Noord-Ierland verdronk toen hij
de rivier de Boyne probeerde over
te zwemmen om in County Meath
naar het concert te luisteren. Een
andere fan is met steekwonden in
het ziekenhuis opgenomen, waar
hij in levensgevaar verkeert. In
verband met deze zaak is een
vrouw voor verhoor gearresteerd.
Volgens het televisienieuwspro
gramma van ITN onderbrak Bowie
zijn concert twee keer om de naar
schatting 50.000 toeschouwers tot
kalmte te manen. Fans bleven op
rukken tegen de afzettingen, waar
door sommigen in de knel raakten
en flauw vielen.
Zo'n 30 mensen zijn gearresteerd
wegens openbare dronkenschap
en het beschadigen van auto's op
een parkeerterrein.
David Bowie tijdens zijn concert
in Ierland. (foto ap>
de concerten van 'Prince' in Gal
genwaard. FC Utrecht-speler Jo
han van der Hooft, aanwezig bij het
eerste concert: „Wanneer je ook als
voetballer in stadions geregeld te
maken krijgt met vandalisme, dan
is zo'n concert niet alleen een vera
deming. Het is zelfs fascinerend
dat zoiets anno '87 nog mogelijk is.
Zoveel mensen samengepropt in
een stadion en geen enkele vecht
partij of incident. Ik heb geen
scheldwoord gehoord tijdens het
concert, geen vervelende opmer
king. Het was alsof de klok vele ja
ren was teruggezet".
Aan die opmerking moet je re
gelmatig terugdenken tijdens het
theaterstuk van Hollandia in het
AZ-stadion dat vaak nachtmerrrie-
achtige proporties aanneemt. Kei
harde muziek, provocerende ac
teurs met een gewelddadige regis-
seur/schryver/trainer die het Hei-
zel-drama herbeleeft. Theaterma
ker Simons: „We gaan in het pro
gramma vrij ver, je kan mijn rol in
het stuk vergeleken met die van
een trainer in een voetbalteam: ik
laat de personages tot de bodem
van hun kunnen gaan, laat ze din
gen doen, die écht op het randje
zyn".
Burgemeester Roozemond van
Alkmaar was de eerste autoriteit,
die destyds een wedstrijd in het
betaald voetbal verbood wegens de
kans op vandalisme. Derhalve
vond hij het idee van theatergroep
Hollandia, spelen in het AZ-sta-
dion, wel geinig. Zijn visie: „Drie,
vier jaar geleden heb ik voor het
eerst moeten ingrijpen bij AZ-
Ajax. Ik vond het onverantwoord
die wedstrijd op de zaterdagavond
te handhaven. Dat vind ik nog.
Volgend seizoen blyven ook de
ontmoetingen tegen PSV, FC
Utrecht, Feyenoord en FC Den
Haag op zondagmiddag staan".
De burgervader gelooft niet dat
vandalisme specifiek by betaald
voetbal hoort. „Het komt natuur
lijk overal voor. Alleen door de
massaliteit van het voetbalgebeu-
ren en de onevenredige aandacht
van de kant van de televisie, gaat
men denken dat er met het voetbal
zelf iets mis is. Dat laatste bestrijd
ik. Al speelt het gedrag van de
scheidsrechter en de spelers bin
nen die kalklijn natuurlijk wel een
rol".
Het zal geen toeval zyn dat de
laatste scène in 'Beton' aan de arbi
trage wordt besteed. Burgemeester
Roozemond heeft nog een anecdo
te in petto: „Enkele jaren terug was
ik aanwezig bij een wedstrijd tps-
sen AZ en FC Utrecht. Achter me
zat de toenmalige burgemeester
van Utrecht, Henk Vonhoff (zelf
voormalig arbiter in het amateur
voetbal, red.). Toen dë scheids
rechter in zijn ogen een vergissing
maakte, hoorde ik hem opspringen
en luidkeels 'hondelul' brullen. De
sfeer rond een voetbalveld beïn
vloedt de psyche en daardoor de
reacties van het publiek ingrij
pend. Ik weet zeker dat als Von
hoff in het theater zit en op het to
neel gaat iemand in de fout, hij dan
zyn vrouw iets heel anders in haar
oor fluistert".
biance. „Of je met duizend man
naar een stuk zit te kyken in Carré,
desnoods een stuk over agressie, of
je ziet met 20.000 toeschouwers een
speler een penalty missen". Regis
seur Simons: „Die heel bijzondere
sfeer, dat is voor ons het interes
sante van het spelen in een stadion.
We gaan kijken of we het uit-hun-
bol-gaan van mensen in een sta
dion ook met een theaterspel kun
nen opwekken. En we hopen na
tuurlijk dat we naast theaterpu
bliek ook voetbalsupporters kun
nen trekken of mensen die veel om
sport geven".
Dat laatste lijkt - ondanks de be
wonderenswaardige inzet van
'Hollandia' - twijfelachtig. Het lukt
niet om anderhalf uur de aandacht
gevangen te houden, vooral de
tweede helft die zich grotendeels
op het veld afspeelt, brengt niet al
leen de spelers, maar ook sommige
kijkers op hun weinig comfortabe
le zitkussentje tot uitputting.
J.A. VAN ECHTELD.
'Beton' is tot en met 31 juli elke avond
vanaf 21.30 uur te zien in het AZ-sta-
dion in Alkmaar.
Niet alleen burgemeesters, zelfs
journalisten lijken zich in een voet
balstadion te laten meesleuren.
Het verhaal gaat dat een Utrechtse
sportjournalist in de jaren zeventig
een blikje richting veld wierp toen
scheidsrechter Jan Keizer bij de
wedstrijd Feyenoord-FC Utrecht
vlak voor tijd een strafschop aan
de thuisclub toekende. Burge
meester Roozemond: „Sport is ook
theater, maar voetbal is in elk geval
géén oorlog. Dat is de domste op
merking die Rinus Michels ooit
heeft gemaakt. Hy had zich nooit
zo mogen laten gaan, Michels had
zijn verantwoordelijkheden beter
moeten kennen".
Volgens Roozemond zit het le
vensgrote verschil tussen voetbal
en theater 'm in de sfeer, de am
Anny de Lange.
Toneelactrice
Anny de Lange
(69) overleden
Karin van Holst Pellekaan in 'Beton' van theatergroep Hollandia.
BAARLE-NASSAU (ANP) - De ac
trice Anny de Lange is zaterdag op
69-jarige leeftijd in haar woon
plaats Baarle-Nassau overleden.
Zij was al geruime tyd ziek.
Anny de Lange werd in 1917 in
Rotterdam geboren. Zij bezocht in
het begin van de oorlog de toneel
school, waarna ze in Rotterdam bij
het Gemeentelijk Theaterbedrijf
debuteerde. Ze stond ruim 40 jaar
op de planken en was daarnaast
enige tijd docente aan de toneel
school in Arnhem. Drie maal kreeg
ze een onderscheiding toegekend:
tweemaal de Theo d'Or en eenmaal
de Zilveren Bouwmeesterpenning.
